ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ Ο ΔΞΩΣΔΡΗΚΟ ΔΛΔΓΥΟ ΣΩΝ ΓΑΝΔΗΩΝ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΙΚΗ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ Ο ΔΞΩΣΔΡΗΚΟ ΔΛΔΓΥΟ ΣΩΝ ΓΑΝΔΗΩΝ ΔΗΖΓΖΣΖ: ΕΑΚΟΠΟΤΛΟ ΚΩΝΣΑΝΣΗΝΟ Α/Μ: 7498 ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΣΟΜΠΑΝΟΠΟΤΛΟ ΔΤΑΓΓΔΛΟ ΚΑΒΑΛΑ 2008

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πξόινγνο ειίδα Δηζαγσγή 1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΩΓΗΚΑ ΣΟΗΧΔΗΑ Δηζαγσγή 2 1.1 Ζ έλλνηα θαη ην πεξηερόκελν ηεο ζύγρξνλεο ειεγθηηθήο 2 1.2 Σα είδε ηνπ ειέγρνπ 3 1.2.1 Χξεκαηννηθνλνκηθόο έιεγρνο 4 1.2.2 Λνγηζηηθόο έιεγρνο ηεο ζπκκόξθσζεο 4 1.2.3 Λεηηνπξγηθόο έιεγρνο 4 1.2.4 Δηδηθνί θαη γεληθνί έιεγρνη 5 1.2.5 Μόληκνη, ηαθηηθνί θαη έθηαθηνη έιεγρνη 5 1.2.6 Πξνιεπηηθνί θαη θαηαζηαηηθνί έιεγρνη 6 1.2.7 Δζσηεξηθόο θαη εμσηεξηθόο έιεγρνο 6 1.3 Σα είδε ησλ Διεγθηώλ 6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο ΔΞΩΣΔΡΗΚΟ ΔΛΔΓΚΣΖ 2.1 Έλλνηα 7 2.2 Πξόηππα ειεγθηηθήο 7 2.3 Πξνζόληα εμσηεξηθνύ ειεγθηή 8 2.4 Αλεμαξηεζία ειεγθηή πξόζζεηα ζθηαγξάθεζε 9 2.5 θνπνί εμσηεξηθνύ ειέγρνπ 9 2.6 Μεζνδνινγία 10 2.6.1 Με ζπζηεκαηηθόο έιεγρνο 11 2.6.2 πζηεκαηηθόο έιεγρνο 11 2.7 ηάδηα ηεο ειεγθηήο εξγαζίαο 11 2.7.1 Πξνθαηαξθηηθή εξγαζία 12 2.7.2 Μειέηε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνύ ειέγρνπ 13 2.7.3 Αμηνιόγεζε ηεο απνηειεζκαηηθήο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνύ ειέγρνπ 13 2.7.4 Καηάξηηζε πξνγξάκκαηνο ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο 14 2.7.5 Έιεγρνο ηεθκεξίσζεο ζπλαιιαγώλ 15 2.7.6 Έιεγρνο ηεθκεξίσζεο ππόινηπσλ ινγαξηαζκώλ 16 2.7.7 Έθθξαζε γλώκεο 17 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο ΔΩΣΔΡΗΚΟ ΔΛΔΓΚΣΖ 3.1 Γεληθά 18 3.2 Έλλνηα 18 3.3 θνπνί θαη είδε εζσηεξηθώλ ειέγρσλ 18 3.4 Πξνϋπνζέζεηο νξζνινγηθήο νξγάλσζεο ηνπ ινγηζηηθνύ εζσηεξηθνύ ειέγρνπ 19 3.4.1 Πεξηβάιινλ 19 3.4.1.1 Φηινζνθία ησλ κειιώλ ηεο δηνίθεζεο 20

3.4.1.2 Οξγαλσηηθή δνκή 20 3.4.1.3 Γηνίθεζε πξνζσπηθνύ 20 3.4.1.4 Γηνηθεηηθόο έιεγρνο 20 3.4.1.5 Ννκνζεηηθό πιαίζην 20 3.4.1.6 Εήηεζε ινγηζηηθώλ πιεξνθνξηώλ 21 3.4.2 Κόζηνο εθαξκνγήο 21 3.5 Αξρέο θαη κέηξα εζσηεξηθνύ ειέγρνπ 21 3.5.1 Μέηξα νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ινγηζηηθνύ ζπζηήκαηνο 22 3.5.2 Μέηξα δηαθύιαμεο ησλ πεξηνπζηαθώλ ζηνηρείσλ 22 3.6 Δζσηεξηθόο ειεγθηήο 23 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ΔΛΔΓΧΟ ΣΩΝ ΧΟΡΖΓΖΔΩΝ Δηζαγσγή 25 4.1 Έιεγρνο ησλ ρνξεγήζεσλ 25 4.2 Γεληθέο ειεγθηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ έρνπλ εθαξκνγή ζε όιεο ηηο θαηεγνξίεο ρνξεγήζεσλ 26 4.2.1 Διεγθηηθέο δηαδηθαζίεο έγθξηζεο ρνξήγεζεο θαη εμππεξέηεζεο ησλ ρνξεγήζεσλ 27 4.2.2 Έιεγρνο ησλ εζόδσλ ηεο ηξάπεδαο από ρνξεγήζεηο 29 4.2.3 Έιεγρνο ησλ δειηίσλ πιεξνθνξηώλ θαη ησλ δαλεηθώλ ζπκβάζεσλ 31 4.2.4 Έιεγρνο ησλ εμαζθαιίζεσλ 33 4.3 Έιεγρνο πξνεμνθιήζεσλ 36 4.4 Έιεγρνο ησλ εγγπεκέλσλ κε δηθαηόγξαθα ρνξεγήζεσλ 36 4.5 Έιεγρνο ησλ δαλείσλ κε ελέρπξν εκπνξεύκαηα 37 4.6 Έιεγρνο ησλ εγγπεκέλσλ κε θνξησηηθά έγγξαθα ρνξεγήζεσλ 40 4.7 Έιεγρνο ησλ εγγπεκέλσλ κε θνξησηηθά έγγξαθα ρνξεγήζεσλ 41 4.8 Έιεγρνο δαλείσλ ησλ βηνηερληθώλ ρνξεγήζεσλ 42 4.9 Έιεγρνο ησλ δαλείσλ θαηαλαισηηθήο πίζηεο 42 4.10 Έιεγρνο πηζησηηθώλ δαλείσλ θαη ησλ εηδηθώλ ρνξεγήζεσλ 43 4.11 Έιεγρνο ησλ ρνξεγήζεσλ ζε θαζπζηέξεζε 44 4.11.1 Έιεγρνο ησλ ρνξεγήζεσλ ζε πξνζσπηθέο θαζπζηεξήζεηο 45 4.11.2 Έιεγρνο ησλ ρνξεγήζεσλ ζε νξηζηηθέο θαζπζηεξήζεηο 45 4.12 Έιεγρνο απνζβεζηέσλ ινγαξηαζκώλ 50 4.13 Δπάξθεηα ηεο πξόβιεςεο γηα επηζθαιείο απαηηήζεηο 51 πκπεξάζκαηα 52 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ΔΛΔΓΧΟ ΣΩΝ ΧΟΡΖΓΖΔΩΝ 5.1 Δηήζηα έθζεζε Alfa bank 53 5.2 Έθζεζε ειέγρνπ αλεμάξηεηνπ Οξθσηνύ Διεγθηή Λνγηζηή 55 5.3 Διιεληθή Σερλνδνκηθή Α.Δ. 58 5.3.1 Ση ζα πξέπεη λα ειέγμεη ν Διεγθηήο 58 πκπεξαζκαηηθέο παξαηεξήζεηο 59 Βηβιηνγξαθία 60

ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ παξνύζα πηπρηαθή εξγαζία είλαη έλα από ηα πξώηα βήκαηα κνπ, ζην λα γλσξίζσ θαη λα θαηαλνήζσ ζε κεγαιύηεξν βάζνο ην αληηθείκελν ηεο Διεγθηηθήο Δπηζηήκεο θαη ηε ρξεζηκόηεηα ηνπ Δμσηεξηθνύ Διεγθηή ζε κηα επηρείξεζε κε ζθνπό ηε βειηίσζε ηεο. Ζ Διεγθηηθή είλαη έλαο από ηνπο πην δπλακηθνύο θιάδνπο Λνγηζηηθήο, πνπ επηβάινπλ όιν θαη πεξηζζόηεξν ηε κειέηε ησλ ειεγθηηθώλ πξαγκάησλ θαη ηελ ηαθηηθή αλαλέσζε ηεο βηβιηνγξαθίαο. Γηα ηνλ ιόγν απηό, ε εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο απηήο απνηειεί έλα θίλεηξν ζηελ πινπνίεζε ηνπ ζηόρνπ κνπ, γηα ην ώκα ησλ Οξθσηώλ Διεγθηώλ. ην ζεκείν απηό ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θαζεγεηή κνπ θ. Σζνκπαλόπνπιν Δπάγγειν, πνπ κνπ έδσζε ηε δπλαηόηεηα λα αζρνιεζώ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Αθόκα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηα κνπ, γηα ηα εθόδηα πνπ κνπ έρεη πξνζθέξεη, γλσξίδνληαο θαη θαηαλνώληαο ηηο ζπζίεο θαη ηηο παξαρσξήζεηο πνπ έρνπλ θάλεη κέρξη θαη ζήκεξα γηα λα κπνξέζνπλ λα κνπ πξνζθέξνπλ έλα κέιινλ γεκάην ειπίδεο θαη πξννπηηθέο.

ΠΡΟΛΟΓΟ Η παξνύζα πηπρηαθή εξγαζία είλαη έλα από ηα πξώηα βήκαηα κνπ, ζην λα γλωξίζω θαη λα θαηαλνήζω ζε κεγαιύηεξν βάζνο ην αληηθείκελν ηεο Ειεγθηηθήο Επηζηήκεο θαη ηε ρξεζηκόηεηα ηνπ Εμωηεξηθνύ Ειεγθηή ζε κηα επηρείξεζε κε ζθνπό ηε βειηίωζε ηεο. Η Ειεγθηηθή είλαη έλαο από ηνπο πην δπλακηθνύο θιάδνπο Λνγηζηηθήο, πνπ επηβάινπλ όιν θαη πεξηζζόηεξν ηε κειέηε ηωλ ειεγθηηθώλ πξαγκάηωλ θαη ηελ ηαθηηθή αλαλέωζε ηεο βηβιηνγξαθίαο. Γηα ηνλ ιόγν απηό, ε εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο απηήο απνηειεί έλα θίλεηξν ζηελ πινπνίεζε ηνπ ζηόρνπ κνπ, γηα ην Σώκα ηωλ Οξθωηώλ Ειεγθηώλ. Σην ζεκείν απηό ζα ήζεια λα επραξηζηήζω ηνλ θαζεγεηή κνπ θ. Τζνκπαλόπνπιν Επάγγειν, πνπ κνπ έδωζε ηε δπλαηόηεηα λα αζρνιεζώ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Αθόκα ζα ήζεια λα επραξηζηήζω ηελ νηθνγέλεηα κνπ, γηα ηα εθόδηα πνπ κνπ έρεη πξνζθέξεη, γλωξίδνληαο θαη θαηαλνώληαο ηηο ζπζίεο θαη ηηο παξαρωξήζεηο πνπ έρνπλ θάλεη κέρξη θαη ζήκεξα γηα λα κπνξέζνπλ λα κνπ πξνζθέξνπλ έλα κέιινλ γεκάην ειπίδεο θαη πξννπηηθέο.

