Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης, είναι τα Χριστούγεννα. Είναι ευρέως γνωστή αυτή η γιορτή και αποδεκτή από όλο τον κόσμο. Κάθε χρόνο όλοι ανυπομονούμε να έρθουν τα Χριστούγεννα. για δώρα και τα παιδιά να βγουν στους δρόμους κάθε γειτονιάς για το έθιμο των καλάντων. Η προέλευση των καλάντων Την ονομασία τους, την πήραν από την λατινική λέξη calenda, που διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα καλώ. Παιδιά, κατά ομάδες, περιφέρονταν και περιφέρονται στα σπίτια, στους δρόμους, στα καταστήματα και τραγουδούν με ειδικό όργανο τραγούδια, που αφορούν τα Χριστούγεννα, τη γιορτή της Πρωτοχρονιάς, τη γιορτή του Μ. Βασιλείου και μερικά και την Περιτομή του Χριστού. Το έθιμο αυτό προϋπήρχε στην Ελλάδα, πριν από την Ρώμη. Τα παιδιά κρατούσαν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης, στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί (η λεγόμενη ειρεσιώνη, από το έριο = μαλλί), γύριζαν και τραγουδούσαν και τους έδιναν δώρα. Μετά, πήρε το έθιμο αυτό και η Ρώμη. Στο Βυζάντιο κρατούσαν ραβδιά, ή φανάρια, ή ομοιώματα πλοιαρίων ή και κτιρίων, στολισμένα και τραγουδώντας, συνόδευαν το τραγούδι με κρούση τριγώνου ή τύμπανου... (περίφημος ο σχετικός πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα ο τυμπανιστής - 1832-1927). Σήμερα η βάση, και μάλιστα στους Πόντιους, διασώζεται άθικτη. Ακούμε κάλαντα πολλά και ποικίλα, με πολλές παραλλαγές και αποχρώσεις, στα διάφορα διαμερίσματα της χώρας μας. Μερικές παροιμίες που συνοδεύουν τη γιορτή αυτή είναι οι παρακάτω: Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας Χρόνος. Να ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, και τα Λαμπρά βρεχούμενα, αμπάρια γιομισμένα. Με αυτή την παροιμία ο λαός τονίζει πως τα Χριστούγεννα πρέπει να είναι χωρίς βροχές, τα Φώτα να είναι χιονισμένα τα τοπία. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη λαμπρή να έχουμε ευφορία της γης, καλή σοδιά και επομένως πλούτο. Να ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα, χαρά σ εκείνο το γεωργό, πού χει πολλά σπαρμένα. Με αυτή την παροιμία επίσης τονίζεται να μην είναι τα Χριστούγεννα βροχερός ο καιρός τα Φώτα να χιονίζει με αποτέλεσμα ο γεωργός να έχει καλή σοδιά. Ακολουθούνται και τα παρακάτω κάλαντα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας:
Τα Κόλιεντα (Καστοριά) Τα τοπικά παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα της Καστοριάς εξακολουθούν να τραγουδιούνται και σήμερα τα χαράματα της 23 ης Δεκεμβρίου από τις παρέες μικρών και μεγάλων και από τα μέλη πολιτιστικών σωματείων, τα οποία, νιώθοντας την περιθωριοποίηση που δέχονται τα τελευταία χρόνια από κάλαντα άλλων περιοχών, κατορθώνουν κάθε παραμονή Χριστουγέννων να μας τα θυμίζουν, προστατεύοντάς τα από τη λησμονιά και τη φθορά του χρόνου. Χαρά και συγκίνηση προσφέρουν οι στίχοι τους, γιατί απευθύνονται σ όλα τα μέλη της οικογένειας, από τον μεγαλύτερο έως τον πιο μικρό. Τα παλαιότερα χρόνια, οι νοικοκυραίοι έδιναν για δώρο στα