Archive of SID چکیده.

Transcript

1 بررسی چگونگی آموزش مهارتهای برقراری ارتباط پزشک و بیمار از دیدگاه فراگیران پزشکی(کارآموز-) و اساتید در دانشگاه علوم پزشکی ایران و کرمانشاه *دکتر سیدکامران سلطانی عربشاهی I دکتر آزیتا عجمی II دکتر ثریا سیابانی III چکیده طی 20 سال اخیر اهمیت مهارتهای ارتباط با بیمار در حرفه پزشکی به طور روز افزونی مورد تا کید قرار گرفته است و دانشکدههای پزشکی در سرتاسر دنیا برنامههای آموزشی در این زمینه اجرا میکنند. از آن جا که این گونه مهارتها نوعی رفتار پیچیده محسوب میشوند روش آموزش آن نیز از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. هدف از این پژوهش بررسی چگونگی آموزش مهارتهای ارتباطی در مراکز آموزشی دانشگاه ایران و کرمانشاه بوده است. در این مطالعه توصیفی تحلیلی پرسشنامههای خود ایفا حاوی اطلاعات دموگرافیک و 25 سو ال رتبهای براساس مقیاس لیکرت طراحی شد و مطالعه آزمایشی روی کارآموز و استاد در 4 بخش اصلی(داخلی جراحی کودکان زنان) انجام شد که روایی صوری در حد مطلوب بود. روایی محتوایی و ضریب پایاپی(آلفای کرونباخ %45 و 0/015=P) نیز تعیین شد. تعداد کارآموز و استاد در بخشهای ذکر شده در دانشگاه ایران به ترتیب و 14 نفر و در دانشگاه کرمانشاه و 30 نفر بود. به طور کلی 446 فراگیر پزشکی(کارآموز و ) و 45 استاد بالینی پرسشنامهها را تکمیل کرده و تحویل دادند. نظر گروه فراگیران پزشکی(کارآموز و ) و نیز اساتید در 2 دانشگاه براساس پرسشنامهها استخراج گردید. محور نتایج پیرامون وجود اهداف آموزشی و شیوههای برقراری ارتباط با بیمار تمرین و پسخوراند در زمینه شرح حال گرفته شده از بیمار دریافت پسخوراند از اساتید و دستیاران میزان آموزش مهارتهای ارتباطی در هر یک از بخشهای بیمارستانی شیوه تدریس و ارزیابی مهارتها آموزش مهارتهای پایه و پیشرفته بود که در هر مورد نتایج به دست آمده از 2 دانشگاه مقایسه گردید. براساس نتایج به دست آمده در هر دو دانشگاه اهداف آموزشی مشخص و مدونی برای برنامه درسی آموزش مهارتهای ارتباطی وجود نداشت. آموزشها پراکنده و بدون طرح آموزشی مدون از نظر شیوههای گوناگون تدریس محتوای علمی و ارزیابی بود. در رابطه با آموزش مهارتهای بین فردی و پایه به نظر رسید که در دانشگاه کرمانشاه اساتید تماس بیشتری با گروه فراگیران پزشکی دارند. کلیدواژهها: 1 مهارتهای ارتباطی 2 ارتباط پزشک و بیمار 3 تدریس 4 بخش بالینی این مطالعه تحت حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است(شماره ثبت: 3692). I) دانشیار بیماریهای داخلی مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران تهران(*مولف مسي ول) (II پزشک عمومی مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران تهران. (III پزشک عمومی مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمانشاه. سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران 423

2 در این جا این سو ال مطرح میگردد که چرا مقدمه ارتباط مجموعهای از مهارتهای آموختنی است که به کیفیت ارتباط پزشک و بیمار دارای اهمیت اعتقاد بسیاری از صاحبنظران یک مهارت بالینی پایه میباشد در این رابطه 6 دلیل ذکر شده است که محسوب میشود( 1 ). هر چند که مهارتهای ارتباطی عبارتند از( 4 ): 1- رضایت بیمار 2- اثرات مثبت بر رفتارهای پیچیده هستند قابلیت یاددهی و یادگیری دستآورد مراقبت از بیمار 3- پیروی بیمار از دستورات پزشک 4- کاهش زمان لازم برای توجیه بیمار دارند. Aspergren در درجهبندی کیفی 180 مطالعه 5- کاهش شکایات از پزشکان 6- ارزیابی مثبت از عملکرد انجام شده روی یاددهی و یادگیری مهارتهای پزشک. ارتباطی در پزشکی نشان داد که آموزش مهارتهای