ΔΗΑΓΩΓΖ Η Διεγθηηθή είλαη κηα επηζηήκε, ηεο νπνίαο ν ξφινο απαηηεί ηελ δηαξθεί ελεκέξσζε ησλ Διεγθηηθψλ πξαγκάησλ θαη ηελ πξνζαξκνγή απηψλ ζηηο λέα κεζφδνπο θαη ζεσξίεο, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζπλερείο εμειίμεηο ηεο νηθνλνκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Η παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία ζθνπφ έρεη λα παξνπζηάζεη ην ζπγθεξαζκφ ζεσξίαο θαη πξαθηηθήο ηεο Διεγθηηθήο, ψζηε λα θαηαλνήζνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν Διεγθηήο αζθεί ηνλ έιεγρν ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηαιήγεη, ψζηε λα θηάζεη ζηε ζχληαμε ηνπ Πηζηνπνηεηηθνχ Διέγρνπ. ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη κηα αλαθνξά γηα ηελ έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηεο ζχγρξνλεο Διεγθηηθήο, ηα είδε ηνπ ειέγρνπ θαη ηα είδε ησλ ειεγθηψλ. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ν Δμσηεξηθφο Διεγθηήο ζχκθσλα κε ηα πξφηππα ειεγθηηθήο, ηα πξνζφληα ηνπ Δμσηεξηθνχ Διεγθηή, ηελ αλεμαξηεζία ηνπ Διεγθηή, ηνπο ζθνπνχο ησλ εμσηεξηθψλ ειέγρσλ, ηε κεζνδνινγία πνπ αθνινπζείηαη, θαη ηα ζηάδηα ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο. ην ηξίην θεθάιαην αλαιχεηαη ν Δζσηεξηθφο Διεγθηήο θαη πφζν ζεκαληηθφο είλαη γηα κηα επηρείξεζε. Αλαθέξεη ηνπο ζθνπνχο θαη ηα είδε ησλ εζσηεξηθψλ ειέγρσλ, ηηο πξνυπνζέζεηο ηεο νξζνινγηθήο νξγάλσζεο πνπ πξέπεη λα ηεξείηαη, ηηο αξρέο θαη ηα κέηξα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. ην ηέηαξην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζην πσο δηελεξγείηαη ν έιεγρνο ησλ δαλείσλ θαη ρνξεγήζεσλ απφ ηνλ Δμσηεξηθφ Διεγθηή κέζα απφ κηα ηξάπεδα θαη αλαιχεηαη ην ηί πξέπεη λα ειέγμεη ζηελ θάζε πεξίπησζε δαλείνπ. ην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην απηήο ηεο εξγαζίαο ππάξρεη ε ηειηθή δνπιεηά ελφο Διεγθηή κε ηελ έθθξαζε ηεο γλψκεο ηνπ θαη ε δηεξγαζία πνπ θάλεη ν ειεγθηήο πάλσ ζηα δάλεηα κηαο εηαηξείαο. 1

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΔΗΑΓΩΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ Δηζαγσγή ε απηφ ην πξψην θαη εηζαγσγηθφ θεθάιαην ζα γίλεη κία αλαθνξά ζηηο βαζηθέο έλλνηεο πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο εξγαζίαο. ήκεξα άιισζηε, ν αξηζκφο ησλ αλεπηπγκέλσλ επηρεηξήζεσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Διιάδαο έρεη απμεζεί ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα ρξφληα θαη νη απαηηήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ απφ ηνπο Διεγθηέο, είηε απηνί είλαη εζσηεξηθνί είηε εμσηεξηθνί έρνπλ απμεζεί ζε κεγάιν βαζκφ. Γη απηφ αθξηβψο ην ιφγν, ζα γίλεη κηα πξψηε αλαθνξά ζην ηη είλαη ε Διεγθηηθή Δπηζηήκε ζήκεξα θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν είλαη δνκεκέλε ε επηζηήκε απηή. ηηο πξψηεο παξαγξάθνπο αλαθέξεηαη ην πεξηερφκελν πνπ έρεη ζήκεξα ε Διεγθηηθή ζηα πιαίζηα ησλ ζχγρξνλσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα. ηε ζπλέρεηα ζα αλαθεξζνχλ ηφζν ηα δηάθνξα είδε ειέγρνπ, φζν θαη ζηα δηάθνξα είδε ειεγθηψλ. 1.1 Ζ έλλνηα θαη ην πεξηερόκελν ηεο ζύγρξνλεο Διεγθηηθήο Γελ είλαη εχθνιν ην λα δψζεη θαλείο θάπνην νξηζκφ γηα ην ηη είλαη ειεγθηηθή ζήκεξα. Θα κπνξνχζε λα πεη θαλείο φηη ε Διεγθηηθή είλαη κηα ζπζηεκαηηθή δηαδηθαζία κε ζθνπφ ηε ζπιινγή αληηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ απφ ηελ επηρείξεζε θαη ηελ αμηνιφγεζή ηνπο, φζνλ αθνξά ηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Αθφκε ε ειεγθηηθή είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ζα κπνξέζνπλ λα κεηαθεξζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο απφ ηελ επηρείξεζε ζην θάζε ελδηαθεξφκελν, αιιά θαη ζηνπο επελδπηέο ηεο επηρείξεζεο. Γειαδή ειεγθηηθή είλαη έλαο θιάδνο ηεο Οηθνλνκηθήο ησλ Δπηρεηξήζεσλ πνπ πξνζηαηεχεη ηνπο γεληθνχο θαλφλεο, φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο γηα ηε δηελέξγεηα ειέγρνπ ζε θάζε νηθνλνκηθή δηαρείξηζε μέλεο πεξηνπζίαο. ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο, ν έιεγρνο έρεη επξχηεξν πεξηερφκελν ζε ζρέζε κε ηελ παξαδνζηαθή ειεγθηηθή. Δθεί ν έιεγρνο αλαθέξεηαη, ζηνλ έιεγρν ηεο γεληθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο επηρείξεζεο. Πην αλαιπηηθά ν έιεγρνο ζηηο ΗΠΑ, Αγγιία, Γεξκαλία ηέσο ΔΓ, έρεη σο αληηθείκελν ηνλ νηθνλνκηθφ ινγηζκφ θαη νθείιεη λα εμαθξηβψζεη: Δάλ κηα επηρείξεζε είλαη πγηήο Δάλ εξγάδεηαη θαιά θαη πσο αλαπηχζζεηαη Δάλ έρεη κηα ηζρπξή ή αδχλακε ζεκειίσζε θαη έρεη σο θχξην θαζήθνλ: -Να εξεπλήζεη ζπζηεκαηηθά ην πψο έιαβε ρψξα έλα γεγνλφο ζε κηα επηρείξεζε, -Να απνθαιχςεη ηηο αηέιεηεο ελφο ζεζκνχ κηαο νξγάλσζεο, κηαο επηρείξεζεο, ψζηε λα κπνξέζεη λα ιάβεη εγθαίξσο κέηξα γηα ηελ ζεξαπεία ηνπο, 2

-Να ζπληειέζεη ζηελ θαιχηεξε εθκεηάιιεπζε ησλ παγίσλ θαη θπθινθνξηαθψλ κέζσλ ηεο εθκεηάιιεπζεο επηρείξεζεο, -Να κεηψζεη ην θφζηνο, -Να βνεζήζεη ζηελ νξγάλσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ ινγηζκνχ, -Γεληθά, λα επηδηψμεη λα θάλεη απνηειεζκαηηθφηεξε ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο επηρείξεζεο. Αθφκε κε ηνλ έιεγρν κηαο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα απνζθνπείηε: Η πξφιεςε αθνχζησλ ή εθνχζησλ ιαζψλ, απαηψλ θιπ, δειαδή λα δηελεξγείηαη θάπνηνο πξνιεπηηθφο έιεγρνο. Η απνθάιπςε θαη ε θαηαζηνιή αθνχζησλ ή εθνχζησλ ζθαικάησλ, απαηψλ θιπ. Η πηζηνπνίεζε ηεο αθξίβεηαο ηεο αιήζεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ (ηζνινγηζκψλ, ινγαξηαζκψλ απνηειεζκάησλ θιπ.). ην εξψηεκα ηνπ ηη είλαη απηφ πνπ εμεηάδεη αθξηβψο ε ειεγθηηθή, ζα κπνξνχζε λα δψζεη θαλείο ηελ αθφινπζε απάληεζε: Σν αληηθείκελν ηνπ ειέγρνπ, δειαδή ηη ειέγρεηαη, γηαηί είλαη αλαγθαίνο ν έιεγρφο ηνπ θαη πνηνη ζθνπνί επηδηψθνληαη κε ηνλ έιεγρν. Σν ππνθείκελν ηνπ ειέγρνπ, θαηά θχξην ιφγν ηνλ ειεγθηή, δειαδή πνηα πξφζσπα δηελεξγνχλ ηνλ έιεγρν θαη πνηα πξέπεη λα είλαη ηα πξνζφληα απηψλ ησλ αηφκσλ. Σηο ειεγθηηθέο δηαδηθαζίεο, δειαδή ηελ ηερληθή ηνπ ειέγρνπ θαη ην πψο δηελεξγείηαη ν έιεγρνο θιπ. Άξα ε ζχγρξνλε αληίιεςε ηνπ ειέγρνπ θπξηαξρείηαη απφ ηνλ έιεγρν ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Με ηελ αλαπιεξνθφξεζε επηηξέπεηαη ζηελ επηρείξεζε λα παξαθνινπζεί ηελ απφδνζή ηεο θαη λα δξα απαλνξζσηηθά, θάζε θνξά πνπ ζεκεηψλνληαη παξεθθιίζεηο ηεο πνξείαο ηεο απφ ηα πξνυπνινγηζκέλα ζρέδηα θη έηζη επηηπγράλεη άξηζην έιεγρν ηεο ζπλνιηθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο. ην ζπκπέξαζκα πνπ κπνξεί λα θαηαιήμεη θαλείο είλαη φηη ε ζχγρξνλε έλλνηα ηνπ ειέγρνπ αλαθέξεηαη ζηελ αλαδήηεζε θαη έξεπλα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο κε βάζε ηνπο κεραληζκνχο ηεο αλαδξάζεσο(feed-back). 1.2 Σα είδε ηνπ ειέγρνπ Τπάξρνπλ πνιιά είδε ειέγρνπ πνπ βαζίδνληαη ζηνλ νξηζκφ πνπ δφζεθε λσξίηεξα θαη ζχκθσλα κε δηάθνξα θξηηήξηα ρσξίδνληαη θαη ζηηο αλάινγεο θαηεγνξίεο. Γεληθφηεξα, έλαο πξψηνο ηνπ ειέγρνπ είλαη ζηνπο αθφινπζνπο ηξεηο ηχπνπο: 1) Υξεκαηννηθνλνκηθφο έιεγρνο 2) Λνγηζηηθφο έιεγρνο 3) Λεηηνπξγηθφο έιεγρνο Παξαθάησ ζα γίλεη κία ζχληνκε αλαθνξά ζηα ηξία απηά είδε ειέγρνπ, ελψ ππάξρνπλ ζήκεξα πνιιά βηβιία θαη αμηφινγα ζπγγξάκκαηα ζρεηηθά κε ηε δηάθξηζε ηνπ ειέγρνπ ζε δηάθνξα είδε. 3

