ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΧΡΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ & ΜΑΚΙΓΙΑΖ ΔΟΥΛΟΥΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΠΛΕΞΙΔΑ ΜΑΡΙΑΝΝΑ

ΧΡΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ & ΜΑΚΙΓΙΑΖ 2016-2017 ΔΟΥΛΟΥΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΠΛΕΞΙΔΑ ΜΑΡΙΑΝΝΑ

Περιεχόμενα 1. ΦΩΣ & ΧΡΩΜΑ... 3 1.1. Ανάλυση του φωτός... 3 1.2. Το χρώμα... 4 1.3. Το χρώμα στη φύση... 5 1.4. Το χρώμα στην τέχνη... 7 1.5. Η σπουδαιότητα του χρώματος... 8 1.6. Χρώμα και αντίληψη... 10 1.7. Γνωστικοί παράγοντες της χρωματικής αντίληψης... 10 2. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ... 13 2.1. Βασικά και δευτερεύοντα χρώματα... 13 2.2. Θερμά, ψυχρά, ουδέτερα χρώματα... 16 2.3. Προβαλλόμενα χρώματα... 16 2.4. Ιδιότητες του χρώματος... 18 3. ΧΡΩΜΑΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ... 22 3.1. Χρωματική αρμονία... 22 3.2. Συνδυασμοί χρωματικού κύκλου... 23 3.3. Χρωματικές αντιθέσεις... 26 3.4. Χρώμα και μαγικιάζ... 31 4. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ... 36 4.1. Χρώμα δέρματος... 36 4.2. Χρώμα και φωτισμός... 37 4.3. Συμβολισμός του χρώματος... 38 2

1. ΦΩΣ & ΧΡΩΜΑ 1.1. Ανάλυση του φωτός Το χρώμα επηρεάζει το νευρικό σύστημα του κάθε ατόμου και αυτό αισθάνεται την επίδρασή του. Αυτή η επίδραση βασίζεται στην ανάλυση του λευκού φωτός σε μήκη κυμάτων, λόγω αντανάκλασης ή διάθλασης και της διέγερσης των οπτικών αισθητήρων, με αποτέλεσμα αντί για γκρίζα χρώματα να βλέπει κανείς διάφορα χρώματα. Το φως, δηλαδή, είναι ο κύριος υπεύθυνος για τη ζωή των χρωμάτων, χωρίς φυσικό ή τεχνητό φωτισμό δεν υπάρχουν χρώματα. Όταν τα κύματα του φωτός εισέρχονται στα μάτια προκαλούν την αίσθηση της φωτεινότητας και του χρώματος. Ανάλογα με το μήκος κύματος του φωτός βλέπει κανείς και το αντίστοιχο χρώμα, για παράδειγμα το κόκκινο φως έχει το μεγαλύτερο μήκος κύματος, ενώ το ιώδες (μωβ) φως έχει το μικρότερο. Την βασική χρωματική θεωρία συστηματοποίησε ο Άγγλος φυσικός Ισαάκ Νεύτων στα μέσα της δεκαετίας του 1660. Ερεύνησε την χρωματική ακολουθία από το κόκκινο, που έχει το μεγαλύτερο μήκος κύματος, το πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, κυανό, βαθύ κυανό και ιώδες, με το μικρότερο μήκος κύματος και επινόησε μια ταξινόμηση για τα επτά κύρια χρώματα σε ένα πρότυπο του σύγχρονου χρωματικού δίσκου. Ο χρωματικός αυτός δίσκος περιστρεφόμενος με ορισμένη ταχύτητα, θα φανεί άσπρος, μπορεί δηλαδή να «παράγει» φως. Ο Νεύτωνας απέδειξε μέσω του πειράματος με το πρίσμα, όπου πρίσμα καλείται ένα διαφανές στερεό σώμα με τριγωνική διατομή, πως το φυσικό λευκό φως είναι σύνθετο, με συστατικά του όλα τα πρωταρχικά χρώματα. Το πρίσμα διαθλά το λευκό φως και το αναλύει στο φάσμα του. Διάθλαση καλείται το φαινόμενο κατά το οποίο, οι φωτεινές ακτίνες αλλάζουν διεύθυνση καθώς περνούν από ένα διαφανές υλικό. Οι ακτίνες του λευκού φωτός όταν περάσουν μέσα από ένα πρίσμα θα χωριστούν έτσι που να μπορεί κανείς να δει όλα τα χρώματα που μπήκαν στη σύνθεση του φωτός. Αυτά τα χρώματα ονομάζονται φάσμα. 3

Το πιο γνωστό παράδειγμα της φύσης ανάλυσης του λευκού φωτός είναι το ουράνιο τόξο. Οι ακτίνες του ηλίου πέφτοντας στις σφαιρικές σταγόνες βροχής αντανακλώνται και διαθλώνται μέσα τους με τρόπο που αναδύονται ως χρωματιστές ακτίνες και εξαπλώνονται σε λωρίδες από διάφορα χρώματα ανάλογα με το βαθμό διάθλασης του καθενός. Οι σταγόνες του νερού, δηλαδή, λειτουργούν σαν πρίσματα με το φως του ηλίου να διαπερνά κάθε σταγόνα και να διαθλάται στα χρώματα του φάσματος. Τα επτά χρώματα του ουράνιου τόξου, τα λεγόμενα χρώματα της Ίριδας είναι το ιώδες, το ανοιχτό μπλε, το βαθύ μπλε, το πράσινο, το κίτρινο, το πορτοκαλί και το κόκκινο. 1.2. Το χρώμα Τα περισσότερα χρώματα που βλέπει κανείς στη φύση είναι από αντικείμενα που δεν είναι φωτεινά, αλλά που αντανακλούν τις ακτίνες του ηλίου ή άλλων πηγών φωτός. Επειδή το φως του ηλίου είναι λευκό οποιοδήποτε αντικείμενο που αντανακλά το μεγαλύτερο μέρος των ακτινών του λευκού φωτός, θα εμφανιστεί σαν λευκό και οποιοδήποτε αντικείμενο που απορροφά όλες τις ακτίνες και δεν αντανακλά καμία, θα εμφανιστεί σαν μαύρο. Οι ποικιλία των χρωμάτων στα αντικείμενα της καθημερινής ζωής οφείλεται στο γεγονός πως οι περισσότερες ουσίες δεν έχουν την ιδιότητα να αντανακλούν ακτίνες στην ίδια αναλογία που υπάρχουν αυτές οι ακτίνες στο φως. Απορροφούν ακτίνες με ορισμένα μήκη κύματος, με περισσότερη ευκολία από τα κύματα άλλου μήκους. Έτσι, όταν το λευκό φως πέσει σε μία επιφάνεια υφάσματος που απορροφά εύκολα όλες τις ακτίνες εκτός από τις κόκκινες, τότε θα αντανακλά κυρίως τις κόκκινες ακτίνες. Θα είναι αυτές οι κόκκινες ακτίνες που θα φτάσουν στα μάτια κάποιου, και θα δει το ύφασμα εξ αιτίας αυτών, έτσι που θα το χαρακτηρίσει ένα κομμάτι κόκκινο ύφασμα. Αν το ύφασμα έχει την ιδιότητα να απορροφά όλες εκτός από τις μπλε 4

ακτίνες, θα το δει εξ αιτίας των μπλε ακτινών, και θα το αποκαλέσει μπλε ύφασμα. Αυτό το χαρακτηριστικό, που έχουν οι περισσότερες ουσίες, να απορροφούν το λευκό φως που πέφτει πάνω τους επιλεκτικά, ονομάζεται εκλεκτική απορρόφηση. Τα χρώματα, δηλαδή που βλέπει κανείς στα αντικείμενα, αποτελούνται στις περισσότερες περιπτώσεις, από εκείνες τις ακτίνες του λευκού φωτός που διέφυγαν από την απορρόφηση του αντικειμένου και αντανακλούν στα μάτια κάποιου. Υπάρχουν φώτα που αποτελούνται από ένα μόνο μήκος κύματος, όπως είναι οι ακτίνες λέιζερ και ονομάζονται μονοχρωματικά. Παρ όλα αυτά τα περισσότερα φώτα περιέχουν πολλά μήκη κύματος και λέγονται πολυχρωματικά. Ο λόγος που μπορεί κανείς να παρατηρήσει χρωματιστά αντικείμενα αν και τα φώτα αυτά έχουν περισσότερα από ένα μήκος κύματος είναι ότι οι διάφορες επιφάνειες έχουν επιλεκτική ανακλαστικότητα, δηλαδή αντανακλούν φως με συγκεκριμένο μήκος κύματος και απορροφούν τα υπόλοιπα μήκη κύματος. Επιλεκτική ανακλαστικότητα έχουν όλες οι χρωματιστές επιφάνειες εκτός από τις λευκές, τις μαύρες, και τις γκρι, οι οποίες αντανακλούν όλα τα μήκη κύματος φωτός στον ίδιο βαθμό και ονομάζονται μονοχρωματικές επιφάνειες. 1.3. Το χρώμα στη φύση Αν αναλύσει κανείς τις χρωματικές ομάδες που παρουσιάζονται με οποιοδήποτε χρώμα στη φύση, θα διαπιστώσει ότι οι διάφορες αποχρώσεις σχετίζονται στενά και αρμονικά μεταξύ τους. Τα χρώματα των φυτών, οι αποχρώσεις των λουλουδιών και των φυλλωμάτων τους σχηματίζουν συνήθως ένα αρμονικό σύνολο και για το λόγο αυτό έχουν αποτελέσει πολλές φορές ένα ενδιαφέρον θέμα για τους καλλιτέχνες. Σε ένα μεγάλο αριθμό φυτών τα δύο χρώματα που αποτελούν τις κυριότερες αποχρώσεις του συνδυασμού είναι, είτε κίτρινο και πράσινο ή μπλε ή κόκκινο βιολέ και πράσινο, με μια κηλίδα κίτρινου στη μέση του βιολέ. Οι ομάδες χρωμάτων που συναντά κανείς στα ψάρια, στις πεταλούδες, στα πουλιά δίνουν συνδυασμούς διαφορετικούς σε χαρακτήρα από εκείνους των φυτών και πιο συχνά τακτοποιημένους σε καθορισμένα σχέδια, όπου οι αντιθέσεις των χρωμάτων με γκρίζα, μαύρα ή λευκά ή άλλες 5

