ΛΥΚΕΙΟ.. Σχολική Χρονιά 2015-2016 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ Μάθημα: ΧΗΜΕΙΑ Α Λυκείου Ημερομηνία:., 2016 Διάρκεια εξέτασης Χημεία-Βιολογία: 2 ώρες Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας: Τμήμα: Aρ.:. ΒΑΘΜΟΣ:.. Υπογραφή καθηγητή/τριας: 65 100 Οδηγίες: To εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από εννέα (9) σελίδες. Να απαντηθούν και τα τρία μέρη Α, Β και Γ του δοκιμίου. Το εξεταστικό δοκίμιο βαθμολογείται με 65 μονάδες. Επιτρέπεται η χρήση μόνο μη προγραμματιζόμενων υπολογιστικών μηχανών. Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή διορθωτικής ταινίας. Χρήσιμα δεδομένα: Ατομικοί αριθμοί στοιχείων: 6C, 7N, 8O, 9F, 11Na, 12Mg, 13Al, 15P, 16S, 17Cl, 19K, 20Ca Σχετικές ατομικές μάζες Ar: H=1, C=12, N=14, O=16, Na=23, Mg=24, Al=27, S=32, Cl=35,5, K=39, Ca=40, Γραμμομοριακός όγκος, Vm = 22,4 L Αριθμός Avogadro, Ν Α = 6,02x10 23 1
ΜΕΡΟΣ Α : Ερωτήσεις 1 4 Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις 1-4. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με πέντε (5) μονάδες. Ερώτηση 1 Α. Να συμπληρώσετε τα κενά στον παρακάτω πίνακα: (3μ) Σύμβολο σωματιδίου Μαζικός αριθμός (Α) Αριθμός πρωτονίων Αριθμός ηλεκτρονίων Αριθμός νετρονίων Ο 8 8 O²ˉ K 39 20 K + Β. α) Ένα στοιχείο Χ βρίσκεται στην 4 η περίοδο και στη IIΑ ομάδα του περιοδικού πίνακα. Να γράψετε την ηλεκτρονική δομή του στοιχείου Χ.... β) Τι είδους δεσμό μπορεί να σχηματίσει το άτομο του στοιχείου Χ με το άτομο του οξυγόνου, ιοντικό ή ομοιοπολικό; Να εξηγήσετε. Ερώτηση 2 Δίνονται οι ουσίες: MgCl 2, Ι 2, HCl, Λάδι, NaΗ, NH 3 α) Να ταξινομήσετε τις πιο πάνω ουσίες σε ιοντικές, πολικές (πολωμένες) ομοιοπολικές και σε απολικές (μη πολωμένες) ομοιοπολικές: (3μ.) Ιοντικές Πολικές Ομοιοπολικές Απολικές Ομοιοπολικές β) Ποιες από αυτές διαλύονται καλύτερα στο πετρέλαιο; Να εξηγήσετε. 2
Ερώτηση 3 Δίνονται τα ακόλουθα στοιχεία με τους ατομικούς τους αριθμούς: 9F, 13Al, 18Ar α) Να γράψετε σε ποια κύρια ομάδα και σε ποια περίοδο του περιοδικού πίνακα ανήκουν τα πιο πάνω στοιχεία. (3μ.) Χημικό στοιχείο Ομάδα Περίοδος 9F 13Al 18Ar β) Ποιο από τα πιο πάνω στοιχεία έχει παρόμοιες ιδιότητες με το 17Cl; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.... γ) Ποιο από τα πιο πάνω στοιχεία δύσκολα σχηματίζει χημικές ενώσεις; Να εξηγήσετε. Ερώτηση 4 α) Να δείξετε, χρησιμοποιώντας τα ηλεκτρόνια της εξωτερικής στιβάδας (σύμβολα Lewis), τον τρόπο σχηματισμού του δεσμού μεταξύ: ι. Του καλίου, 19Κ και του θείου, 16S ιι. Του αζώτου, 7Ν και του υδρογόνου, 1Η β) Να γράψετε για την ένωση που σχηματίζεται μεταξύ του καλίου, 19Κ και του θείου, 16S: ι. τον χημικό τύπο:. (0.5μ.) ιι. το όνομα:.. ιιι. δύο (2) φυσικές ιδιότητες που αναμένεται να έχει. (0.5μ.) 3