1.2.1 Υξεκαηννηθνλνκηθόο έιεγρνο Ο ζθνπφο ελφο ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ειέγρνπ είλαη λα θαζνξίζεη αλ νη ρξεκαηννηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ζην ζχλνιν ηνπο παξνπζηάδνληαη νξζά θαη ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα. Απηφο ν ηχπνο ζπλήζσο θαιχπηεη ην θχξην ζχλνιν ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ νη νπνίεο θαη ζπληάζζνληαη πάληα ζχκθσλα κε ηηο γεληθά παξαδεθηέο ινγηζηηθέο αξρέο. Παξφια απηά, νη ζπγθεθξηκέλνη ρξεκαηννηθνλνκηθνί έιεγρνη κπνξεί λα απαηηνχλ ηε ρξεζηκνπνίεζε άιισλ θξηηεξίσλ, φπσο είλαη ε ρξεκαηηθή ξεπζηφηεηα ηεο επηρείξεζεο θαη ε θνξνινγία εηζνδήκαηνο. Γηα παξάδεηγκα, πνιιέο κεζηηηθέο επηρεηξήζεηο, ζπληάζζνπλ ηηο ρξεκαηννηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ηνπο ρξεζηκνπνηψληαο ηα θξηηήξηα ηεο θνξνινγίαο εηζνδήκαηνο. 1.2.2 Λνγηζηηθόο έιεγρνο ηεο ζπκκόξθσζεο Ο ζθνπφο ελφο ηέηνηνπ ειέγρνπ, είλαη λα θαζνξίζεη ην εχξνο θαηά ην νπνίν θαλφλεο, αξρέο, λφκνη ή θπβεξλεηηθέο ξπζκίζεηο ηεξνχληαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο νληφηεηεο πνπ ειέγρνληαη. Γηα παξάδεηγκα κία εηαηξεία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί ειεγθηέο γηα λα θαζνξίζεη αλ νη επηρεηξεκαηηθνί θαλφλεο θαη νη αξρέο ηεξνχληαη απφ ηα δηάθνξα ηκήκαηα ηεο επηρείξεζεο. Οη επηρεηξεκαηηθνί θαλφλεο θαη νη αξρέο, απνηεινχλ ηα θξηηήξηα γηα ηελ κέηξεζε θαη ηελ απφδνζε ηεο ζπγθαηαβαηηθφηεηαο ησλ ηκεκάησλ κε ηνπο δηάθνξνπο θαλνληζκνχο. Έλα άιιν παξάδεηγκα είλαη ε εμέηαζε ηεο επηζηξνθήο θφξνπ ηδησηψλ θαη επηρεηξήζεσλ απφ ηελ εθνξία, ιφγσ ζπκκφξθσζεο ηεο εηαηξίαο κε ηνπο θαλφλεο θνξνινγίαο. 1.2.3 Λεηηνπξγηθόο έιεγρνο Έλαο ιεηηνπξγηθφο έιεγρνο εκπεξηέρεη κηα ζπζηεκαηηθή αλαζθφπεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ κηαο επηρείξεζεο ή κέξνο απηψλ ζε ζρέζε κε ηελ απνδνηηθή θαη απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ηεο επηρείξεζεο. Ο ζθνπφο απηνχ ηνπ ειέγρνπ είλαη λα εθηηκήζεη ηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο, λα απνθαιχςεη πνηνη ηνκείο ρξεηάδνληαη βειηίσζε θαη λα πξνηείλεη λέα κέηξα. Κάπνηεο θνξέο απηφο ν ηχπνο ειέγρνπ αλαθέξεηαη θαη ζαλ έιεγρνο απφδνζεο ή δηνηθεηηθφο έιεγρνο. Οη ιεηηνπξγηθνί έιεγρνη είλαη γεληθά πην δχζθνιν λα πξαγκαηνπνηεζνχλ απφ φηη νη δχν θαηεγνξίεο ειέγρνπ πνπ αλαθέξακε παξαπάλσ. Δθφζνλ ν ζθνπφο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ειέγρνπ είλαη λα εθηηκήζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο είλαη πνιχ δχζθνιν λα αλαγλσξίζεη θαλείο ηα αληηθεηκεληθά θαη κεηξήζηκα θξηηήξηα πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γη απηφ ην ζθνπφ. Ο ιεηηνπξγηθφο έιεγρνο ησλ επηρεηξήζεσλ γίλεηαη φιν θαη πην ζεκαληηθφο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη είλαη πηζαλφ απηή ε ηάζε λα ζπλερηζηεί. Με ηηο πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο λα αλαδνκνχληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη λα επηηπγράλνπλ κεγαιχηεξν θέξδνο κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ πεξηνξηζκφ ησλ εμφδσλ θαη ηνπ θφζηνπο ηνπο, απνηειεί αηηία γηα λα επαλεθηηκεζνχλ νη πεξηζζφηεξεο πηπρέο ηεο επηρείξεζεο. Γηα παξάδεηγκα, ην Λνγηζηήξην ηνπ Κξάηνπο δηεμάγεη ιεηηνπξγηθνχο ειέγρνπο ζε θπβεξλεηηθά πξνγξάκκαηα. 4

Υξεζηκνπνηψληαο απφ ηελ άιιε κεξηά ην θξηηήξην ηεο έθηαζεο ηνπ ειέγρνπ, ρσξίδνληαη ζε γεληθνχο θαη εηδηθνχο ειέγρνπο. 1.2.4 Δηδηθνί θαη γεληθνί έιεγρνη Γεληθφο είλαη ν έιεγρνο πνπ αθνξά νιφθιεξε ηε δηαρείξηζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ θαη αγθαιηάδεη φιν ην θάζκα ηεο ινγηζηηθνδηαρεηξηζηηθήο δηαδηθαζίαο. Σέηνηνο έιεγρνο είλαη γηα παξάδεηγκα ν έιεγρνο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηαζηάζεσλ (ηζνινγηζκνχ, ανηειεζκάησλ ρξήζεσο θιπ.) ηέινπο ρξήζεσο. Δηδηθφο απφ ηελ άιιε κεξηά είλαη ν έιεγρνο πνπ αλαθέξεηαη ζε ζπγθεθξηκέλν ζέκα ή ηνκέα φπσο π.ρ ν έιεγρνο ηακηαθήο δηαρεηξίζεσο, ν έιεγρνο δηαθηλήζεσο απνζεκάησλ θιπ. 1.2.5 Μόληκνη, ηαθηηθνί θαη έθηαθηνη έιεγρνη Με βάζεη ην θξηηήξην ηεο δηάξθεηαο θαη ηεο πεξηνδηθφηεηαο ησλ ειέγρσλ, νη έιεγρνη δηαθξίλνληαη ζε κφληκνπο, ηαθηηθνχο θαη έθηαθηνπο. Μφληκνο ή δηαξθείο έιεγρνο είλαη απηφο πνπ δηελεξγείηε ζε κία κφληκε βάζε. Σέηνηνο είλαη θπξίσο ν εζσηεξηθφο έιεγρνο πνπ δηελεξγείηε απφ ηελ Τπεξεζία Διέγρνπ θαη Δπηζεσξήζεσο ησλ κεγάισλ νηθνλνκηθψλ ζπγθξνηεκάησλ θαη νη έιεγρνη ζην δεκφζην απφ ην Διεγθηηθφ πλέδξην. Σαθηηθφο ή πεξηνδηθφο είλαη ν έιεγρνο πνπ δηελεξγείηε αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη αθνξά θπξίσο ηνλ έιεγρν ηαθηψλ ρξνληθψλ δηαζηεκάησλ ( εμακήλνπ, έηνπο θιπ). Έθηαθηνο ή πεξηζηαζηαθφο έιεγρνο είλαη ν έιεγρνο πνπ δηελεξγείηαη ζε έθηαθηεο πεξηπηψζεηο φπσο, π.ρ, ε πεξίπησζε εμαγνξάο ή ζπγρσλεχζεσο επηρείξεζεο θιπ. William F.Messier Jr, Auditing: A Systemantic Approach, The Mc Graw-Hill Comoanies inc,1998, ζει.11-1 5

1.2.6 Πξνιεπηηθνί θαη θαηαζηαηηθνί έιεγρνη χκθσλα κε ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν δηελεξγείηαη ν έιεγρνο, ζα κπνξνχζε λα ρσξηζηεί ζε δχν θαηεγνξίεο. ε απηή ηνπ πξνιεπηηθνχ θαη ζε απηή ηνπ θαηαζηαιηηθνχ ειέγρνπ. Πξνιεπηηθφο είλαη ν έιεγρνο πνπ απνζθνπεί ζηελ πξφιεςε εθνχζησλ ή αθνχζησλ ζθαικάησλ. Ο ρξφλνο δηελέξγεηαο ηνπ ειέγρνπ είλαη πξηλ ή θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηελέξγεηαο ηεο πξάμεσο, φπσο π.ρ. ε έθδνζε εληάικαηνο πιεξσκήο γξακκαηίνπ εηζπξάμεσο, ηηκνινγίνπ πσιήζεσο θιπ. Απφ ηελ άιιε κεξηά θαηαζηαιηηθφο είλαη ν έιεγρνο ν νπνίνο θαη δηελεξγείηαη κεηά ηε δηελέξγεηα ησλ πξάμεσλ θαη αλαθέξεηαη ζηε δηαρείξηζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπ. Απνζθνπεί ζηελ θαηαζηνιή θαη ηελ απνθάιπςε εθνχζησλ ή αθνχζησλ ζθαικάησλ. 1.2.7 Δζσηεξηθόο θαη εμσηεξηθόο έιεγρνο Μηα ηειεπηαία δηάθξηζε ηνπ ειέγρνπ, είλαη απηή πνπ κπνξεί λα γίλεη αλάινγα κε ην πξφζσπν ηνπ ειεγθηή. Με βάζε απηφ ην θξηηήξην απηφο ν έιεγρνο δηαθξίλεηαη ζε εζσηεξηθφο θαη εμσηεξηθφο. Δζσηεξηθφο έιεγρνο είλαη απηφο πνπ δηελεξγείηαη απφ ηνπο εζσηεξηθνχο ειεγθηέο. Δλψ εμσηεξηθφο έιεγρνο είλαη ν έιεγρνο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηνπο εμσηεξηθνχο ειεγθηέο. Απηά ηα δχν παξαπάλσ είδε ειέγρνπ ζπλππάξρνπλ ζηηο θαιά νξγαλσκέλεο επηρεηξήζεηο θαη δηεμάγνληαη ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο θαη ηεο ηερληθέο ηεο ειεγθηηθήο. 1.3 Σα Δίδε Σσλ Διεγθηώλ ηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν, έγηλε κία αλαθνξά ζην ηξφπν κε ηνλ νπνίν κπνξεί λα γίλεη έλαο πξψηνο δηαρσξηζκφο ησλ κνξθψλ ηνπ ειέγρνπ ζε θαηεγνξίεο. Σν αληίζηνηρν ζα κπνξνχζε λα γίλεη θαη γηα ηνπο ειεγθηέο, νη νπνίνη ζα κπνξνχζαλ λα εληαρζνχλ ζε κία απφ ηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο. 1. Δμσηεξηθνί Διεγθηέο (External Auditors) 2. Δζσηεξηθνί Διεγθηέο (Internal Auditors) 3. Γεκφζηνη (Κξαηηθνί) Διεγθηέο (Government Auditors) 1 William C. Boynton & Walter G. Kell, Modern Auditing, John Wiley & Sons Inc., 1999, ζει. 6-7 6

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο ΔΞΩΣΔΡΗΚΟ ΔΛΔΓΚΣΖ 2.1 Έλλνηα Ο εμσηεξηθφο ειεγθηήο είλαη έλαο αλεμάξηεηνο, ηθαλφο θαη επαγγεικαηηθά θαηαξηηζκέλνο ειεγθηήο πνπ πξνζπαζεί λα ζπιιέμεη θαη λα αμηνινγήζεη αληηθεηκεληθά ηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία πνπ ζα ηνπ επηηξέςνπλ λα δηακνξθψζεη ηελ θξίζε ηνπ θαη λα ζεκειηψζεη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ γλψκε γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ. Ο ζθνπφο ηνπ εμσηεξηθνχ ειέγρνπ είλαη ε δηαπίζησζε απφ ηνλ ειεγθηή ηεο αμηνπηζηίαο ησλ ηζρπξηζκψλ ηεο δηνίθεζεο γηα ηελ πνηφηεηα, πιεξφηεηα, λνκηκφηεηα θαη ζπλέπεηα ησλ παξερφκελσλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ. Γηα ηελ επίηεπμή ηνπ, ν εμσηεξηθφο ειεγθηήο αθνινπζεί ζπζηεκαηηθέο θαη κεζνδηθέο ειεγθηηθέο δηαδηθαζίεο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ ειέγρνπ, ν ειεγθηήο θαηαρσξεί ηε γλψκε ηνπ γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ. 1. ηελ έθζεζε ειέγρνπ πνπ ππνβάιεη ζην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηεο εηαηξείαο θαη 2. ην πηζηνπνηεηηθφ ειέγρνπ πνπ ππνβάιεη ζην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην θαη ζηε Γεληθή πλέιεπζε ησλ κεηφρσλ. Σν πηζηνπνηεηηθφ ειέγρνπ δεκνζηεχεηαη καδί κε ηηο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο, ελψ ε έθζεζε είλαη εκπηζηεπηηθή. 2.2 Πξόηππα Διεγθηηθήο Σα πξφηππα ηεο Διεγθηηθήο απνηεινχλ ηηο βαζηθέο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεί ν εμσηεξηθφο ειεγθηήο γηα λα εμαζθαιίζεη ηελ νξζνινγηθφηεηα θαη ηε λνκηκφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ. Σα ειεγθηηθά πξφηππα θαζηεξψλνληαη απφ ηηο επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο ησλ εμσηεξηθψλ ειεγθηψλ. ηε ρψξα καο ην ψκα ησλ Οξθσηψλ Διεγθηψλ αλαιάβεη ην έξγν ηεο θαζηέξσζεο ησλ απαξαίηεησλ ειεγθηηθψλ πξνηχπσλ. Η ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ πξνηχπσλ ζε δηεζλέο επίπεδν απνηειεί ηνλ πξσηαξρηθφ ζθνπφ ηεο Γηεζλνχο Οκνζπνλδίαο Διεγθηψλ. Σα πξφηππα απηά δηαθξίλνληαη ζε: 1. Γεληθά Πξφηππα 2. Πξφηππα Διεγθηηθήο Δξγαζίαο 3. Πξφηππα Έθζεζεο Πνξίζκαηνο Διέγρνπ 7