παιδιά που τραγουδούσαν τα κάλαντα, καρύδια, μήλα και μπιλίτσκες (μικρά χοιρινά λουκάνικα) και σπανιότερα χρήματα. Κόλλιντα και Καλαντάρηδες (Φυλακτό) Αντίστοιχο έθιμο με τα κάλαντα σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, οι καλαντάρηδες την παραμονή των Χριστουγέννων αφορούν στην περιφορά των νεαρών που πρόκειται να πάνε φαντάροι, κατά την οποία τραγουδούν το παραδοσιακό τραγούδι: "Σαράντα μέρες έχουμι Χριστόν που καρτερούμι, κι αυτές σαράντα τώρα θέλω να τον τραγουδήσω. Χριστούγεννα, να Χριστούγεννα, Χριστός τώρα γεννιέται. Γεννιέτι και βαφτίζετι, στο μέλι και στο γάλα. Το μέλι το τρων οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες. Και μεις να σας τραγουδήσουμι, Χριστός να σας φυλάει, Και του χρόνου". Σκοπός των καλαντάρηδων είναι η συλλογή κάποιου χρηματικού ποσού, που θα έχουν στη διάθεσή τους όσο διαρκεί η θητεία τους, η οποία θεωρείται προθάλαμος της ωρίμανσής τους. Έτσι, το έθιμο συνδυάζει τον εορτασμό των Χριστουγέννων με το πέρασμα των νεαρών στην ενηλικίωση. «Καληνεσπέρα» (Χωριά της Έξω Μάνης) Την παραμονή των Χριστουγέννων, με το ηλιοβασίλεμα βγαίναμε στην "Καληνεσπέρα". Όλα τα παιδιά είχαν φτιάξει τις παρέες τους, είχαν σχηματίσει ομαδούλες και είχαν ετοιμαστεί για τα κάλαντα με πολλές πρόβες. Μπαίναμε στα σπίτια, που ήταν όλα ανοιχτά και περίμεναν, και αφού χαιρετούσαμε ρωτάγαμε: - Να τα πούμε; να τα πούμε; - Πέστε τα. Ήταν πάντοτε καταφατική η απάντηση. Αρχίζαμε τότε δυνατά και πολλές φορές παράτονα "Καλήν εσπέρα άρχοντες..." και τελειώναμε: "σ
αυτό το σπίτι πού ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει...". Οι νοικοκυρές μας εύχονταν "και του χρόνου" και μας έδιναν χρήματα ή μας έριχναν από το ρογί του σπιτιού, λάδι στο ντενεκάκι που κάποιος από μας κρατούσε.. Φυσικά το ύψος της αμοιβής ήταν πάντα σχετικό με την οικονομική κατάσταση και την...τσιγκουνιά του καθενός. Στα λυπημένα σπίτια δεν λέγαμε τα κάλαντα. Όταν τελείωνε η γύρα και περνούσαμε όλα τα σπίτια του Χωριού, πηγαίναμε και πουλάγαμε το λάδι στον μπακάλη και κάναμε δίκαιη μοιρασιά σε όλα τα έσοδα. Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα στα χωριά της Έξω Μάνης Την παραμονή της πρωτοχρονιάς, την ίδια ώρα βγαίναμε στον "Άγιο Βασίλη" κρατώντας μια κλάρα ελιές με καρπό. Σε κάθε σπίτι που πηγαίναμε κόβανε και από ένα κλαδάκι ελιάς και το έβαζαν κοντά στο τζάκι. Ήταν για βοήθεια και θα έμενε εκεί για αρκετό χρονικό διάστημα. Τα κάλαντρτα (Κρήτη)Τα κάλαντα (αρχαίο έθιμο σχετικό με την αρχή του χρόνου), κάλαντρα στην κρητική διάλεκτο, είναι τραγούδια που, με αφορμή το θρησκευτικό περιεχόμενο της εορτής, ζητουν φιλοδωρήματα για τους τραγουδιστές, τους καλαντράδες. Η βάση των παραδοσιακών καλάντων σε όλη την Ελλάδα είναι κοινή: αφού λένε για την εορτή, περνάνε στα παινέματα (επαίνους) για το νοικοκύρη, την «κερά», το γιο και τη θυγατέρα, με στίχους που είναι ένας ποταμός από εικόνες εκπληκτικής ομορφιάς, γεμάτες όμορφες κοπελιές, ξομπλιαστές, υφαντά, γραμματικούς με χρυσά κοντύλια (μολύβια), σπαθιά και ευαγγέλια κ.