ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ EUROPEAN COMMISSION DIRECTORATE GENERAL - ENVIRONMENT ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ LIFE-ΦΥΣΗ 99 PROGRAMME LIFE-NATURE 99 ΕΡΓΟ: ΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΟΥΧΩΝ ΒΑΛΤΩΝ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙ ΑΣ PROJECT: ACTIONS FOR THE PROTECTION OF THE CALCAREOUS BOGS/FENS IN TRICHONIS LAKE Project No: LIFE 99/NAT/GR/006499 ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΟ Υ ΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ Υ ΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙ ΑΣ STUDY FOR THE WATER BALANCE OF TRICHONIS LAKE CATCHMENT ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ FINAL REPORT Επιµέλεια: Ζαχαρίας Ι. και Κουσουρής Θ. Editors: Zacharias I. and Th. Koussouris Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ), Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων (ΙΕΥ) National Center for Marine Research (NCMR), Institute of Inland Waters (IIW) Αθήνα - Ιούνιος 2001 Athens - June 2001
Η παρούσα εργασία έγινε στο πλαίσιο του προγράµµατος LIFE-Φύση 99 µε συγχρηµατοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩ Ε), της Νοµαρχίας Αιτωλοακαρνανίας και του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ). The present work was co-funded under the programme LIFE-NATURE 99 by the European Union, the Greek Ministry of Environment Physical Planning and Public Works, the Prefecture of Aitoloakarnania and by the National Center for Marine Research (NCMR). Οι βιβλιογραφικές αναφορές στις εργασίες της παρούσας έκθεσης παρακαλούµε να γίνονται σύµφωνα µε τον ακόλουθο τρόπο: ηµητρίου Η., Ζαχαρίας Ι., Κουσουρής Θ., 2001, Μελέτη για το υδατικό ισοζύγιο της υδρολογικής λεκάνης της λίµνης Τριχωνίδας, τελική έκθεση, σελ. 111 Στο: Ζαχαρίας Ι. και Κουσουρής Θ. (Εκδότες), ράσεις για την προστασία των ασβεστούχων βάλτων της λίµνης Τριχωνίδας, Τεχνική Έκθεση, ΕΚΘΕ/ΙΕΥ. This document may be cited as follows: Dimitriou E., Zacharias I., Koussouris Th., 2001, Study for the water balance of Trichonis lake catchment, final report, pp. 111. In: Zacharias I. and Koussouris Th. (Editors), Actions for the protection of calcareous bogs/fens in Trichonis Lake, Technical Report, NCMR/IIW.
Περίληψη Η παρούσα µελέτη εξετάζει το υδατικό ισοζύγιο της υδρολογικής λεκάνης της λίµνης Τριχωνίδας µε σκοπό να αναλύσει το υδρολογικό σύστηµα της περιοχής, ούτως ώστε να δοθεί η δυνατότητα για τη δηµιουργία ενός διαχειριστικού σχεδίου των υδάτινων αποθεµάτων της συγκεκριµένης υδρολογικής λεκάνης στα πλαίσια του προγράµµατος LIFE-Τριχωνίδα 99. Για το σκοπό αυτό συλλέχθηκε η σχετική µε το θέµα, διαθέσιµη βιβλιογραφία, αποκτήθηκαν οι απαραίτητες πληροφορίες από τους τοπικούς αρµόδιους φορείς και έγιναν επιτόπιες µετρήσεις και παρατηρήσεις. Επιπλέον, συγκεντρώθηκαν οι τοπογραφικοί χάρτες, γεωλογικοί και χάρτες χρήσεων γης της περιοχής µελέτης, οι οποίοι ψηφιοποιήθηκαν και υπέστησαν επεξεργασία µε το πρόγραµµα ArcView 3.2 (GIS). Τα µετεωρολογικά στοιχεία που χρησιµοποιήθηκαν στην παρούσα µελέτη προήλθαν από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) και από το Καπνικό Σταθµό Αγρινίου. Υπολογίστηκε ο όγκος νερού της βροχόπτωσης που δέχεται η λεκάνη απορροής µε τη µέθοδο των πολυγώνων του Thiessen και ακολούθησε ο υπολογισµός της εξάτµισης από τη λίµνη Τριχωνίδα µε τη βοήθεια της µεθόδου Penman, ενώ η εξατµισοδιαπνοή από την υπόλοιπη λεκάνη απορροής υπολογίστηκε εµµέσως από την εξίσωση του υδατικού ισοζυγίου. Ο όγκος του νερού που κατεισδύει υπολογίστηκε µε βάση τα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά των σχηµατισµών της περιοχής, ενώ η επιφανειακή απορροή εκτιµήθηκε µέσω πρόσφατης σχετικής έρευνας στη συγκεκριµένη υδρολογική λεκάνη από την οποία προέκυψαν µηνιαίοι συντελεστές απορροής. Οι ανάγκες άρδευσης υπολογίστηκαν µε βάση τα σχετικά στοιχεία των δήµων της περιοχής και επαληθεύτηκαν µε τη βοήθεια των χαρτών χρήσεως γης και του προγράµµατος ArcView 3.2 (GIS). Τέλος, οι ανάγκες ύδρευσης και οι