αποχρώσεις, τονίζουν σημαντικά τα αποτελέσματα. Τα λαμπερά, ιριδίζοντα χρώματα στα πτερύγια, στις επιστρώσεις του φτερώματος και στις ρίζες των φτερωμάτων κάποιων πουλιών και των εντόμων οφείλονται σε μια μεμβράνη μεταλλικής υφής, με τα χρώματα να είναι αληθινά μεταλλικά χρώματα. Στα είδη ανόργανων ουσιών, όπως τα μέταλλα υπάρχει ποικιλία χρωμάτων, από τις αποχρώσεις χαμηλής έντασης μέχρι τα πλούσια χρώματα ορισμένων ορυκτών και την αστραφτερή τους λάμψη. Η ικανότητα των μεταλλικών επιφανειών να αντανακλούν μία μεγάλη αναλογία φωτός που πέφτει πάνω τους οφείλεται στην αδιαφάνειά τους. Το φως δεν μπορεί να διεισδύσει στην επιφάνεια των μετάλλων, σε βαθμό ανάλογο με εκείνο άλλων υλικών. Συνεπώς, αν η επιφάνεια είναι γυαλισμένη, όλο το φως αντανακλάται. Όσον αφορά το χρώμα του ουρανού αυτό δεν είναι σταθερό, αλλά αλλάζει χρώματα κατά την διάρκεια της ημέρας. Αυτό συμβαίνει γιατί ο ουρανός δεν διαθέτει τις δικές του χρωστικές ουσίες και το χρώμα εξαρτάται από το φως και τις συνθήκες της ατμόσφαιρας. Το γαλάζιο χρώμα, αλλά και οι άλλες αποχρώσεις του ουρανού οφείλονται στη σκέδαση του φωτός, η οποία είναι ανάλογη με την γωνία με την οποία προσπίπτουν οι ακτίνες του ηλίου στην γη. Επειδή η γη είναι σφαιρική και περιστρέφεται, η γωνία πρόσκρουσης των ηλιακών ακτινών είναι διαφορετική σε κάθε σημείο του πλανήτη και γι αυτό το λόγο ο ουρανός δεν έχει παντού το ίδιο χρώμα. Σκέδαση καλείται το φαινόμενο κατά το οποίο μια φωτεινή ακτίνα ή ένα σωματίδιο, μεταβάλλουν την διεύθυνση της κίνησής τους, όταν προσπίπτουν πάνω σε κάποιο υλικό σωματίδιο, και διέρχονται από αυτό. Με άλλα λόγια σκέδαση είναι ο διασκορπισμός των ηλιακών ακτινών που προσκρούουν σε μικροσκοπικά σωματίδια. Τα διάφορα μήκη κύματος σκεδάζονται σε διαφορετικό βαθμό από την γήινη ατμόσφαιρα και αυτό που κυριαρχεί είναι το μπλε. Αυτό συμβαίνει κατά την μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, γιατί η γωνία πρόσκρουσης του φωτός στην ατμόσφαιρα είναι τέτοια που επιτρέπει την εμφάνιση των ακτινοβολιών μικρού κύματος. Γι αυτό ο ουρανός είναι γαλάζιος όταν δεν έχει σύννεφα. Για να γίνει όμως ορατό το μπλε φως που προκύπτει από μια τέτοια λειτουργία, πρέπει πίσω από αυτό να βρίσκεται ένα σκουρόχρωμο φόντο. Στην περίπτωση του ουρανού, το σκούρο φόντο είναι το διάστημα που απλώνεται πέρα από την ατμόσφαιρα της γης. 6

1.4. Το χρώμα στην τέχνη Η ιστορία του χρώματος στη ζωγραφική απευθύνεται στην αυξανόμενη κατανόηση των γεγονότων στα χρώματα της φύσης, στην καταγραφή της αύξησης της αίσθησης ως προς τις χρωματικές ιδιότητες και σχέσεις, αλλά και η ιστορία των πειραμάτων προς την τελειοποίηση των διαδικασιών για την προβολή της ομορφιάς. Η φύση συνεχώς δελεάζει τον ζωγράφο, και αυτή μεταφέρεται μέσα από τα μάτια του στον ζωγραφικό του καμβά. Όλα τα υλικά έχουν τις ιδιαιτερότητές τους και οι τρόποι με τους οποίους τα έχουν χειριστεί οι καλλιτέχνες παρέχουν άπειρες εκφραστικές δυνατότητες. Στην επιλογή του θέματος και στη σύνθεση, οι ζωγράφοι ήθελαν πάντα να αποδώσουν ζωντάνια και ομορφιά. Οι φυσικές χρωστικές ουσίες είναι εκείνες με τις οποίες οι παλιότεροι εικαστικοί έφτιαχναν τα χρώματά τους. Παίρνονται από τα τρία φυσικά βασίλεια: το ζωικό, το φυτικό και το ορυκτό. Το γεγονός είναι ότι τα κατασκευασμένα με φυσικές χρωστικές ουσίες χρώματα υπερέχουν σε ένταση, χρωστική ικανότητα, αντοχή και περιεκτικότητα. Οι περισσότερες σύγχρονες χρωστικές και βαφές, προέρχονται από παράγωγα του πετρελαίου. Η παλιότερη μέθοδος προετοιμασίας των χρωμάτων ήταν η ανάμειξή τους με νερό και με αρκετά από κάποια συγκολλητικά υλικά, όπως το μέλι, η γόμμα, η κόλλα, το ασπράδι ή ο κρόκος των αυγών, με άλλα συστατικά για να στερεωθούν τα χρώματα, καθώς στέγνωναν. Η ζωγραφική με αυτά τα υλικά έγινε γνωστή ως τέμπερα. Επίσης, τα χρώματα διαλύονταν σε κερί. Το ζέσταμα έκανε τα χρώματα κατάλληλα προς χρήση και συχνά γίνονταν πιο ρευστά με την πρόσθεση νεφτιού. Η ζωγραφική με κερί εγκαταλείφθηκε βαθμιαία και εντελώς στα μέσα του δέκατου τέταρτου αιώνα, ενώ η χρήση του αυγού ως υλικού στην τέμπερα ήταν γνωστή πριν από τον δέκατο πέμπτο αιώνα. Οι ζωγράφοι πριν από αυτή την εποχή πειραματίζονταν με άλλη υλικά και είχαν ανακαλύψει ότι ορισμένα λάδια, ιδίως το λινέλαιο, στέγνωναν με μια σκληρή επιφάνεια και ότι συνέδεαν τα χρώματα σε μόνιμη βάση. Αυτά τα λάδια είχαν πολλή από τη λαμπρότητα και την ποιότητα της επιφάνειας της αυγοτέμπερας και η χρήση τους ήταν ευκολότερη. Στη σημερινή εποχή κυριαρχεί πλέον η ζωγραφική με λάδια και με υδροχρώματα. Όταν απλωθεί το χρώμα, το υγρό με τη χρωστική ουσία, καλύπτει την επιφάνεια στην οποία απλώθηκε. Όταν 7

περάσει η ανάλογη για κάθε ενδιάμεσο υλικό περίοδος, αυτό εξατμίζεται και αφήνει μόνες τους τις χρωστικές στην επιφάνεια που έβαψαν. Άλλες βαφές τοποθετούν πάνω σε μία επιφάνεια τις χρωστικές που περιέχουν, με ένα απλό τρίψιμο, όπως οι ξυλομπογιές και τα κάρβουνα. Στην περίπτωση αυτή δεν χρειάζεται το μέσο, το άπλωμα όμως των βαφών αυτών είναι κοκκώδες και δεν είναι ενιαίο. Βέβαια υπάρχουν και άλλες βαφές που δημιουργούν χημικές ενώσεις με το είδος που καλούνται να βάψουν, όπως είναι οι βαφές για το ύφασμα ή για το ξύλο. Μέσο καλείται το διάλυμα των χρωμάτων που μπορεί να είναι το νερό, το λινέλαιο ή ο κρόκος αυγού και ανάλογα με αυτό παίρνει και την ονομασία του το είδος της βαφής. Έτσι υπάρχουν οι λαδομπογιές, οι νερομπογιές, οι αυγοτέμπερες κ.ά. 1.5. Η σπουδαιότητα του χρώματος Το χρώμα είναι μια δύναμη που επηρεάζει το νευρικό σύστημα μέσω μιας ηλεκτροχημικής δράσης. Κάθε άτομο με φυσιολογική όραση αισθάνεται την επίδρασή του, η οποία βασίζεται στη διέγερση των οπτικών αισθητηρίων και κάθε χρώμα ασκεί τη δική του ιδιαίτερη επίδραση. Οι εντυπώσεις που προκαλούνται από μια δοσμένη απόχρωση, είναι τόσο συγκεκριμένες, ώστε ακόμη και τα ζώα και τα έντομα, φαίνεται να έχουν προτιμήσεις για ορισμένα χρώματα. Η απόλαυση από την απλή αίσθηση των διαφόρων χρωμάτων και των συνδυασμών τους είναι ασήμαντη σε σύγκριση με την ικανότητα κάποιου να τα παρατηρεί και να ενδιαφέρεται για αυτά και να τα εκτιμά, ιδίως όταν προχωρά από την απλή οπτική διέγερση σε μια γνωριμία με τις εσωτερικές σχέσεις των χρωμάτων, με τις ιδιότητες της υφής των χρωμάτων και με τις αρμονίες των εξισορροπημένων τόνων. Καταργούνται οι συνήθειες της σκέψης που έχουν περιορίσει την παρατηρητικότητα και ανακαλύπτονται καινούργιες πηγές χρωματικής απόλαυσης στην τέχνη, αλλά και στη φύση. Η επίδραση που έχει το χρώμα στον άνθρωπο, είναι πλέον κάτι το κοινά παραδεκτό. Ο άνθρωπος είναι αυτός που κατέχει το πιο δομημένο σύστημα χρωματικής όρασης και αντίληψης. Παρόμοια χρωματική όραση με αυτή του ανθρώπου διαθέτουν και ορισμένα ελάχιστα άλλα ζώα, όπως οι πίθηκοι, οι μέλισσες και τα χρυσόψαρα. Τα ζώα αυτά όμως στερούνται της πολύπλοκης εγκεφαλικής διεργασίας του οπτικού ερεθίσματος και είναι αυτή που αντισταθμίζει τις ατέλειες του ματιού και καθιστά τον άνθρωπο τόσο προνομιούχο απέναντι στα υπόλοιπα ζώα. Τα φυτά, αλλά και τα ζώα χρησιμοποιούν το χρώμα ως μέσο επικοινωνίας με το τελευταίο να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη ζωή των φυτών και των ζώων ως εξωτερικός παράγοντας. 8

