ΚΙΝΗΤΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ

Ο ΚΛΑ ΟΣ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

Περιεχόµενα Οικονοµικά Στοιχεία και Συνεισφορά του Κλάδου Κινητών Επικοινωνιών 03 Εµπόδια στην περαιτέρω ανάπτυξη των Κινητών Επικοινωνιών 06 Ψηφιακή Ατζέντα 2020 09 Η Συµβολή του Κλάδου στο Μέλλον της Ελληνικής Οικονοµίας 10 ιεθνείς Τάσεις στις Κινητές Επικοινωνίες 14

3 Οικονοµικά Στοιχεία και Συνεισφορά του Κλάδου Κινητών Επικοινωνιών Σε συνθήκες της πλέον µακροχρόνιας και βαθιάς οικονοµικής ύφεσης που γνώρισε ποτέ η Ελλάδα στη σύγχρονη ιστορία της (µε συνολική µείωση του ΑΕΠ άνω του 25% σε έξι χρόνια, ανεργία 26% το 2014 και αποπληθωρισµό για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1960), ο κλάδος κινητών επικοινωνιών συνεχίζει να λειτουργεί ως πυλώνας στήριξης και ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας. Παρά τη συνολική µείωση των εσόδων του κλάδου κατά 54% και των κερδών (EBITDA) κατά 57% από το 2007 (δηλαδή υπερδιπλάσια ύφεση σε σχέση µε το σύνολο της οικονοµίας), ο κλάδος συνεχίζει να επενδύει υψηλό ποσοστό των εσόδων του και των κερδών του, καθ όλη τη διάρκεια της ύφεσης. Μόνο για το 2014, οι επενδύσεις ανέρχονται σε 309 εκατοµµύρια ευρώ (16% των εσόδων και 42% του EBITDA), ενώ επενδύθηκαν επιπλέον 381 εκατοµµύρια ευρώ µόνο για την απόκτηση αδειών χρήσης φάσµατος. Τα έσοδα του κλάδου από υπηρεσίες συνέχισαν να µειώνονται και το 2014, µε ετήσιο ρυθµό 4,4%. Τα έσοδα ανά χρήστη (ARPU) Επενδύσεις κινητών τηλεπικοινωνιών 507 405 398 575 451 490 482 499 406 363 352 291 255 309 380 381 441 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Επενδύσεις σε ενσώµατα πάγια Επενδύσεις για άδειες

4 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας µειώθηκαν το 2014 για πρώτη φορά κοντά στα 10 ευρώ ανά µήνα, παρόλο που τα λεπτά χρήσης αυξάνονται συνεχώς, ξεπερνώντας τα 44 δις λεπτά οµιλίας το 2014. Η πτώση των εσόδων είναι απόρροια της ραγδαίας πτώσης των τιµών, καθώς η Ελλάδα έχει σήµερα τις χαµηλότερες τιµές στην Ευρώπη, µε συνολική µείωση τιµών πάνω από 67% στη φωνή (κόστος ανά λεπτό οµιλίας) και πάνω από 90% στα δεδοµένα (κόστος ανά Mb) από το 2008 ως σήµερα. Επενδύσεις κλάδου 2014 16% των εσόδων 42% των κερδών 309 εκατομμύρια ευρώ επενδύσεων Επενδύσεις ως % των εσόδων και του EBITDA 15.4% 11.3% 11.4% 11.2% 11.7% 10.7% 11.4% 12.7% 11.6% 12.2% 15.5% 36.8% 28.1% 28.6% 28.1% 28.7% 29.5% 32.2% 34.2% 30.4% 31.6% 41.7% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Επενδυσεις ως % των εσόδων από υπηρεσίες

5 Η µόνη πηγή εσόδων µε δυναµική είναι τα έσοδα από δεδοµένα (data revenues), τα οποία αποτελούσαν το 10,1% των συνολικών εσόδων των παρόχων το 2013, ποσοστό που υπολείπεται σηµαντικά από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, ενώ µειώθηκαν το 2014: στο δ τρίµηνο του 2014, ο δείκτης δεδοµένων (Mb) προς λεπτά οµιλίας ήταν 0,63 στην Ελλάδα, έναντι 1,71 του µέσου ευρωπαϊκού. Εξέλιξη τιµών προ φόρων για φωνή ( ανά λεπτό οµιλίας) ανά λεπτό οµιλίας 0.250 0.200 0.150 0.100 0.050 0.000-7% -14% 18% -19% -30% -25% 13% -7% -21% -3% 0.036 Μεταβολή από προηγούµενο έτος Μεταβολή τιµής Τιµή ( ανά λεπτό οµιλίας) Μειώσεις τιµών 2008-2014 Φωνή (κόστος ανά λεπτό ομιλίας) Data (κόστος ανά MB) 67% 90% Κίνηση δεδοµένων µέσω κινητών δικτύων (exabytes ανά µήνα) 1.5 61% ετησίως 2.6 4.4 7.0 10.8 15.9 2013 2014 2015 2016 2017 2018

