Διαχείριση υδατικών πόρων της Μυγδονίας

Transcript

1 ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΠΑΡΧΕΙΟΥ ΛΑΓΚΑΔΑ Διαχείριση υδατικών πόρων της Μυγδονίας Χρήστος Τζιμόπουλος- Καθηγητής Α.Π.Θ.

2 Περιοχή έρευνας Lake Koronia Thessaloniki Lake Volvi

3

4 Ιστορικά Το όνομα Μυγδονία προέρχεται από τους Μύγδονες. Θρακικό φύλο της οικογένειας των Ηδωνών, οι οποίοι κατείχαν τον ανατολικό Θερμαϊκό κόλπο και την περιοχή των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης μέχρι το τέλος του 5ου π.χ. αιώνα. Το 479 π.χ. μετά την αποχώρηση του Μαρδόνιου από την Μακεδονία, ο Αλέξανδρος ο Φιλέλληνας κατέλαβε βιαίως την περιοχή η οποία και εξελληνίστηκε πλήρως, αλλά παρέμεινε το όνομά της ως περιοχή της Μυγδονίας.

5 Ιστορική ανασκόπιση του προβλήματος Η λεκάνη Μυγδονίας αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης πολλών ερευνητών, λαμβάνοντας υπόψη τη μεγάλη σημασία που έχει η λίμνη για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας στο χώρο αυτό καθώς επίσης και το γεγονός ότι η όλη περιοχή έχει ενταχθεί στη σύμβαση RAMSAR. Ο Ψιλοβίκος (1977) μελέτησε τη στρωματογραφική εξέλιξη της λεκάνης Μυγδονίας. Οι Mercier et al (1979) και Chatzipetros and Pavlidis (1998), πραγματοποίησαν τεκτονικές μελέτες σχετικά με τα ενεργά ρήγματα στη λεκάνη Μυγδονίας. Οι Δεμίρης-European Consultants Corporation A.E. (1991) εξεπόνησαν το ερευνητικό έργο: «ΕΡΕΥΝΑ ΥΔΑΤΩΝ ΛΕΚΑΝΗΣ ΜΥΓΔΟΝΙΑΣ» που αφορούσε το υδατικό ισοζύγιο της Μυγδονίας με χρήση των μοντέλων CEQUAU και GROUND. Ο Κατσώνης «ΥΔΡΟΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ ΕΕ» 1991~1995 ασχολήθηκε με την εκτίμηση των υδατίνων πόρων της Μυγδονίας, την αντιμετώπιση της ρύπανσης και με προτάσεις για την κατασκευή φραγμάτων αποθήκευσης νερού και εμπλουτισμού των υπογείων υδροφορέων. Ο Vatzeris (1992) αναφέρεται στις υδρογεωλογικές συνθήκες και στο χημισμό των επιφανειακών και υπογείων νερών της λεκάνης Μυγδονίας, αλλά τα υδρογεωλογικά δεδομένα πεδίου προέρχονται κύρια από τη μελέτη της BRGM (1972).

6 Οι Μουντράκης κ.ά. (1996), ( Γεωλογικό Τμήμα του Α.Π.Θ.) εκπόνησε το Νεοτεκτονικό χάρτη (Φ. Χ. ΛΑΓΚΑΔΑ σε κλίμακα 1: ). Το ΙΓΜΕ, κατά το διάστημα συνέταξε μελέτη στα πλαίσια του έργου: «Διερεύνηση των δυνατοτήτων εκμετάλλευσης του βαθύτερου υδροφορέα της υπολεκάνης της λίμνης Κορώνειας» στη λεκάνη Μυγδονίας, που ανατέθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης. Στόχος της μελέτης ήταν η γεωλογική - στρωματογραφική - τεκτονική - υδρογεωλογική ανάλυση της υπολεκάνης λίμνης Κορώνειας με ιδιαίτερη έμφαση στα υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά του βαθύτερου υδροφορέα. Οι Knight Piesold Ltd. & Karavokyris and Partners (1998), στα πλαίσια του MASTER PLAN για την περιβαλλοντική αποκατάσταση της λίμνης Κορώνειας, αναφέρονται στις υδρογεωλογικές-υδροχημικές συνθήκες της λεκάνης Μυγδονίας. Τα δεδομένα πεδίου για τους υδροφορείς και οι υδραυλικές παράμετροι είναι από τις προαναφερόμενες εργασίες.