λοιπές χρήσεις νερού συνυπολογίστηκαν στη µελέτη του υδατικού ισοζυγίου από πρόσφατα στοιχεία που προήλθαν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενώ οι εκροές νερού προς τη λίµνη Λυσιµαχία, µέσω του υπάρχοντος ρυθµιστικού έργου εκτιµήθηκαν από στοιχεία διακύµανσης της στάθµης της Τριχωνίδας σε συνδυασµό µε ογκοµέτρηση που πραγµατοποιήθηκε µε τη βοήθεια του προγράµµατος ArcView 3.2 και της εξίσωσης του υδατικού ισοζυγίου. Οι ανωτέρω υπολογισµοί συγκρίθηκαν και αξιολογήθηκαν µε προϋπάρχοντα στοιχεία σχετικών µελετών που έχουν πραγµατοποιηθεί στην περιοχή, καθώς επίσης και µε στοιχεία των τοπικών αρµόδιων φορέων. Σύµφωνα λοιπόν µε τα αποτελέσµατα του υδατικού ισοζυγίου φαίνεται ότι η λίµνη Τριχωνίδα δέχεται σηµαντικές ποσότητες νερού ετησίως, κυρίως από υπόγειες εισροές οι οποίες εκφορτίζουν τους µεγάλους ορεινούς ανθρακικούς όγκους που βρίσκονται στο βόρειο και βορειοανατολικό τµήµα της περιοχής, δηµιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για σχετικά γρήγορη ανανέωση των υδάτων της λίµνης, γεγονός που οδηγεί σε διατήρηση της ποιότητας νερού της Τριχωνίδας σε καλά επίπεδα µέχρι σήµερα. Παρόλα αυτά, οι εκροές νερού από τη λίµνη είναι µεγάλες, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς µήνες όπου υπάρχουν αυξηµένες αρδευτικές ανάγκες, µε αποτέλεσµα το υδατικό ισοζύγιο να είναι οριακά θετικό και να υπάρχει πιθανότητα αναστροφής του. Επίσης, αυτή η χρονική ανισοκατανοµή στις εισροές και εκροές νερού δηµιουργεί έντονες διακυµάνσεις στη στάθµη της λίµνης, γεγονός που δηµιουργεί επιπτώσεις για πολλά από τα οικοσυστήµατα της περιοχής. Έτσι, προβάλλει η ανάγκη στη διαχείριση λειτουργίας του θυροφράγµατος που ενώνει τη λίµνη Τριχωνίδα µε τη Λυσιµαχία, καθώς επίσης και στην ορθολογική διαχείριση του συνόλου των εισροών και εκροών από το συγκεκριµένο υδρολογικό σύστηµα. Γενικά, η µελέτη του υδατικού ισοζυγίου της Τριχωνίδας διαπίστωσε ότι η περιοχή έχει ένα σηµαντικό υδατικό δυναµικό που έχει την ανάγκη ορθολογικής διαχείρισης ώστε να εξασφαλίζεται η µακρόχρονη επάρκεια νερού, η οικονοµική ευηµερία και η προστασία σηµαντικών υγροτόπων της περιοχής.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη Abstract ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 1.1 Σκοπός της παρούσας µελέτης 1 1.2 Σύντοµη περιγραφή της περιοχής 1 1.3 Γεωγραφικά και κοινωνικο-οικονοµικά στοιχεία 2 1.4 Γεωλογία 6 1.5 Υδρολογικά και γεωµορφολογικά στοιχεία 9 1.6 Περιβαλλοντική κατάσταση 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 14 2.1 Γενική Περιγραφή 14 2.2 Βροχόπτωση 17 2.3 Θερµοκρασία 28 2.4 Ηλιοφάνεια 30 2.5 Άνεµος 31 2.6 Εξάτµιση 33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Υ ΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 38 3.1 Επιφανειακά νερά 38 3.1.2 Επιφανειακή απορροή 38 3.1.3 ιάβρωση και Φερτά υλικά 41 3.2 Υπόγεια νερά 43 3.2.1 Υδρογεωλογία Υδροφορία 43 3.2.2 Πηγές Φρέατα 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Υ ΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΗΣ Υ ΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ 47 ΤΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙ ΑΣ 4.1 Μεθοδολογία 47 4.1.1 Βροχόπτωση 47 4.1.2 Εξατµισοδιαπνοή 48 4.1.3 Kατείσδυση 50 4.1.4 Επιφανειακή και υπόγεια ροή 53 4.2 Στοιχεία του υδατικού ισοζυγίου της υδρολογικής λεκάνης 56 4.2.1 Βροχόπτωση 56 4.2.2 υνητική εξατµισοδιαπνοή 58 4.2.3 Eπιφανειακή απορροή 64 4.2.4 Κατείσδυση 67
4.3 Πρόσθετες εισροές-εκροές νερού στην υδρολογική λεκάνη της Τριχωνίδας 70 4.3.1 Τροφοδοσίες από παρακείµενες λεκάνες 70 4.3.2 ιακύµανση της στάθµης της λίµνης Τριχωνίδας 72 4.3.3 Σχέση βροχόπτωσης / διακύµανσης της στάθµης 75 4.3.4 Εκροές νερού από τη λίµνη Τριχωνίδα προς τη λίµνη Λυσιµαχεία 79 4.4 Άρδευση 81 4.5 Το Υδατικό Ισοζύγιο της λίµνης Τριχωνίδας 86 4.5.1 Ανανέωση νερού στη λίµνη Τριχωνίδα 94 Ευχαριστίες 106 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 107 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παραρτήµα I: Χάρτες Παραρτήµα II: Πίνακες µετεωρολογικών δεδοµένων της περιοχής µελέτης