6 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας Εµπόδια στην περαιτέρω ανάπτυξη των Κινητών Επικοινωνιών 1. Αδειοδότηση Οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση σταθµών βάσης, σηµαίνει απώλεια επενδύσεων. Οι επενδύσεις στον τοµέα της κινητής τηλεφωνίας συνδέονται µε την ύπαρξη ενός σταθερού, προβλέψιµου και αποτελεσµατικού νοµικού πλαισίου. Οι Νόµοι 4053/2012, 4070/2012, 4313/ 2014 βελτίωσαν πολλά από τα προηγούµενα προβλήµατα αναφορικά µε τους σταθ- µούς βάσης, αλλά η έλλειψη τεχνογωσίας και ανθρώπινου δυναµικού στις αρµόδιες δηµόσιες υπηρεσίες συνεχίζουν να δηµιουργούν σηµαντικές καθυστερήσεις στην εφαρµογή τους στην πράξη. εν τηρείται το χρονοδιάγραµµα 4µήνου για την έκδοση άδειας από τις δηµόσιες υπηρεσίες: Η ΕΕΤΤ έχει συγκεντρώσει µεγάλο φόρτο εργασίας, χωρίς να έχει στελεχωθεί ανάλογα, µε αποτέλεσµα να αποτελεί σηµείο συµφόρησης. Από τους εµπλεκόµενους δηµόσιους φορείς, οι µεγαλύτερες καθυστερήσεις αφορούν στις Πολεοδοµίες, τις Αρχαιολογικές υπηρεσίες και τις Περιφέρειες. Απαρχαιωµένες διαδικασίες: Οι περισσότεροι εµπλεκόµενοι φορείς (Αρχαιολογίες, ασαρχεία, Περιφέρειες και όλες εκτός µίας των Πολεοδοµιών) λειτουργούν ακόµα µε χρήση εντύπων. Καθυστερήσεις στην αδειοδότηση των δικτύων και υψηλή φορολογία καθυστερούν την ανάπτυξη του Κλάδου, σε σχέση με την ΕΕ.

7 Κόστος στη διοίκηση και στους παρόχους από δικαστήρια και πρόστιµα: 3.000 δικαστήρια κάθε χρόνο ενώ τα µέγιστα πρόστιµα αυξήθηκαν από 19 χιλ. ευρώ σε 300 χιλ. ευρώ, αλλά οι διαδικασίες που θα επιτρέψουν την αδειοδότηση δε βελτιώθηκαν. Καθυστερήσεις στο δευτερογενές δίκαιο: π.χ. Η KYA για Πάρκα Κεραιών εκκρεµεί από το 2006 ενώ η ΚΥΑ για ΤΚΚ εκδόθηκε το 2012 και η πρώτη διοικητική απόφαση εκδόθηκε στα µέσα του 2014. 4.500 εκκρεµείς αιτήσεις και αναµένονται άλλες 6.000-7.000 νέες αιτήσεις για τις αναβαθµίσεις σε LTE, ενώ ο ρυθµός µε τον οποίο διεκπεραιώνονται οι αιτήσεις είναι περίπου 600-700 ετησίως. Επιπρόσθετος όγκος αδειών θα προέλθει από µικρές δο- µικές αλλαγές στους σταθµούς βάσης ή αλλαγή της συχνότητας. 2014 2020 2030 2ος Στόχος (30% > 30Mbps) 3ος Στόχος (0% > 100Mbps) ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΑΡΟΧΩΝ 2ος Στόχος (95% > 30Mbps) 3ος Στόχος (50% > 100Mbps) ΕΜΠΟ ΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΗΜΟΣΙΟ 6000-7000 νέες άδειες LTE µέσα στο 2015-2017 4500 εκκρεµείς αδειοδοτήσεις 600-700 επεξεργάζονται/χρόνο Ο ρυθµιστής και το ευρύτερο ηµόσιο χρειάζονται 11 επιπλέον χρόνια για να ολοκληρώσουν τις αδειοδοτήσεις LTE & 3G