ارتباطی در صورتی که کوتاه مدت نباشد میتواند موجب تغییر در میزان مهارتهای پزشکان 1993 مهارتهای ارتباطی به 2 گروه پایه(مهارتهای شود( 2 ). بین فردی مهارتهای گردآوری اطلاعات همچنین نشان داده شد که این آموزش برای متخصصان نیز به اندازه پزشکان عمومی مو ثر میباشد( 3 ). باید این نکته را به خاطر داشت که تجربه به تنهایی آموزگار خوبی نیست و اگر چه میتواند عادتها و رفتار پزشک را تحت تاثیر قرار دهد بین عادتهای خوب و بد تمایزی ایجاد نمیکند. مطالعات نشان دادهاند که مهارتهای ارتباطی در صورتی که در طول یک دوره زمانی همراه با آموزش نباشد بدون تغییر خواهد ماند. اجزای ضروری برای کسب تسلط در یک مهارت عبارتند از: توصیف دقیق و نظاممند مهارت مشاهده اجرای مهارت پسخوراند روشن و دقیق با ذکر جزییات هدفدار تمرین و کسب تجربه در اجرای مهارت تکرار و تلقین مهارت. انواع مهارتهای ارتباطی عبارتند از: 1- مهارتهای محتوایی( Skills (Content 2- مهارتهای فرآیند( Skills (Process 3- مهارتهای ادراکی( Skills.(Perceptual مهارتهای محتوایی و فرآیندی جنبه بین فردی بیشتری دارند. در برنامههای آموزش مهارتهای ارتباطی امروزه اغلب مهارت فرآیندی تدریس میشود. در رابطه با محتوای آموزش مهارتهای ارتباطی باید گفت که براساس توصیههای کارشناسان بخش بهداشت روان سازمان بهداشت جهانی در سال مهارتهای اراي ه اطلاعات و آموزش بیمار) و پیشرفته(مهارتهای لازم برای جلب همکاری بیمار کاربرد مهارتهای پایه در شرایط ویژه مانند گروههای با زبان و فرهنگ متفاوت اختلالات مغزی بیماران نابینا ناشنوا و لال) تقسیمبندی میشود. همچنین توصیه شده که پزشکان در هر فرهنگی رفتارهای مطلوبی که موجب عملکرد خوب برای همان فرهنگ میشود را تدوین و اراي ه کنند( 5 ). از آن جا که در دانشکدههای پزشکی کشور برنامه درسی برای آموزش و تدریس مهارتهای ارتباطی وجود ندارد این پژوهش با هدف بررسی چگونگی تدریس و آموزش بالینی مهارتهای ارتباطی(پایه و پیشرفته) در 2 دانشگاه تیپ 1 و 2 با استفاده از نظر فراگیران پزشکی(کارآموز و ) و اساتید بالینی انجام شد تا از نتایج آن بتوان در صورت لزوم جهت تدوین برنامههای آموزشی یا اصلاح وضع موجود استفاده کرد. همچنین میانگین امتیازات 5 مهارت ارتباطی اصلی در بین فراگیران 2 دانشگاه مورد مطالعه مقایسه شد. 424 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383

3 در ابتدا برای انجام دادن مطالعه آزمایشی(پیش پژوهش) معادل %10 کل جامعه جهت نمونهگیری انتخاب شدند. 30 نفر بوده است(عدم همکاری و بیمیلی اساتید دانشگاه روش بررسی در این مطالعه مقطعی (توصیفی و تحلیلی) جامعه مورد ایران در این مطالعه قابل توجه بود). پژوهش شامل تمام کارآموزان و ان و اساتید بالینی در مجموع 446 فراگیر پزشکی(کارآموز و ) و در 4 بخش اصلی(داخلی جراحی کودکان و زنان) 45 استاد بالینی پرسشنامهها را تکمیل نموده و تحویل بیمارستانهای تابعه دانشگاه علوم پزشکی ایران و دادند. در دانشگاه ایران %50 از اساتید و در دانشگاه کرمانشاه کرمانشاه بوده است. روش جمعآوری دادهها روش سرشماری( Census ) بود %51 از اساتید ذکر کردند که در شروع دوره در بخش بالینی اهداف آموزشی و روشهای برقراری ارتباط با بیمار بنابراین تعیین حجم نمونه صورت نگرفت. جمعآوری دادهها از طریق پرسشنامهای خود ایفا حاوی شناسنامه(دانشگاه محل تحصیل بخش بالینی و مقطع تحصیلی) و سو الات مربوط به یادگیری و چگونگی آموزش مهارتهای ارتباطی در بخشهای مربوطه صورت گرفت. پرسشنامه اساتید به طور جداگانه از فراگیران پزشکی طراحی شد و براساس مقیاس درجهبندی 5 قسمتی از بسیار کم تا بسیار زیاد امتیازدهی شد. در مطالعه آزمایشی روایی محتوایی به حد