اهمیت دارد و الزمه این امر افزایش آگاهی تغییر نگرش و کسب

تحقیقاتی مقاله باهمودیالیز درمان تحت بیماران در توانمندسازی با خودمراقبتی و خودکارآمدی رابطه 5 گلیج جواد 4 مهدویفر معصومه 3 پرست وطن محبوبه 2 ریانی مسعود * 1 رویانی زهرا چكيده در فرد مشارکت بر مبتنی و دارد بسزایی نقش بهداشتی مراقبتهای چشمانداز در بیماران توانمندسازی امروزه مقدمه: عبارتی به یا خودکارآمدی داشتن نیازمند خودمراقبتی فعالیتهای انجام در بیمار مشارکت ازآنجاکه است. درمان روند در توانمندسازی با خودمراقبتی و خودکارآمدی رابطه بررسی باهدف حاضر پژوهش لذا میباشد خود تواناییهای به باور شد. انجام گرگان شهر در باهمودیالیز درمان تحت بیماران با درمان تحت بیمار ۱۰۶ شد. انجام ۱۳۸۹ سال در که است تحلیلی توصیفی- مطالعه یک پژوهش این روشها: و مواد پرسشنامه شامل: دادهها گردآوری ابزار گرفتند. قرار موردبررسی سرشماری روش به گرگان آذر پنجم دیالیز مرکز همودیالیز برای مورداستفاده راهبردهای پرسشنامه empowerment Scale (ES) توانمندسازی پرسشنامه دموگرافیک اطالعات بود. (self care) خودمراقبتی پرسشنامه و (Strategies Used by People to Promote Health (SUPPH)) سالمت ارتقا سطح در رگرسیون( و پیرسون همبستگی )ضریب استنباطی و توصیفی آمار از استفاده با 16SPSS نرمافزار در دادهها شد. تجزیهوتحلیل >P) (0/05 معنیداری با توانمندسازی رگرسیونی تحلیل در است. ۲۱/۷۳±۴/۲ بیماران توانمندی سطح میانگین که داد نشان نتایج یافتهها: حیطههای با و داشت معنیداری ارتباط )0/011>P( خودکارآمدی استرس کاهش و )0/048>P( خودمراقبتی حیطههای نشد. یافت معنیداری ارتباط )۰/۲۸>P( تصمیمگیری حیطه و )۰/۱>P( مثبت نگرش رفتارهای آموزش به توجه و دارد وجود ارتباط توانمندسازی با بیماران خودمراقبتی و خودکارآمدی بین نتیجهگیری: و بحث میرسد. نظر به ضروری بیماران توانمندی ارتقا بهمنظور خودکارآمدی و خودمراقبتی خودکارآمدی خودمراقبتی همودیالیز توانمندسازی کلیدی: کلمات 122-116 صفحات 2 مسلسل شماره 1393 زمستان 2 شماره اول سال نظامی مراقبتی علوم مجله مقدمه ۳ تا ۲ امروزه که است شایعی بیماریهای از کلیه مزمن نارسایی این شیوع میزان )۱(. هستند مبتال آن به جهان مردم از درصد ساالنه و بوده نفر میلیون یک در مورد ۲۴۲ جهان در بیماری آمارهای اساس بر )۲(. میشود افزوده میزان این به درصد ۸ حدود تعداد خاص بیماریهای و پیوند مدیریت مرکز سوی از ارائهشده هستند کلیوی پیشرفته نارسایی دچار ما کشور در که بیمارانی این از درصد ۵۰ از بیش تقریبا که میباشد نفر هزار 25 حدود با درمان اگرچه )۳(. میباشند همودیالیز با درمان تحت بیماران کلیوی مزمن نارسایی با بیماران امیدواری افزایش باعث دیالیز احتمالی عوارض و الزامات دلیل به درمانی روش این اما است شده انقباضهای فشارخون افت قبیل از متعددی مشکالت با را بیمار قفسه درد هوا آمبولی ریتمی دیس خونریزی عضالنی دردناک روبهرو تشنج و هوشیاری سطح کاهش دیالیزی تعادل عدم سینه کیفیت بهبود و درمان عوارض مشکالت بر غلبه برای )۴(. میکند مراقبت و درمان روند در بیمار مشارکت بیماران این در زندگی ایران گلستان گلستان پزشکی علوم دانشگاه ارشدپرستاری کارشناس 1 مسئول( )*نویسنده ایران کرمان کرمان پزشکی علوم دانشگاه رازی مامایی پرستاری دانشکده پرستاری دکتری 2 ایران رفسنجان رفسنجان پزشکی علوم دانشگاه ارشدپرستاری کارشناس 3 ایران عباس بند هرمزگان پزشکی علوم دانشگاه مامایی پرستاری دانشکده پرستاری ارشد کارشناس 4 ایران نزاجا درمان و بهداشت اداره پرستاری کارشناس 5