λ.π. (που τα σημερινά παιδιά της πολυκατοικίας και της τηλεόρασης, χωρίς να φταίνε βέβαια τα ίδια, μάλλον δεν θα τα καταλάβαιναν καν), και καταλήγουν στα δοσίματα: γ-ή απάκι γ-ή λουκάνικο γ-ή από λαγού κομμάτι, γ-ή από τη μαύρη όρνιθα κιανένα-ναβγουλάκι, κι αν είν κι απού τη γαλανή (άσπρη) ας είν και ζευγαράκι (δύο αβγά). Κι απού το λαδοπίθαρο κιαμια οκά λαδάκι, κι αν είν και περισσότερο, κρατούμε μεις τ ασκάκι (να το βάλουμε) Όχι εφετζίδικα δώρα, όχι εμπορεύματα, αλλά είδη πρώτης ανάγκης! Το καραβάκι και η ιστορία του
Το καραβάκι αποτελεί πανάρχαιο έθιμο της ναυτικής πατρίδας μας μαζί με τα κάλαντα τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια, τα γλυκίσματα, τα δώρα και την λειτουργία στην εκκλησία. Αποτελούσε ένα είδος τιμής και καλωσορίσματος στους ναυτικούς που επέστρεφαν από τα ταξίδια τους. Πριν από 50 χρόνια περίπου συναντούσαμε το καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια και στα χέρια των παιδιών που έλεγαν τα κάλαντα. Στις μέρες μας η παράδοση αυτή τείνει να εξαφανιστεί μιας και έχει αντικατασταθεί από το ξενόφερτο έλατο. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στήθηκε στο 16 ο αιώνα στην Γερμανία. Στην πατρίδα μας, το χριστουγεννιάτικο δέντρο το έφεραν για πρώτη φορά στην Αθήνα οι Βαυαροί, όταν βασιλιάς ήταν ο Όθωνας. Για πρώτη φορά στολίστηκε χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα το 1833, μετά στις πλατείες και αργότερα σ όλη την Αθήνα. Μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο, το δέντρο με τις πολύχρωμες μπάλες μπήκε σε όλα τα ελληνικά σπίτια. Από τότε συνηθίζεται να προτιμάται στις ορεινές περιοχές αντί του νησιωτικού καθιερωμένου καραβιού. Παρόλα αυτά όμως, πολλά νησιά μας, όπως η Χίος, συνεχίζουν να τηρούν το παλαιό αυτό έθιμο κρατώντας ζωντανή τη λαϊκή μας παράδοση. Πόσο ελληνικό είναι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο Πως, πότε και γιατί χρησιμοποιήθηκε το χριστουγεννιάτικο δέντρο σαν σύμβολο? Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, οι Χριστουγεννιάτικες παραδόσεις αποτελούν ένα μίγμα από τα κατάλοιπα της λατρείας του Σατούρνο, που ενώθηκε σε κάποιο χρονικό σημείο με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η αρχική τους προέλευση. Τον 4 ο αιώνα μ.χ η 25 η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως η μέρα γέννησης του Χριστού. Η επιλογή αυτής της μέρας έγινε από τον Πάπα Ιούλιο τον Α, επειδή η συγκεκριμένη ημερομηνία συνέπιπτε με τα ειδωλολατρικά τελετουργικά για το Χειμερινό Ηλιοστάσιο ή την επιστροφή του Ήλιου. Η πρόθεση του ήταν να αντικατασταθεί ο ειδωλολατρικός εορτασμός από τον Χριστιανικό. Το δέντρο όμως ως χριστουγεννιάτικο σύμβολο, χρησιμοποιήθηκε μετά τον 8 ο αιώνα. Εκείνος που καθιέρωσε το έλατο σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Βονιφάτιο, που για να σβήσει την ιερότητα που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στη δρυ, έβαλε στη θέση του το έλατο, σαν σύμβολο χριστιανικό και συγκεκριμένα