8 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας 2. Φορολογία Το 2ο υψηλότερο φορολογικό βάρος στις κινητές επικοινωνίες στην Ε.Ε. Βασικός αποτρεπτικός παράγοντας για την καθυστέρηση της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών και υπηρεσιών είναι το υπέρµετρο φορολογικό βάρος, καθώς η Ελλάδα είναι 2η στην ΕΕ-28 στη φορολόγηση των υπηρεσιών κινητών επικοινωνιών. Ο κλάδος, πέρα από τις συνήθεις φορολογικές και ασφαλιστικές επιβαρύνσεις, επιβαρύνεται επιπρόσθετα µε ειδικό τέλος, επί του οποίου υπολογίζεται και ΦΠΑ. Η συνολική φορολογική επιβάρυνση των χρηστών κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα φτάνει το 38%, ενώ αντίστοιχη φορολογική επιβάρυνση δεν υφίσταται σε συµπληρωµατικούς κλάδους (π.χ. σταθερή τηλεφωνία), µε αποτέλεσµα τη στρέβλωση του ανταγωνισµού στην αγορά. Ακόµα χειρότερα, αυτή η εισπρακτικής φιλοσοφίας φορολογική πολιτική δεν έχει αποτέλεσµα, καθώς τα φορολογικά έσοδα του κράτους από το ειδικό τέλος µειώνονται συνεχώς (211 εκατοµµύρια ευρώ το 2014 από 375 εκατοµµύρια ευρώ το 2010 ή µείωση 40%). Υπολογίζεται ότι τα συνολικά δηµόσια έσοδα θα µεγιστοποιηθούν αν το ειδικό τέλος µειωθεί κατά 50% (µαζί µε τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα) από τα τρέχοντα επίπεδα. Συνολική φορολογική επιβάρυνση (ειδικό τέλος & ΦΠΑ) Λογαριασµός Κινητής Τηλεφωνίας +38% Έως και 38% στο λογαριασμό του καταναλωτή Μείωση φορολογικών εσόδων 2010 2014 375 εκατ. 211 εκατ. -40%

9 Ψηφιακή Ατζέντα 2020 Η Ελλάδα υστερεί σε όλους σχεδόν τους δείκτες ψηφιακής σύγκλισης σε σχέση µε το µέσο όρο της ΕΕ Η συµβολή του κλάδου στη σύγκλιση µε την Ευρώπη µπορεί και πρέπει να είναι σηµαντική. Προκειµένου η Ελλάδα να επιτύχει τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Ατζέντας, απαιτείται σύγκλιση σε µια σειρά από τοµείς, που αφορούν τόσο σε υποδοµές όσο και σε υπηρεσίες. Στην Ελλάδα όµως παρουσιάζεται µια ασυµµετρία µεταξύ προσφοράς υπηρεσιών και ζήτησης προς αυτές. Έτσι το 2013 η πληθυσµιακή κάλυψη δικτύων 3G ήταν σχεδόν καθολική (99,5%) φέρνοντας τη χώρα στην 9η θέση της ΕΕ και η κάλυψη δικτύων 4G έφθασε το 54,8% κοντά στο µέσο Ευρωπαϊκό όρο (14η θέση). Αντίθετα η χρήση των υπηρεσιών δεν ακολούθησε παρόµοια πορεία. Συγκεκριµένα, η διείσδυση mobile broadband την ίδια χρονιά έφθασε το 36,3% έναντι 62,4% µ.ο. της ΕΕ καταδεικνύοντας τη µειωµένη ζήτηση και χρήση των δικτύων από τους πολίτες. Αντίστοιχα η χρήση κινητών τηλεφώνων για πρόσβαση στο διαδίκτυο έφθασε το 7% (2012) έναντι 18,4% του µ.ο. της ΕΕ και η παροχή κινητών συσκευών και υπηρεσιών προς εργαζόµενους ήταν η µισή σε σχέση µε την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι σαφές ότι µέσα στην µακρά οικονοµική ύφεση οι πολίτες σταµάτησαν να αγοράζουν νέες υπηρεσίες και αναγκάστηκαν να διακόψουν κάποιες από τις υφιστάµενες. Η διαρκής µείωση των τιµών δεν κατάφερε να ανακόψει αυτή την τάση. Πέρα από τους θεσπισµένους στόχους, η Ελλάδα υστερεί σε όλους σχεδόν τους δείκτες ψηφιακής σύγκλισης σε σχέση µε το µέσο όρο της ΕΕ. Συγκεκριµένα, η χώρα παρουσιάζει σταδιακή σύγκλιση στις υπηρεσίες egovernment του κράτους προς τους πολίτες (12η θέση), αντίθετα, οι υπηρεσίες του κράτους προς τις επιχειρήσεις παραµένουν σε πολύ χαµηλά επίπεδα (23η θέση), γεγονός που σχετίζεται µε τη γραφειοκρατία και το εν γένει µη φιλικό προς την επιχειρηµατικότητα καθεστώς. ιείσδυση mobile broadband (2013) GR 36,3% EU 62,4%

