Γ ΓΕΛ 29 / 04 / 2018 Αρχαία Ελληνικά ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α 1, 1 & Γ 1, 1-2) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική. Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι, καὶ τίς ἑκάστη καὶ ποία τις, σχεδὸν πρώτη σκέψις περὶ πόλεως ἰδεῖν, τί ποτέ ἐστιν ἡ πόλις. Νῦν γὰρ ἀμφισβητοῦσιν, οἱ μὲν φάσκοντες τὴν πόλιν πεπραχέναι τὴν πρᾶξιν, οἱ δ οὐ τὴν πόλιν ἀλλὰ τὴν ὀλιγαρχίαν ἢ τὸν τύραννον τοῦ δὲ πολιτικοῦ καὶ τοῦ νομοθέτου πᾶσαν ὁρῶμεν τὴν πραγματείαν οὖσαν περὶ πόλιν, ἡ δὲ πολιτεία τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων ἐστὶ τάξις τις. Ἐπεὶ δ ἡ πόλις τῶν συγκειμένων, καθάπερ ἄλλο τι τῶν ὅλων μὲν συνεστώτων δ ἐκ πολλῶν μορίων, δῆλον ὅτι πρότερον ὁ πολίτης ζητητέος ἡ γὰρ πόλις πολιτῶν τι πλῆθός ἐστιν. Ὥστε τίνα χρὴ καλεῖν πολίτην καὶ τίς ὁ πολίτης ἐστὶ σκεπτέον. Καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦσι πάντες εἶναι πολίτην ἔστι γάρ τις ὃς ἐν δημοκρατίᾳ πολίτης ὢν ἐν ὀλιγαρχίᾳ πολλάκις οὐκ ἔστι πολίτης. Σελίδα 1 από 5
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας» και «Ἐπεὶ δ ἡ πόλις τῶν συγκειμένων πολλάκις οὐκ ἔστι πολίτης». Β1. Στην αρχή των «Πολιτικῶν» του ο Αριστοτέλης αποτιμώντας την αξία της πόλεως στη ζωή των ανθρώπων διατυπώνει μία από τις θεμελιώδεις θέσεις της πολιτικής φιλοσοφίας του. Αφού την καταγράψετε και αναλύσετε τη συλλογιστική πορεία του με την οποία καταλήγει σε αυτή, στη συνέχεια να βρείτε τα σημεία του κειμένου που παρουσιάζεται η τελεολογική αντίληψη του φιλοσόφου. Β2. Ποια ζητήματα διατείνεται ο Αριστοτέλης ότι ανακύπτουν στην επισκόπηση «περὶ πολιτείας» και για ποιους λόγους; Ποια μέθοδο εφαρμόζει ο φιλόσοφος προκειμένου να διερευνήσει τη συγκεκριμένη έννοια; Β3. Αφού αναφέρετε τα νέα στοιχεία που προσκομίζει ο Αριστοτέλης για την «πόλιν» στο μεταφρασμένο απόσπασμα που ακολουθεί να βρείτε πώς αυτά συνδέονται με τον τελικό σκοπό συγκρότησής της, όπως αποτυπώνεται στην αρχή της πραγματείας του. Στη συνέχεια να συνθέσετε έναν ορισμό της πόλης διευκρινίζοντας το προσεχές γένος και τις ειδοποιούς διαφορές της. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α 2, 5) «Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη, μια κοινωνική οντότητα τέλεια, που μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε τελικά την ύψιστη αυτάρκεια συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει τη ζωή, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Η πόλη, επομένως, είναι κάτι που ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, όπως ακριβώς και οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, αφού αυτή είναι το τέλος εκείνων κι αφού αυτό που λέμε φύση ενός πράγματος δεν είναι παρά η μορφή που αυτό έχει κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολoκλήρωσής του: αυτό δεν λέμε, πράγματι, πως είναι τελικά η φύση του κάθε πράγματος, π.χ. του ανθρώπου, του αλόγου ή του σπιτιού, η μορφή δηλαδή που το κάθε πράγμα έχει όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία; Επίσης: Ο τελικός λόγος για τον οποίο υπάρχει ένα πράγμα είναι κάτι το έξοχο, και η αυτάρκεια είναι τελικός στόχος και, άρα, κάτι το έξοχο». Σελίδα 2 από 5