رابطه خودکارآمدی و خودمراقبتی با توانمندسازی در بیماران تحت درمان باهمودیالیز زهرا رویانی و همكاران 117 اهمیت دارد و الزمه این امر افزایش آگاهی تغییر نگرش و کسب مهارتهایخودمراقبتیبیمارمیباشد )۵(. اخیرا نقشومسئولیت بیمار در فرآیند مراقبت از خود بسیار موردتوجه قرارگرفته است به حدی که مدلهای جدید مراقبت از بیماران مزمن از قبیل برنامه توانمندسازی بر پایه نقش و مسئولیت بیمار در مراقبت روزانه از خود بناشده است )۶(. امروزه بیان میشود که بهترین نتایج مراقبت بهداشتی زمانی حاصل میشود که بیماران بهطور فعال در مراقبت خود درگیر باشند. خودمراقبتی شامل انجام برخی جنبههای مراقبت جسمی است و شرکت فعاالنه بیمار در روند مراقبت از خود مانند پیگیری پیشرفت درمان مانیتورینگ عالئم بررسی عوارض جانبی پیگیری رفتارهای مثبت مرتبط با سالمت از قبیل داشتن یک رژیم سالم ورزش منظم و بهبود سالمت عمومی بیمار میباشد که درنهایت کاهش هزینههای درمانی را در پی خواهد داشت )۲ ۷(. ۴»خودکارآمدی«بهعنوان یکی از مفاهیم اصلی نظریه شناختی اجتماعی اولین بار توسط بندورا معرفی شد. خودكارآمدی به معنی ایمانی است كه شخص به خود دارد كه رفتاری خاص را با موفقیت اجرا كند و انتظار نتایج حاصل از آن را داشته باشد. خودكارآمدیپیشنیازمهمرفتارمحسوبمیشود چراکهبهعنوان بخش مستقلی از مهارتهای اساسی فرد عمل مینماید. بندورا معتقد است میتوان از طریق ایجاد زمینه مناسب در جهت كسب مهارت و دانش موردنیاز و حصول موفقیت در آن خودكارآمدی و توانمندی شخص را افزایش داد. بر اساس تئوری وی درک فرد از توانایی خود باعث به کار بردن رفتارهای خود مراقبتی در جهت رسیدن به نتایج دلخواه میشود )۹ ۸( اساسا خودکارآمدی با عباراتی از قبیل شاخص توانمندسازی فاکتور مستعد کننده و مهارتهایضروریاکتسابیجهتفرآیندتوانمندسازیتعریفشده است )۱۱ ۱۰(. لذا بیمارانی كه احساس اطمینان بر توانمندیهای خود برای انجام خود مراقبتی دارند بیشتر مایلاند كه این وظایف را انجام دهند )۱۲(. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد افزایش خود کارآمدی بیماران دیالیزی با بهبود کنترل وزن بین جلسات دیالیز کاهش بستری شدن کاهش قطع عضو و بهبود کیفیت زندگی بهخصوص در بیماران دیالیزی مبتالبه دیابت شده است )۱۳(. همچنین افزایش خود کارآمدی تغییر رفتار پذیرش درمان و درنتیجه ارتقا سالمت جسمی و روانی را به همراه داشته است )۹(. در مطالعه تسی و هانگ بین توانمندسازی و خودکارآمدی ارتباط معنیداری وجود داشت )۱۴(. در ایران نیز معطریان با اجرای برنامه توانمندسازی توانست ضمن ارتقا برخی از ابعاد خودکارآمدی برخی نشانههای خودمراقبتی از قبیل فشارخون اضافهوزن بین جلسات دیالیز هموگلوبین و هماتوکریت را در این بیماران بهبود بخشد )۱۱(. حال با توجه به اهمیت خودکارآمدی و خودمراقبتی در این بیماران و کمبود مطالعاتی ازایندست در کشور ما و تفاوت فرهنگی فاحش باسایرکشورهایموردمطالعه پژوهشحاضرباهدفبررسیارتباط خود مراقبتی و خودکارآمدی با توانمندسازی در بیماران تحت درمان با همودیالیز مراجعهکننده به مرکز