مطلوب رسید و ضریب پایایی پرسشنامه تعیین گردید(آلفای کرونباخ 0/45 و 0/015=P). با توجه به راحتی نمونه آزمایشی در پاسخگویی روایی صوری نیز مطلوب به نظر رسید. آمار توصیفی با استفاده از جدولهای توزیع فراوانی و شاخصهای آماری و نمودار اراي ه شد و تحلیل دادهها توسط آزمونهای آماری Chi2 و t-test صورت گرفت(خطای آلفا در تمام آزمونها 0/05 در نظر گرفته شد). تمام اطلاعات استخراج شده توسط نرمافزار SPSS جمعآوری و تحلیل گردید. نتایج تعداد کارآموز و استاد در دانشگاه ایران به ترتیب 127 و نفر و در دانشگاه کرمانشاه و برای کارآموزان و ان شرح داده شده است(نمودار شماره 1). دانشگاه کرمانشاه دانشگاه ایران توضيح داده شده توضيح داده نشده نمودار شماره 1- توزیع فراوانی نسبی میزان توضیح اهداف آموزشی و شیوههای برقراری ارتباط با بیمار به دانشجویان از دیدگاه اعضای هیي ت علمی برحسب دانشگاه اهمیت شرح حال گرفته شده توسط فراگیران پزشکی در 2 دانشگاه در نمودارهای شماره 2 و 3 نشان داده شده است. اعضای هیي ت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران معتقد بودند که شرح حال گرفته شده توسط کارآموزان بیش از همه برای هیچ کس و شرح حال گرفته شده توسط ان بیش از همه برای دستیاران بالینی اهمیت دارد. اعضای هیي ت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه معتقد بودند که شرح حال گرفته شده توسط کارآموزان بیش از همه برای اساتید و شرح حال گرفته شده توسط ان بیش از همه برای هیچ کس اهمیت داشته است. سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران 425

4 نمودار شماره 2- توزیع فراوانی نسبی اهمیت شرح حال گرفته شده توسط کارآموز و برای کارکنان آموزشی مربوطه در بخشهای بالینی ماژور در دانشگاه علوم پزشکی ایران از دیدگاه اعضای هیي ت علمی نمودار شماره 3- توزیع فراوانی نسبی اهمیت شرح حال گرفته شده توسط کارآموز و برای کارکنان آموزشی مربوطه در بخشهای بالینی ماژور در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه از دیدگاه اعضای هیي ت علمی در مطالعه حاضر در مورد اراي ه پسخوراند شرح حال گرفته شده از فراگیران و اساتید سي والاتی مطرح شد که بر اساس نتایج ثبت شده در جدول شماره 1 در دانشگاه ایران نزدیک به نیمی از کارآموزان پسخوراندی دریافت نکرده بودند. این میزان در مورد ان کمتر از %20 بوده است. به نظر میرسد که در دانشگاه ایران کارآموزان تحت نظارت و سرپرستی اساتید نبوده و نیز به دلیل تماس با امور درمانی بیمار بیشتر مورد توجه دستیار است بنابراین از وی پسخوراند بیشتری دریافت میکند. در دانشگاه کرمانشاه اساتید به کارآموز بیشتر توجه کرده و کارآموز در این دانشگاه مورد توجه نسبی دستیار قرار داشت. اساتید دانشگاه کرمانشاه پسخوراند خود را دارای بیشترین تاثیر بر یادگیری مهارتهای ارتباطی فراگیران میدانستند اما اساتید دانشگاه ایران پسخوراند دستیار را دارای بیشترین تاثیر بر یادگیری مهارتها بیان کرده بودند. جدول شماره 1- توزیع فراوانی نسبی اراي ه پسخوراند در مورد شرح حال گرفته شده توسط کارکنان آموزشی مربوطه دانشگاه ایران کرمانشاه /8 6/6 28/5 22/4 17/7 42/1 3/8 2/4 رییس بخش استاد دستیار دانشجوی سال بالاتر 10 4/3 2/5 0 54/2 هیچکس کارآموز 40/2 25/6 24/3 13/3 5/5 6/4 18/4 41/2 36/2 هیچکس کارآموز رییس بخش استاد دستیار دانشجوی سال بالاتر کارکنان آموزشی مربوطه استاد دستیار دانشجوی سال بالاتر هیچکس استاد دستیار دانشجوی سال بالاتر هیچکس دانشجو/استاد 46 9/5 14/3 39/7 56/8 3/ /6 کارآموز 54/1 4/9 36/1 21/3 33/1 3/1 44/9 22/8 13/3 3/3 33/3 73/3 7/1 7/1 85/7 28/6 استاد 426 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383