Στα αρχικά στάδια της εξέλιξής του, ο άνθρωπος ήταν απλώς ένα ζώο πιο έξυπνο από τα υπόλοιπα που υπήρχαν γύρω του. Έτσι, οι σχέσεις του με το χρώμα ήταν σχετικά ίδιες με αυτές των ζώων. Με μόνο κριτήριο τα χρώματά τους, απέφευγε επικίνδυνα φυτά και ζώα που τα υπόλοιπα στοιχεία της παρουσίας τους δεν ενέπνεαν κανένα λόγο ανησυχίας. Με την πάροδο του χρόνου το χρώμα άρχισε να μπαίνει στη ζωή του ανθρώπου και άρχισε να συνειδητοποιεί και την αξία του χρώματος. Συνειδητοποιούσε το γεγονός ότι σχεδόν τα πάντα γύρω του ήταν χρωματιστά και ότι όλα τα ζώα εκμεταλλεύονταν αυτό το γεγονός για να προφυλαχθούν από τους εχθρούς τους ή να διαλέξουν την τροφή τους. Παρατηρείται ξαφνικά στα σπήλαια μέσα στα οποία ζούσε να κάνουν την εμφάνισή τους ζωγραφιές, απεικονίσεις ανθρώπων, ζώων, σκηνών κυνηγιού. Οι εικόνες αυτές στην αρχή παρουσιάζονται ασπρόμαυρες, πολύ γρήγορα, όμως, ο άνθρωπος ανακαλύπτει τις πρώτες ανόργανες χρωστικές όπως το κάρβουνο, έγχρωμα ορυκτά, παρασκευάσματα από φυτά και τα σχέδια του αποκτούν χρώμα. Απ αυτό το σημείο και έπειτα, το χρώμα αρχίζει να έχει διαφορετική επίδραση στον άνθρωπο, ενώ πιο πριν το χρώμα είχε σχέση με τον αγώνα του για επιβίωση, αρχίζει να το χρησιμοποιεί τώρα για αισθητική ευχαρίστηση. Ο κυνηγός αρχίζει να γίνεται και καλλιτέχνης. Με το πέρασμα των αιώνων το χρώμα αρχίζει να αγγίζει τον άνθρωπο σε πολύ βαθειά σημεία, μπαίνει στη φιλοσοφία του και στις επιστήμες του. Ο άνθρωπος το χρησιμοποιεί για να εξισορροπήσει το περιβάλλον του και να το κάνει πιο ευχάριστο γι αυτόν, χρησιμοποιώντας το για να ανεβάσει το ποιοτικό επίπεδο της ζωής του. Τέλος, μόλις στον εικοστό αιώνα, ο άνθρωπος αρχίζει να εξερευνά την ανώτερη ενεργειακή υπόστασή του και την επίδραση που μπορεί να ασκήσει σ αυτήν το χρώμα, βλέποντάς το από την ανώτερη και πολυπλοκότερη ως τώρα πλευρά του, την καθαρά ενεργειακή. Στις σύγχρονες κοινωνίες μας, η αναγκαιότητα του χρώματος καλύπτει ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών πέρα των καλλιτεχνικών. Στις συγκοινωνίες, για παράδειγμα η ύπαρξη των χρωμάτων θεωρείται απαραίτητη και κάνει την εμφάνισή της μέσω της χρήσης χρωματιστών φωτεινών σηματοδοτών, μέσω αναγνωριστικών χρωμάτων των ειδικών οχημάτων, πυροσβεστικών, νοσοκομειακών, που βρίσκονται καθημερινά στην υπηρεσία των πολιτών. 9

Επίσης πλέον, το χρώμα λόγω της ενέργειας που εκπέμπει, χρησιμοποιείται από διάφορες εναλλακτικές θεραπείες, ως συμπληρωματικό θεραπευτικό μέσον. Ζούμε, λοιπόν, καθημερινά σε μία πραγματικότητα χρωμάτων που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της οντότητάς μας και της σωστής λειτουργίας μας μέσα στην κοινωνία, τα χρώματα γύρω μας με την ύπαρξή τους, μας υπενθυμίζουν συνεχώς και αδιαλείπτως την σπουδαιότητα και την αναγκαιότητά τους. 1.6. Χρώμα και αντίληψη Η αντίληψη είναι ίσως η βασικότερη γνωστική μας λειτουργία, υπό την έννοια ότι αποτελεί προϋπόθεση για όλες τις υπόλοιπες διεργασίες του γνωστικού μας συστήματος. Ένας οργανισμός που στερείται αντίληψης, δεν έχει τη δυνατότητα μάθησης, μνήμης. Η αντίληψη είναι ο βασικός τρόπος με τον οποίο παίρνουμε πληροφορίες για το περιβάλλον που ζούμε. Από την άλλη πλευρά το χρώμα είναι αυτό που βοηθά να διακρίνει κανείς τα αντικείμενα, αν ο κόσμος στερούνταν τα χρώματα τότε δεν θα έλειπε μόνο μια πηγή ευχαρίστησης, αλλά και ένα μέσο αντίληψης. Το χρώμα είναι αυτό που εμποδίζει το σχήμα να διαφύγει, μπορεί κανείς να κοιτάξει ένα χρωματιστό αντικείμενο περισσότερη ώρα από ένα άχρωμο. Τα χρωματιστά αντικείμενα πάντα φαίνονται πιο οικεία από όσο τα άχρωμα και τα τελευταία μοιάζουν μακρινά και επιφανειακά. Με βάση τα ευρήματα από τις έρευνες πάνω στη μίξη χρωμάτων, ο Helmholtz διατύπωσε μία θεωρία χρωματικής αντίληψης που είναι γνωστή ως τριχρωματική θεωρία. Σύμφωνα με αυτή, η χρωματική αντίληψη βασίζεται στην ύπαρξη τριών διαφορετικών μηχανισμών, των φωτοϋποδοχέων, οι οποίοι αντιδρούν επιλεκτικά σε διαφορετικά μήκη κύματος φωτός. Η τριχρωματική θεωρία αποτελεί μία από τις καλύτερες εξηγήσεις για τους διαφορετικούς τύπους χρωματικής τύφλωσης ή αλλιώς αχρωματοψίας. Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι αχρωματοψίας, η πλήρης αχρωματοψία, ο μονοχρωματισμός στον οποίο όλα τα χρώματα φαίνονται σαν αποχρώσεις του γκρι, η μόνη διαφορά που γίνεται αντιληπτή είναι η ένταση των χρωμάτων και ο διχρωματισμός, η αδυναμία διάκρισης του πράσινου και του κόκκινου χρώματος. 1.7. Γνωστικοί παράγοντες της χρωματικής αντίληψης Υπάρχουν κάποια φαινόμενα όπου φαίνεται να υπάρχει επίδραση του ανώτερου γνωστικού συστήματος στην χρωματική αντίληψη και ένα από αυτά είναι η μνήμη χρώματος. Η μνήμη 10

χρώματος είναι το φαινόμενο εκείνο στο οποίο η αντίληψη του χρώματος μιας επιφάνειας ή ενός αντικειμένου που έχει κάποιο χαρακτηριστικό χρώμα, για παράδειγμα ένα κόκκινο μήλο επηρεάζεται από τη μνήμη μας για το πρωτοτυπικό χρώμα του αντικειμένου. Σε πείραμα που διεξήχθη τα τρία τέταρτα των δοκιμαστών αναγνώρισαν τη γεύση του λεμονιού όταν τους προσφέρθηκε λεμονάδα με λεμονοπράσινο χρώμα, ενώ όταν τους είχε προσφερθεί με βυσσινί χρώμα, λιγότεροι από τους μισούς κατάλαβαν τη γεύση της. Όταν λειτουργεί η συναισθησία, πολλές φορές το χρώμα υπερισχύει της γεύσης. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο σε σχέση με την γεύση, πράγμα που το γνωρίζουν καλά οι υπεύθυνοι προώθησης προϊόντων, αλλά και με άλλες αισθήσεις. Για παράδειγμα, καθαριστικά κουζίνας που η συσκευασία τους έχει κίτρινο χρώμα, αυτόματα απευθύνονται στην αίσθηση της όσφρησης, υπαινισσόμενα την παρουσία αρώματος λεμονιού. Παρομοίως σκούρο κόκκινο χρώμα ενισχύει την πληροφόρηση για την ύπαρξη γεύσης και αρώματος κερασιού ή φράουλας στα ανάλογα γλυκά και σοκολάτες. Το χρώμα σχετίζεται με τα αισθήματα. Είναι γνωστό ότι τα χρώματα του περιβάλλοντός μας επηρεάζουν τη διάθεσή μας. Υπάρχουν χρώματα που δημιουργούν ευχάριστα αισθήματα στον παρατηρητή, φωτεινά και έντονα χρώματα και χρώματα που δημιουργούν δυσάρεστα αισθήματα σκούρα και μουντά χρώματα. Το γεγονός αυτό είναι γνωστό στη βιομηχανία διάφορων προϊόντων τις τελευταίες δεκαετίες, οι οποίες χρησιμοποιούν το χρώμα για να καταστήσουν πιο ελκυστικά τα προϊόντα τους. Το εντυπωσιακό φαινόμενο είναι ότι το χρώμα ενός δωματίου μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε ότι κρυώνουμε ή ότι ζεσταινόμαστε, ανάλογα με το αν είναι βαμμένο με ένα ζεστό ή ένα ψυχρό χρώμα (Boynton, 1971).Παρόμοιο είναι και ένα σχετικό πείραμα που έγινε στην Νορβηγία. Άνθρωποι χωρίζονταν σε δύο ομάδες, στην συνέχεια έκλειναν την κάθε ομάδα σε ένα δωμάτιο. Το ένα δωμάτιο ήταν βαμμένο μπλε, ενώ το άλλο κόκκινο. Η θερμοκρασία και στα δύο δωμάτια, ήταν ακριβώς η ίδια. Αυτοί όμως που έμπαιναν στο μπλε δωμάτιο, ρύθμιζαν τη θερμοκρασία του χώρου κατά 4 βαθμούς υψηλότερα από τη ρύθμιση που έκαναν αυτοί που έμπαιναν στο κόκκινο δωμάτιο. Είναι πλέον κατανοητή η διαφορά και ο διαχωρισμός των χρωμάτων. Ιδιότητες θερμότητας παρουσιάζουν τα χρώματα που έχουν μεγάλα μήκη κύματος και αντιθέτως όσα έχουν μικρά μήκη, χαρακτηρίζονται σαν ψυχρά. Τέλος, υπάρχει σύνδεση κουλτούρας και χρωματικής αντίληψης. Τη δεκαετία του 1960 μία κοινωνιολογικής προέλευσης θεωρία βρήκε αρκετή υποστήριξη στο χώρο της χρωματικής αντίληψης. Η θεωρία αυτή ονομάστηκε «πολιτισμικός ρελατιβισμός» και υποστηρίζει ότι η χρωματική αντίληψη επηρεάζεται από το πολιτισμικό περιβάλλον. Η θεωρία στηρίχθηκε σε 11