دیالیز پنج آذر گرگان انجام شد. مواد و روشها این پژوهش مطالعهای از نوع توصیفی- تحلیلی بود که در آن متغیرهایتوانمندسازی خودکارآمدیوخودمراقبتیبیمارانتحت درمان با همودیالیز گرگان در سال ۱۳۸۹ موردسنجش قرا گرفت. ابزار گردآوری اطالعات شامل ۱ -پرسشنامه اطالعات دموگرافیک ۲- فرم کوتاه پرسشنامه توانمندسازی empowerment scale ۳ -پرسشنامه Strategies Used by People to Promote Health (SUPPH) جهت بررسی خود کارآمدی ۴- پرسشنامه پژوهشگر ساخت خود مراقبتی بود. پرسشنامه توانمندسازی توسط مرکز آموزش و تحقیقات دیابت میشیگان در سال ۲۰۰۰ به زبان انگلیسی طراحیشده است. در این مطالعه از فرم کوتاه پرسشنامه توانمندسازی دیابت استفاده شد که ابزاری ۸ آیتمی است. )۱۵(. پاسخگویان در خصوص هر یک از سؤاالت مطرحشده یکی از اعداد ۱ تا ۵ )کامال مخالف= ۱ تا کامال موافق= ۵ ( را انتخاب مینمودند. مجموع نمرات سؤاالت نمره نهایی را تشکیل داده که عددی از ۸ تا ۴۰ میباشد و نمرات باالتر بیانگر سطح توانمندسازی باالتر است. این ابزار قبال با تغییر برخی كلمات توسط تسی و هانگ و همچنین در ایران توسط رویانی و همکاران برای بیماران همودیالیزی استفادهشده بود. همچنین آنها ضرایب اطمینان ۰/۹۳ و ۰/۸۶ را برای این ابزار

2 مسلسل شماره 1393 زمستان 2 شماره اول سال ايران اسالمي جمهوري ارتش پرستاري دانشكده مجله نظامی مراقبتی علوم گرفتند. قرار موردبررسی سرشماری بهصورت معاونت و اخالق كمیتهی توسط مجوز اخذ از پس پرسشنامهها با هماهنگی و گلستان پزشكی علوم دانشگاه فناوری و تحقیقات شد. داده قرار بیماران اختیار در آذر پنج بیمارستان مسئولین پژوهش این در شرکت که شد داده اطمینان آنان به همچنین و نام بدون پرسشنامهها در ثبتشده اطالعات و بوده اختیاری شنیدن از پس بیمار ۱۰۶ تعداد درنهایت بود. خواهد محرمانه مندرج اطالعات حفظ به نسبت اطمینان یافتن و الزم توضیحات فرمهای و شده مطالعه وارد كتبی رضایت اعالم با پرسشنامه در از کار سهولت بهمنظور كردند. تكمیل را اطالعات جمعآوری دادهها توصیف برای گردید. استفاده SPSS 16 نسخه آمار نرمافزار برای شد. استفاده فراوانی درصد و معیار انحراف میانگین از از خودکارآمدی و مراقبتی خود با توانمندسازی بین رابطه تعیین سطح در پیرسیون همبستگی ضریب و رگرسیونی تجزیهوتحلیل گردید. استفاده >P 0/05 معنیداری یافتهها مطالعه این در پژوهش واحدهای شناختی جمعیت مشخصات و ۵۱/۲ موردبررسیقرارگرفت.میانگینسنیبیماران ۴۸/۵±۱۲/۲ در موردمطالعه متغیرهای نتایج توصیف بودند. مرد آنها از درصد میانگین که است این بیانگر و است گزارششده ۱ شماره جدول و )۲۱/۷۳±۴/۲( توانمندسازی سطح نمرات معیار انحراف و وخودمراقبتی )۵۰/۸۱±۱۳/۸( خودکارآمدی میانگین همچنین است. بوده )۲۳/۱۷±۵/۸( بیماران خودکارآمدی و توانمندسازی بین ارتباط تعیین بهمنظور آزمون این که شد استفاده پیرسون همبستگی ضریب آزمون از بیماران کارآمدی خود و توانمندسازی سطح بین داد نشان )0/001 P دارد وجود مستقیمی و مثبت ارتباط مطالعه تحت مراقبتی خود کارآمدی خود توانمندی متغیرهای توصیف ۱- جدول متغيرها آيتم ميانگين معيار) (انحراف نمرات دامنه 8-40 21/73 (4/2) 8 توانمندي 29 145 50/81 (13/8) 29 خودكارآمدي 11-44 23/17 (5/8) 11 خودمراقبتي ۱۴(. )۱۶ کردند گزارش کهبراساستئوریخودکارآمدی