2.3 Πξνζόληα εμσηεξηθνύ ειεγθηή Σα ειάρηζηα πξνζφληα πνπ πξέπεη λα έρεη ν εμσηεξηθφο ειεγθηήο γηα λα είλαη ζε ζέζε λα αζθήζεη ην έξγν ηνπ είλαη α) ζηε ζεσξεηηθή θαη επηζηεκνληθή θαηάξηηζε ηνπ θπζηθνχ πξνζψπνπ, β) ζηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα εθαξκφδεη ηηο ζεσξεηηθέο ηνπ γλψζεηο θαηά ηξφπν νξζνινγηθφ θαηά ηελ άζθεζε ηνπ ειέγρνπ θαη γ) ζην αλεπίιεπην ήζνο ηνπ. Άιια απαξαίηεηα πξνζφληα πνπ ζα πξέπεη λα δηαζέηεη είλαη: -Yςειφ επίπεδν εμεηδηθεπκέλσλ γλψζεσλ, νη νπνίεο ζα πξέπεη λα αλαλεψλνληαη θαη λα πξνζαξκφδνληαη ζχκθσλα κε ηηο δπλακηθέο εμειίμεηο ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο. -Απφθηεζε πείξαο κέζα απφ ηε καθξνρξφληα ελαζρφιεζή ηνπο κε δηάθνξα δεηήκαηα ειέγρνπ. -Αλαπηπγκέλε θξηηηθή ηθαλφηεηα θαη αληηιεπηηθφηεηα, ρσξίο ελδνηαζκνχο θαη ρξνλνηξηβέο. -Δπζηξνθία πλεχκαηνο θαη έθεζε γηα λα απηνζρεδηάδεη θαη λα επηλνεί λέεο κεζφδνπο θαη δηαδηθαζίεο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζεγγίζεη επθνιφηεξα πεξίπινθεο θαηαζηάζεηο. -ηγνπξηά θαη απηνπεπνίζεζε γηα ηελ νξζφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηαιήγεη. -Λεπηφηεηα, δηπισκαηηθφηεηα θαη δηαθξηηηθφηεηα ζηηο επαθέο ηνπ θαη ζηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. -Δπρέξεηα ζηελ έθθξαζε θαη δηαηχπσζε ηφζν ηνπ γξαπηνχ φζνπ θαη ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ. -Πξνζπκία γηα ζπλεξγαζία κε ηνπο ειεγρφκελνπο θαη θαιιηέξγεηα ζρέζεσλ ακνηβαίαο θαηαλφεζεο θαη αιιεινελεκέξσζεο. -Δξγαηηθφηεηα, εκκνλή θαη επηκέιεηα ζην ιεπηφ έξγν ηνπ. Η αλαγλψξηζε απηψλ ησλ πξνζφλησλ επηβεβαηψλνληαη κε ηε ρνξήγεζε απφ ηελ Πνιηηεία άδεηαο ειέγρνπ. Άδεηα δηελέξγεηαο εμσηεξηθνχ ειέγρνπ ρνξεγείηαη ζε φζνπο έρνπλ ηα πξνζφληα ηνπ νξθσηνχ ειεγθηή, είλαη δειαδή κέιε ηνπ ψκαηνο Οξθσηψλ Διεγθηψλ (.Ο.Δ). Έλα θπζηθφ πξφζσπν γηα λα γίλεη νξθσηφο ειεγθηήο ζα πξέπεη λα έρεη άξηηα ζεσξεηηθή θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, αμηφινγε επηκφξθσζε, πινχζηα πείξα, αλακθηζβήηεηε αλαγλψξηζε ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θαη λα είλαη ελήκεξνο ησλ πξφζθαησλ εμειίμεσλ ζηνπο ηνκείο ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπ. Οξηζκέλα πξνζφληα επαιεζεχνληαη κε εμεηάζεηο, ελψ άιια αμηνινγνχληαη απφ ηνπο αλψηεξνπο ζηελ ηεξαξρία ειεγθηέο. Η ειεγθηηθή ζηαδηνδξνκία ελφο θπζηθνχ πξνζψπνπ αξρίδεη, ζπλήζσο απφ ηε βαζκίδα ηνπ Αζθνχκελνπ Οξθσηνχ Διεγθηή. Η δεχηεξε βαζκίδα είλαη απηή ηνπ Γφθηκνπ Οξθσηνχ Διεγθηή. Ο αζθνχκελνο ειεγθηήο δηνξίδεηαη ζηε βαζκίδα απηή θαη εγγξάθεηαη ζην αληίζηνηρν κεηξψν δνθίκσλ νξθσηψλ ειεγθηψλ, εθφζνλ έρεη αζθήζεη απνδεδεηγκέλα ειεγθηηθφ έξγν γηα δχν ρξφληα ζηε βαζκίδα ηνπ αζθνχκελνπ θαη έρεη επηηχρεη ζηηο εμεηάζεηο ησλ ζεσξεηηθψλ θαη πξαθηηθψλ ζεκάησλ. Ο δφθηκνο νξθσηφο ειεγθηήο δηνξίδεηαη ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ νξθσηνχ ειεγθηή θαη εγγξάθεηαη ζην αληίζηνηρν Μεηξψν χζηεξα απφ ηξηεηή απνδεδεηγκέλε άζθεζε ηνπ ειεγθηηθνχ έξγνπ ηνπ ζηε βαζκίδα ηνπ δνθίκνπ θαη εθφζνλ έρεη επηηχρεη ζε κία ζεηξά εμεηάζεσλ. 8

Ο ειεγθηήο πνπ έρεη αζθήζεη απνδεδεηγκέλα ειεγθηηθφ έξγν γηα κία ηξηεηία ζηε βαζκίδα ηνπ επίθνπξνπ θαη έρεη νινθιεξψζεη επηηπρψο εμεηάζεηο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο γλψζεηο δηνξίδεηαη ζηε βαζκίδα ηνπ νξθσηνχ ειεγθηή. Οξθσηφο ειεγθηήο κπνξεί λα δηνξηζηεί θαη νπνηνδήπνηε θπζηθφ πξφζσπν εθφζνλ: 1. είλαη ππήθννο ρψξαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, 2. είλαη θάηνρνο άδεηαο άζθεζεο ηνπ ειεγθηηθνχ επαγγέικαηνο ζε ρψξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, 3. έρεη πνιπεηή ειεγθηηθή πείξα θαη 4. έρεη επηηχρεη ζηηο εμεηάζεηο ζε ζέκαηα Φνξνινγίαο, Αζηηθνχ θαη Δκπνξηθνχ Γηθαίνπ, Γηθαίνπ Δηαηξηψλ, Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ θαη Πησρεπηηθνχ Γηθαίνπ ηεο ρψξαο καο Απφ ηα αλψηεξα ζπλάγεηαη φηη άδεηα γηα ηελ άζθεζε ηνπ ειεγθηηθνχ επαγγέικαηνο έρεη κφλν ν Οξθσηφο Διεγθηήο. Οη επίθνπξνη, νη δφθηκνη θαη νη αζθνχκελνη ειεγθηέο βνεζνχλ ηνπο Οξθσηνχο Διεγθηέο ζηελ εθηέιεζε ηνπ ειεγθηηθνχ έξγνπ. Δλεξγνχλ πάληνηε επ νλφκαηη, γηα ινγαξηαζκφ θαη ππ επζχλε ηνπ νξθσηνχ ειεγθηή. 2.4 Αλεμαξηεζία ειεγθηή πξόζζεηα ζθηαγξάθεζε Ο ειεγθηήο πξέπεη λα είλαη αλεμάξηεηνο θαη αλεπεξέαζηνο ζηε ζθέςε γηα λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ θνηλνχ θαη λα απνθηήζεη ην απαξαίηεην επαγγεικαηηθφ θχξνο. Καηά ηελ εθηέιεζε ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο, ν ειεγθηήο πξέπεη λα είλαη έληηκνο, επζχο θαη εηιηθξηλείο. Να είλαη απαιιαγκέλνο απφ πξνθαηαιήςεηο, εχλνηεο θαη απφ νηηδήπνηε ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί αζπκβίβαζην πξνο ηελ αθεξαηφηεηα ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θαη ην επάγγεικά ηνπ. Σν Π.Γ. 226 νξίδεη φηη νη νξθσηνί ειεγθηέο πξέπεη λα δηαζέηνπλ πιήξε πξνζσπηθή θαη επαγγεικαηηθή αλεμαξηεζία ζε ζρέζε κε ηνλ ειεγρφκελν. 2.5 θνπνί εμσηεξηθνύ ειέγρνπ Ο ειεγθηήο δηαπηζηψλεη αλ νη ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο απνδίδνπλ πηζηά ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο. θνπφο είλαη: -Η αλαθάιπςε, ε πξφιεςε θαη θ θαηαζηνιή φισλ ησλ ιαζψλ πνπ πηζαλψλ λα παξνπζηάδνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο είλαη νηθνλνκηθά αζχκθνξε. -Ο ππνθεηκεληζκφο ζηελ ηήξεζε ινγαξηαζκψλ θαη θαηάξηηζε ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ. Γηα λα εμαζθαιίζεη ν ειεγθηήο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζα ηνπ επηηξέςνπλ λα απνδείμεη ηνλ βαζκφ αληηθεηκεληθφηεηαο, πξέπεη λα εμεηάζεη: 1. Αλ φια ηα ινγηζηηθά γεγνλφηα θαηαρσξήζεθαλ, 9