διαπολιτισμικές μελέτες όπου βρέθηκε ότι κάποιοι λαοί έχουν περισσότερα ονόματα για κάποιες χρωματικές κατηγορίες, ανάλογα με το περιβάλλον τους. Για παράδειγμα η φυλή Lakuti,μία φυλή Εσκιμώων έχει πολλά διαφορετικά ονόματα για αποχρώσεις του άσπρου ενώ δεν έχει διαφορετική λέξη για το πράσινο και το μπλε. Η θεωρία του πολιτισμικού ρελατιβισμού υπέθετε ότι αυτή η διαφορά στα ονόματα των χρωμάτων, αντανακλά αντιληπτικές διαφορές στην χρωματική αντίληψη. Ανακεφαλαίωση Το φως είναι η πηγή του χρώματος. Ο Ισαάκ Νεύτωνας ήταν αυτός που το επιβεβαίωσε. Όταν το λευκό φως περάσει μέσα από ένα πρίσμα αναλύεται στα χρώματά του, τα χρώματα του φάσματος, κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, γαλάζιο, βαθύ μπλε, ιώδες. Τα αντικείμενα γύρω μας απορροφούν ορισμένα χρώματα του φάσματος και αντανακλούν άλλα. Το χρώμα του αντικειμένου είναι το χρώμα του φωτός που αντανακλά και φτάνει στα μάτια μας. Τα χρώματα παλαιότερα φτιάχνονταν με υλικά της φύσης, αναμιγνύονταν με κερί ή και αυγό, σήμερα κυρίως με νερό ή λινέλαιο. Ανάλογα με το μέσο του χρώματος, όπου μέσο καλείται το διάλυμα του χρώματος το χρώμα παίρνει και την ανάλογη ονομασία. Παρόμοια χρωματική όραση με αυτή του ανθρώπου διαθέτουν και ορισμένα ζώα, με τον άνθρωπο να υπερτερεί λόγω εγκεφαλικής λειτουργίας. Ο άνθρωπος αποκτά καλλιτεχνικό ενδιαφέρον για το χρώμα από την εποχή των σπηλαίων και ο κυνηγός γίνεται καλλιτέχνης. Στη σημερινή εποχή το χρώμα αποκτά σημασία μέσω των συγκοινωνιών, φωτεινοί σηματοδότες, αλλά και μέσω των εναλλακτικών θεραπειών. Το χρώμα είναι αυτό που βοηθά να διακρίνει κανείς τα αντικείμενα, εμποδίζει το σχήμα να διαφύγει. Ο Helmholtz διατύπωσε την τριχρωματική θεωρία που εξηγεί το φαινόμενο της αχρωματοψίας. Η χρωματική αντίληψη έχει μνήμη χρώματος, θυμόμαστε ένα αντικείμενο λόγω του χρώματός του, το χρώμα σχετίζεται με τα αισθήματα, υπάρχουν χρώματα που προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα και άλλα που προκαλούν δυσάρεστα και τέλος το χρώμα συνδέεται με την κουλτούρα. 12

2. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ 2.1. Βασικά και δευτερεύοντα χρώματα Τα χρώματα συμπεριφέρονται διαφορετικά, ανάλογα με το αν ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί φως ή μπογιές. Το λευκό φως είναι το σύνολο όλων των χρωμάτων, δηλαδή εάν αναμείξουμε όλα τα χρώματα θα έχουμε λευκό. Αυτό, όμως, δεν ισχύει για τις χρωματικές ύλες που χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι, εάν αναμείξουμε όλα τα χρώματα θα έχουμε ένα μαύρο ή ένα καφέ γκρι. Στην περίπτωση του φωτός, τα βασικά χρώματα είναι το μπλε, το πράσινο και το κόκκινο και η μείξη τους μας δίνει το λευκό. Στην περίπτωση της ζωγραφικής, βασικά είναι τα χρώματα μπλε, κόκκινο και κίτρινο, αυτά, δηλαδή που δεν μπορούν να παρασκευαστούν από καμιά άλλη ανάμειξη. Ο χρωματικός κύκλος αποτελείται από τα τρία βασικά χρώματα, από τα τρία δευτερεύοντα που προκύπτουν από τις μίξεις των βασικών και έξι που συνδυάζουν τα παραπάνω σε διαφορετικές ποσότητες. 13

Τα τρία βασικά χρώματα απέχουν το ίδιο στον χρωματικό κύκλο και σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο μέσα στον κύκλο. Από την ανάμειξη των βασικών χρωμάτων ανά ζεύγη προκύπτουν τα δευτερεύοντα χρώματα και αυτά είναι το πράσινο, το μωβ και το πορτοκαλί. Όπως τα βασικά, έτσι και τα δευτερεύοντα απέχουν εξίσου το ίδιο μέσα στον χρωματικό κύκλο. 14

Το κάθε βασικό χρώμα έχει το συμπληρωματικό του, το οποίο βρίσκεται αντιδιαμετρικά στον χρωματικό κύκλο. Έτσι, τα ζευγάρια των αντίθετων χρωμάτων είναι: Κόκκινο πράσινο Κίτρινο μωβ Μπλε πορτοκαλί Για να φτιάξουμε το συμπληρωματικό χρώμα ενός βασικού πρέπει να αναμίξουμε τα άλλα δύο βασικά, για παράδειγμα το συμπληρωματικό του κόκκινου είναι το πράσινο, που κατασκευάζεται από την ανάμειξη του κίτρινου και του μπλε. Οι ποσότητες των χρωμάτων που αναμιγνύονται πρέπει να είναι σε ίση ποσότητα, ώστε το αποτέλεσμα να μην τείνει ούτε προς το ένα χρώμα, ούτε προς το άλλο. Τα χρώματα τρίτου βαθμού σχηματίζονται από τη μίξη ενός βασικού με ένα συμπληρωματικό χρώμα. Τα χρώματα αυτά έχουν ονόματα που προκύπτουν από τις δύο βασικές πηγές μίξης τους, δηλαδή κόκκινο μωβ, κόκκινο πορτοκαλί, κίτρινο πορτοκαλί, μπλε μωβ, μπλε πράσινο και κίτρινο πράσινο. 15

2.2. Θερμά, ψυχρά, ουδέτερα χρώματα Τα χρώματα χωρίζονται σε θερμά και ψυχρά. Τα χρώματα που πλησιάζουν το κόκκινο θεωρούνται θερμά χρώματα και αυτά που τείνουν προς το μπλε σαν ψυχρά. Το πράσινο και το βιολέ έχουν στοιχεία τόσο θερμότητας, όσο και ψυχρότητας. Στο χρωματικό δίσκο με τα δώδεκα χρώματα παρατηρούμε πως το κίτρινο και το μωβ βρίσκονται και πάνω και κάτω από την νοητή διαχωριστική γραμμή που χωρίζει τα θερμά από τα ψυχρά. Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι ένα χρώμα μπορεί ταυτόχρονα να είναι και θερμό και ψυχρό σε σχέση πάντα με τα χρώματα που βρίσκονται δίπλα του. Με την ίδια λογική, μέσα στην κλίμακα των ψυχρών χρωμάτων υπάρχουν κάποια χρώματα που είναι ψυχρότερα και κάποια άλλα που είναι πιο θερμά, το ίδιο συμβαίνει και στην κλίμακα των θερμών χρωμάτων, δηλαδή, αν πάρουμε δύο κόκκινα το ένα μπορεί να είναι πιο θερμό από το άλλο, ή αν πάρουμε δύο πράσινα, το ένα μπορεί να είναι πιο ψυχρό από το άλλο, αυτό συμβαίνει διότι διαφέρει η ποσότητα του μπλε την οποία περιέχουν. 2.3. Προβαλλόμενα χρώματα Τα θερμά χρώματα έχουν την τάση να προβάλλονται προς το μάτι, ενώ τα ψυχρά φαίνεται να αποσύρονται προς το βάθος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα θερμά χρώματα δίνουν την αίσθηση του φωτός και τα ψυχρά της σκιάς. Τα προβαλλόμενα αντικείμενα ή μέρος από αυτά συλλαμβάνουν και αντανακλούν τους θερμούς τόνους του φωτός, ενώ τα αποσυρόμενα αντανακλούν τους πιο ψυχρούς, σκιασμένους τόνους. Ένα ουδέτερο χρώμα μπορεί να είναι είτε ψυχρό είτε θερμό. Δημιουργούνται εύκολα κυρίως με ίσα ποσοστά χρωμάτων. Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των ουδέτερων χρωμάτων και των αρμονικών χρωμάτων. Τα ουδέτερα χρώματα είναι ιδανικά για τη δημιουργία περιβάλλοντος 16