پرسشنامهخودکارآمدیSUPPH مورداستفاده خودکارآمدی سنجش برای است ساختهشده بندورا دارای که است گزینهای ۲۹ ابزاری پرسشنامه این گرفت. قرار کم= ۲ ۱ کم= خیلی اطمینان شامل لیکرت گزینهای پنج مقیاس کاهش حیطه: سه که است زیاد= ۵ خیلی و زیاد= ۴ متوسط= ۳ )۱۶ مثبت نگرش و سؤال( )۳ تصمیمگیری سؤال( )۱۰ استرس تا ۲۹ از پرسشنامه این نمرات دامنه )۱۷(. میسنجد را سؤال( این است. باالتر خودکارآمدی بیانگر باالتر نمرات و میباشد ۱۴۵ آنها است. قرارگرفته مورداستفاده هانگ و تسی توسط پرسشنامه پرسشنامه این نیز ایران در کردند. گزارش را ۰/۹۳ اطمینان ضریب سال در رویانی و )۰/۹۱=α( با ۲۰۱۲ سال در معطریان توسط ۱۴(. ۱۶ )۱۱ است قرارگرفته تائید مورد )۰/۹۳=α( با ۲۰۱۳ بهمنظورسنجشخودمراقبتیازفهرستوارسیپژوهشگرساخته ۲ =گاهی هرگز ۱= گزینه ۴ با مورد ۱۱ دارای که شد استفاده این به مربوط مراقبتی خود فعالیت و بود همیشه ۴= اکثرا ۳= کنترل و غذایی رژیم رعایت وزن روزانه کنترل قبیل از بیماران خواب خستگی و فعالیت فیستول و پوست از مراقبت مایعات )خارش جانبی عوارض به توجه و درمان پیگیری استراحت و نمرات مجموع میسنجد. را عروقی( مسیر در عفونت نشانههای از روایی تعیین بهمنظور میباشد. ۴۴ تا ۱۱ از پرسشنامه این ۱۰ به پرسشنامهها که صورت این به شد استفاده محتوا روایی نظرات دریافت از پس و شد داده هیئتعلمی اعضای از نفر سنجش از ابزار پایایی تعیین برای گردید. اعمال الزم اصالحات بین درونی همبستگی که ترتیب بدین شد. استفاده درونی پایایی استفاده با نمونهها از نفر ۲۰ توسط تکمیلشده پرسشنامه سؤاالت شد. سنجیده )۰/۹۱=α( کرونباخ آلفای ضریب از كلیه و بود گرگان آذرشهر ۵ همودیالیز مرکز پژوهش محیط آذر ۵ درمانی آموزشی مرکز همودیالیز با درمان تحت بیماران در پرونده داشتن قبیل از مطالعه به ورود شرایط واجد گرگان توانایی از برخورداری ذهنی معلولیت نداشتن گرگان دیالیز مراکز بیماریهای نداشتن سؤاالت به پاسخ جهت گفتاری و شنیداری روحیروانیشناختهشده سابقهبستریدربخشهایروان داشتن سال ۶۵-۱۸ بین سن و بار ۲ هفتهای حداقل همودیالیز جلسات 118

باهمودیالیز درمان تحت بیماران در توانمندسازی با خودمراقبتی و خودکارآمدی رابطه همكاران و رویانی زهرا توانمندسازی با مرتبط عوامل رگرسیونی ضرایب برآورد ۲- جدول فرضيه آزمون 95% والد اعتماد فاصله P Df حداكثر حداقل بتا ضريب خودكارآمدي ابعاد 0/28 1 2/ 9-0/ 2 0/ 08 تصميمگيري 0/104 1 4/ 11-1/ 2 0/ 29 مثبت نگرش 0/011 1 15/ 6 3/ 4 2/ 21 استرس كاهش 0/048 1 8/ 7 0/ 2 1/ 98 خودمراقبتي 119 ابعاد با توانمندسازی بین که داد نشان نتایج همچنین ۰/۴۴=r(. )۰/001 P مثبت نگرش ۰/۲۶=r( )0/001=P تصمیمگیری مراقبتی خود و ۰/۵۸=r( )۰/001 P استرس کاهش و ۰/۳۴=r( ) r=۰/۳۹ P 0/001 (ارتباطمستقیممثبتومعنیداریوجوددارد. و )0/011>P( استرس کاهش حیطه رگرسیونی تجزیهوتحلیل در داشتند معناداری ارتباط توانمندسازی با )۰/048>P( خودمراقبتی بهطوریکهباافزایشتوانمندیبیماران میانگیننمرهخودمراقبتی افزایش ۲/۲۱ میزان به استرس کاهش حیطه و ۱/۹۸ میزان به ۲(. شماره )جدول یافت و توانمندسازی با دموگرافیک متغیرهای ارتباط بررسی در حیطه با سن متغیر تنها و نشد یافت معنیداری ارتباط خودمراقبتی است. داشته معناداری معکوس ارتباط خودکارآمدی مثبت نگرش نتیجهگیری و بحث توانمندسازی نمره میانگین کل در که داد نشان حاضر پژوهش نمره میانگین به نسبت بررسی تحت بیماران خودکارآمدی و توانمندسازیوخودکارآمدیمطالعاتمشابهپایینتراست.