2. Αλ φια ηα ινγηζηηθά γεγνλφηα πνπ αθνξνχλ ηελ παξνχζα ρξήζε θαηαρσξήζεθαλ ζηα βηβιία ηεο παξνχζαο ρξήζεο, 3. Αλ είλαη ππαξθηέο νη ζπλαιιαγέο, 4. Αλ νη θαηαρσξήζεηο- απνηηκήζεηο έγηλαλ ζχκθσλα κε ηηο ινγηζηηθέο αξρέο. 2.6 Μεζνδνινγία Η κεζνδνινγία ηνπ εμσηεξηθνχ ειέγρνπ κε ηε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ, κε ηελ εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ: νξηδφληηνο ή πξννδεπηηθφο θαη θάζεηνο ή αλαδξνκηθφο έιεγρνο. Ο ειεγθηήο επηιέγεη έλα δείγκα παξαζηαηηθψλ (π.ρ 10 εκεξψλ) θαη ειέγρεη πξνζερηηθά: -Όια ηα δηθαηνινγεηηθά ηνπ δείγκαηνο γηα πιεξφηεηα θαη λνκηκφηεηα. -Σε κεηαθνξά ησλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ απφ ηα δηθαηνινγεηηθά ζηα εκεξνιφγηα θαη ζηα αλαιπηηθά θαζνιηθά γηα αθξίβεηα. -Σηο θαηαρσξήζεηο ζην ζπγθεληξσηηθφ εκεξνιφγην θαη ηε κεηαθνξά ηνπο ζην γεληθφ θαζνιηθφ γηα ζθάικαηα θαη παξαιείςεηο. -Σελ θαηάξηηζε ησλ ηζνδπγίσλ θαη ηελ ηήξεζε ηνπ βηβιίνπ απνζήθεο γηα ειιείςεηο θαη ιάζε. -Σε δηαδηθαζία θαηάξηηζεο ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ γηα λνκηκφηεηα. Δθηφο απφ ηνλ νξηδφληην έιεγρν, ν ειεγθηήο αθνινπζεί δηαδηθαζίεο θάζεηνπ ή αλαδξνκηθνχ ειέγρνπ γηα λα ζπγθεληξψζεη ζηνηρεία πνπ ηνπ επηηξέπνπλ λα απνδείμεη φηη ην πεξηερφκελν ησλ ινγαξηαζκψλ αλαθέξεηαη ζε ζπλαιιαγέο πνπ πξαγκαηηθά έγηλαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο θαη αθνξνχλ ηελ επηρείξεζε. Αθνινπζεί κηα δηαδξνκή πνπ είλαη αληίζηξνθε απφ απηή πνπ αθνινχζεζε αξρηθά ν ινγηζηήο. Διέγρεη δειαδή κε επηκέιεηα: -Σελ αθξίβεηα ηνπ νξηζηηθνχ ηζνδπγίνπ θαη ησλ ηζνδπγίσλ ησλ αλαιπηηθψλ θαζνιηθψλ. -Σελ πιεξφηεηα ηνπ βηβιίνπ απνγξαθήο θαη ηε λνκηκφηεηα ησλ δηαδηθαζηψλ απνγξαθήο. -Σελ αθξίβεηα ηεο κεηαθνξάο ησλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ απφ ηα εκεξνιφγηα ζηα θαζνιηθά. -Σελ χπαξμε, ηελ πιεξφηεηα θαη ηελ λνκηκφηεηα ησλ δηθαηνινγεηηθψλ εγγξάθσλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζην δείγκα ησλ θαηαρσξήζεσλ πνπ επέιεμε. Σα επξήκαηα ηεο δηελέξγεηαο ηνπ νξηδφληηνπ θαη ηνπ θάζεηνπ ειέγρνπ ζπζρεηίδνληαη θαη αλαιχνληαη ζην ηέινο ηεο ειεγθηηθήο δηαδηθαζίαο, έηζη ψζηε λα κπνξέζεη ν ειεγθηήο λα ζπλάγεη ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηε λνκηκφηεηα ησλ ινγηζηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ησλ κεζφδσλ, ηελ εηιηθξίλεηα ησλ ινγηζηηθψλ ζηνηρείσλ θαη ηελ αληηθεηκεληθφηεηα ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ. Δθηφο απφ ηηο κεζφδνπο ηνπ νξηδφληηνπ θαη ηνπ θάζεηνπ ειέγρνπ, ν ειεγθηήο εθαξκφδεη κεζφδνπο θξηηηθήο αλάιπζεο ησλ ινγηζηηθψλ ζηνηρείσλ. Πξνβαίλεη ζε δηαρξνληθέο ζπγθξίζεηο νξηζκέλσλ ινγηζηηθψλ κεγεζψλ ή θαη ζε ζπζρεηίζεηο θνηλψλ ζηνηρείσλ. Καηαξηίδεη αξηζκνδείθηεο ξεπζηφηεηαο, θπθινθνξηαθήο ηαρχηεηαο, απνδνηηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο, κε ηε βνήζεηα ησλ νπνίσλ ν ειεγθηήο εμεηάδεη πφζν εχινγα είλαη ηα βαζηθά ρξεκαηννηθνλνκηθά κεγέζε ηεο επηρείξεζεο. Ο 10

ειεγθηήο εθαξκφδεη κεζφδνπο νξηδφληηνπ ή θάζεηνπ ειέγρνπ είηε αθνινπζεί δηαδηθαζίεο ζπζηεκαηηθνχ ή κε ζπζηεκαηηθνχ ειέγρνπ. 2.6.1 Με ζπζηεκαηηθόο έιεγρνο Ο κε ζπζηεκαηηθφο έιεγρνο εθαξκφδεηαη ζε επηρεηξήζεηο νη νπνίεο δελ είλαη θαιά νξγαλσκέλεο, είλαη επηρεηξήζεηο κε πνιιά πξνβιήκαηα θ.ι.π. Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, είλαη: Ο εζσηεξηθφο έιεγρνο είλαη αλεπαξθείο θαη ραιαξφο κέζα ζηελ επηρείξεζε, Η θαηάξηηζε αξηζκνδεηθηψλ, Αληηκεησπίδεη πςειφ ειεγθηηθφ θίλδπλν, Η καθξνρξφληα γλσξηκία θαη ε εκπηζηνζχλε πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί κε ηνπο θνξείο ηεο επηρείξεζεο. 2.6.2 πζηεκαηηθόο έιεγρνο Ο ζπζηεκαηηθφο έιεγρνο, εθαξκφδεηαη ζε κεγάιεο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο είλαη θαιά νξγαλσκέλεο. Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ, είλαη: Ο ηζρπξφο Δζσηεξηθφο έιεγρνο, Η άξηηα ινγηζηηθή νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο κε ην έκπεηξν πξνζσπηθφ ηεο, Ο ειεγθηήο πνπ δηαζέηεη πιήξε επηζηεκνληθή θαηάξηηζε θαη εκπεηξία ζην αληηθείκελν. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ειέγρνπ δηελεξγείηαη θαηά ηε ρξήζε θαη πξηλ απφ ηελ θαηάξηηζε ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ. 2.7 ηάδηα ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο Σν ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ ηνπ ειεγθηή πνπ απαηηνχληαη γηα ηνλ έιεγρν ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ ζπληζηά ηελ ειεγθηηθή εξγαζία. Πξφθεηηαη γηα κηα ζπζηεκαηηθή θαη ζχλζεηε εξγαζία ε νπνία δηελεξγείηαη ηφζν θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο φζν θαη κεηά ην ηέινο ηεο ρξήζεο. Σα ζηάδηα απφ ηα νπνία δηέξρεηαη είλαη ηα εμήο: 1. Πξνθαηαξθηηθή εξγαζία. 2. Μειέηε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ηεο ειεγρφκελεο επηρείξεζεο. 3. Αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. 4. Καηάξηηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο. 5. Δπαιήζεπζε ηεο πιεξφηεηαο, λνκηκφηεηαο θαη αληηθεηκεληθφηεηαο ησλ δηαδηθαζηψλ ινγηζηηθνπνίεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ. 11

6. Δπαιήζεπζε ηεο νξζφηεηαο ησλ ππφινηπσλ ινγαξηαζκψλ ηέινπο ρξήζεο θαη έιεγρνο ηεο παξνπζίαζεο ησλ ινγαξηαζκψλ ζηηο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο. 7. Γηακφξθσζε θαη έθθξαζε ηεο γλψκεο ηνπ ειεγθηή γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ ηέινπο ρξήζεο. Σα δχν πξψηα ζηάδηα ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο αλαθέξνληαη ζηηο δηαδηθαζίεο ελεκέξσζεο ηνπ ειεγθηή. Σα ζηάδηα απηά παξαιείπνληαη ζε πεξίπησζε πνπ ν ειεγθηήο δελ ειέγρεη γηα πξψηε θνξά ηελ επηρείξεζε. Η εξγαζία πνπ αληηζηνηρεί ζηα ζηάδηα 3 θαη 4 εθηειείηε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ ζπλάγεη ν ειεγθηήο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ επεξεάδνπλ ηνλ θαζνξηζκφ ηεο έθηαζεο ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο πνπ αλαθέξεηαη ζηα ζηάδηα 5 θαη 6 θαη δηελεξγείηαη πνιχ πξηλ θαη κεηά ην ηέινο ηεο ρξήζεο. Σν φιν θχθισκα ηνπ ειέγρνπ νινθιεξψλεηαη κε ηε δηακφξθσζε ηεο θξίζεο ηνπ ειεγθηή θαη ηελ έθθξαζε ηεο γλψκεο ηνπ γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ ζην ζηάδην 7. Η εθηέιεζε θάζε ηκήκαηνο ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο απνβιέπεη ζηελ επίηεπμε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζθνπνχ. Έηζη, ν ειεγθηήο επηδηψθεη λα: 1. Δλεκεξσζεί ζρεηηθά κε ηελ επηρείξεζε, ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηεο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ (ζηάδηα 1 θαη 2). 2. Να αμηνινγήζεη θαηά πξνζέγγηζε ην βαζκφ ηεο αμηνπηζηίαο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρεη ην ινγηζηηθφ ζχζηεκα ηεο επηρείξεζεο (ζηάδην 3). 3. Γηαπηζηψλεη εάλ ηα ππφινηπα ησλ ινγαξηαζκψλ ηέινπο ρξήζεο απνδίδνπλ ηε ρξεκαηννηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εξγαζηψλ ηεο(ζηάδηα 5 θαη 6). 2.7.1 Πξνθαηαξθηηθή εξγαζία Με ηελ έλαξμε ηνπ ειέγρνπ, ν ειεγθηήο ελεκεξψλεηαη γεληθά γηα ηνλ θιάδν πνπ αλήθεη ε ειεγρφκελε επηρείξεζε, ηε λνκηθή κνξθή ηεο, ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηελ νξγαλσηηθή ηεο δνκή. Δπίζεο, ελεκεξψλεηαη γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε λνκνζεζία πνπ δηέπεη ηελ επηρείξεζε ή αθνξνχλ ηηο ζρέζεηο ηεο επηρείξεζεο κε άιιεο κνλάδεο, ηε δηνίθεζή ηεο, ηε ινγηζηηθή ηεο νξγάλσζε θ.ι.π. Η γεληθή ελεκέξσζε ηνπ ειεγθηή εμαζθαιίδεηαη κε ζπδεηήζεηο πνπ έρεη κε ηα κέιε ηεο δηνίθεζεο θαη ην πξνζσπηθφ γεληθά, κε ηε κειέηε ησλ ζπλζεθψλ αγνξάο θαη ηνπ θιάδνπ θαη κε επηηφπηεο επηζθέςεηο ζηα εξγνζηάζηα, απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο, γξαθεία θαη θαηαζηήκαηα ηεο επηρείξεζεο. Δπίζεο ν ειεγθηήο ελεκεξψλεηαη κειεηψληαο ην θαηαζηαηηθφ θαη ηνπο εζσηεξηθνχο θαλνληζκνχο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο, ηα πξαθηηθά ησλ ζπλεδξηάζεσλ ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ησλ γεληθψλ ζπλειεχζεσλ ησλ κεηφρσλ, ηηο δηάθνξεο ζπκβάζεηο, θαζψο θαη ην ινγηζηηθφ ζρέδην ηεο επηρείξεζεο. Η ελεκέξσζε ηνπ ειεγθηή δηεπθνιχλεηαη κε ηελ αλαδξνκή ηνπ ζηηο ζεκεηψζεηο θαη παξαηεξήζεηο ησλ ειεγθηψλ ησλ πξνεγνχκελσλ ρξήζεσλ πνπ βξίζθνληαη ζην κφληκν θάθειν ησλ θχιισλ εξγαζίαο. Ο ειεγθηήο κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο πξνθαηαξθηηθήο εξγαζίαο, θαηαρσξεί ζηα θχιια εξγαζίαο ηηο ζρεηηθέο παξαηεξήζεηο θαη ηα 12