χαμηλής αντανάκλασης. Τα περισσότερα από αυτά έχουν μια γήινη απόχρωση και όσο πιο πολλά αναμειγνύονται τόσο πιο σκούρο και γήινο είναι το χρώμα. Τα ουδέτερα χρώματα δεν εμφανίζονται στον χρωματικό κύκλο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το λευκό, το μαύρο, το γκρι, το καφέ και το μπεζ. Τα ουδέτερα χρώματα παράγονται από τις παρακάτω μίξεις Τη μίξη των συμπληρωματικών χρωμάτων Τη μίξη των βασικών και την προσθήκη λευκού ή μαύρου 17

2.4. Ιδιότητες του χρώματος Το χρώμα διέπεται από τρία γνωρίσματα τα οποία είναι βασικά για να αναγνωρίσει κανείς το χρώμα και αυτά είναι τα εξής: 1. Απόχρωση 2. Τόνος 3. Ένταση Απόχρωση Απόχρωση είναι ο χρωματικός χαρακτήρας του κάθε χρώματος σε σχέση με τα υπόλοιπα χρώματα. Υπάρχουν περισσότερες από 100 αποχρώσεις χρωμάτων. Το κόκκινο, για παράδειγμα δεν είναι κόκκινο, υπάρχει κόκκινο με απόχρωση πορτοκαλί, κόκκινο με απόχρωση μωβ, κλπ. Η απόχρωση, δηλαδή, αναφέρεται στην ιδιότητα του χρώματος που δηλώνει κανείς με το όνομά του. Για να αλλάξει κανείς την απόχρωση ενός χρώματος πρέπει να το αναμίξει με ένα άλλο χρώμα. Αν, δηλαδή, λίγο πράσινο χρώμα αναμιχθεί με το μπλε η αλλαγή που θα προκύψει είναι αλλαγή στην απόχρωση. Οι αποχρώσεις ορίζονται από τη θέση τους πάνω στην περιφέρεια του χρωματικού κύκλου. Στην περίπτωση αυτή το χρώμα δεν έχει την προσθήκη μαύρου, άσπρου ή γκρι χρώματος. 18

Για να αναγνωρίσει κανείς το παραπάνω χρώμα και να δώσει απάντηση στην ερώτηση «ποια είναι η απόχρωσή του» πρέπει να ανατρέξει στον χρωματικό κύκλο, αφήνοντας στην άκρη το πόσο φωτεινό ή σκούρο είναι και αν είναι καθαρό ή μουντό και να ανακαλύψει πως είναι το τριαδικό χρώμα κόκκινο μωβ. Στην παρακάτω φωτογραφία το χρώμα κίτρινο φαίνεται φωτεινότερο ή σκοτεινότερο ανάλογα με την απόχρωση που το περιβάλλει. Και στις τρεις περιπτώσεις το κίτρινο χρώμα παραμένει το ίδιο, παρ όλα αυτά οι διαφορετικές εντάσεις δείχνουν να το τροποποιούν. Συνεπώς, μία απόχρωση επηρεάζεται σημαντικά από το χρώμα που το περιβάλλει. Τόνος Ο όρος τόνος ή αλλιώς φωτεινότητα αναφέρεται στη σχέση που έχει ένα χρώμα με το λευκό και το μαύρο, που υποδηλώνει κανείς όταν λέει ανοιχτό μπλε ή σκούρο μπλε, εννοώντας ένα μπλε που είναι ψηλότερο ή χαμηλότερο σε χρωματική αξία από το κανονικό μπλε του φάσματος. Για να αλλάξει κανείς την αξία ενός χρώματος πρέπει να το αναμίξει με ένα χρώμα πιο ανοιχτό ή πιο σκούρο από αυτό. Αν, δηλαδή, στο χρώμα μπλε προστεθεί λευκό ή μαύρο χρώμα, τότε το αποτέλεσμα είναι να αλλαχθεί η αξία του, αλλά όχι η απόχρωσή του. Στην κατηγορία αυτή το ερώτημα είναι το εξής «Πόσο φωτεινό ή πόσο σκοτεινό είναι το χρώμα κόκκινο μωβ σε μια κλίμακα επτά τμημάτων από το άσπρο έως το μαύρο;» με την απάντηση να είναι πως ανήκει στην κλίμακα δύο. 19

Κάθε ένα από αυτά τα χρώματα μπορεί να γίνει πιο φωτεινό ή πιο σκούρο προσθέτοντας λευκό ή μαύρο με κάθε ένα από αυτά να αντιδρά διαφορετικά σε αυτές τις προσμίξεις ανάλογα με το επίπεδο απόχρωσης στο οποίο βρίσκεται. Για παράδειγμα, το κίτρινο για να γίνει πιο φωτεινό χρειάζεται μόνο μια μικρή ποσότητα λευκού, σε αντίθεση με το μπλε που χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα λευκού. Αντίστοιχα, για να σκουρύνει το κίτρινο χρειάζεται μεγάλη ποσότητα μαύρου, ενώ το μπλε επειδή βρίσκεται στη θέση 5 του χρωματικού κύκλου απόχρωσης χρειάζεται λίγο μαύρο. Ένταση Η ένταση ή αλλιώς ο κορεσμός αναφέρεται στη χρωματική δύναμη μιας απόχρωσης, όταν συγκρίνεται με ένα άχρωμο γκρίζο, δηλαδή πόσο καθαρό ή μουντό είναι ένα χρώμα. Για να αλλάξει κανείς την ένταση ενός χρώματος το αναμιγνύει με ένα χρώμα που είναι πιο γκρίζο από το ίδιο, αλλά με την ίδια χρωματική αξία, δηλαδή ούτε πιο σκούρο αλλά ούτε και πιο ανοιχτό από το δοσμένο χρώμα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αλλάξει η ένταση του χρώματος, χωρίς να αλλάξει η αξία του ή η απόχρωσή του. Ανακεφαλαίωση Ο χρωματικός κύκλος απαρτίζεται από 12 χρώματα, από τα βασικά που είναι το κίτρινο, το κόκκινο και το μπλε, από τα δευτερεύοντα που είναι το πορτοκαλί, το μωβ και το πράσινο που παράγονται από τις μίξεις των βασικών ανά ζεύγη και από τα χρώματα τρίτου βαθμού. Το κάθε χρώμα έχει και το συμπληρωματικό του το οποίο βρίσκεται απέναντί του στον χρωματικό κύκλο. Τα δώδεκα χρώματα του χρωματικού κύκλου χωρίζονται σε θερμά και ψυχρά. Θερμά είναι αυτά που τείνουν προς το κόκκινο, ενώ ψυχρά αυτά που τείνουν προς το μπλε. Ένα ουδέτερο χρώμα μπορεί να είναι είτε ψυχρό είτε θερμό και παράγεται είτε από τη μίξη των συμπληρωματικών χρωμάτων, είτε τη μίξη των βασικών και την προσθήκη λευκού ή μαύρου. Το χρώμα διέπεται από τρία γνωρίσματα την απόχρωση, τον τόνο και την ένταση. Η απόχρωση αναφέρεται στην ιδιότητα του χρώματος που δηλώνει κανείς με το όνομά του, ο τόνος ή αλλιώς 20

φωτεινότητα αναφέρεται στη σχέση που έχει ένα χρώμα με το λευκό και το μαύρο και Η ένταση ή αλλιώς ο κορεσμός αναφέρεται στη χρωματική δύναμη μιας απόχρωσης, όταν συγκρίνεται με ένα άχρωμο γκρίζο, δηλαδή πόσο καθαρό ή μουντό είναι ένα χρώμα. 21

3. ΧΡΩΜΑΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ 3.1. Χρωματική αρμονία Το 1878 ο Ewald Hering διατύπωσε τη δική του θεωρία χρωματικής αντίληψης, η οποία είναι γνωστή ως θεωρία των αντιθετικών διεργασιών. Ο Hering πρότεινε ότι η χρωματική όραση βασίζεται στην ύπαρξη τριών μηχανισμών που αντιδρούν επιλεκτικά αλλά και με αντιθετικό τρόπο στο πράσινο-κόκκινο, στο μπλε-κίτρινο, και στο άσπρο-μαύρο. Η θεωρία των αντιθετικών διεργασιών εξηγεί τα χρώματα των μετά-εικόνων ή αλλιώς του μετεικάσματος. Κάθε χρώμα σχετίζεται με ένα άλλο που είναι το συμπληρωματικό του. Αν κοιτάξει κανείς ένα χρώμα σταθερά για 20 με 30 δευτερόλεπτα και κατόπιν σε ένα λευκό ή γκρίζο φόντο θα δει για λίγο ένα εντελώς διαφορετικό χρώμα. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται μετείκασμα και το χρώμα που εμφανίζεται είναι το συμπληρωματικό του αρχικού χρώματος. Αν το χρώμα που κοιτάζει κανείς είναι σε εξασθενημένο φως, τότε το μετείκασμα θα είναι αδύναμο και θα εξαφανιστεί γρήγορα, στην αντίθετη περίπτωση το χρώμα του μετεικάσματος θα είναι πιο έντονο και θα διαρκέσει περισσότερο. Το χρώμα των μετά-εικόνων είναι πάντα το συμπληρωματικό του χρώματος που κοιτάζουμε. Το μετείκασμα έχει το ίδιο σχήμα με το αρχικό σχέδιο που το προκάλεσε, αλλά το χρώμα του είναι αυτό που βρίσκεται απέναντί του στον χρωματικό κύκλο. 22