2013 2015 2020 50% των πολιτών να έχει πρόσβαση σε ταχύτητες µεγαλύτερες από 100 Mbps όλοι οι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε ταχύτητες µεγαλύτερες από 30 Mbps 50% των πολιτών να χρησιµοποιεί υπηρεσίες egovernment το ποσοστό των πολιτών που δεν έχει χρησιµοποιήσει ποτέ το ιαδίκτυο να µειωθεί στο 15% να αυξηθεί το ποσοστό των πολιτών που χρησιµοποιούν τακτικά το ιαδίκτυο σε 75% 33% των ΜΜΕ να πραγµατοποιεί διαδικτυακές πωλήσεις 20% του πληθυσµού να αγοράζει διαδικτυακά από άλλες χώρες 50% του πληθυσµού να κάνει αγορές στο ιαδίκτυο Κάλυψη από βασικά ευρυζωνικά δίκτυα 0% 20% 40% 60% 80% 100% EU Greece Η Συµβολή του Κλάδου στο Μέλλον της Ελληνικής Οικονοµίας Σήµερα, οι κινητές επικοινωνίες συνεισφέρουν άµεσα και έµµεσα στο 7% του ΑΕΠ της χώρας (12,5 δις ευρώ το 2014), δηµιουργώντας και υποστηρίζοντας 41.600 θέσεις εργασίας. Η συνεισφορά του κλάδου στα δηµόσια έσοδα είναι επίσης σηµαντική. Οι τρεις πάροχοι κινητών επικοινωνιών συνεισέφεραν το 2014 συνολικά 701 εκ. ευρώ σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές, ενώ, αν υπολογιστεί και η συνεισφορά της υπόλοιπης αλυσίδας αξίας του κλάδου (προµηθευτές, έµποροι, κτλ), η συνολική συνεισφορά του κλάδου στα δηµόσια έσοδα φτάνει το 1.239 εκ. ευρώ. Πέρα από την άµεση συµβολή του, ο κλάδος έχει σηµαντικότατη θετική συνεισφορά στην επιχειρηµατικότητα. Οι επιχειρηµατικές επενδύσεις σε κινητές επικοινωνίες έχουν θετικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα, τόσο σε µεγάλες όσο και σε µικρές επιχειρήσεις. Ακόµα, ο κλάδος δηµιουργεί νέες συµπληρωµατικές αγορές, όπως για παράδειγµα η ανάπτυξη εφαρµογών (apps)

11 για κινητά, που προσελκύουν σηµαντικό εξειδικευµένο ανθρώπινο κεφάλαιο και ευνοούν την ανάπτυξη εξωστρεφούς νέας επιχειρηµατικότητας στη χώρα. Ταυτόχρονα, η συνεχής µείωση των τιµών ευνοεί την ανάπτυξη νέων χρήσεων που χαρακτηρίζονται από υψηλή καινοτοµία, όπως οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής και τηλεµετρήσεων. Οι κινητές επικοινωνίες δηµιουργούν αξία για την ελληνική οικονοµία ΟΦΕΛΟΣ ΣΤΟ ΧΡΗΣΤΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ Καταναλωτές Επιχειρήσεις ΑΕΠ Μείωση τιµών : 67% στην οµιλία και 90% στα δεδοµένα 2008-2014 Αύξηση χρήσης mobile internet 372% 2009-2014 Γεωγραφική κάλυψη 3G στο 99,5% το 2013 27,4% των επιχειρήσεων παρέχουν φορητές συσκευές στο προσωπικό τους το 2013 Βελτίωση παραγωγικότητας λόγω άµεσης πρόσβασης σε πληροφορία, επικοινωνίας µε προσωπικό σε κίνηση Ανάπτυξη κινητών εφαρµογών κλάδος µε > 400 εκ. τζίρο 6,9 δισ. αύξηση στην παραγωγικότητα µέσω της χρήσης κινητής τηλεφωνίας 1,3 δισ. αύξηση στην παραγωγικότητα µέσω της χρήσης 3G δικτύων ΟΦΕΛΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ - ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Άµεση συνεισφορά στην οικονοµία ηµόσια έσοδα Πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα στην οικονοµία 2.312 εκ. συνεισφορά στο ΑΕΠ το 2014 (1,3% του συνολικού ΑΕΠ) 309 εκ. επενδύσεις το 2014 4.568 θέσεις εργασίας 1.239 εκ. συνεισφορά στα δηµόσια έσοδα το 2014 Κλάδος µε συνέπεια στην πληρωµή των υποχρεώσεων του, παρά την υπερφορολόγηση 15,6 χιλ. θέσεις εργασίας σε προµηθευτές και εµπόρους συσκευών 21,5 χιλ. θέσεις εργασίας από πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα στο σύνολο της οικονοµίας 1.909 εκ. συνεισφορά στο ΑΕΠ από πολλαπλασιαστικά αποτελέσµατα