5 گردید. زیاد در رابطه با بیشترین میزان آموزش مهارتهای ارتباطی اساتید هر دو دانشگاه تمام بخشهای فعالیت بالینی در بخشهای مختلف فعالیت بالینی از فراگیران را دارای یادگیری زیاد تا بسیار زیاد ارزیابی کرده پزشکی و اساتید سوالاتی مطرح شد که براساس نتایج بودند. استخراج شده از جدول شماره 2 موثرترین بخش در دوره سمیولوژی آموزش مهارتهای آموزش در این زمینه گزارش صبحگاهی و ویزیت ارتباطی اغلب از طریق مشاهده و مصاحبه و بالینی بخش بوده است. هم چنین میزان یادگیری برخورد استاد با بیمار و پس از آن در هر دو (غیر از گزارش صبح گاهی برای کارآموز دانشگاه ایران دانشگاه کلاس نظری محل تدریس بوده است که زیاد ذکر شده بود) در تمام موارد متوسط ذکر که این نتایج در جدول شماره 3 آورده شده است. جدول شماره 2- توزیع فراوانی نسبی بیشترین آموزش مهارتهای ارتباطی و اراي ه پسخوراند در فعالیتهای بالینی مختلف دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه دانشگاه علوم پزشکی ایران دانشگاه دانشجو/استاد کارآموز استاد کارآموز استاد فعالیت بالینی 1- گزارش صبحگاهی 2- ویزیت بالینی بخش 3- درمانگاه 4- اورژانس 5- گراند راند 6- ویزیت دستیاری %29/6 متوسط %24/1 بسیار زیاد بسیار زیاد متوسط متوسط %57/1 %47/5 %42/9 %28/6 متوسط متوسط زیاد تا بسیار زیاد متوسط متوسط بسیار زیاد %44/8 %42/6 %38/1 %30/8 %31/9 %31 %44/1 متوسط بسیار کم کم زیاد متوسط متوسط %53/6 %37/3 %30 %30/8 %42/6 %36/4 - متوسط متوسط - متوسط بسیار کم %41 %35/5 %49/3 بسیار کم بسیار کم متوسط متوسط متوسط زیاد %37/9 %32/8 %35 %38/5 %35/2 %41/1 کم متوسط متوسط متوسط بسیار کم بسیار کم %40/7 %39/3 %37/1 %41/7 %30/2 %32/9 جدول شماره 3- توزیع فراوانی نسبی چگونگی تدریس مهارتهای ارتباطی(پزشک بیمار) در طول دوره سمیولوژی از دیدگاه دانشجو دانشگاه علوم پزشکی ایران دانشگاه کارآموز دانشجو چگونگی تدریس مهارتهای ارتباطی 15/7 37/3 1- مشاهده مصاحبه و برخورد استاد با بیمار 12/6 14/1 2- مشاهده مصاحبه و برخورد دستیار با بیمار 30/7 33/5 3- به صورت نظری در کلاس درس 19/7 23/2 4- به صورت عملی بر بالین بیمار 3/1 2/7 5- ایفای نقش توسط استاد یا دستیار دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه کارآموز 38/ /1 31/7 12/ /3 34/4 26/2 3/3 سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران 427

6 در این مطالعه مهارتهای ارتباطی پایه و پیشرفته بحث بررسی شد که نتایج به دست آمده در جدول شماره 4 مهمترین نکته در تجربیات بالینی وجود برنامه مدون برای کارآموزی و ی است. نشان داده شده است. در رابطه با میانگین آموزش مهارتهای گردآوری از سوی دیگر برای آموزش دادن و یادگیری مهارتهای اطلاعات از بیمار کارآموزان دانشگاه کرمانشاه نمره ارتباطی در بخش بالینی ابزارهای مهمی در دست است که بیشتری نسبت به دانشگاه ایران کسب کردند( 17/9±4 ). در به واسطه آن فرآیند و تعامل میان استاد و دانشجو برقرار این مهارت امتیاز ان دانشگاه کرمانشاه نیز بیشتر میشود. این ابزارها عبارتند از: 1- شرح حال(مصاحبه با بیمار) بود. در این دسته مهارتها تفاوت معنیدار نبود. در بررسی میانگین آموزش مهارتهای اراي ه اطلاعات به بیمار و آموزش بیمار دانشگاه کرمانشاه نمره بیشتری کسب نمود اما تفاوت با استفاده از آزمون t-test معنادار در دوره سمیولوژی که در آن هر یک از موارد ذکر نبود. شده به طور نظری و عملی یاد گرفته میشود 4- ارزیابی در این گروه از آموزشها نیز ان دانشگاه کرمانشاه نمره بیشتری را کسب کردند که تفاوت میانگین نمرات در مهارتهای بین فردی ان در 2 دانشگاه معنادار بود. میانگین میزان آموزش