Ως χρωματική αρμονία ορίζεται μια ελκυστική σύνθεση των χρωμάτων. Είτε γνωρίζει κανείς είτε όχι πώς να χρησιμοποιεί τα χρώματα έχει επίγνωση της χρωματικής σύνθεσης που τον ευχαριστεί ακόμα και αν δεν γνωρίζει πώς να πετύχει τους συνδυασμούς. Όταν κανείς πετυχαίνει μια όμορφη αλληλουχία χρωμάτων τότε βιώνει το φαινόμενο που ονομάζεται αισθητική εμπειρία. Σύμφωνα με τον ιστορικό της τέχνης Michael Stephan η αισθητική εμπειρία λαμβάνει χώρα στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου ως απόκριση σε ικανοποιητικές και αρμονικές σχέσεις για τε μέρη ενός συνόλου. Η αρμονία αναφέρεται σε εκείνα τα χρώματα που όταν αναμιχθούν κάνουν ένα ουδέτερο. Οι θέσεις των συµπληρωµατικών χρωµάτων στο χρωµατικό δίσκο είναι αντικριστές, δηλαδή το κόκκινο βρίσκεται πάντα απέναντι στο πράσινο. Όταν δυο συµπληρωµατικά αναµειχθούν, δίνουν αποχρώσεις του γκρίζου που καταλήγουν σε γκριζόµαυρο, ενώ, όταν βρίσκονται δίπλα το ένα στο άλλο, η έντασή τους µεγαλώνει. 3.2. Συνδυασμοί χρωματικού κύκλου Η μεγαλύτερη ίσως χρησιμότητα του χρωματικού κύκλου είναι η βοήθεια που μας παρέχει στο να δημιουργούμε αρμονικούς συνδυασμούς χρωμάτων. Όπως οι συνδυασμοί από νότες υπακούν σε αυστηρούς μαθηματικούς κανόνες έτσι οι χρωματικοί συνδυασμοί προκύπτουν με κάποιους «αλγόριθμους» από το χρωματικό κύκλο. Όλοι οι συνδυασμοί του χρωματικού κύκλου βασίζονται στην αντίθεση της απόχρωσης, δηλαδή αντιπαραβάλλουν χρώματα μόνο με βάση την απόχρωσή τους και ανεξάρτητα από τις άλλες δύο ιδιότητες οι οποίες και μπορούν να παίρνουν οποιαδήποτε τιμή. Συμπληρώσεις Υπάρχει πάντα ένα χρώμα συμπληρωματικό ενός χρώματος και είναι αντιδιαμετρικά το ένα στο άλλο στον χρωματικό κύκλο. Συμπληρωματικά σημαίνει ότι το ένα από τα δύο συμπληρώνει το άλλο. Κίτρινο και μωβ, μπλε και πορτοκαλί, κόκκινο και πράσινο είναι ζευγάρια αλληλοσυμπλήρωσης. 23

Μονοχρωματικά χρώματα Μονοχρωματικά σημαίνει μόνο ένα χρώμα. Μπορεί να περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του απλού χρώματος, τιμή στην απόχρωση, τον τόνο, τη σκιά. Για παράδειγμα έχουμε το σκούρο καφέ μέχρι το ανοικτό μπεζ. Ανάλογα χρώματα Ανάλογα χρώματα λέγονται τα γειτονικά το ένα δίπλα στο άλλο στον χρωματικό κύκλο, που το καθένα έχει το ίδιο βασικό χρώμα από κοινού, κόκκινο, κόκκινο πορτοκαλί, πορτοκαλί. Είναι αρμονικά μεταξύ τους γιατί αντανακλούν ίδια κύματα φωτός. Συνήθως τα χρώματα αυτά περιορίζονται στον αριθμό τρία, μπλε, μπλε πράσινο και πράσινο, ένα τέταρτο χρώμα, κίτρινο πράσινο, είναι αποδεκτό και πιθανόν και ένα πέμπτο, το κίτρινο. Το επόμενο, όμως, χρώμα στον κύκλο, το κίτρινο πορτοκαλί θα ακυρώσει τη χρωματική αναλογία, επειδή το πορτοκαλί είναι αντίθετο του μπλε στον χρωματικό κύκλο και ανακλά αντίθετα μήκη κύματος. Τριαδικά χρώματα 24

Υπάρχουν τέσσερις τριάδες στον χρωματικό κύκλο. Τα τριαδικά χρώματα είναι τρία σε ίσες αποστάσεις χρώματα. Χωρισμένα συμπληρωματικά Χωριστά συμπληρωματικά γίνονται με ένα χρώμα που συμπληρώνεται με δύο χρώματα γειτονικά του συμπληρωματικού. Διπλά χωρισμένα συμπληρωματικά Διπλά χωρισμένα συμπληρωματικά είναι δύο ζευγάρια χρωμάτων γειτονικά σε ένα ζευγάρι συμπληρωματικών χρωμάτων. 25

3.3. Χρωματικές αντιθέσεις O Γιοχάνες Ίττεν (Johannes Itten, 1888-1967) ήταν Ελβετός ζωγράφος και καθηγητής στη σχολή Μπαουχάους (1919-1923). Το βιβλίο του «Η τέχνη του χρώματος» θεωρείται ένα από τα βασικότερα συγγράμματα πάνω στην υποκειμενική αντίληψη και λειτουργία των χρωμάτων. Ο Ίττεν, συνοψίζοντας όλες τις ιδιότητες των χρωμάτων κατέληξε στο ότι όλοι οι χρωματικοί συνδυασμοί βασίζονται σε 7 πιθανούς τύπους αντιθέσεων οι οποίες είναι: 1. Αντίθεση του χρώματος καθ αυτό Η αντίθεση του χρώματος καθ αυτό ή αλλιώς της απόχρωσης πραγματοποιείται με καθαρά χρώματα στην πιο έντονη φωτεινότητά τους. Κάποιοι συνδυασμοί είναι: Κίτρινο κόκκινο μπλε Κόκκινο μπλε πράσινο Μπλε κίτρινο μωβ Κίτρινο πράσινο μωβ κόκκινο Μωβ πράσινο μπλε πορτοκαλί 26

Ο συνδυασμός κόκκινο κίτρινο μπλε είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντίθεσης απόχρωσης. Απαιτούνται τουλάχιστον τρεις διαφορετικές, καθαρές αποχρώσεις. Η ένταση της αντίθεσης φθίνει όσο οι αποχρώσεις αποκλίνουν από τα τρία βασικά χρώματα. Το πορτοκαλί, το πράσινο και το μωβ είναι πιο αδύναμα σε χαρακτήρα από το κίτρινο, το κόκκινο και το μπλε και το αποτέλεσμα ενός τετραδικού σχήματος, τεσσάρων δηλαδή χρωμάτων είναι ακόμα πιο αδύναμο. 2. Αντίθεση ανοιχτού - σκούρου Η πιο δυνατή έκφραση του φωτός και του σκοταδιού είναι το λευκό και το μαύρο. Τα αποτελέσματα είναι αντίθετα με την ύπαρξη των χρωμάτων της κλίμακας του γκρι και των χρωματικών χρωμάτων ανάμεσά τους. 27

3. Αντίθεση ψυχρού θερμού Η αντίθεση μεταξύ ζεστών και ψυχρών χρωμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παράγει αποτελέσματα υψηλής οπτικής αίσθησης. Η αντίθεση αυτή εμπεριέχει στοιχεία που σχετίζονται με την απόσταση και την εγγύτητα, έτσι στη φύση τα αντικείμενα που βρίσκονται πιο μακριά εμφανίζονται ψυχρότερα σε χρώμα. 28

4. Αντίθεση συμπληρωματικών Δύο χρώματα είναι συμπληρωματικά, όταν αναμιχθούν σε ίσες ποσότητες παράξουν ένα ουδέτερο χρώμα. Πάντα για ένα δοσμένο χρώμα υπάρχει το συμπληρωματικό του, στον χρωματικό κύκλο τα συμπληρωματικά χρώματα βρίσκονται αντιδιαμετρικά. 5. Ταυτόχρονη αντίθεση Η ταυτόχρονη αντίθεση πηγάζει από το γεγονός ότι για κάθε δοσμένο χρώμα το μάτι αναζητά το συμπληρωματικό του χρώμα και το παράγει αυθόρμητα σε περίπτωση απουσίας του. 29

6. Ποιοτική αντίθεση Η ένταση ή αλλιώς η ποιότητα σχετίζεται με το βαθμό καθαρότητας του χρώματος. Η ποιοτική αντίθεση, είναι η αντίθεση μεταξύ των καθαρών και των μουντών χρωμάτων. 7. Ποσοτική αντίθεση Η ποσοτική αντίθεση σχετίζεται με τη ποσότητα δύο ή περισσότερων χρωμάτων. Παρακάτω παρουσιάζονται τα ποσοστά που αντιστοιχούν σε κάθε χρώμα σε σχέση με τα υπόλοιπα. 30

3.4. Χρώμα και μαγικιάζ Στα μπλε μάτια, ταιριάζουν: πορτοκαλί αποχρώσεις ανοιχτό καφέ & αποχρώσεις του καφέ χρυσαφί, μπρονζέ, ροδακινί και βερικοκί. Χρώματα που καλύτερα να αποφύγετε: 31

Το μπλε και το πράσινο που μπορεί να «κλέψουν» από το χρώμα των μπλε ματιών. Στα πράσινα μάτια ταιριάζουν: Μοβ, ροζ, δαμασκηνί, μελιτζανί, ανοιχτό καφετί, χρυσαφί το βερικοκί, το πορτοκαλί και γενικώς οι μπρονζέ αποχρώσεις καθώς και το μώβ. Χρώματα που καλύτερα να αποφύγετε: Κυρίως το ανοιχτό μπλε Στα καστανά μάτια ταιριάζουν: Σχεδόν όλα τα χρώματα. Χρυσαφένιες και μπρονζέ αποχρώσεις είναι ιδανικές. 32