متأسفانه خودکارآمدی با توانمندسازی بررسی به که مشابهی تحقیقات و تسی مطالعه در بود. اندک بسیار مقایسه جهت باشد پرداخته گزارش متوسط را سطح این معطریان ایران در همچنین و هانگ و سطحی آموزشهای ارائه گفت بتوان شاید ۱۱(. )۱۴ کردهاند این در تحول به نیاز قطعا که باشد امر این دلیل میتواند ناکافی دارد. توانمندسازی چون نوینی روشهای از استفاده و روند توانمندسازی بین قوی ارتباط وجود پژوهش دیگر یافتههای از قبیل از عباراتی با خودکارآمدی ازآنجاکه بود. خودکارآمدی و ضروری مهارتهای و کننده مستعد فاکتور توانمندسازی شاخص این وجود لذا است تعریفشده توانمندسازی فرآیند جهت اکتسابی نیز هانگ و تسی ۱۰(. )۱۱ بود خواهد توجیه قابل قوی رابطه همچنین )۱۴(. کردهاند ذکر قوی خود مطالعه در را ارتباط این نتیجه میتوان توانمندسازی و خودکارآمدی بین قوی رابطه از در خود توانایی بر دارند بیشتری توانمندسازی که بیمارانی گرفت بیان همکاران و آجولت دارند. باالتری اطمینان مراقبتی خود انجام مربوط خودکارآمدی توانمندسازی فرآیند نتایج»ازجمله میکنند احساس که بیمارانی میکنند: بیان اون و لو )۱۳(. است«بیماری به بیشتر دارند مراقبتی خود رفتارهای انجام بر بیشتری اطمینان بنابراین دهند انجام را مراقبتی خود وظایف تا هستند عالقهمند باالتری سطح از که همودیالیزی بیماران که گرفت نتیجه میتوان و مراقبتی خود رفتارهای انجام در برخوردارند خودکارآمدی در افراد این )۱۲(. هستند موفقتر کلیوی مزمن نارسایی مدیریت بیماری با ارتباط در که مراقبتی خود رفتارهای تا قادرند بیشتر و بیماری مورد در تصمیمگیری استرس کاهش قبیل از است که بندورا تئوری با امر این که دهند ارتقا را مثبت نگرش نهایتا خود رفتارهای انجام در افراد توانایی بهعنوان را کارآمدی خود )۱۸(. دارد مطابقت کرده تعریف خاص موقعیت یک در مراقبتی همانطورکهاشارهشدبینابعادخودکارآمدیوسطحتوانمندسازی ارتباطمعناداریوجودداشت.حیطهکاهشاسترسبیانگراطمینان افرادبرتوانمندیهایخوددرزمینةاستفادهازتکنیکهایآرامسازی از که بیمارانی قطعا است. بیماری با سازگاری و استرس مدیریت تکنیکهای از میتوانند بهتر برخوردارند باالتری توانمندی سطح بندورا کنند. مدیریت را خود استرس و نموده استفاده آرامسازی همراه فیزیولوژیک شرایط وجود که میکند بیان ۱۹۸۶ سال در انتظار مورد موفقیت و اطمینان بااحساس میتواند آرامش با ۱۸(. )۸ باشد داشته همبستگی به مثبت نگرش در افراد اطمینان سنجش به مثبت نگرش حیطه

2 مسلسل شماره 1393 زمستان 2 شماره اول سال ايران اسالمي جمهوري ارتش پرستاري دانشكده مجله نظامی مراقبتی علوم احساس و درمان مشکالت با مواجهه بهبودی به اعتقاد زندگی افراد خودارزیابی میکند: بیان زمینه این در بندورا میپردازد. بهتر تأثیر میدهند انجام ازآنچه آنها رضایت میزان بر کارآمدی از دارا دلیل به همودیالیز با درمان تحت بیماران البته )۸(. میگذارد بودنمشکالتعدیده اغلباحساساتیازقبیلانزوا تنهایی ناامیدی حیطه این در نمره میانگین بودن پایین لذا دارند را خستگی و بیماران این نگرش در تغییر میرسد نظر به نبود. انتظار از دور معطریان چراکه است زمانگیر و مشکل امری بیماری به نسبت نتوانست هفتهای ۶ توانمندسازی برنامه دوره یک اجرای از پس )۱۱(. یابد دست معنیداری ارتقاء به خودکارآمدی حیطه در داشت. مستقیمی رابطه توانمندی سطح با نیز تصمیمگیری حیطه روانی خودکارآمدی که افرادی که باشد آن دلیل به شاید رابطه این رو پیش انتخابهای و خود مورد در قادرند بهتر دارند بهتری تصمیمگیری بین ارتباطی اون و لو مطالعه در نمایند. تصمیمگیری محدودیت را امر این علت آنها البته نشد مشاهده فاکتورها سایر با همودیالیزی بیماران برای تصمیمگیری جهت موجود گزینههای تصمیمگیری قدرت آندرسون مطالعه در البته )۱۸(. کردند عنوان توانمندسازی آموزشی جلسات در شرکت دنبال به دیابتی افراد )۱۹(. بود افزایشیافته و توانمندی بین معنیدار ارتباط مطالعه این دیگر یافتههای از امری مراقبتی خود میکنند بیان سفران و برنا بود. مراقبتی خود بهعنوان توانمندسازی است. بیماران توانمندی از شده مشتق دیدگاه این بر مبتنی که میشود تعریف بهداشتی مراقبت فلسفه میشود حاصل زمانی بهداشتی مراقبت نتایج حداکثر که است شود تبدیل بهداشتی مراقبت در فعال مشارکتکننده به بیمار که )۲۰(. بنابراینبیمارانباتوانمندیباالتر خودمراقبتیبهتریدارند و توانمندسازی با دموگرافیک متغیرهای رابطه بررسی در تسی نشد. یافت معناداری نتایج مراقبتی خود و خودکارآمدی نکردهاند گزارش را معنیداری روابط خود مطالعه در نیز هانگ و کارآمدی خود ابعاد با دموگرافیک متغیرهای بررسی در اما ) ۱۴ ( معنا این به داشت معکوسی رابطه مثبت نگرش با بیماران سن شاید مییابد. کاهش افراد مثبت نگرش میزان سن افزایش با که زندگی باالی سنین مشکالت که است علت بدین این گفت بتوان دوستان و افراد فقدان ناتوانکننده و مزمن طبی اختالالت نظیر موجب رضایتبخش فعالیتهای در شرکت ناتوانی و موردعالقه و میشود مسن افراد بهزیستی در نامناسبی عوارض و تغییرات مثبت نگرش کاهش نظیر منفی عواطف بروز عوامل این مجموعه مینماید. ایجاد آنها در را امور به نسبت بیعالقگی و نتایجاینپژوهشنشاندادکهتوانمندیاینبیماراندرانجامرفتارهای و است پایین موردپژوهش افراد خودکارآمدی نیز و خودمراقبتی خودکارآمدی ابعاد با توانمندسازی بین مستقیم ارتباط همچنین و روانی جسمی مشکالت دلیل به شد. مشاهده خودمراقبتی و پرستاری مداخالت همودیالیز با درمان تحت بیماران اجتماعی به ضروری توانمندسازی برنامههای تکیهبر با بیماران این در جامع بیماران خودمراقبتی رفتار تغییر فرایند در بنابراین میرسد نظر عهده بر را خود از مراقبت مسئولیت خودشان که شوند تشویق باید انگیزه و دانش آگاهی بر تمرکز با توانمندسازی برنامه بگیرند. خودمراقبتی رفتارهای بهبود نهایتا و خودکارآمدی ارتقا به منجر ارتباط از دقیقی شرح مطالعه این یافتههای هرچند میگردد. است كرده ارائه خودمراقبتی و خودکارآمدی با توانمندسازی بودن طوالنی قبیل از است بوده همراه نیز محدودیتهایی با اما با شد سعی که داشت وجود بیمار همکاری عدم امکان پرسشنامه شود. فراهم همکاری امکان پژوهش اهداف توجیه و ارتباط برقراری تشکر و تقدیر دانشگاه پرستاری ارشد کارشناسی پایاننامه از برگرفته مقاله این مقاله این نویسندگان بدینوسیله میباشد. کرمان پزشکی علوم در صادقانه كه بیمارانی كلیه از را خود تشكر و تقدیر مراتب مركز پرستاران از بهخصوص و كردند همكاری پژوهش این انجام مذكور بخش پرسنل سایر و گرگان آذر پنج بیمارستان همودیالیز میدارند. ابراز 120