مهارتهای ارتباطی توسط اساتید در مجموع در دانشگاه کرمانشاه نمره بیشتری را به خود اختصاص داد که این تفاوت نیز معنیدار بوده است. 2- آموزش عملی در بخش بالینی(پسخوراند از مصاحبه ایفای نقش مشاهده مصاحبه در بالین بیمار درمانگاه اورژانس گراندراند و گزارش صبحگاهی) 3- آموزش بالینی و عملی مهارتهای ارتباطی. با توجه به مطالب ذکر شده میتوان گفت موفقیت در ارتباطات انسانی نیازمند تمرین و کسب مهارت است. نتایج یک بررسی در استرالیا نشان داده است که مهارت در درس ادبیات و زبان برای یک دانشجوی پزشکی در ادامه تحصیل موفقیت بیشتری را نسبت به مهارت در درس ریاضی به دنبال دارد( 6 ). جدول شماره 4- مقایسه شاخصهای آماری مرکزی و پراکندگی آموزش انواع مهارتهای ارتباطی بین کارآموزان و ان برحسب دانشگاه محل تحصیل دانشگاه شاخص آموزش مهارتها 1- مهارتهای گردآوری اطلاعات از بیمار 2- مهارتهای اراي ه اطلاعات به بیمار و آموزش بیمار 3- مهارتهای بین فردی پزشک و بیمار( Skills (Interpersonal 4- مهارتهای ارتباطی پیشرفته 5- مهارتهای ارتباطی(به طور کلی) کارآموز دانشجو ایران P-Value میانگین SD میانگین (M) کرمانشاه P-Value - 0/000 0/05 0/000 0/027 SD ±3/9 ±4/8 ±6/7 ±2/6 ±5/1 17/2 22/7 36/8 11/3 17/7 (M) ±6/1 16/8 ±8/1 18/8 ±12/07 32/2 ±4/11 9/2 ±5/3 15/7-0/000-0/000 0/03 کرمانشاه ایران SD میانگین SD میانگین (M) (M) ±4 17/9 ±5/7 17/5 ±5/2 22/5 ±6/3 18/7 ±7/8 35/9 ±9/2 34/8 ±3/06 10/9 ±3/14 8/3 ±6/26 17/7 ±5/ مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383

7 براساس یک بررسی دیگر ارتباط مطلوب میان اساتید دانشگاه ایران با دانشجویان پزشکی و پزشک و بیمار رضایت و پیروی بیشتر بیمار را به دنبال درگیری بیشتر با آموزش پس از دوره عمومی(دستیار تخصصی و فوق تخصصی) خواهد داشت( 7 و 8). اغلب مطالعات انجام شده در زمینه سنجش و باشد. ارزیابی آموزش مهارتهای ارتباطی فاقد اطلاعات از آن جا که در پژوهشهای سایر نقاط جهان جامع از رفتارهایی است که آموزش داده پسخوراند از ابزارهای سنجش عملکرد مهارتها در نظر گرفته میشود( 12 ) میتوان این احتمال را مطرح کرد که میشوند( 9 ). نتایج این پژوهش نیز حاکی از آن است که میزان ارزیابی مهارتها در هر دو دانشگاه در سطح نیمی از اساتید در هر دو دانشگاه در شروع دوره بالینی اهداف و روشهای آموزش را برای فراگیران تشریح و تدریس نمیکنند بنابراین مهارت ارتباطی نشان میدهد که گزارش صبحگاهی به برنامه مدون آموزش دادن و یادگیری مهارتهای دلیل فراوانی و جایگاه آن در فعالیتهای آموزشی ارتباطی بر بالین بیمار در بخشهای بالینی مورد پژوهش وجود ندارد. حال آن که بررسیهای موجود در سایر کشورها نشان میدهد که آموزش مهارتهای ارتباطی بیش از 2 دهه قبل در برنامه درسی دانشکدههای پزشکی قرار گرفته است( 10 ). همان طور که قبلا ذکر شد گرفتن پژوهش بررسی انواع مهارتهای ارتباطی پایه و پیشرفته شرح حال و مصاحبه با بیمار از ابزارهای اساسی آموزش مهارتهای ارتباطی است که به واسطه آموزش پسخوراند و به عبارت دیگر ارزیابی از میزان مهارتهای دانشجو نیز در آن وجود دارد. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن بود که از نظر کارآموزان و ان شرح حال در بیش از نیمی از موارد برای اساتید بیاهمیت است که این موضوع در پژوهشهای جهانی از نشانههای جدی نگرفتن آموزش مهارتهای ارتباطی میباشد( 11 ). اراي ه پسخوراند به دانشجو در آموزش مهارتهای ارتباطی در دانشگاه ایران کمتر از دانشگاه کرمانشاه بود که به نظر میرسد مهمترین علت این امر تماس کمتر مطلوبی نیست(شدت این امر در دانشگاه ایران بیشتر بود). نتایج این بررسی در مورد بخشهای یادگیری