Ξανθιά: Τα ξανθά μαλλιά μπορούν να κάνουν το πρόσωπο να φαίνεται πιο «ζεστό» και λαμπερό. Το φυσικό μακιγιάζ, οι γήινες και bronze αποχρώσεις αναδεικνύουν με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Χρώματα που ταιριάζουν: Σκιές σε φυσικές αποχρώσεις, ροζ παλ, ροδακινί, σαμπανιζέ, μπρονζέ. Μάτια: bronze ή χρυσή απόχρωση και ολοκλήρωσε το μακιγιάζ των ματιών σου χρησιμοποιώντας ένα καφέ μολύβι. Κοκκινομάλλα: Χρώματα που ταιριάζουν: σκιές σε έντονες αποχρώσεις. Το μοβ, το κόκκινο, το πράσινο δεν μοιάζουν εκκεντρικά, απλά φωτίζουν το πρόσωπο. Βέβαια και οι πιο φυσικές αποχρώσεις, όπως το καφέ και το ροζ, είναι ιδανικά. Μάτια: Λόγω του έντονου χρώματος των μαλλιών, χρειάζεται ένα επίσης εκκεντρικό μακιγιάζ στα μάτια για να τονιστούν τα χαρακτηριστικά, όπως είναι η πράσινη σκιά Χείλη: Φυσικές αποχρώσεις μόνο! Το μέγιστο που μπορεί κάνεις να πειραματιστεί είναι με αποχρώσεις του ροζ και του καφέ. 33

Καστανή: Μπορείς να κάνεις σχεδόν τα πάντα. Τα φωτεινά κραγιόν μπορούν με τον πιο απλό τρόπο να τονίσουν τα χαρακτηριστικά του προσώπου. Χρώματα που ταιριάζουν: Τα ζεστά και ζωντανά χρώματα όπως το καφέ-κόκκινο, και οι μεταλλιζέ σκιές. Μάτια: χρυσές, μεταλλιζέ ή και μπρονζέ σκιές. Χείλη: όλες οι αποχρώσεις του κόκκινου, για καθημερινές αλλά και πιο επίσημες εμφανίσεις. Μαυρομάλλα: το έντονο σκούρο χρώμα των μαλλιών είναι από μόνο του εντυπωσιακό, οπότε τόνισε μόνο τα μάτια ή μόνο τα χείλη. Χρώματα που ταιριάζουν: γκρι μεταλλιζέ, φωτεινό ροζ, κόκκινο. Μάτια: Σκουρόχρωμες σκιές στις αποχρώσεις του μαύρου ανθρακί είναι ιδανικές. Χείλη: κόκκινο και έντονες ροζ αποχρώσεις. 34

Ανακεφαλαίωση Ως χρωματική αρμονία ορίζεται μια ελκυστική σύνθεση των χρωμάτων. Η αρμονία αναφέρεται σε εκείνα τα χρώματα που όταν αναμιχθούν κάνουν ένα ουδέτερο. Η μεγαλύτερη ίσως χρησιμότητα του χρωματικού κύκλου είναι η βοήθεια που μας παρέχει στο να δημιουργούμε αρμονικούς συνδυασμούς χρωμάτων. Όλοι οι συνδυασμοί του χρωματικού κύκλου βασίζονται στην αντίθεση της απόχρωσης, οι άλλες δύο ιδιότητες οι οποίες και μπορούν να παίρνουν οποιαδήποτε τιμή. Οι χρωματικοί συνδυασμοί κατηγοριοποιούνται σε συμπληρώσεις, μονοχρωματικά χρώματα, ανάλογα χρώματα, τριαδικά χρώματα, χωρισμένα συμπληρωματικά και διπλά χωρισμένα συμπληρωματικά. Όλοι οι χρωματικοί συνδυασμοί βασίζονται σε επτά πιθανούς τύπους αντιθέσεων και αυτοί είναι αντίθεση του χρώματος καθ αυτό, αντίθεση ανοικτού σκούρου, αντίθεση θερμού ψυχρού, αντίθεση συμπληρωματικών, ταυτόχρονη αντίθεση, ποιοτική αντίθεση και ποσοτική αντίθεση. 35

4. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ 4.1. Χρώμα δέρματος Το ανθρώπινο δέρμα δεν είναι ένα χρώμα, αλλά πολλά. Όταν ένας καλλιτέχνης αρχίζει να το χρωματίζει χρησιμοποιεί όλα τα χρώματα της παλέτας του, χρησιμοποιώντας όχι ακριβώς θερμά χρώματα, αλλά και αποχρώσεις αυτών. Ένα σκούρο δέρμα μπορεί να έχει και τις δύο αποχρώσεις, μπλε και κόκκινο σε τόνους που δείχνουν σε μείγμα το μωβ. Η αναγνώριση των τόνων του δέρματος είναι βασική εργασία για την εκλογή του μακιγιάζ. Μόλις αναλυθεί το υπόστρωμα του χρώματος του δέρματος, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκιές μακιγιάζ αυτού του χρώματος ή του συμπληρωματικού του. Αν το υπόστρωμα του δέρματος είναι θερμό της κλίμακας του ροζ, ερυθρού, πορτοκαλί ή κίτρινο αποχρώσεις και τόνοι αυτών των χρωμάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν σα βάσεις για το ρουζ και το κραγιόν. Σκιές από τα συμπληρωματικά τους, πράσινο, μπλε και μωβ θα είναι ελκυστικές για μακιγιάζ ματιών. Ο τόνος του δέρματος μπορεί να είναι ψυχρός, θερμός ή ουδέτερος. Ψυχρός τόνος: Το δέρμα που ανήκει σε αυτήν την κατηγορία είναι ελαφρώς κοκκινωπό. Αυτός ο τύπος του δέρματος έχει την τάση να καίγεται εύκολα στον ήλιο και στους ανθρώπους με αυτόν τον τύπο ταιριάζουν ασημένια κοσμήματα. Οι φλέβες αυτού του τύπου είναι κυρίως μπλε χρώματος και ένα κόκκινο ψυχρό χρώμα στα χείλη μπορεί να φωτίσει το πρόσωπό τους. Θερμός τόνος: Το δέρμα αυτής της κατηγορίας έχει κιτρινωπό υπόστρωμα ή χρυσό λαδί. Στα άτομα αυτής της κατηγορίας δέρματος ταιριάζουν περισσότερο τα χρυσά κοσμήματα, παρά τα ασημένια και οι φλέβες είναι κυρίως πράσινου χρώματος. Ένα θερμό κόκκινο χρώμα, προς το πορτοκαλί μπορεί να αναδείξει το πρόσωπό τους. Ουδέτερος τόνος: Το δέρμα αυτής της κατηγορίας έχει και κοκκινωπό και χρυσό υπόστρωμα. Στο δέρμα αυτό ταιριάζουν και τα ασημένια, αλλά και τα χρυσά κοσμήματα και οι φλέβες είναι μπλε πράσινες. Όλα τα χρώματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτόν τον τύπο δέρματος. 36

4.2. Χρώμα και φωτισμός Ο τύπος του φωτός (λάμπες πυρακτώσεως, λάμπες φθορισμού, χαμηλός βραδινός φωτισμός, φως ημέρας) είναι η αρχική διαπίστωση όταν φθάσετε να προσδιορίσετε το πιο κατάλληλο και κολακευτικό χρώμα για το μακιγιάζ. Τα περισσότερα σπίτια έχουν φώτα πυρακτώσεως που δίνουν ζεστό κίτρινο φως, στέλνει λίγα χρώματα και είναι πιο μαλακό. Το μακιγιάζ για αυτόν τον τύπο φωτισμού είναι εύκολο, διότι σχεδόν όλα τα χρώματα ενισχύονται. Το φως από λάμπες φθορισμού δεν είναι κολακευτικό και μπορεί να είναι πρόβλημα. Είναι αδύνατο να δείτε αληθινά χρώματα σε όλον τον τύπο φωτισμού, διότι υπάρχει έλλειψη ερυθρού φάσματος στο φάσμα φθορισμού. Χρώματα μακιγιάζ με μπλε χροιά είναι πιο αρμονικά. Είναι καλύτερο να αποφεύγετε τη χρήση κίτρινου και κόκκινου στο μακιγιάζ που θα φαίνονται κάτω από το φως των λυχνιών φθορισμού. Τα φώτα φθορισμού κάνουν πιο σκούρα τα σκούρα χρώματα, έτσι βάφοντας τα βλέφαρα θα φαίνονται διπλάσια σκούρα. Μπλε φως Το φως από λάμπες φθορισμού δεν είναι κολακευτικό και μπορεί να είναι ένα πρόβλημα διότι χρησιμοποιείται σε πολλούς χώρους εργασίας. Είναι αδύνατο να δείτε αληθινά χρώματα σε όλο τον τύπο φωτισμού, διότι υπάρχει έλλειψη κόκκινου φωτός στις λάμπες φθορισμού. Χρώματα μακιγιάζ με μπλε χροιά είναι πιο αρμονικά, επειδή είναι μικρής έντασης. Είναι καλύτερο να αποφεύγετε τη χρήση κίτρινου και κόκκινο στο μακιγιάζ που θα φαίνονται κάτω από το φως των λυχνιών φθορισμού και κάνουν τα σκούρα χρώματα να φαίνονται ακόμα πιο σκούρα. Επειδή τα φώτα του γραφείου παραποιούν τα χρώματα, πρέπει να προσέχετε όταν χρησιμοποιείτε βαφές και σκιές. Τα χρώματα του μακιγιάζ με μπλε αποχρώσεις ταιριάζουν καλύτερα. Βαρύ μακιγιάζ και πυκνά προϊόντα φαίνονται σαν να είναι στην κορυφή του δέρματος αντί να επιτυγχάνουν να βρίσκονται σα μέρος του δέρματος του προσώπου. Επίσης, κάθε καλλυντικό που δίνει γυαλάδα θα αντανακλά τον απωθητικό κυανοπράσινο φωτισμό της λάμπας φθορισμού. Προϊόντα ματ θα φαίνονται πιο βελούδινα, ενώ επιβάλλονται οι διαφανείς πούδρες. Το χρώμα για τα χείλη πρέπει να έχει μια βάση μπλε ροζ. Τα κρεμ χρώματα είναι πιο αρεστά για το δέρμα από τα παγερά χρώματα που δίνουν όψη καλύμματος. Οι σκιές ματιών σε μπλε χρώμα αναμειγνύονται καλά με το ανακλώμενο μπλε φως. Το μπεζ τείνει να γίνει γκρι και το 37