ζπκπεξάζκαηά ηνπ. ηα ίδηα θχιια αλαγξάθεη ηηο παξαηεξήζεηο θαη ηηο ππνδείμεηο ηνπ θαζψο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ εμάγεη ζε θάζε ζηάδην ηνπ ειέγρνπ ηνπ. 2.7.2 Μειέηε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνύ ειέγρνπ ην ζηάδην απηφ, ν ειεγθηήο πξνζπαζεί λα εμαθξηβψζεη εάλ ππάξρεη ζχζηεκα εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη εάλ εθαξκφδνληαη ηα απαξαίηεηα κέηξα ειέγρνπ. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ελεκεξψλεηαη ζρεηηθά κε ηε ινγηζηηθή νξγάλσζε ηεο ππφ έιεγρν ηεο επηρείξεζεο, ην ινγηζηηθφ ηεο ζρέδην, ηελ ηήξεζε ησλ βηβιίσλ ηεο, ηηο κεζφδνπο θαη ηερληθέο πνπ αθνινπζνχληαη, ηηο δηαδηθαζίεο πξνζηαζίαο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο θαζψο θαη γηα ην νξγαλφγξακκά ηεο. Η ζσζηή ελεκέξσζε ηνπ ειεγθηή ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ εμαζθαιίδεηαη κε: Σε κειέηε ησλ θαθέισλ ειέγρνπ πξνεγνχκελσλ ρξήζεσλ, Σελ ππνβνιή εθ κέξνπο ησλ εξσηήζεσλ πξνο ηνπο ππεχζπλνπο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, Σε κειέηε ησλ εγρεηξηδίσλ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη ηνπ εζσηεξηθνχ θαλνληζκνχ, Σελ πξνζσπηθή επηζθφπεζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, Σελ παξαθνινχζεζε ηεο ξνήο πεξηνξηζκέλνπ αξηζκνχ ζπλαιιαγψλ κέζα απφ ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη ηελ θαηάξηηζε ησλ δηαγξακκάησλ ξνήο. 2.7.3 Αμηνιόγεζε ηεο απνηειεζκαηηθήο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνύ ειέγρνπ Σελ αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ απφ ηνλ εμσηεξηθφ ειεγθηή επηβάιεη ην δεχηεξν απφ ηα πξφηππα ηεο εθηέιεζεο ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο. Δάλ ην ζχζηεκα είλαη απνηειεζκαηηθφ ηφηε κπνξεί λα ζεσξεζεί σο βάζηκε απφδεημε ηεο αμηνπηζηίαο ησλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ. Σν ζχζηεκα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ζεσξείηαη φηη ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά φηαλ εμαζθαιίδεη: α. Σε ιεηηνπξγία ηνπ ινγηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζχκθσλα κε ηηο γεληθά παξαδεθηέο ινγηζηηθέο αξρέο θαη ηηο δηαηάμεηο ησλ ζρεηηθψλ λφκσλ, β. Σελ πξνζηαζία ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηε δηαθχιαμε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο ηφζν κε ηε ζπλερή ινγηζηηθή παξαθνινχζεζή ηνπο φζν θαη κε ηε ιήςε δηάθνξσλ κέηξσλ, γ. Σελ άκεζε θαη πιήξε εθηέιεζε ησλ εληνιψλ ηεο δηνίθεζεο πνπ πξνάγνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο κνλάδαο. Η αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ βαζίδεηαη ζηε ζσζηή δηελέξγεηα ειέγρσλ πηζηφηεηα. Οη έιεγρνη απηνί είλαη ππνρξεσηηθά δεηγκαηνιεπηηθνί ιφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ ζηνηρείσλ πνπ πξέπεη λα 13

εμεηαζηνχλ, ηνπ εθηεηακέλνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη ηνπ πςεινχ θφζηνπο πνπ ζπλεπάγεηαη ν θάζε έιεγρνο. Γηελεξγνχληαη δε, ηνπο πξψηνπο κήλεο ηεο ρξήζεο θαη επαλαιακβάλνληαη αξγφηεξα πξνο ην ηέινο ηεο. Με αμηνιφγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ν ειεγθηήο πξνζπαζεί λα εληνπίζεη νξηζκέλεο ζεκαληηθφηεηαο ιάζε, παξαιήςεηο, ινγηζηηθέο λνζεχζεηο, πνπ κπνξνχζαλ λα γίλνπλ ρσξίο λα εληνπηζηνχλ απφ ηα ππάξρνληα κέηξα ειέγρνπ. Δπηδηψθεη δε, λα εθηηκήζεη ηε ζνβαξφηεηα ησλ επηπηψζεψλ ηνπο ζηελ αμηνπηζηία ησλ παξερφκελσλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ. 2.7.4 Καηάξηηζε πξνγξάκκαηνο ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο Ο εμσηεξηθφο ειεγθηήο δελ κπνξεί λα απνθαλζεί, γηα ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ, φηαλ ε ειεγρφκελε επηρείξεζε δηαζέηεη ηζρπξφ ζχζηεκα εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, νχηε αξθεί ε εμαθξίβσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ γηα ηε δηακφξθσζε ηεο γλψκεο ηνπ ειεγθηή, γηαηί αθφκα θαη ε χπαξμε ηνπ πην απνηειεζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ δε δηαθπιάζζεη ηνλ εμσηεξηθφ ειεγθηή απφ ηνλ θίλδπλν λα ζπλάγεη ιαλζαζκέλα ζπκπεξάζκαηα γηα ηελ αληηθεηκεληθφηεηα ησλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί: α. Η δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο έρεη ηελ πιήξε αξκνδηφηεηα θαη επζχλε γηα ηελ θαζηέξσζε, νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, θαζψο θαη ηε δπλαηφηεηα λα παξεκβαίλεη δνιίσο ζην έξγν ηνπ εζσηεξηθνχ ειεγθηή, β. Ο εζσηεξηθφο ειεγθηήο αδπλαηεί λα εληνπίζεη θαη αληηκεησπίζεη έγθαηξα φια ηα ιάζε, ηηο παξαιήςεηο θαη ηηο λνζεχζεηο πνπ ππάξρνπλ, γ. Ο εμσηεξηθφο ειεγθηήο δε κπνξεί, θαηά ηελ αμηνιφγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ειέγρσλ, λα εθηηκήζεη πιήξσο θαη αληηθεηκεληθά ηελ αθεξαηφηεηα ηνπ ραξαθηήξα ησλ κειψλ ηεο δηνίθεζεο θαη ησλ ππεχζπλσλ γηα ηνλ εζσηεξηθφ έιεγρν, δ. Ο εμσηεξηθφο ειεγθηήο εμεηάδεη θαη αμηνινγεί δεηγκαηνιεπηηθά ηνλ εζσηεξηθφ έιεγρν θαη έηζη αληηκεησπίδεη ην γλσζηφ θίλδπλν ηεο δεηγκαηνιεςίαο. Οη αλσηέξσ ζπλζήθεο ππνρξεψλνπλ ηνλ εμσηεξηθφ ειεγθηή λα αζθήζεη άκεζν έιεγρν ησλ ζηνηρείσλ, φρη κέζσ ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ αιιά επαιεζεχνληαο ηελ αξηηφηεηα ηνπ ινγηζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη εηδηθφηεξα ηελ αθξίβεηα ησλ απνηειεζκάησλ ηεο απνγξαθήο ηέινπο ρξήζεο. Πξνζπαζεί έηζη, λα απνδείμεη ηη ιάζε θαη παξαιήςεηο έγηλαλ, ελψ κε ηελ αμηνιφγεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, πξνζπαζεί λα εληνπίζεη ηη ιάζε κπνξνχζαλ λα γίλνπλ. Απηφο ν έιεγρνο είλαη δεηγκαηνιεπηηθφο θαη νλνκάδεηαη έιεγρνο ηεθκεξίσζεο ή νπζηαζηηθφο έιεγρνο. Γηαθξίλεηαη ζε έιεγρν ζπλαιιαγψλ θαη έιεγρν ππνινίπσλ ησλ ινγαξηαζκψλ. Ο πξψηνο δηελεξγείηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο, ελψ ν δεχηεξνο κεηά ην ηέινο ηεο ρξήζεο. Ο ειεγθηήο θαηαξηίδεη ην πξφγξακκα ηνπ ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο, δειαδή θαζνξίδεη: α. Σνπο ζθνπνχο ησλ επηκέξνπο ειέγρσλ, β. Σνλ ηξφπν επαιήζεπζεο ηεο αθξίβεηαο ηεο θαηαρψξεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο ησλ ππνινίπσλ ησλ ινγαξηαζκψλ ηέινπο ρξήζεο, γ. Σν δείγκα ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ ζα εμεηάζεη θαη ηηο δηαδηθαζίεο πνπ ζα αθνινπζήζεη γηα ηνλ έιεγρν ηεο πιεξφηεηαο θαη ηεο λνκηκφηεηαο ησλ ινγηζηηθψλ θαηαρσξήζεσλ, 14

δ. Σν δείγκα ησλ ινγαξηαζκψλ πνπ πξέπεη λα ειέγμεη ζην ηέινο ηεο ρξήζεο θαη ηηο απαηηνχκελεο ειεγθηηθέο δηαδηθαζίεο, ε. Σελ νξγάλσζε θαη ηνλ θαηακεξηζκφ ηνπ ειεγθηηθνχ έξγνπ ζην ειεγθηηθφ πξνζσπηθφ θαη ην ζπληνληζκφ ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο. ην ζηάδην απηφ ν ειεγθηήο θαζνξίδεη επίζεο ηελ έθηαζε ηνπ ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο ιακβάλνληαο ππφςε ηνπ: α. Σελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. Όζν πην ηζρπξφο είλαη ν εζσηεξηθφο έιεγρνο ηφζν πην πεξηνξηζκέλε είλαη ε έθηαζε ηνπ ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο θαη αληηζέησο, β. Σνλ απνδεθηφ βαζκφ ηνπ ειεγθηηθνχ θηλδχλνπ. Όζν πην πςειφο είλαη ηφζν πην εθηεηακέλνο πξέπεη λα είλαη ν έιεγρνο ηεθκεξίσζεο, γ. Σε θχζε ηνπ πεξηνπζηαθνχ ή ηνπ ινγηζηηθνχ ζηνηρείνπ πνπ πξφθεηηαη λα ειέγμεη, δ. Σν θφζηνο ηεο δηελέξγεηαο ηνπ ειέγρνπ. Σελ έθηαζε ηνπ ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο πξνζδηνξίδνπλ επίζεο ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο ζηνηρεησδψλ κεζφδσλ αλάιπζεο, ν ειεγθηήο πξνζπαζεί λα εμαθξηβψζεη εάλ ππάξρεη εχινγε ζπζρέηηζε κεηαμχ: -Αλφκνησλ ινγηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ παξνχζα ινγηζηηθή ρξήζε, -Όκνησλ ινγηζηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ δηαθνξεηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ ίδηνπ θιάδνπ θαη γηα ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο αλσηέξσ ζπζρεηίζεηο απνδίδνληαη ζπλήζσο κε αξηζκνδείθηεο θαη ρξνλνινγηθέο ζεηξέο. Δάλ νη ζπζρεηίζεηο δελ είλαη εχινγεο, δειαδή δελ δηθαηνινγνχληαη απφ ην επίπεδν ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο θαη ηηο ζπγθπξίεο ηεο αγνξάο ν ειεγθηήο δηεπξχλεη ηελ έθηαζε ηνπ ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο. 2.7.5 Έιεγρνο ηεθκεξίσζεο ζπλαιιαγώλ Ο ειεγθηήο εμεηάδεη πφζν αθξηβείο είλαη ε δηαδηθαζία ηεο ινγηζηηθνπνίεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη πξνζπαζεί λα εμαθξηβψζεη εάλ: α) ηα γεγνλφηα πνπ απεηθνλίδνπλ νη ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο δελ είλαη εηθνληθά, β) νη θαηαρσξήζεηο ησλ ινγηζηηθψλ γεγνλφησλ είλαη λφκηκεο, πιήξεηο θαη θαλνληθέο θαη γ) νη δηαδηθαζίεο ηεο πξνζαξκνγήο ησλ ππνινίπσλ ησλ ινγαξηαζκψλ, ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ινγαξηαζκψλ ηνπ γεληθνχ θαζνιηθνχ θαη ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ απνηειέζκαηνο είλαη θαλνληθέο θαη πιήξεηο. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ αλψηεξσλ ζθνπψλ ν ειεγθηήο: α) Παξαηεξεί δείγκα παξαζηαηηθψλ ησλ ζπλαιιαγψλ θαη εμεηάδεη ηελ πιεξφηεηα θαη ηε λνκηκφηεηα ηνπο, β) Δμεηάδεη δείγκα ζπλαιιαγψλ γηα λα εμαθξηβψζεη ην βαζκφ ηεο πηζηήο εθαξκνγήο ησλ κέηξσλ ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ζηελ έθδνζε ησλ παξαζηαηηθψλ γ) Δπαιεζεχεη ηελ αθξίβεηα ηεο κεηαθνξάο ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηηο ζπλαιιαγέο ηνπ δείγκαηνο απφ ηα παξαζηαηηθά ζηα ινγηζηηθά βηβιία, δ) Γηελεξγεί θξηηηθή αλάιπζε ησλ ζπλαιιαγψλ ηεο ρξήζεο γηα λα πξνζδηνξίζεη ην εχινγν ησλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ηνπο. Με ηελ νινθιήξσζε ηνπ ειέγρνπ ζπλαιιαγψλ, ν ειεγθηήο πξέπεη λα δηαζέηεη επαξθή θαη θαηάιιεια απνδεηθηηθά ζηνηρεία ηα νπνία αμηνπνηεί γηα λα δηακνξθψζεη ηελ θξίζε ηνπ ζρεηηθά κε ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ. Δπεηδή ε θξίζε ηνπ ειεγθηή δελ είλαη απαιιαγκέλε απφ ηνλ θίλδπλν ιάζνπο, ζα πξέπεη ν ίδηνο 15