بخشهای بالینی به عنوان مهمترین محیط برای آموزش مهارتهای ارتباطی در هر دو دانشگاه مطرح بوده است که این نتیجه با پژوهشهای جهانی مطابقت دارد( 13 ). از مهمترین نتایج به دست آمده در این در هر دو دانشگاه براساس طبقهبندی سازمان بهداشت جهانی بود( 5 ). این بررسی در هیچ یک از پژوهشهای جهانی مورد مطالعه قرار نگرفته است. مقایسه نتایج حاصل از 2 دانشگاه نشان داد که در رابطه با مهارتهای ارتباطی پایه آموزش مهارتهای گردآوری اطلاعات از بیمار و اراي ه اطلاعات به بیمار نمرات دانشگاه کرمانشاه به طور معنیداری بیش از دانشگاه ایران بود. براساس نتایج این مطالعه به علت تماس بیشتر اساتید با دانشجویان پزشکی در دانشگاه کرمانشاه و مشاهده و الگوبرداری از اساتید دانشجویان آن دانشگاه از مهارت بیشتری برخوردار بودند. سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران 429

8 6- Tor PC. New challenges facing the doctor-patient relationship in the next millenium, Singapore Med J, 2001, 42(12): Royston V. How do medical students learn to communicate with patients? A study of fourth year medical students attitude to doctor-patient communication, Medical Teacher, 1997, 19(4): Suzuki LT., Mcleod H., Kaufman DM., Langille DB., Sargeant J. Implementing a communication skill program in medical schools: needs assessment and program change, Medical Education, 2002, 36: Cegala DJ., Lanzmeier Broz. Physician communication skills training A view of theoretical background, Objectives and skills, Medical Education, 2002, 36: Frederikson L., Bull P. An appraisal of the current status of communication skill training in British medical schools, social science and medicine, 1992, 34: Barrier PA., Lames TC., Lenssen NM. Two words to improve physician-patient communication: What else? Mayo clin Proc, 2003, 8: از نتایج این پژوهش و مقایسه آن با مطالعات جهانی میتوان به وجود کمبود و نقص اساسی در آموزش و یادگیری مهارتهای ارتباطی در دانشگاههای علوم پزشکی پیبرد. از آن جا که برنامه درسی تربیت پزشک عمومی به صورت متمرکز و تحت نظارت وزارت بهداشت و درمان به دانشگاهها ابلاغ شده است پیشنهاد میگردد تا وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی نسبت به تدوین برنامه مدون آموزش مهارتهای ارتباطی برای گروه پزشکی عمومی اقدام نماید. از سوی دیگر مهارت های ارتباطی نیاز به کسب مهارت تمرین و تکرار دارد بنابراین باید در برنامههای آموزش مداوم برای پزشکان عمومی و متخصص قرار گیرد. 12- Boon H., Stewart M. Patient-physician communication assessment Insruments, Patient Educ Couns, 1998, 35: Humphris GM. Communication skills knowledge understanding and OSCE performance in medical trainees: A منابع 1- Kurtz SM. Doctor-Patients communication: Principle and practices, Can J. Neurol Sci, 2002, 29(S 2 )-S Aspergren K. Teaching and learning communication skills in medicine: a review with quality grading of articles, Med Teacher, 1999, 21(6): Maguire P., Fairbairn S., Fetcher C. Consultation skill of young doctors, BMJ, 1986, 292: Baily BJ. Medical communication, BJBtalks/medical communication, قدیری لشکاجانی ف ذوالقدر م. ارتباط پزشک و بیمار. چاپ اول تهران انتشارات مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران 1378 ص: مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383