12 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας Βέβαια, Η αξιοποίηση των µελλοντικών ωφελειών από τα δίκτυα νέας γενιάς προϋποθέτει την επίλυση των στρεβλώσεων από το ρυθµιστικό πλαίσιο για τους σταθµούς βάσης και την ελάφρυνση των καταναλωτών από την υπερβολική φορολογία της χρήσης κινητών. Κατά συνέπεια, η εκτίµηση της δυνατότητας των κινητών επικοινωνιών να συµβάλλουν στην οικονο- µική ανάπτυξη στην Ελλάδα στηρίζεται σε υποθέσεις µε βάση σενάρια για το ρυθµό ανάπτυξης των δικτύων νέας γενιάς και υιοθέτησης της χρήσης δεδοµένων από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Σενάριο Α: Η διείσδυση δεδοµένων στην Ελλάδα συνεχίζει έως το 2019 µε τον ίδιο ρυθµό µεταβολής όπως και το 2014 (27,8% αύξηση ετησίως ανά συνδροµητή). Σενάριο Β: Η διείσδυση δεδοµένων στην Ελλάδα συγκλίνει µε την Ευρώπη στον προβλεπόµενο 1 ρυθµό µεταβολής (35,2%). Σενάριο Γ: Η διείσδυση δεδοµένων στην Ελλάδα συγκλίνει µε την Ευρώπη στο προβλεπόµενο επίπεδο χρήσης (15,4 GB ανά συνδροµητή ανά έτος το 2019). Με βάση τη συσχέτιση της διείσδυσης δεδοµένων και της οικονοµικής ανάπτυξης από τη Deloitte 2, αν η Ελλάδα συγκλίνει µε την Ευρώπη στη διείσδυση της χρήσης δεδοµένων, η επίδραση στο ΑΕΠ θα ανέλθει σε 1,9% έως το 2019. 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 Ετήσια χρήση δεδοµένων GB ανά συνδροµητή Σενάρια χρήσης δεδοµένων 2014-2019 2 0.000 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Ευρώπη Ελλάδα - Σενάριο Α Ελλάδα - Σενάριο Β Ελλάδα - Σενάριο Γ 1. Analysys Mason, 2014 2. Deloitte, «What is the impact of mobile telephony on economic growth» για λογαριασµό της GSMA, 2013

13 Επίδραση στο ΑΕΠ το 2019 από την αύξηση της χρήσης δεδοµένων Επίδραση στα δηµόσια έσοδα σε εκ. το 2019 από την αύξηση της χρήσης δεδοµένων 0,9% 1,1% 1,9% 720 884 1.517 ΣΕΝΑΡΙΟ Α ΣΕΝΑΡΙΟ Β ΣΕΝΑΡΙΟ Γ ΣΕΝΑΡΙΟ Α ΣΕΝΑΡΙΟ Β ΣΕΝΑΡΙΟ Γ Αντίστοιχα, θα αυξηθούν και τα δηµόσια έσοδα, καθώς η αυξηµένη συνεισφορά στο ΑΕΠ169 θα δηµιουργήσει νέους φόρους για το κράτος. Για τον υπολογισµό των δη- µόσιων εσόδων έχει ληφθεί υπόψη η αύξηση στο ΑΕΠ από κάθε σενάριο και το προβλεπόµενο από το ΝΤ ποσοστό των δηµόσιων εσόδων στο ΑΕΠ για την Ελλάδα το 2019. Τα µελλοντικά οφέλη στην οικονοµία από την περαιτέρω ανάπτυξη των υποδοµών και υπηρεσιών του κλάδου εστιάζονται στη βελτίωση της παροχής επιχειρηµατικών υπηρεσιών, στην υψηλότερη παραγωγικότητα εργασίας και στην προστιθέµενη αξία από την πρόσβαση στο διαδίκτυο µέσω κινητού.