Β4. Ποια είναι τα μέρη της ψυχής κατά τον Πλάτωνα και σε ποια σχέση πρέπει να βρίσκονται μεταξύ τους για να θεωρείται ο άνθρωπος δίκαιος; Ο Αριστοτέλης με τη σειρά του σε ποια μέρη διακρίνει την ψυχή του ανθρώπου και πώς τα συσχετίζει με τις αρετές; Β5. Αφού βρείτε τους λεκτικούς τύπους του πρωτότυπου κειμένου με τους οποίους παρουσιάζουν ετυμολογική συγγένεια οι επόμενες λέξεις, στη συνέχεια να σχηματίσετε για κάθε μία από αυτές μία περίοδο λόγου, χρησιμοποιώντας την αναφορική λειτουργία τους: 1. παράκληση, 2. διοικητής, 3. κειμήλιο, 4. μερίδα 5. ζητιάνος. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ο Δημοσθένης με αυτόν το λόγο του αντίκειται σε νόμο του Λεπτίνη περί φοροαπαλλαγής των ευεργετών της Αθήνας Ἐμοὶ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, δοκεῖ Λεπτίνης (καί μοι πρὸς Διὸς μηδὲν ὀργισθῇς οὐδὲν γὰρ φλαῦρον ἐρῶ σε) ἢ οὐκ ἀνεγνωκέναι τοὺς Σόλωνος νόμους ἢ οὐ συνιέναι. Εἰ γὰρ ὁ μὲν Σόλων ἔθηκε νόμον ἐξεῖναι δοῦναι τὰ ἑαυτοῦ ᾧ ἄν τις βούληται, ἐὰν μὴ παῖδες ὦσι γνήσιοι, οὐχ ἵν ἀποστερήσῃ τοὺς ἐγγυτάτω γένει τῆς ἀγχιστείας, ἀλλ ἵν εἰς τὸ μέσον καταθεὶς τὴν ὠφέλειαν ἐφάμιλλον ποιήσῃ τὸ ποιεῖν ἀλλήλους εὖ, σὺ δὲ τοὐναντίον εἰσενήνοχας μὴ ἐξεῖναι τῷ δήμῳ τῶν ἑαυτοῦ δοῦναι μηδενὶ μηδέν, πῶς σέ τις φήσει τοὺς Σόλωνος ἀνεγνωκέναι νόμους ἢ συνιέναι; Ὅς ἔρημον ποιεῖς τὸν δῆμον τῶν φιλοτιμησομένων προλέγων καὶ δεικνύς, ὅτι τοῖς ἀγαθόν τι ποιοῦσιν οὐδ ὁτιοῦν ἔσται πλέον. Καὶ μὴν κἀκεῖνος τῶν καλῶς δοκούντων ἔχειν νόμων Σόλωνός ἐστιν, μὴ λέγειν κακῶς τὸν τεθνεῶτα, μηδ ἂν ὑπὸ τῶν ἐκείνου τις ἀκούῃ παίδων αὐτός. Λεξιλόγιο φλαῦρος: ανάξιος λόγου, κακός, αδιάφορος (Δημοσθένους Περὶ τῆς ἀτελείας πρὸς Λεπτίνην, 102 103) Σελίδα 3 από 5
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. (Μονάδες: 20) Γ2. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: ἀποστερήσῃ: την αιτιατική ενικού αριθμού, ουδετέρου γένους της μετοχής ενεστώτα στην ίδια φωνή τῆς ἀγχιστείας: τη γενική πληθυντικού αριθμού ἐγγυτάτω: το επίρρημα στο θετικό βαθμό ἐφάμιλλον: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος ὁτιοῦν: τη γενική ενικού αριθμού στο αρσενικό γένος ἀνεγνωκέναι: το β πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β βούληται: το β ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα καταθεὶς: το γ ενικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα στην άλλη φωνή εἰσενήνοχας: το α πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής παθητικού αορίστου τὸν τεθνεῶτα: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου (Μονάδες: 10) Γ3.α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: Ἐμοί, πρὸς Διός, δοῦναι, Σόλωνος (το δεύτερο του κειμένου). (Μονάδες: 4) Γ3.β) «σὺ δὲ τοὐναντίον εἰσενήνοχας μὴ ἐξεῖναι τῷ δήμῳ τῶν ἑαυτοῦ δοῦναι μηδενὶ μηδέν, πῶς σέ τις φήσει τοὺς Σόλωνος ἀνεγνωκέναι νόμους ἢ συνιέναι;»: Να βρείτε και να δικαιολογήσετε συντακτικά το είδος των προτάσεων του παραπάνω απόσπάσματος. Στη συνέχεια η υπογραμμισμένη πρόταση να μετατραπεί στον πλάγιο λόγο με εξάρτηση από τη φράση «Ὁ Δημοσθένης οὐκ ἔγνω». (Μονάδες: 3) Σελίδα 4 από 5
Γ3.γ) «ἐὰν μὴ παῖδες ὦσι γνήσιοι»: να μετατραπεί η δευτερεύουσα πρόταση σε αντίστοιχο ρηματικό τύπο. (Μονάδες: 3) ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω- πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ. ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ Σελίδα 5 από 5