λα πξνβεί ζηελ επαιήζεπζε ηεο εηιηθξίλεηαο ησλ ππνινίπσλ ησλ ινγαξηαζκψλ ζην ηέινο ηεο ρξήζεο. 2.7.6 Έιεγρνο ηεθκεξίσζεο ππνινίπσλ ινγαξηαζκώλ Απηφο ν έιεγρνο δηελεξγείηαη ζην ηέινο ηεο ρξήζεο θαη θαηά ην ζηάδην ηεο δηακφξθσζεο ησλ νξηζηηθψλ ππνινίπσλ ησλ ινγαξηαζκψλ. Ο ειεγθηήο επηδηψθεη λα επαιεζεχζεη ηελ αθξίβεηα απηψλ ησλ ππνινίπσλ θαη λα δηαπηζηψζεη εάλ: α. Σα ππάξρνληα ζηνηρεία έρνπλ πιήξσο θαη θαλνληθά θαηαρσξεζεί ζηα βηβιία ηεο επηρείξεζεο, β. Σα ππάξρνληα ζηνηρεία αλήθνπλ ζηελ θπξηφηεηα ηεο επηρείξεζεο ή νη απαηηήζεηο θαη νη ππνρξεψζεηο αθνξνχλ ηελ επηρείξεζε, γ. Σα ζηνηρεία πνπ αλαγξάθνπλ νη ινγαξηαζκνί ηνπ ηζνινγηζκνχ ππάξρνπλ πξάγκαηη, δ. Σα ππάξρνληα ζηνηρεία έρνπλ απνηηκεζεί ζχκθσλα κε ηηο ινγηζηηθέο αξρέο θαη ηηο δηαηάμεηο ηνπ Γεληθνχ Λνγηζηηθνχ ρεδίνπ, ε. Οη ινγαξηαζκνί ησλ ζηνηρείσλ παξνπζηάδνληαη κε ζαθήλεηα ζηηο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ αλψηεξσλ ζθνπψλ, ν ειεγθηήο πξέπεη λα: 1. Παξαθνινπζήζεη ηε δηελέξγεηα ηεο απνγξαθήο θαη λα ειέγμεη ηελ νξζφηεηα ησλ ππνινγηζκψλ ηεο απνηίκεζεο ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνινγηζκνχ, 2. Δμαζθαιίζεη ηελ επηβεβαίσζε απφ ηξίηνπο ηεο χπαξμεο θαη ηνπ χςνπο ησλ δηθαησκάησλ, ησλ απαηηήζεσλ θαη ησλ ππνρξεψζεσλ ηεο επηρείξεζεο, 3. Δπαιεζεχζεη ηελ χπαξμε ησλ ινγαξηαζκψλ θαη λα ειέγμεη ηελ νξζφηεηα ηεο ζπλδεζκνινγίαο ηνπο, 4. Δπαιεζεχζεη ηε ζπκθσλία ησλ ππνινίπσλ ησλ ινγαξηαζκψλ ηνπ ηζνινγηζκνχ κε ηα απνηειέζκαηα ηεο απνγξαθήο φπσο απηά αλαγξάθνληαη ζην βηβιίν απνγξθψλ, 5. Διέγμεη εάλ ε παξάζεζε ησλ ινγαξηαζκψλ ζηηο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο αθνινπζεί ην ζρεηηθφ ππφδεηγκα ηνπ Γεληθνχ Λνγηζηηθνχ ρεδίνπ. Η έθηαζε ηεο επαιήζεπζεο θαζνξίδεηαη απφ ηελ θξίζε ηνπ ειεγθηή θαη πνηθίιεη αλάινγα κε ην αληηθείκελν ηνπ ειέγρνπ, ην θφζηνο ησλ εξγαζηψλ θαη ην χςνο ηνπ θηλδχλνπ ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. Η επηηπρήο εθηέιεζε ηνπ ειέγρνπ ηεθκεξίσζεο πξνυπνζέηεη φηη ν ειεγθηήο έρεη θαζνξίζεη: α. Σν κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο ησλ παξαζηαηηθψλ πνπ αθνξνχλ ηηο ινγηζηηθέο εξγαζίεο ηέινπο ρξήζεο, β. Σν χςνο ηνπ ειεγθηηθνχ θηλδχλνπ πνπ είλαη δηαηεζεηκέλνο λα αλαιάβεη, θαζφζνλ θακία δηαδηθαζία επαιήζεπζεο δελ είλαη απαιιαγκέλε απφ ηνλ θίλδπλν ιαλζαζκέλεο ελέξγεηαο, γ. Σηο ειεγθηηθέο κεζφδνπο πνπ ζα εθαξκφζεη ιακβάλνληαο ππφςε ηνπ ην θφζηνο ηνπ ειέγρνπ θαη ην δηαζέζηκν ρξφλν γηα ηε δηελέξγεηα ηνπ ειέγρνπ. Με ηελ εμέηαζε ησλ κεηαγελέζηεξσλ ηεο ρξήζεο γεγνλφησλ θαη ηελ εθηίκεζε ηεο δπλαηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο λα ζπλερίζεη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηεο ζην κέιινλ, νινθιεξψλεηαη ην ζηάδην απηφ ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο. 16

2.7.7 Έθθξαζε Γλώκεο Ο ειεγθηήο αμηνινγεί ηελ επάξθεηα θαη ηελ θαηαιιειφηεηα ησλ απνδεηθηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ έρεη ζπιιέμεη, γηα λα απνδείμεη ιάζε, παξαιήςεηο θαη ινγηζηηθέο λνζεχζεηο. Ο ειεγθηήο αμηνινγψληαο ηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ θαηαζηάζεσλ εθθέξεη αλεπηθχιαθηε ή κε επηθχιαμε γλψκε ή θαη αληίζεηε γλψκε. Η γλψκε ηνπ αλαγξάθεηαη ζηελ έθζεζε ειέγρνπ ή ζην πηζηνπνηεηηθφ ειέγρνπ, πνπ ππνβάιιεηαη ζηε γεληθή ζπλέιεπζε ησλ κεηφρσλ θαη ζην Γηνηθεηηθφ ζπκβνχιην ησλ κεηφρσλ. Παπάο Α., 1999, Δηζαγσγή ζηελ Διεγθηηθή, εθδφζεηο Γ. Μπέλνπ, Αζήλα Σζαγθαιάθνο Α., 1994,Διεγθηηθή, εθδφζεηο Αδειθψλ Κπξηαθίδε Α.Δ., Θεζζαινλίθε, ζει 67-83 17

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο ΔΩΣΔΡΗΚΟ ΔΛΔΓΚΣΖ 3.1 Γεληθά Σν δεχηεξν απφ ηα πξφηππα ηεο ειεγθηηθήο εξγαζίαο νξίδεη φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ πξέπεη λα αμηνινγείηαη ψζηε λα απνηειέζεη ηε βάζε θαζνξηζκνχ ηεο θχζεο θαη ηεο έθηαζεο ηνπ εμσηεξηθνχ ειέγρνπ. Οη αξρέο θαη νη δηαδηθαζίεο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, αλ θαη έρνπλ κεγαιχηεξε εθαξκνγή ζηηο κεγάιεο θαη θαιά νξγαλσκέλεο επηρεηξήζεηο, είλαη απαξαίηεηεο θαη ρξήζηκεο θαη γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, γηαηί θαη ζ απηέο αληηκεησπίδνληαη πξνβιήκαηα απφ θινπή, θζνξά ή αιινίσζε, θαζψο θαη απνθπγήο εζειεκέλσλ ή αζέιεησλ ιαζψλ θαη παξαιείςεσλ θαηά ηελ θαηαρψξεζε ησλ ινγηζηηθψλ γεγνλφησλ ζηα ινγηζηηθά βηβιία ηεο επηρείξεζεο. 3.2 Έλλνηα Η αδπλακία γηα άκεζε επίβιεςε ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο επηρείξεζεο απφ ηελ δηνίθεζε, δεκηνπξγεί ηελ αλάγθε γηα ηελ θαζηέξσζε ελφο ζπζηήκαηνο ειέγρνπ, θαζψο θαη ηελ εηζαγσγή νξηζκέλσλ νξγαλσηηθψλ κέηξσλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Σν ζχλνιν ησλ κέηξσλ απηψλ απνηειεί ην ζχζηεκα ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Ιλζηηηνχηνπ ησλ Ακεξηθαλψλ Οξθσηψλ Λνγηζηψλ (AICPA), «εζσηεξηθφ έιεγρν απνηεινχλ ην ζρέδην νξγάλσζεο θαη φιεο νη ζπληνληζκέλεο πξνζπάζεηεο, κέζνδνη θαη κέηξα πνπ πηνζεηνχληαη εληφο κηαο επηρείξεζεο, γηα ηε δηαθχιαμε θαη πξνζηαζία ησλ πεξηνπζηαθψλ ηεο ζηνηρείσλ, ηνλ έιεγρν ηεο αθξίβεηαο θαη αμηνπηζηίαο ησλ ινγηζηηθψλ ζηνηρείσλ, ηελ πξνψζεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ιεηηνπξγίαο θαη ηελ ελζάξξπλζε ηεο δηαηήξεζεο ηεο πξνδηαγξακκέλεο επηρεηξεκαηηθήο πνιηηηθήο». 3.3 θνπνί θαη είδε εζσηεξηθώλ ειέγρσλ θνπφο ηνπ εζσηεξηθνχ ειεγθηή είλαη λα ζπκβάιεη ζηελ πην απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο. ρεδηάδεη, πηνζεηεί θαη εθαξκφδεη κέηξα ειέγρνπ ηα νπνία απνζθνπνχλ: α. ηελ ζπζηεκαηηθή δηαθχιαμε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηνπ θνηλνχ ηεο επηρείξεζεο, β. ηελ πιήξε ιεηηνπξγία ηνπ ινγηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ζχκθσλα κε ηηο γεληθά παξαδερηέο αξρέο ηεο Λνγηζηηθήο θαη ηηο δηαηάμεηο ησλ ζρεηηθψλ λφκσλ, 18