14 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας ιεθνείς Τάσεις στις Κινητές Επικοινωνίες Όσο η Ελλάδα ανασυγκροτείται για να µειώσει την τεχνολογική διαφορά και να φτάσει το Μέσο Ευρωπαϊκό όρο σε κρίσιµους τεχνολογικούς δείκτες, οι εξελίξεις στον κλάδο των επικοινωνιών δηµιουργούν νέα δεδοµένα για πολίτες και επιχειρήσεις. Πληροφορική και Επικοινωνίες συγκλίνουν και φέρνουν επανάσταση στον τρόπο λειτουργίας Κοινωνίας και Οικονοµίας. Οι υπηρεσίες (ICT) που δηµιουργούνται από τη σύγκλιση αλλάζουν τα δεδοµένα και φέρνουν νέους τρόπους επικοινωνίας, µεταξύ πολιτών, Οφέλη από τη χρήση υπηρεσιών ICT ΚΟΙΝΩΝΙΑ Αύξηση παραγωγικότητας Αύξηση εικτών Βιωσιµότητας ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΕΣ Βελτιστοποίηση αποδοτικότητας Καινοτοµία ιευκολύνσεις µέσω παροχής υπηρεσιών Ενδυνάµωση Επικοινωνίας

15 επιχειρήσεων και πολιτείας. Η παραγωγικότητα αυξάνεται, η επιχειρηµατικότητα διευρύνεται και η καθηµερινή ζωή αλλάζει. Υπηρεσίες όπως η διαχείριση Βig Data, η ανάλυση δεδοµένων (data analytics), οι ψηφιακές πληρωµές, η επιτήρηση εργασιών µέσω βίντεο, οι έξυπνοι µετρητές, οι υπηρεσίες βιοτεχνολογίας ή εξοικονόµησης ενέργειας και πολλές άλλες δηµιουργούν νέα δεδοµένα, αλλάζουν τη µορφή και τη λειτουργία ολόκληρων κλάδων, διευρύνουν την αγορά και την καταναλωτική δύναµη, µειώνουν τις γεωγραφικές αποστάσεις, αυξάνουν τα κανάλια επικοινωνίας µεταξύ των ανθρώπων και δηµιουργούν µια πιο ευέλικτη καθηµερινότητα, ως αποτέλεσµα µιας ψηφιακά διασυνδεδε- µένης κοινωνίας. Η αγορά µετασχηµατίζεται. Κλάδοι όπως είναι των ΜΜΕ, της Εκπαίδευσης (e learning), της Υγείας (e health telehealth), της Ενέργειας, του Εµπορίου (e commerce), των Μεταφορών, των Τραπεζών (e banking), των ηµόσιων Υπηρεσιών (e government) αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτή η αλλαγή µπορεί να είναι ριζική, µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται ένα νέο επιχειρηµατικό µοντέλο (πx στον Κλάδο της µουσικής - itunes, Spotify ή το taxibeat στον κλάδο των µεταφορών ή ασύρµατες ηλεκτρονικές πληρωµές στον Τραπεζικό Κλάδο) που αλλάζει την αγορά, παρέχοντας στον τελικό καταναλωτή µια εντελώς νέα εµπειρία. Η καθηµερινότητα των πολιτών αλλάζει. Μέσω των υπηρεσιών ICT, µιλάµε πλέον για έξυπνες πόλεις και έξυπνους κατοίκους, οι οποίοι απολαµβάνουν υπηρεσίες σε καθηµερινή βάση που διαχειρίζονται δηµόσια ζητήµατα, όπως είναι η διαχείριση της κυκλοφορίας, η εξοικονόµηση ενέργειας, η ασφάλεια της πόλης κοκ. Γιατί οι τεχνολογίες ICT ενώνουν και ενδυναµώνουν τα δίκτυα των ανθρώπων, τις εταιρείες, τις υποδοµές, τους πόρους, και την ενέργεια, προσφέροντας έξυπνα διαχειριστικά εργαλεία. Η πολιτεία αλλάζει δοµές. Γιατί οι λύσεις που προσφέρονται µπορούν να απαντήσουν όχι µόνο σε θέµατα έξυπνης διαχείρισης αλλά σε πάγια ζητήµατα που απασχολούν εγχώριες οικονοµίες, µετασχηµατίζοντας κυριολεκτικά τη βάση λειτουργίας ενός Κράτους. Παραδείγµατα όπως η σύνδεση της πολιτείας µε την επιχείρηση µέσω λογισµικού για την απόδοση δηµοσίων εσόδων ή η πραγµατοποίηση ψηφιακών πληρωµών µέσω έξυπνων κινητών µπορούν να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της κρατικής µηχανής και να φέρουν αύξηση δηµοσίων εσόδων, µειώσεις χρεώσεων και ασφάλεια συναλλαγών. Στο ίδιο πλαίσιο, αντίστοιχες υπηρεσίες µπορούν να φέρουν επανάσταση σε κοινωνικούς τοµείς, όπως είναι η υγεία, µέσω υπηρεσιών τηλεϊατρικής που θα εφαρ- µοσθούν στις αποµακρυσµένες περιοχές µιας χώρας. Τα παραδείγµατα των υπηρεσιών που µπορούν να δώσουν λύση σε πάγια θέµατα πολιτών και επιχειρήσεων είναι πολλά και η πρόοδος που επιτελείται, µε γνώµονα την καινοτο- µία, µεγάλη. Υπό µια όµως προϋπόθεση, τη συνεχή επένδυση σε δίκτυα. Γιατί τα δίκτυα άλλαξαν και από εθνικά δίκτυα, µετασχηµατίζονται σε ενιαία δίκτυα µεταφοράς δεδοµένων, δηλαδή κινητή, σταθερή, διαδίκτυο και broadcasting συγκλίνουν σε κοινές υποδοµές µε την ευρύτερη έννοια και οι υπηρεσίες δίνονται σε λογισµικό πάνω σε υποδοµές cloud. Σε