σαν σύμβολο των Χριστουγέννων. Στο πέρασμα των αιώνων, το νόημα του χριστουγεννιάτικου δέντρου πήρε αναρίθμητες μορφές. Στην αρχή, για να συμβολίσει την ευτυχία που κρύβει για τον άνθρωπο η γέννηση του Χριστού. Στην συνέχεια το δέντρο γέμισε με διάφορα χρήσιμα είδη κυρίως φαγώσιμα και αργότερα ρούχα ή άλλα είδη καθημερινής χρήσης για να συμβολίσει έτσι την προσφορά των Θείων Δώρων και αργότερα για να εξελιχτεί σε ένα απαραίτητο διακοσμητικό είδος αυτής της ημέρας. Ο Τσάρλς Ντικενς, ο γνωστός Άγγλος συγγραφέας φρόντισε όσο κανένας άλλος, να ξαναπάρουν τα Χριστούγεννα την παλιά, χαρούμενη γιορταστική μορφή τους. Και αυτό γιατί σε διάφορα έργα του και πιο πολύ ακόμα στις Χριστουγεννιάτικες ιστορίες του, ( το πασίγνωστο σε όλους μας Christmas carol) το προβάλλει ως βασικό χριστουγεννιάτικο σύμβολο.
Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, το στόλισμα του δέντρου καθιερώθηκε από τον Μαρτίνο Λούθηρο, ο οποίος περπατώντας τη νύχτα στο δάσος και βλέποντας τα χειμωνιάτικα αστέρια να λάμπουν μέσα στα κλαδιά, συνέβαλε την ιδέα της τοποθέτησης ενός φωτεινού δέντρου στο σπίτι του, το οποίο θα απεικόνιζε τον έναστρο ουρανό από όπου ο Χριστός ήρθε στον κόσμο μας. Στην πατρίδα μας, το χριστουγεννιάτικο δέντρο το έφεραν για πρώτη φορά στην Αθήνα οι Βαυαροί, όταν βασιλιάς ήταν ο Όθωνας. Για πρώτη φορά στολίστηκε χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα το 1833,μετά στις πλατείες και αργότερα σε όλη την Αθήνα. Τέλος ακολουθούνται και τα παρακάτω έθιμα: Οι τηγανίδες (Χωριά της Έξω Μάνης) Σε όλα τα σπίτια, παραμονές Χριστουγέννων θα έπλαθαν και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα λαλάγγια. Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η μητέρα και τα κορίτσια έπλαθαν το έτοιμο ζυμάρι σε χοντρό μακαρόνι, τις τηγανίδες, και το δίπλωναν τεχνικά στα τέσσερα. Μετά το έριχναν στη μεγάλη τηγάνα που ήταν γεμάτη καυτό λάδι πάνω στη φωτιά, για να ψηθεί. Η πρώτη τηγανίδα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη μέση ήταν του Χριστού, η δεύτερη παρόμοια του σπιτιού κ.λ.π. Τις ψημένες τηγανίδες τις έβαζαν μέσα σε μπουρέκια (στρογγυλά μπακιρένια ταψιά) και σε λεκάνες. Όταν στράγγιζαν καλά τις έβαζαν σε κοφίνια και τις κρεμούσαν ψηλά. Η ποσότητα του ζυμαριού που θα γινόταν τηγανίδες ήταν αρκετή και πάντοτε ανάλογη με τον πληθυσμό της φαμελιάς. Η φωτιά για τις τηγανίδες έπρεπε να είναι δυνατή και να έχει διάρκεια. Γι αυτό ο πατέρας είχε σκίσει σκίζες τα χοντρά κούτσουρα. Ήταν η καλλύτερη καύσιμη ύλη για την περίπτωση. Τα παιδιά παρακολουθούσαν και όλοι, αν δεν ήταν Τετάρτη ή Παρασκευή, δοκίμαζαν και έκαναν τις κρίσεις τους. Και κάθε χρόνο σχεδόν εύρισκαν τα ίδια ελαττώματα στο πλάσιμο και το ψήσιμο, όταν μάλιστα κάποιος ήθελε να πιει νερό του έλεγαν να γυρίσει την πλάτη προς το τηγάνι για να μην...τον βλέπουν οι τηγανίδες και ρουφάνε το λάδι. Οι "λυπημένοι", που είχαν πρόσφατο θάνατο, δεν έψηναν τηγανίδες, τους πήγαιναν όμως συγγενείς και φίλοι. Άλλα γλυκά που έφτιαχναν στο σπίτι την περίοδο αυτή ήταν οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα. Το έθιμο της ζύμης στην Κρήτη Σε χωριά της επαρχίας Αμαρίου, στην Κρήτη, τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων βάζανε λίγη κοινή ζύμη σ ένα πιάτο και κάποια στιγμή, ενώ βεγγερίζανε (ξενυχτούσαν συζητώντας) περιμένοντας, η ζύμη ανέβαινε και γινόταν προζύμι. Τότε, κατά την πίστη των ανθρώπων, ήταν η ώρα που γεννάται ο Χριστός (ο Χριστός