γ. ηε ζπλερή ελζάξξπλζε θαη παξαθνινχζεζε ηεο άκεζεο εθαξκνγήο απφ ην πξνζσπηθφ ησλ εληνιψλ ηεο δηνίθεζεο, δ. ηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εξγαζηψλ ηεο επηρείξεζεο, ε. ηε ζπλερή θαη πιήξε ζπκκφξθσζε ηεο δηνίθεζεο πξνο ηνπο λφκνπο πνπ δηέπνπλ ηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο. Σα είδε ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, είλαη ν Λνγηζηηθφο εζσηεξηθφο έιεγρνο θαη ν Γηνηθεηηθφο εζσηεξηθφο έιεγρνο. Η εθπιήξσζε ησλ ηξηψλ ηειεπηαίσλ ζθνπψλ απνηειεί ηελ πξσηαξρηθή επηδίσμε ησλ θιάδσλ ηνπ Γηαρεηξηζηηθνχ θαη Γηνηθεηηθνχ Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ, ελψ απηή ησλ δχν πξψησλ είλαη ην θχξην κέιεκα ηνπ Λνγηζηηθνχ Δζσηεξηθνχ Διέγρνπ. Ο δηνηθεηηθφο έιεγρνο επεξεάδεη έκκεζα ηελ εγθπξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξάγεη ην ινγηζηηθφ ζχζηεκα. Με ηελ θαζηέξσζε ηεο δηνηθεηηθήο θαη νξγαλσηηθήο ηεξαξρίαο, ηελ πηνζέηεζε δηαδηθαζηψλ θαη κεζφδσλ ηεθκεξίσζεο ησλ απνθάζεσλ θαη κε ηελ εμνπζηνδφηεζε ζηειερψλ δεκηνπξγείηαη έλα δηνηθεηηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν ιεηηνπξγεί ην ζχζηεκα ηνπ ινγηζηηθνχ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ. Οη δηνηθεηηθνί έιεγρνη απνβιέπνπλ ζηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ιεηηνπξγίαο, ζηελ επίβιεςε ησλ ζηφρσλ, ζηε ζσζηή εθαξκνγή ησλ αξρψλ, θαλφλσλ θαη δηαδηθαζηψλ ηεο επηρείξεζεο. Η ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ ινγηζηηθνχ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ πξνζδηνξίδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ινγηζηηθήο νξγάλσζεο θαη ζπκβάιιεη ζηε δηαθχιαμε ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ηεο επηρείξεζεο. Ο ινγηζηηθφο εζσηεξηθφο έιεγρνο απνβιέπεη ζηελ αμηνπηζηία ησλ ινγηζηηθψλ βηβιίσλ θαη ζηελ πξαγκαηηθή παξνπζίαζε ησλ Υξεκαηννηθνλνκηθψλ Καηαζηάζεσλ ηνπ Ιζνινγηζκνχ, ησλ Απνηειεζκάησλ Υξήζεο θαη ηεο κεηαβνιήο ηεο Πεξηνπζηαθήο ζέζεο. 3.4 Πξνϋπνζέζεηο Οξζνινγηθήο Οξγάλσζεο ηνπ Λνγηζηηθνύ Δζσηεξηθνύ Διέγρνπ Ζ επηηπρία νξγάλσζεο θαη απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ελφο ζπζηήκαηνο ινγηζηηθνχ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ εμαξηάηαη απφ ηηο εμήο πξνυπνζέζεηο: α. Σν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ θαη β. Σν θφζηνο εθαξκνγήο ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ ειέγρνπ 3.4.1 Πεξηβάιινλ Δπηρεηξήζεηο κηθξνχ κεγέζνπο, δεκηνγφλεο, κε νξγαλσηηθέο αδπλακίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα αξλεηηθφ πεξηβάιινλ. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη ζε κεγάιεο θαη επηηπρείο επηρεηξήζεηο κε δπλακηθφηεηα θαη ζχγρξνλε δηνηθεηηθή λννηξνπία. Οη παξάγνληεο πνπ ζπλζέηνπλ ην πεξηβάιινλ ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ είλαη νη εμήο: α. Η θηινζνθία ησλ κειψλ ηεο δηνίθεζεο, β. Οξγαλσηηθή δνκή ηεο επηρείξεζεο, γ. Η δηνίθεζε ηνπ πξνζσπηθνχ, δ. Ο δηνηθεηηθφο έιεγρνο, ε. Η ζρεηηθή κε ηελ επηρείξεζε λνκνζεζία, 19

δ. Η δήηεζε ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ. 3.4.1.1 Φηινζνθία ησλ κειώλ ηεο δηνίθεζεο Δληζρχεη ή απνδπλακψλεη ην αίζζεκα επζχλεο πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδεη ηα κέιε ηεο δηνίθεζεο, δεκηνπξγεί πλεχκα ζπλεξγαζίαο γηα ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο επηρείξεζεο. Η ζέζε ηεο δηνίθεζεο έλαληη ηνπ ζεζκνχ ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ είλαη, α) ε αλάζεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ εζσηεξηθνχ ειεγθηή ζε ηεξαξρηθά αλψηαηα ζηειέρε, β) νδεγίεο πξνο ηνπο πθηζηάκελνπο γηα ηελ ζπκκφξθσζε ηνπο πξνο ηνπο θαλφλεο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, γ) ε κε ππέξβαζε ησλ πεξηνξηζκψλ ηνπ ειέγρνπ απφ ηα αλψηαηα ζηειέρε ηεο επηρείξεζεο. 3.4.1.2 Οξγαλσηηθή δνκή Η άξηηα νξγαλσηηθή δνκή πξνζθέξεη ζσζηφ πξνγξακκαηηζκφ, αθξηβή ζπληνληζκφ θαη πιήξε έιεγρν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο επηρείξεζεο. Ο εζσηεξηθφο έιεγρνο είλαη πην απνδνηηθφο φηαλ ηα νξγαλσηηθά ζρήκαηα θαζνξίδνπλ κε ζαθήλεηα ηε ζέζε θαη ηηο ππνρξεψζεηο θάζε ππαιιήινπ θαη ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηα αλψηεξα θιηκάθηα ηεο ηεξαξρίαο. 3.4.1.3 Γηνίθεζε πξνζσπηθνύ Η δηνίθεζε ηνπ πξνζσπηθνχ αζρνιείηαη κε ηελ επηινγή, ηελ πξφζιεςε θαη ηελ επηκφξθσζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ε επηινγή ηνπ νπνίνπ πξέπεη λα γίλεηαη κε ηελ εμαζθάιηζε ηθαλψλ θαη έληηκσλ ζηειερψλ. Ιζρπξφο εζσηεξηθφο έιεγρνο ππάξρεη φηαλ ε δηνίθεζε έρεη αλαγλσξίζεη ηελ ζπνπδαηφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα θαη έρεη δεκηνπξγήζεη εκπηζηνζχλε θαη αιιεινθαηαλφεζε αλάκεζα ζην πξνζσπηθφ ηεο. 3.4.1.4 Γηνηθεηηθόο έιεγρνο Ο δηνηθεηηθφο έιεγρνο απνζθνπεί ζην λα αλαδείμεη πεξηζηαηηθά θαηάρξεζεο θαη θαηαδνιίεπζεο εθ κέξνπο ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο επηρείξεζεο ή ησλ ηξίησλ. Ο ζαθήο θαηακεξηζκφο ησλ θαζεθφλησλ θαη ησλ επζπλψλ ηνπ πξνζσπηθνχ κεηξηάδεη αηζζεηά ηελ ηάζε κεξηθψλ ππαιιήισλ γηα ππεμαηξέζεηο θαη θαηαρξήζεηο. σζηά θαη λνκφηππα ζπκπιεξψκαηα δηθαηνινγεηηθά έγγξαθα θαηαδεηθλχνπλ ηνπο ππεχζπλνπο γηα θάζε ζπλαιιαγή θαη απφθαζε. 3.4.1.5 Ννκνζεηηθό πιαίζην Σν λνκηθφ πιαίζην δηακνξθψλεηαη απφ ηηο δηαηάμεηο πεξί Αλψλπκσλ Δηαηξηψλ, ηνπ Κψδηθα Βηβιίσλ θαη ηνηρείσλ θαζψο θαη απφ ηε θνξνινγηθή λνκνζεζία. Η θαζηέξσζε ηνπ Γεληθνχ Λνγηζηηθνχ ρεδίνπ έρεη ππνρξεψζεη ηηο επηρεηξήζεηο λα 20

ηεξνχλ θαη ζπλδεζκνινγίαο ησλ ινγαξηαζκψλ, λα εθαξκφδνπλ ίδηεο κεζφδνπο απνηίκεζεο ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ηζνινγηζκνχ θαη λα θαηαξηίδνπλ ηηο ινγηζηηθέο θαηαζηάζεηο κε εληαίν ηξφπν. 3.4.1.6 Εήηεζε ινγηζηηθώλ πιεξνθνξηώλ Η δήηεζε ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ είλαη ίζσο ν πην θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο πνπ ζπλζέηεη ην πεξηβάιινλ ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, γηαηί είλαη αλειαζηηθή θαη ε κε ηθαλνπνίεζή ηεο έρεη επηπηψζεηο ζηελ νκαιή ζπλέρηζε ησλ εξγαζηψλ ηεο επηρείξεζεο. Όζν πην έληνλε θαη δηαθνξνπνηεκέλε είλαη ε δήηεζε ηφζν πην άξηην πξέπεη λα είλαη ην πιέγκα ησλ εζσηεξηθψλ ειέγρσλ θαη θαη επέθηαζε ην ινγηζηηθφ ζχζηεκα. 3.4.2 Κόζηνο Δθαξκνγήο Έλα άξηηα ζρεδηαζκέλν ζχζηεκα εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ζα πινπνηεζεί κφλν φηαλ ην αλακελφκελν απφ απηφ φθεινο ππεξβαίλεη θαηά πνιχ ην θφζηνο ηεο εθαξκνγήο ηνπ. Η κεγαιχηεξε πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία ελφο ινγηζηηθνχ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ είλαη ε ζρέζε θφζηνπο-φθεινπο πνπ πξέπεη λα δηέπεη ηε ιεηηνπξγία εζσηεξηθνχ ειέγρνπ, φηη ην θφζηνο ζα πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξν απφ ην φθεινο πνπ ζα πξνθχςεη απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ. Γηα παξάδεηγκα ην ζχζηεκα δηαξθνχο απνγξαθήο ησλ απνζεκάησλ, πηνζεηείηαη κφλν απφ ην φθεινο πνπ ζα πξνθχςεη απφ ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ειιεηκκάησλ θαη ηελ νξζνινγηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ ζα είλαη κεγαιχηεξν απφ ην θφζηνο ηεο ηήξεζεο κεξηδίσλ απνζήθεο θαη θπζηθήο απνγξαθήο. Σν θφζηνο ζπλζέηνπλ α) νη κηζζνί θαη νη ακνηβέο φζσλ έρνπλ ηελ επζχλε ηεο εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο, β)ην θφζηνο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ φινπ έξγνπ, γ) ηα αλαισζέληα πιηθά θαη δ) νη απνζβέζεηο θαη ηα δηάθνξα δηνηθεηηθά έμνδα. Σν θφζηνο ηεο ιεηηνπξγίαο θάζε ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ειέγρεηαη κε ηελ πηνζέηεζε πιέγκαηνο θαηάιιεισλ κέηξσλ θαη κεραλεκάησλ. 3.5 Αξρέο θαη κέηξα εζσηεξηθνύ ειέγρνπ Αλάινγα κε ηνλ πξννξηζκφ ηνπο, ηα κέηξα δηαθξίλνληαη, α) ζε κέηξα νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ινγηζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη β) ζε κέηξα δηαθχιαμεο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ. Η επηινγή ησλ κέηξσλ γίλεηαη κε βάζε ηε ζρέζε θφζηνπο φθεινπο θαη νξηζκέλσλ αξρψλ πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπο. Οη αξρέο πνπ δηέπνπλ ηελ νξγάλσζε θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο εζσηεξηθνχ ειέγρνπ είλαη νη εμήο: α. Η εθηέιεζε ησλ ζπλαιιαγψλ λα δηαρσξίδεηαη απφ ηε ινγηζηηθή απεηθφληζή ηνπο, β. Η θαηαλνκή ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ησλ επζπλψλ ζην πξνζσπηθφ λα γίλεηαη θαηά ηξφπν πνπ λα ρξεηάδεηαη ε ζχκπξαμε δπν ηνπιάρηζηνλ αλεμάξηεησλ κεηαμχ ηνπο πξνζψπσλ γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο νηθνλνκηθήο πξάμεο, γ. Η αξκνδηφηεηα εμνπζηνδνηεκέλσλ πξνζψπσλ λα αλαδεηθλχεηαη απφ ηελ αλαγξαθή ηεο ππνγξαθήο ηνπο ζηα αληίζηνηρα παξαζηαηηθά, 21