16 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας αυτό το πλαίσιο Κινητές Επικοινωνίες, Ευρυζωνικότητα και Σύννεφο είναι πλέον πρωταγωνιστές και οδηγούν τις εξελίξεις. Στόχος αυτού του µετασχηµατισµού των δικτύων είναι η στήριξη της ολοένα αυξανόµενης ζήτησης για υπηρεσίες δεδοµένων, η οποία αναµένεται να γιγαντωθεί, λόγω χρήσης αλλά και αύξησης των χρηστών οι οποίοι αναµένεται να φτάσουν τους 5 δις παγκοσµίως. Ήδη οι προβλέψεις 1 δείχνουν ότι στην επόµενη πενταετία, µόνο από το κινητό η κίνηση των δεδοµένων ενός µέσου χρήστη θα έχει πολλαπλασιαστεί, φτάνοντας το 2020 τα Κλάδοι Πρωταγωνιστές KINHTH ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΥΝΝΕΦΟ 8X Κίνηση εδοµένων Κινητής έως το τέλος του 2020 Μηνιαία κατανάλωση ανά τύπο συσκευής 2014 2020... 4,3 GB 15 GB... 1,9 GB 7,6 GB... 0,9 GB 3,5 GB... Πηγή: ERICSSON MOBILITY REPORT 2015 1. ERICSSON MOBILITY REPORT 2015

17 3.5GB, από 0.9GB που ήταν το 2014. Αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν και για τη χρήση video από το κινητό, η οποία έως το 2020 αναµένεται να διπλασιαστεί. Αυτές οι ενδείξεις βέβαια προειδοποιούν ότι βρισκόµαστε σε µονόδροµο. ηλαδή οι επενδύσεις σε δίκτυα είναι αναγκαίες και Κλάδος και Πολιτεία θα πρέπει να ετοιµάζονται για να διαχειριστούν επαρκώς τις προκλήσεις, δηλαδή την αυξηµένη ζήτηση για υπηρεσίες δεδοµένων και την ανάγκη για αναβάθµιση των υφιστάµενων δικτύων σε δίκτυα επόµενης γενιάς 5G. ίκτυα 5 G 99.9% αξιοπιστία παράδοσης δεδοµένων, 5 φορές µικρότερο χρόνο, καθυστέρηση µεταφοράς (latency) από 1-10 ms Η ταχύτητα, η ασφάλεια και η αξιοπιστία µεταφοράς και αποθήκευσης των δεδοµένων που διακινούνται είναι απαραίτητα στοιχεία για να µπορούµε να συζητάµε για περαιτέρω ανάπτυξη υπηρεσιών ICT. Τα δίκτυα 5G για τις κινητές επικοινωνίες µπορούν να απαντήσουν σε αυτές τις προκλήσεις γιατί σχεδιάζονται µε τέτοιο τρόπο, ώστε να µπορούν Κινητές υπηρεσίες επόµενης γενιάς δικτύων (5G)... 1-10Gbps συνδέσεις σε τερµατικές συσκευές στο πεδίο 1 millisecond καθυστέρηση µεταφοράς δεδοµένων (latency) 1000x εύρος ζώνης ανά περιοχή 10-100x ταυτόχρονα συνδεδεµένες συσκευές 99.999% αξιοπιστία παράδοσης δεδοµένων 100% κάλυψη 90% µείωση στην ενέργεια που χρησιµοποιεί το δίκτυο Μέχρι 10 χρόνια ζωής στις µπαταρίες για machine-type συσκευές κατανάλωσης χαµηλής ισχύος Πηγή: GSMA Intelligence report, Understanding 5G: Perspectives on Future Technological Advancements in Mobile