γεννάται κι ανασταίνεται κάθε χρόνο, γιατί για την Εκκλησία ο χρόνος έχει άλλους συμβολισμούς). Το χριστόψωμο Το χριστόψωμο ή χριστουγεννιάτικο ψωμί ή ψωμί του χριστού ή Σταυροί ή βλάχες άλλα και άλλα ονόματα, αποτελεί το βασικό ψωμί των Χριστουγέννων. Το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα, ευλάβεια και υπομονή. Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Μ ε την υπόλοιπη φτιάχνουν ένα σταυρό με λωρίδες από τη ζύμη. Στη μέση βάζουν ένα ολόκληρο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το πιρούνι ή το μαχαίρι. Το ζύμωμα του Χριστόψωμου θεωρείται έργο θείο και είναι έθιμο καθαρά χριστιανικό. Το χριστόψωμο. για τα χριστουγεννιάτικο τραπέζι, είναι ευλογημένο ψωμί, αφού το κόβουν ανήμερα των Χριστουγέννων, δίνοντας πολλές ευχές. Ο νοικοκύρης του σπιτιού έπαιρνε το Χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σε όλη την οικογένεια του αλλά και σε όσους παρευρίσκονται στο τραπέζι. Σε άλλα μέρη τα χριστόψωμα τα έφτιαχναν με ωραία σχήματα που γίνονται πάνω στο ζυμάρι με ποτήρια μικρά και μεγάλα, ή κούπες από βελανίδια που συμβόλιζαν την αφθονία που ήθελαν να έχουν στην παραγωγή των ζώων και της σοδειάς του σπιτιού του. Το έθιμο του αναμμένου πουρναριού στην Ήπειρο Στην Ήπειρο έχουν μια ωραία συνήθεια που τη βασίζουν σε μια παλιά παράδοση. Όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν, λέει, οι βοσκοί να προσκυνήσουν, ήτανε νύχτα σκοτεινή. Βρήκαν κάπου ένα ξερό πουρνάρι κι έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί στο χέρι, του έβαλε φωτιά και γέμισε το σκοτεινό βουνό χαρούμενες φωτιές και τριξίματα και κρότους. Από τότε, λοιπόν, έχουν τη συνήθεια στα χωριά της Άρτας, όποιος πάει στο σπίτι του γείτονα, για να πει τα χρόνια πολλά, καθώς και όλα τα παιδιά τα παντρεμένα, που θα πάνε στο πατρικό τους, για να φιλήσουν το χέρι του πατέρα και της μάνας τους, να κρατούν ένα κλαρί πουρνάρι, ή ό,τι άλλο δεντρικό που καίει τρίζοντας. Στο δρόμο το ανάβουν και το πηγαίνουν έτσι αναμμένο στο πατρικό τους σπίτι και γεμίζουν χαρούμενες φωτιές και κρότους τα σκοτεινά δρομάκια του χωριού. Ακόμη και στα Γιάννενα το ίδιο κάνουν. Μόνο που εκεί δεν κρατούν ολόκληρο το κλαρί το πουρνάρι αναμμένο στο χέρι τους είναι μεγάλη πολιτεία τα Γιάννενα αλλά κρατούν στη χούφτα τους μια χεριά δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, που τα πετούν στο τζάκι, μόλις μπούνε και καλημερίζουν. Κι όταν τα φύλλα τα ξερά πιάσουν φωτιά κι αρχίσουν να τρίζουν και να πετάνε σπίθες, εύχονται: «Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!»