رابطه خودکارآمدی و خودمراقبتی با توانمندسازی در بیماران تحت درمان باهمودیالیز زهرا رویانی و همكاران References 1- Tavangari H, sadeghiyan HA. The relation of coping mechanism with psychological disorder in hemodialysied patient of Yazd city. Psychology Press. 2003; 3 (1): 39-46. (Persian) 2- Longo DL, Harrison TR. Harrison s principles of internal medicine. 18th ed. New York: McGraw-Hill; 2012. 3- Sajadi M, Akbari A, Keyan Mehr M, Atarodi A. The survey of relation of self -care and depression in patient with maintenance dialysis. Ofagh danesh. 2008; 14 (7): 13-18. (Persian) 4- Aghighi M, Rouchi H A, Zamyadi M, Mahdavi-Mazdeh M, Norouzi SH, Rajolani H, et al. IJKD.2008; 2 (1): 11-15. (Persian) 5- Braz SH, Mohammadi E, Bromand. The effect of self care education on quality of life and physical problems in hemodialysis patient. Hayat. 2005; 24 (10): 62-51. (Persian) 6- Anderson R, Bulter P. Patient empowerment: results of a randomized controlled trial. Diabetes Care. 1995; 18 (6): 412-15. 7- Hawells LAL. Self efficacy and diabetes: Why is emotional education important and how can it be achieved? Horm Res 2002; 57 (17): 69-71 8- Bandura A. Self efficacy mechanism in human agency. American Psychologist.1982; 37 (2): 122-47. 9- Bandura A. Social foundations of thought and action. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1986. 10- Agarwal R: Management of hypertension in hemodialysis patients. Hemodial Int. 2006; 10: 241 248. 11- Moattari M, Ebrahimi M, Sharifi N, Rouzbeh J. The effect of empowerment on the self-efficacy, quality of life and clinical and laboratory indicators of patients treated with hemodialysis: a randomized controlled trial. HQLO. 2012; 10: 115. doi: 10.1186/1477-7525-10-115. (Persian) 12- Lev EL, Owen SV. A prospective study of adjustment to hemodialysis. ANNA. 1998; 25 (5): 495 503. 13- Aujoulat I, Hoore W, Deccache A. Patient empowerment in theory and practice: Polysemy or cacophony? PES. 2007; 66 (1): 13 20 14- Tsay Sl. hung L. Empowerment of patient s with end-stage renal disease-a randomized controlled trial. IJNS. 2004; 41 (10): 59-65. 15- Diabetes Empowerment Scale Michigan Diabetes Research and Training Center, University of Michigan Health System [online]. Available from http: //www.med.umich.edu/mdrtc. [Accessed 8 January 2008]. 16- Royani Z, Rayyani M, Behnampour N, Arab M, Goleij J. The effect of empowerment program on empowerment level and self care self efficacy of patients on hemodialysis treatment. Iranian J Nursing Midwifery Res 2013; 18 (1): 84-7. (Persian) 17- Lev Elise L: Self-efficacy in patients with prostate cancer: Confirmatory factor analysis of Strategies Used by Patients to Promote Health. The 18th Annual Scientific Sessions of the Eastern Nursing Research Society, New Momentum for Nursing Research: Multidisciplinary Alliances [online]. Available from: http: //hdl. handle.net/10755/163209. [Accessed April 21, 2006] 18- Lev EL, Owen SV. A Measure of Self-care Self-Efficacy Research in Nursing. Nursing & Health. 