18 Ο κλάδος των Κινητών Επικοινωνιών κυρίαρχος πυλώνας στη στρατηγική ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας Καθυστέρηση από άκρο σε άκρο µετ' επιστροφή & εύρος ζώνης ανά περιοχή 10G 1G 100M 10M Self Driving Cars Machine Control... 5G Live Event Broadcast... LTE A Video Calling... LTE E-commerce browsing... 3G 1-10ms 10-75ms 75-100ms 100-1000ms να συνδεθούν ταυτόχρονα εκατονταπλάσιες συσκευές, οι οποίες θα µπορούν να διαχειριστούν 1000 φορές περισσότερα δεδοµένα, σε 5 φορές µικρότερο χρόνο, µε 99.9% αξιοπιστία παράδοσης δεδοµένων και καθυστέρηση µεταφοράς (latency) από 1-10 ms 1. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στα δίκτυα 3G η καθυστέρηση µεταφοράς δεδοµένων έφτανε τα 100 ms, δηλαδή 10 φορές πιο αργή µετάβαση ενώ στα LTE η καθυστέρηση φτάνει τα 75 ms. Για να επιτευχθούν όµως τα παραπάνω, από την πλευρά των εταιρειών χρειάζονται επενδύσεις σε χρήση φάσµατος και δίκτυα και από την πλευρά της Πολιτείας χρειάζεται διευκόλυνση στην αδειοδότηση των υποδοµών µέσω ρυθµιστικού πλαισίου και αύξηση του κύρους και της αποτελεσµατικότητας των θεσµών (πχ ανεξάρτητες αρχές). Γιατί πέρα από την αύξηση επιχειρηµατικότητας και παραγωγικότητας, µια διασυνδεδεµένη κοινωνία, πέρα από τα οφέλη των υπηρεσιών που παρέχει, δηµιουργεί αξία η οποία αντανακλάται στους δείκτες οικονοµικής ανάπτυξης κάθε χώρας που την ακολουθεί: 1. GSMA Intelligence report, Understanding 5G: Perspectives on Future Technological Advancements in Mobile

19 Οφέλη από την ανάπτυξη της τεχνολογίας 10% αύξηση της διείσδυσης της κινητής τηλεφωνίας µεταφράζεται σε 0,6% αύξηση του ΑΕΠ 10% αύξηση στη διείσδυση της Κινητής Τηλεφωνίας, σε µακροπρόθεσµο επίπεδο, αυξάνει την παραγωγικότητα κατά 4,2% 1 10% αύξηση της διείσδυσης των ευρυζωνικών δικτύων οδηγεί σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,2% 1% αύξηση της διείσδυσης σε ευρυζωνικότητα οδηγεί σε 3,8% αύξηση στην είσοδο επιχειρήσεων start up ιπλασιασµός της χρήσης δεδοµένων οδηγεί σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,5% Και όλα αυτά ενώ βρισκόµαστε ακόµη στα µισά της διαδροµής, όσον αφορά την υιοθέτησή της τεχνολογίας. Ο δρόµος όµως πλέον είναι ξεκάθαρος και γρήγορος γιατί µπορεί να χρειάστηκαν 2 100 χρόνια για να συνδεθούν 1 δις νοικοκυριά αλλά µόλις 25 χρόνια για να συνδεθούν 5 δις χρήστες µέσω κινητών επικοινωνιών και αναµένεται να χρειαστούν επιπλέον 15χρόνια για να συνδεθούν 50 δις συσκευές µέχρι το 2020. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι ως κοινωνία και ως πολίτες έχουµε αναγνωρίσει τα πλεονεκτήµατα των υπηρεσιών που προσφέρει η τεχνολογία και είµαστε πλέον ψηφιακά σκεπτόµενοι, µειώνοντας δραµατικά το χρόνο που χρειαζόµαστε για να τις χρησιµοποιήσουµε προς όφελός µας. 1. Deloitte The state of the Global Mobile Consumer 2013, Divergence Deepens 2. ERICSSON MOBILITY REPORT 2015