Αυτή είναι η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη. Να προκόβουν τα κοπάδια του, να πληθαίνει η φαμελιά του, να μεγαλώνουν τα κορίτσια και τα παλικάρια του, να του φέρνουν στο σπίτι νύφες και γαμπρούς, να του δώσουν εγγόνια που δε θ αφήσουν τ όνομα το πατρικό να σβήσει. Το Χριστόξυλο, έθιμο της Μακεδονίας Στα χωριά της βορείου Ελλάδας, ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια τις παραμονές των γιορτών και διαλέγει το Χριστόξυλο, δηλαδή το πιο όμορφο, γερό και χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά, που θα το πάει σπίτι του, με σκοπό να καίει συνέχεια στο τζάκι από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα. Ο λαός πιστεύει ότι καθώς καίγεται το Χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός στην κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ. Πριν ο νοικοκύρης φέρει το Χριστόξυλο, κάθε νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει καλά το σπίτι και με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμη και την καπνοδόχο, για να μη βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως λένε στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού θα ανάψει την καινούρια φωτιά και θα μπει στην πυροστιά το Χριστόξυλο, με ευχή όλων να αντέξει για όλο το δωδεκαήμερο των γιορτών. Το κυνήγι τα Χριστούγεννα (Χωριά Έξω Μάνης) Κατά τη διάρκεια της σαρακοστής τα περισσότερα παιδιά βγαίνανε κυνήγι. Τα βράδια, όταν το σούρουπο έπεφτε για καλά και το κρύο άρχιζε να τσούζει, παίρνανε το "φακό" με καινούργια "πλάκα" και γυρίζανε στα χαλάσματα και στα σπήλια κοντά στο χωριό. Στόχος τους οι γουργουγιάννηδες, τα μικρά πουλάκια που κούρνιαζαν εκεί. Τα θαμπώνανε με το φακό και τα πιάνανε. Αν ήταν πολύ ψηλά, τα χτυπούσανε με τις λαστιχιέρες (σφεντόνες). Η μάνα ή κάποια μεγάλη αδερφή, μετά από πολλή γκρίνια τους, τα καθάριζαν και τα πάστωναν. Τα βάζανε σε πήλινα ή γυάλινα βάζα, για να τα φάνε τα Χριστούγεννα. Πολλά παιδιά μάζευαν είκοσι και περισσότερα πουλάκια και καμάρωναν για τις... κυνηγετικές ικανότητες τους και για την σοδειά τους. Και όταν ζύγωναν οι γιορτές, άρχιζαν οι παραδοσιακές ετοιμασίες. Το σπίτι έπρεπε να βάλει τα γιορτινά του και όλο το χωριό να καθαριστεί και να ετοιμαστεί, για να υποδεχτεί τους ξενιτεμένους του που θα έρχονταν να κάνουν γιορτές με τους δικούς τους.