9 multivariate prospective study using structural equation modeling, Medical Teacher, 2003, 36: سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران 431

10 Investigation of Doctor-Patient Communication Skills Teaching: Medical Learners Perception(Stager-Intern) and Staffs of Iran University of Medical Sciences & Kermanshah University of Medical Sciences I II III *S.K. Soltani Arabshahi, MD A. Ajami, MD S. Siabani, MD Abstract During last 20 years, the importance of communication skills in medicine has been increasingly stressed. Medical schools around the world have implemented instructional programs in this context. Since these skills are complex behavior, teaching has been of great importance. The objective of this study was to investigate communication skills teaching at IUMS and KUMS. In this descriptiveanalytical study a self-administered questionnaire containing demographic data and 25 ordinal questions based on Likert scale was designed. A pilot study on stager/intern/staff in 4 main wards(internal medicine, surgery, pediatrics, OB & Gyn was performed. Face validity was sufficient. Content validity and coefficient reliability were determined(α of crohnbach 45% P=0.015). The number of stager/intern/staff at IUMS were 185/127/14 and those of KUMS were 63/61/30 which comprised a total of 446 medical learners and 45 medical clinical staffs who returned the questionnaires. Opinions of medical learners staffs at both universities were gathered and analyzed. The results obtained from each university were then compared. The main results were based on the following issues: formulating educational objectives and strategies for communicating with patients, drilling and giving feedback about patient s history, receiving feedback from staffs and residents, the extent of communication skills teaching in different clinical enterprises and hospital settings, teaching and assessing the skill, and teaching basic and advanced skills. There were no definite formal educational programs and written objectives for communication skills at both universities. Teachings are unintentional, with no instructional design and plan in terms of teaching strategies(knowledge content and assessment in teaching basic and inter personal skills). It seems that KUMS medical staffs are more engaged in teaching and training the students. Key Words: 1) Communication Skills 3) Teaching 4) Clinical Wards 2) Doctor-Patient Relationship This study has been conducted under financial support of undersecretary of research of Iran University of Medical Sciences.(No. 3692) I) Associate Professor of Internal Medicine. Educational Development Center. Iran University of Medical Sciences and Health Services. Tehran, Iran.(*Corresponding Author) II) General Practitioner. Educational development Center. Iran University of Medical Sciences and Health Services. Tehran, Iran. III) General Practitioner. Educational development Center. Kermanshah University of Medical Sciences and Health Services. Kermanshah, Iran. 432 مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران سال یازدهم/ شماره 41/ فوقالعاده یک 1383