κίτρινο γίνεται μουντό. Μείνετε στα μπλε χρώματα, τυρκουάζ, πράσινα, μωβ τα σαφή ψυχρά χρώματα. Πράσινο φως, φως ημέρας Το φως της ημέρας είναι το ολιγότερο φως και το λιγότερο κολακευτικό απ όλα. Το μακιγιάζ μπορεί να φαίνεται σαν διπλάσια βαρύ από όσο έχει χρησιμοποιηθεί στην πράξη. Το δυνατό φως φαίνεται να έλκει την προσοχή ακόμη και στις λεπτότερες ατέλειες και τα μικρότερα ελαττώματα, αλλά λόγω της καθαρότητας του διαπεραστικού λευκού φωτός, είναι το φως στο οποίο βλέπουμε τα χρώματα στην πιο αληθινή τους τονικότητα. Έτσι, ένας κανόνας είναι η μικρότερη ποσότητα μακιγιάζ ταιριάζει στην πιο μεγάλη ποσότητα φωτός. Το φως της ημέρας είναι ο χρόνος για την τελική φυσική όψη. Αποφεύγετε τα περιγράμματα για το φως της ημέρας, διότι γίνονται πολύ φανερά. Το μπεζ και το μπρούτζινο σε λεπτούς τόνους ταιριάζουν πολύ επάνω στο πρόσωπο, το μακιγιάζ των ματιών να είναι στο ελάχιστο, ακόμη και των φρυδιών. Για το στόμα δοκιμάστε να μείνετε στα χρώματα καθαρού τόνου, μην περιγράφετε τα χείλη πιο σκούρα από το κύριο χρώμα διότι θα δείχνει πιο τραχύ. Νυκτερινός φωτισμός Για νυκτερινό φωτισμό χρησιμοποιείτε λίγο ροζ όταν κάνετε μακιγιάζ. Πολλά εστιατόρια και ξενοδοχεία χρησιμοποιούν ροζ λάμπες για να δίνουν κολακευτικό φωτισμό, απαλό, χωρίς εστίαση προς όλους και όλα τα αντικείμενα γύρω. Τα σκούρα χρώματα φαίνονται πιο σκούρα, πολύ μακιγιάζ και πολύχρωμο φαίνεται επιδεικτικά. Απαλός χαμηλός βραδινός φωτισμός είναι ο καλύτερος όταν χρησιμοποιείται λαμπερά προϊόντα. 4.3. Συμβολισμός του χρώματος Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν κάνει μελέτες του χρώματος επειδή σχετίζεται με τη συμπεριφορά και τα αισθήματα των ανθρώπων. Μερικές από αυτές τις μελέτες έχουν δείξει ότι 38

το χρώμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σα βοήθεια που επιδρά σαν κατευναστικό των αισθημάτων και στην ανακούφιση από το στρες. Πως μπορούμε να συνδυάσουμε χρώματα με διάφορες δραστηριότητες και συναισθήματα, αυτό ανάγεται σε παλαιές αρχέγονες εποχές. Πιστεύεται ότι οι παλαιοί άνθρωποι έμαθαν να συνδυάζουν το κόκκινο με το ζωογόνο αίμα. Μετά την ανακάλυψη της φωτιάς το κόκκινο συνδυάστηκε με τη θερμότητα. Επειδή ο ήλιος ( κόκκινο και χρυσό) δίνει φως και ζέστη έγινε σύμβολο της ζωογόνου δύναμης. Σε αντίθεση, το μαύρο συνδυάστηκε με το σκοτάδι της νύχτας. Το λευκό είναι από πολύ καιρό το σύμβολο της αγνότητας όπως το χιόνι ή το σύννεφο. Σε πολλές κοινωνίες μωβ χρώματος ρούχα φορούσαν μόνο πρόσωπα του βασιλικού καθεστώτος. Το μπλε συνδυάστηκε με το γαλήνιο ουρανό και τη θάλασσα, ενώ το πράσινο με τη γη και τα φυτά. Κάθε χρώμα έχει τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά και επηρεάζει με το δικό του τρόπο τον άνθρωπο. Κόκκινο Το κόκκινο είναι το χρώμα που διεγείρει τις αισθήσεις και τα πάθη. Συνδέεται με τη δύναμη, την ενεργητικότητα, τη ζωτικότητα και το ενδιαφέρον για τη ζωή. Στη θετική του όψη το κόκκινο διεγείρει την τάση για δύναμη, χαρά, ευτυχία και αγάπη. Είναι ένα από τα βασικά χρώματα της φωτιάς και το βαθύ κόκκινο διεγείρει τη ζωική φύση, τα σωματικά πάθη. Το κόκκινο του αίματος αντιπροσωπεύει τα βάσανα της ζωής. Το κόκκινο είναι προσωπικό, το χρώμα με τη μεγαλύτερη ζεστασιά. Η αρνητική πλευρά των δονήσεων του κόκκινου διεγείρει το φόβο, προκαλεί ανεξέλεγκτο πάθος, λαγνεία και υπερβολική οργή. Το κόκκινο μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν η ζωτικότητα είναι χαμηλή ή η κυκλοφορία του αίματος δεν είναι καλή. Είναι το χρώμα που ενοχλεί περισσότερο τα άτομα με ψυχικές διαταραχές ή νευρώσεις και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στο περιβάλλον τους. Έχει τη βραδύτερη δόνηση απ όλα τα ορατά χρώματα και επηρεάζει τα αισθήματα ταχύτερα απ οποιοδήποτε άλλο. Πορτοκαλί Το πορτοκαλί διεγείρει τη δημιουργικότητα και τη φιλοδοξία, καθώς και την ενεργητικότητα. Γεννά, επίσης, περηφάνια και μια τάση προφύλαξης του εαυτού μας και των άλλων, καθώς και των ζώων, των φυτών και των άψυχων αντικειμένων. Υπερβολική, όμως, έκθεση στο πορτοκαλί μπορεί να προκαλέσει μεγάλη νευρικότητα και ανησυχία. Πολλά φρούτα και λαχανικά έχουν χρώμα πορτοκαλί ή πορτοκαλί κόκκινο, πράγμα που το κάνει χρώμα της θρέψης. Ο φυτοκόμος Luther Burbank ανακάλυψε ότι το πορτοκαλί φως επιταχύνει την ανάπτυξη των φυτών. Στα 39

ορυκτά το πορτοκαλί αντιπροσωπεύει την έλξη των στοιχείων, λειτουργώντας ως συνεκτική ατομική δύναμη. Κίτρινο Το κίτρινο είναι κατά κύριο λόγο χρώμα της χαράς, αλλά φέρνει και σοφία, κατανόηση και τη μεγαλύτερη δυνατή διαισθητική αντίληψη. Στη χρυσαφένια του απόχρωση το κίτρινο αντιπροσωπεύει την πνευματική τελείωση, την ηρεμία και την ξεκούραση. Είναι το χρώμα του ηλιακού φωτός, της νιότης, της χαράς. Χαρακτηριστικά, το κίτρινο κάνει τα δωμάτια που δε φωτίζονται από τον ήλιο φωτεινά και χαρούμενα όταν οι τοίχοι είναι βαμμένοι μ αυτό. Είναι επίσης ένα καλό χρώμα για το βάψιμο της κουζίνας. Τα κίτρινα φρούτα και λαχανικά δρουν ως καθαρτικά και καλμάρουν τα νεύρα. Στην πιο θετική του δόνηση, το χρυσαφί κίτρινο είναι ιδιαίτερα πνευματικό χρώμα και διεγείρει το αίσθημα της συμπόνιας και της δημιουργικότητας. Στην αρνητική όψη, ωστόσο, το κίτρινο αν είναι ιδιαίτερα λαμπερό ή χρησιμοποιείται πολύ συχνά, προκαλεί νευρική υπερδιέγερση και μπορεί να οδηγήσει σε ψυχικό ερεθισμό που φτάνει τα όρια της τάσης για καταστροφή. Το κίτρινο στην αρνητική του δόνηση είναι επίσης το χρώμα της δειλίας και καταστροφικής κυριαρχίας. Πράσινο Το πράσινο είναι το χρώμα της φύσης, από το χλομό πράσινο των πρώτων φύλλων των δέντρων, μέχρι το βαθύ πράσινο των μεγάλων δασών. Το πράσινο είναι κατευναστικό, επουλωτικό, ειρηνικό στη θετική του πλευρά. Είναι ξεκούραση για άτομα κουρασμένα σωματικά ή διανοητικά και έχει μεγάλη θεραπευτική δύναμη. Στην αρνητική του πλευρά το πράσινο αντιπροσωπεύει τον εγωισμό, τη ζήλια, την οκνηρία. Τα βαριά, σκούρα πράσινα χρώματα μπορεί να προκαλέσουν κατάθλιψη, ακόμα και εξασθένηση. Το πράσινο είναι κατάλληλο για την απάλυνση του πόνου, το κιτρινοπράσινο διεγείρει, στο ψυχικό επίπεδο, τη γενναιοδωρία και στο σωματικό την αποβολή των άχρηστων ουσιών από τον οργανισμό. Το πράσινο της άνοιξης αντιπροσωπεύει την καινούργια ζωή, την αναγέννηση, τη χαρά. Γαλάζιο (ανοιχτό κυανό) Το γαλάζιο είναι το χρώμα της ουράνιας συνείδησης, της αλήθειας, της αρμονίας, της ηρεμίας και της ελπίδας. Τα γυναικεία φορέματα που έχουν το χρώμα του γαλάζιου του ουρανού, 40