"Tα καρύδια" Παραδοσιακό ομαδικό παιγνίδι που παίζουν τα παιδιά στην Ήπειρο. Την ημέρα των Χριστουγέννων, τα παιδιά, κορίτσια και αγόρια, παίζουν "τα καρύδια".το παιχνίδι είναι ομαδικό και παίζεται ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει με ένα ξυλάκι στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σε αυτή την ευθεία γραμμή κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά. Μετά, ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή - σειρά των καρυδιών, σκυφτός, με το μεγαλύτερο και το πιο στρογγυλό καρύδι του, σημαδεύει κάποιο από τη σειρά των καρυδιών. Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να κερδηθούν όλα τα καρύδια... Η σφαγή του γουρουνιού στη Θεσσαλία Σαν ιεροτελεστία γινόταν σε κάθε οικογένεια η σφαγή του γουρουνιού, το οποίο εξέτρεφαν για το σκοπό αυτό. Το γουρούνι αναλάμβαναν να το σφάξουν οι άντρες του σπιτιού την παραμονή των Χριστουγέννων. Τα μέλη της οικογένειας αντάλλαζαν μεταξύ τους ευχές. Το χοιρινό κρέας αποτελούσε το κύριο φαγητό στο χριστουγεννιάτικο γεύμα, όπως άλλωστε και σήμερα. Επίσης, έφτιαχναν λουκάνικα από το γουρούνι, τα οποία κρεμούσαν μέχρι να στεγνώσουν, ενώ το λίπος του γουρουνιού το αποθήκευαν σε δοχεία και το χρησιμοποιούσαν στη μαγειρική. Η Γουρουνοχαρά ή Γρουνουχαρά Ένα από τα χριστουγεννιάτικα έθιμα που ζει ακόμα και στις μέρες μας σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας είναι και το σφάξιμο του γουρουνιού. Ειδικά πριν το 1940, πολλές οικογένειες έκαναν τα πάντα για να έχουν το μεγαλύτερο γουρούνι δίνοντας του να φάει αλεσμένο καλαμπόκι, πίτουρο, ζεστό νερό και αλάτι. Το γουρούνι έπρεπε να παχύνει πολύ, ώστε να έχει αρκετό λίπος. Το σφάξιμο των γουρουνιών δεν συμπίπτει τις ίδιες ημερομηνίες κατά περιφέρειες. Σε κάποιες περιοχές τα σφάζουν 5-6 μέρες πριν από τα Χριστούγεννα και σε άλλες άρχιζαν από την ημέρα των Χριστουγέννων και μετά. Τα περισσότερα γουρούνια σφάζονται στις 27 Δεκεμβρίου, ημέρα του Αγίου Στέφανου. Γι αυτό και η γιορτή αυτή ονομάζεται <γρουνοστέφανος ή γουρουνοστέφανος> Υπάρχουν όμως και περιοχές που τα σφάζουν ένα μήνα ή και λίγο περισσότερο μετά τα Χριστούγεννα. Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γίνεται με ιδιαίτερη φροντίδα, ενώ ακολουθεί γλέντι μέχρι τα ξημερώματα, για να επαναληφεί η ίδια διαδικασία την επόμενη και τη μεθεπόμενη μέρα. Δύο-τρείς
συγγενικές οικογένειες καθορίζουν με τη σειρά τους ποια μέρα θα σφάξουν το γουρούνι τους. Για τη σφαγή του γουρουνιού χρειάζονται συνήθως 4-5 άνδρες, μαζί όμως με τα παιδία, τους φίλους και συγγενείς που μαζεύονται στην αυλή του σπιτιού, φτάνουν πολλές φορές και τα 20-25 άτομα. Μάλιστα, αυτή τη μέρα δεν λένε < έλα να σφάξουμε το γουρούνι > αλλά < έλα έχουμε γουρουνοχαρά > Στη συνέχεια έκοβαν το κρέας σε κομμάτια με ψαλίδια ή μαχαίρια. Αυτό το κομμένο κρέας το έριχναν και έβραζε σε καζάνια. Μέσα στα καζάνια έριχναν πράσα και διάφορα μπαχαρικά τα οποία έκαναν το κρέας και τα λουκάνικα να ευωδιάζουν. Αφού κρύωνε λίγο το κρέας, οι άνδρες, που ήταν καθισμένοι γύρω από το καζάνι άρχιζαν με τους γεμιστήρες να γεμίζουν τα λουκάνικα. Συγχρόνως, η νοικοκυρά στρώνει τραπέζι με πλούσια φαγητά, πίτες, μαγειρεμένο κρέας, λουκάνικο, για να περιποιηθεί όλους τους καλεσμένους της γουρουνοχαράς. Μαζί με το φαγητό ρέει άφθονο και το κρασί, ενώ τα τραγούδια και οι χοροί δεν λείπουν από το τραπέζι. Το τάισμα της βρύσης Στην Κεντρική Ελλάδα οι κοπέλες, τα μεσάνυχτα ή προς τα χαράματα των Χριστουγέννων (αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς), πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση "για να κλέψουν το άκραντο νερό". Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δε βγάζουν λέξη σ' όλη τη διαδρομή. Όταν φτάνουν εκεί, την "ταϊζουν", με διάφορες λιχουδιές: βούτυρο, ψωμί, τυρί, σιτάρι ή κλαδί ελιάς και λένε: "Όπως τρέχει το νερό σ' βρυσούλα μ', έτσ' να τρέχ' και το βιο μ'". Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, "κλέβουν νερό" και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες, μέχρι να πιουν όλοι από τ' άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια. 15 Αυγούστου Μία άλλη σημαντική γιορτή της Χριστιανοσύνης, είναι ο 15 Αύγουστος. Γιορτάζουμε την κοίμηση της Θεοτόκου, όπου στην εκκλησιά ακούγεται ο Εσπερινός. Συνοδεύεται από νηστεία και από διάφορα πανηγύρια σε όλες τις περιοχές. Στις 15 Αυγούστου, είναι μία από τις πιο άγριες ημέρες και θρησκευτική γιορτή στην Ελλάδα. Γιορτάζουμε την κοίμηση της Μητέρας του Χριστού. Λέμε κοίμηση γιατί όταν η παρθένος Μαρία πέθανε ο Χριστούλης την πήρε μαζί του, στον παράδεισο,
ψυχή και σώμα. Στην Ελλάδα, η Παναγία θεωρείται ότι είναι μητέρα όλων όσων υποφέρουν, και προστάτιδα του έθνους μας. Οι άνθρωποι νηστεύουν 15 μέρες από την 1 η μέχρι τις 14 Αυγούστου. Την τελευταία ημέρα της νηστείας, πηγαίνουν στην εκκλησία και οι γυναίκες και τα παιδιά στολίζουν έναν επιτάφιο με λουλούδια όπως κάνουν και το Πάσχα. Τα μοιρολόγια που αφιερώνονται στην Παρθένο Μαρία ψέλνονται το απόγευμα και ακολουθεί η έξοδος του Επιταφίου που μεταφέρεται σε παρέλαση στα δρομάκια του κάθε χωριού ή της πόλης, μετά από τρείς γύρους στο περίβολο της εκκλησίας. Είναι μια εθνική γιορτή και καθώς είναι στην καρδιά του καλοκαιριού, οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εξοχή ή και στα νησιά για να συμμετέχουν στις παραδοσιακές εορταστικές εκδηλώσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται χορός, τραγούδι και φαγητό. Νησιά όπως η Τήνος και η Πάρος είναι διάσημα για τις θαυματουργές εικόνες της Παναγίας και δεκάδες χιλιάδες πηγαίνουν αυτή τη μέρα για να προσευχηθούν στην Παναγία για ένα θαύμα. Εκτός από τις πολλές παραδόσεις για τα θαύματα της υπάρχει και ένας άλλος μεγάλος αριθμός από ονόματα που δίνονται στην Παναγία. Σε πολλά μέρη η Παναγία ονομάζεται Ελεούσα Παρηγορίτισσα Γιάτρισσα ένα από τα πιο γνωστά ονόματα που δίνονται σε αυτήν είναι η ευλογημένη Παρθένος και φανερωμένη. Αυτά τα ονόματα δίνονται σε εικόνες της Παναγίας που αποκαλύφθηκαν από κάποιο θαύμα. Τα έθιμα του 15 Αύγουστου είναι τα εξής: Πανηγύρι του Αι-Γιάννη του Κλήδονα Πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής Πανηγύρι της Παναγίας ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ : http://dimrizou.pel.sch.gr/ergasies/xristougenna/page09.htm http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/xristougenna/page10.htm http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/xristougenna/page05.htm ΟΝΟΜΑΤΑ: Αδαμαντία Αναστασάκη Μαρία Αργυροπούλου Γεωργία Βγενή Ειρήνη Γιάννη Μαρίνα Μιχοπούλου