1996; 19 (5): 421-429. 19- Anderson RM, funnel MM.Bulter PM. Patient empowermen: results of a randomized controlled trial. diabet care.1995;18 (7): 412-15 20- Brennan P, Safran C. Report of conference track 3: patient empowerment. IJMI. 2007; 69 (6): 301-304. 121

سال اول شماره 2 زمستان 1393 شماره مسلسل 2 علوم مراقبتی نظامی مجله دانشكده پرستاري ارتش جمهوري اسالمي ايران The relationship between self-care and self - efficacy with empowerment in patients undergoing hemodialysis Royani. Z 1, *Rayyani. M 2, Vatanparast. M 3, Mahdavifar. M 4, Goleij. J 5 Abstract Introduction: Nowadays empowerment of patient has a main role in health care and it is based on individual`s partnership in treatment process. Since patients` participation in self-care activities requires self- efficacy or in other words belief in their ability, so this study was conducted to examine relation between empowerment with self-care and self-efficacy on Gorgan hemodialysis patients. Materials & Methods: This study is a descriptive and analytical study was done in 2011. 106 patients treated with hemodialysis center Panj Azar by census method were studied. Instruments includes demographic information, empowerment Scale (ES), Strategies Used by People to Promote Health (SUPPH) and self-care scale. Data were analyzed by SPSS-16 software using descriptive and inferential statistics (correlation and regression) at the significant level (p 0.05). Results: The results showed that the mean level of empowerment (21.73 ± 4.2) is low and also in regression analysis, Empowerment level has a significant relation with self-care (p< 0.048) and stress reduction dimension of self-efficacy (p<0.011) and there wasn t significant relation between positive attitude (p<0.1) and decision making (p<0.28). Discussions and Conclusions: There is a relationship between self-care and self-efficacy with empowerment and it is necessary to pay attention to self-efficacy and self-care behaviors education in order to improve of empowering patients. Keywords: Empowerment, Hemodialysis, Self-efficacy, Self-care 1- MSc degree in nursing, Golestan University of Medical Sciences, Golestan, Iran. 2- PhD, Razi Nursing and Midwifery College, Kerman University of Medical Science, Kerman, Iran. E-mail: mrayyani@kmu.ac.ir 3- MSc degree in nursing, Rafsanjan University of Medical Sciences, Rafsanjan, Iran. 4- MSc degree in nursing, Hormozgan University of Medical Sciences, Bandar Abbas, Iran. 5- Bsc in nursing, Nezaja health department, Iran. 122