7 Το 1998~2003 καταρτίστηκε με μέριμνα της ΝΑΘ ένα Master Plan προς υποβολή στη Ε.Ε. για χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής. Το Master Plan περιελάμβανε τη γενικότερη ανάπτυξη της περιοχής και προέβλεπε για τη σωτηρία της λίμνης τη μεταφορά νερού από τον Αλιάκμονα. ΗΝ.Α. συγκρότησε τον Ιούλιο του 2003 επιτροπή από ειδικούς επιστήμονες στην Υδραυλική και συγκεκριμένα από Καθηγητές του Α.Π.Θ. και από επιστήμονες του ΙΓΜΕ και του ΕΘΙΑΓΕ για την αξιολόγηση της παραπάνω προτάσεως. Η επιστημονική επιτροπή αποφάνθηκε, ότι η λύση Αλιάκμονα κρίνεται ανεδαφική και αντιεπιστημονική και θα πρέπει η λύση του προβλήματος της λίμνης Κορώνειας να στηριχτεί στους υπάρχοντες υδατικούς πόρους της υδρολογικής λεκάνης. Έτσι η ΝΕΘ ανέθεσε σε ομάδα εργασίας τη σύνταξη κατ αρχήν μιας προτάσεως για το σχεδιασμό της υποβολής προτάσεως προς την Ε.Ε. στοταμείοσυνοχής, που να περιλαμβάνει το Master Plan της περιοχής με βασικό αντκειμενικό στόχο τη σωτηρία της λίμνης Κορώνειας η οποία προστατεύεται και από τη Σύμβαση Ramsar.

8 Το Μάϊο του 2004 ανατέθηκε λοιπόν από την ΝΕΘ σε ομάδα εργασίας αποτελούμενη από τους παρακάτω: Χρήστο Τζιμόπουλο, Καθηγητή της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ Γεώργιο Ζαλίδη, Καθηγητή του τμήματος Γεωπονίας ΑΠΘ Αριστοτέλη Παπαδόπουλο, Δ/ντή του ΕΘΙΑΓΕ Φραντζή Παπαδόπουλο, Γεωπόνο ερευνητή του ΕΘΙΑΓΕ η εκτέλεση ενός ερευνητικού Προγράμματος με τίτλο «Επιχειρησιακό σχέδιο αποκατάστασης της λίμνης Κορώνειας του Νομού Θεσσαλονίκης» με διακεκριμένο αντικείμενο έρευνας ως ακολούθως: 1. Χρήστος Τζιμόπουλος: Η διαχρονική εκτίμηση του υδατικού ισοζυγίου σε όλη την έκταση της υδρολογικής λεκάνης και η δημιουργία ενός μοντέλου διαχείρισης με τη βοήθεια της ανάλυσης συστημάτων και με δημιουργία ενός προγράμματος σε visual Fortran. 2. Γεώργιος Ζαλίδης: Μοντέλο περιβαλλοντικής αποκατάστασης της Κορώνειας 3. Αριστοτέλης & Φραντζής Παπαδόπουλοι: Μοντέλο Γεωργικής αποκατάστασης

9 Παράλληλα με τα έργα αυτά αναπτύχτηκαν στο Εργαστήριο Γεωργικής Υδραυλικής του ΑΠΘ Μεταπτυχιακές και Διδακτορικές Διατριβές ως ακολούθως: 1. Εκτίμηση του υδατικού ισοζυγίου της υπολεκάνης Κορώνειας (2004) από την κ. Δήμητρα Πλιάτσικα, Διπλωματούχο Αγρονόμο και Τοπογράφο Μηχανικό, MSc Υδατικών Πόρων, Υποψήφια Διδάκτορα του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων,Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. 2. Διαχείριση υδατικών πόρων υπολεκάνης Βόλβης (2004) από την κ. Αθανασία Ζεϊμπέκη, Διπλωματούχο Πολιτικό Μηχανικό, MSc Οργάνωση και Διαχείριση πόρων και έργων Ανάπτυξης» Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. 3. Μελέτη του υδατικού ισοζυγίου του υπογείου υδροφορέα της λίμνης Βόλβης (2007) από τον Νικόλαο Ξαφένια, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. 4. Διαχείριση υδατικών πόρων Βόλβης με τη χρήση ασαφούς λογικής (2004~2007) από τον κ. Λεωνίδα Μπαλλά, Διπλωματούχο Αγρονόμο και Τοπογράφο Μηχανικό, MSc Οργάνωση και Διαχείριση πόρων και έργων Ανάπτυξης» Διδάκτορα του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. Επί πλέον εκπονείται σήμερα σε επίπεδο Διδακτορικής Διατριβής η ακόλουθη έρευνα: 1. Διαχείριση υπογείων υδάτων Κορώνειας με χρήση ασαφούς λογικής (2003~) από την κ. Παναγιώτα Γκινίδη, Διπλωματούχο Αγρονόμο και Τοπογράφο Μηχανικό, MSc. Υδατικών Πόρων, Υποψήφια Διδάκτορα του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ.

10 Ηανάπτυξη λοιπόν του σημερινού θέματος: Διαχείριση υδατικών Πόρων της Μυγδονίας αφορά δύο διακεκριμένα θέματα: α) Τη διαχείριση της υπολεκάνης Κορώνειας. Το θέμα αυτό αναπτύχθηκε από την κ. Δήμητρα Πλιάτσικα η οποία παρουσίασε τα αποτελέσματα του Ερευνητικού Προγράμματος «Επιχειρησιακό σχέδιο αποκατάστασης της λίμνης Κορώνειας του Νομού Θεσσαλονίκης» που υποβλήθηκε στη ΝΕΘ τον Ιούλιο του 2004, καθώς επίσης και ιδέες από τη μεταπτυχιακή της διατριβή. β) Τη διαχείριση της υπολεκάνης Βόλβης. Το θέμα αυτό αναπτύχθηκε από την κ. Αθανασία Ζεϊμπέκη, υπήρξε δε το αντικείμενο της μεταπτυχιακής διατριβή της. Επίσης θα πρέπει να επισημάνω ότι η ερευνητική ομάδα που είχε συμμετάσχει στο σχεδιασμό του Ερευνητικού Προγράμματος «Επιχειρησιακό σχέδιο αποκατάστασης της λίμνης Κορώνειας του Νομού Θεσσαλονίκης» είχε ως ακολούθως:

11 Ηερευνητική ομάδα Χρήστος Τζιμόπουλος, Καθηγητής του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. Σταύρος Γιαννόπουλος, Καθηγητής του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. Χρήστος Ευαγγελίδης, Λέκτορας (Νυν Επ. Καθηγητής) του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. Ηρακλής Χαλκίδης, Γεωπόνος, MSc. Εγγείων Βελτιώσεων, υποψήφιος Διδάκτορας του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ.Νύν Διδάκτορας του ΤΑΤΜ και ερευνητής στο ΕΚΒΥ Παναγιώτα Γκινίδη, Διπλωματούχος Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός, MSc. Υδατικών Πόρων, Υποψήφια Διδάκτορας του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ. Δήμητρα Πλιάτσικα, Διπλωματούχος Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός, MSc Υδατικών Πόρων. Ελισσάβετ - Σοφία Γιαννακοπούλου, Διπλωματούχος Αγρονόμος και Τοπογράφος Μηχανικός, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών Α.Π.Θ., Ερευνήτρια Υποψήφια Διδάκτορας του Τομέα Συγκοινωνιακών και Υδραυλικών Έργων, Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Α.Π.Θ..

12 Εισαγωγικές έννοιες α) Υδρολογικός κύκλος

13 β) Υπολεκάνη απορροής ποταμού: η εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της απορροής μέσω σειράς ρευμάτων, ποταμών και πιθανώς λιμνών σε συγκεκριμένο σημείο υδάτινου ρεύματος (συνήθως λίμνης ή συμβολής ποταμών).

14

15 γ) Υδατικό ισοζύγιο λεκάνης: Υδατικό ισοζύγιο είναι η απεικόνιση της δυναμικής ισορροπίας μεταξύ των εισροών και των εκροών νερού μιας ενιαίας υδατικής περιοχής στην ίδια χρονική περίοδο αφού ληφθεί υπόψη η εσωτερική διακύμανση των υδατικών αποθεμάτων. (Ν. 1739/87) Περιγράφεται από τη σχέση: P = ET + ΔSW + RO + D, όπου P= η βροχόπτωση, ΕΤ= η εξατμισοδιαπνοή, δηλαδή η συνολική διεργασία μεταφοράς νερού στην ατμόσφαιρα από φυτοκαλυμμένες επιφάνειες ΔSW= η αλλαγή του περιεχομένου νερού στο έδαφος RΟ = η επιφανειακή απορροή D= η βαθειά διήθηση ή κατείσδυση

16 δ)κατανομή βροχοπτώσεων, θερμοκρασίας,εξατμισοδιαπνοής σε μια υδρολογική λεκάνη Η κατανομή αυτή γίνεται συνήθως με τις ακόλουθες μεθόδους: Μέθοδος των πολυγώνων Thiessen Μέθοδος των πεπερασμένων στοιχείων Γεωστατιστική μέθοδος Kriging

17 Μετεωρολογικός σταθμός

18

19 ε) Διαχείριση υδατικών πόρων (Ν. 1739/87, Νόμος 3199/2003) Διαχείριση υδατικών πόρων νοείται το σύστημα των μέτρων και δραστηριοτήτων, που είναι απαραίτητα για την πληρέστερη δυνατή κάλυψη των αναγκών σε νερό για κάθε χρήση, και κατά κύριο λόγο: Η διευθέτηση της φυσικής προσφοράς του νερού, σε σχέση με τη ζήτησή του, σε περιοχές που υπάρχει έλλειψη ή προβλέπεται περιοδική ή οριστική εξάντλησή του. Η πρόνοια για την πρόληψη απωλειών νερού και για την κατά το δυνατό αξιοποίηση πλεονασμάτων που μπορεί να προκαλέσουν ζημίες ή βλάβες εξαιτίας πλημμυρών ή άλλων αιτιών.

20 Η αντιμετώπιση των σημερινών ή μελλοντικών ανοιγμάτων ανάμεσα στην προσφορά και στη ζήτηση του νερού. Η αποφυγή ή εξομάλυνση των συγκρούσεων ανάμεσα σε όμοιες ή ανταγωνιστικές χρήσεις. Ο προσανατολισμός της ζήτησης στις χρήσεις νερού, στις οποίες αποβλέπουν τα προγράμματα ανάπτυξης της χώρας. Η διατήρηση της υψηλότερης δυνατής ποιότητας νερού σε σχέση με την κατά προορισμό χρήση του. Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων έρευνας, αξιοποίησης, χρήσης και προστασίας των υδατικών πόρων.