MΕΡΟΣ Β : Ερωτήσεις 5-7 Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις 5-7. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με δέκα (10) μονάδες. Ερώτηση 5 Α. Δίνεται μέρος του περιοδικού πίνακα. Tα γράμματα που δίνονται δεν είναι τα πραγματικά σύμβολα των στοιχείων. (4μ.) Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV V VI VII VIII 1 A Γ 2 Σ Φ Ε Ζ Δ Λ 3 Μ Ψ Θ 4 Π Ω 5 Να επιλέξετε το κατάλληλο γράμμα για το στοιχείο που αντιστοιχεί σε κάθε μία από τις παρακάτω πληροφορίες. Είναι αλκαλική γαία και διαθέτει 3 ηλεκτρονικές στιβάδες: Έχει ατομικό αριθμό 8: Έχει ηλεκτρονική δομή 2.2 : Βρίσκεται στην τέταρτη περίοδο και σχηματίζει κατιόν 2 + :. Είναι το πιο ηλεκτροαρνητικό στοιχείο:. Ανήκει στα αλογόνα και βρίσκεται στη 3 η περίοδο: Είναι το αλκάλιο με τη μικρότερη ατομική ακτίνα:.. Είναι το ευγενές αέριο που το άτομο του έχει ίδια ηλεκτρόνια με το ιόν Δ - :... Β. Ποσότητα οργανικής ένωσης Α με μοριακό τύπο( Μ.Τ.) C 2Η 6 ζυγίζει 120 g. α) Να γράψετε τον συντακτικό τύπο (Σ.Τ.) της ένωσης Α. β) Να ονομάσετε την ένωση Α. γ) Να υπολογίσετε για τη μάζα των 120 g της ένωσης Α: ι. τον αριθμό των mole, 4
ιι. τον όγκο που καταλαμβάνει σε συνθήκες STP,. ιιι. τον αριθμό των μορίων και ιν. τον αριθμό των ατόμων άνθρακα, C, που περιέχονται στην ποσότητα αυτή. Ερώτηση 6 Α. Δίνονται οι πιο κάτω χημικές ενώσεις (ι) έως (xιι): (ι) CH 3OΗ (ιι) CH 3CH 2C CH (ιιι) CH 3C N (ιν) CaCO 3 (ν) (νι) CH 3 CH 2 CHCH 3 (νιι) C H 2 CH 2 CH 3 O CH2 CH 2 (νιιι) C 3H 8 (νιιιι) (x) C 2H 4 (xι) CH 4 (xιι) CO 2 H 2 C CH 2 α) Ποιες είναι ανόργανες;... β) Ποιες είναι ακόρεστες;... γ) Ποιες είναι κυκλικές; δ) Ποιες είναι αλκάνια; (1,5μ.) ε) Να ονομάσετε τις ενώσεις (ι), (ιι) και (νι). (1,5μ.)... Β. Να γράψετε τους συντακτικούς τύπους (Σ.Τ.) των οργανικών ενώσεων με βάση τις πιο κάτω πληροφορίες: (4μ.) α) Αλκένιο με τρία (3) άτομα άνθρακα: β) Αλκίνιο με δύο (2) άτομα άνθρακα: 5
γ) Αλκάνιο με ευθύγραμμη ανθρακοαλυσίδα που αποτελείται από δέκα (10) άτομα υδρογόνου: δ) Άκυκλη κορεσμένη μονοσθενής αλκοόλη με δύο (2) άτομα άνθρακα: Ερώτηση 7 Α. Να γράψετε αν είναι ορθή ή λανθασμένη, η κάθε μια από τις παρακάτω δηλώσεις και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ι. Τα αναψυκτικά εμφιαλώνονται σε συνθήκες ψηλής πίεσης και χαμηλής θερμοκρασίας, έτσι ώστε να περιέχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που μπορεί να διαλυθεί. (2,25μ.). ιι. Όταν προσθέσουμε νερό σε ένα διάλυμα η περιεκτικότητά του μειώνεται. (1,25μ.).. ιιι. Μπύρα 4 βαθμών περιέχει 4 g αιθανόλης σε κάθε 100 ml μπύρας. (1,25μ.).. ιv. Η διαλυτότητα του NaCl στο νερό αυξάνεται με την αύξηση της πίεσης. (1.25μ.).. B. Σε δύο (2) δοκιμαστικούς σωλήνες Α και Β μεταφέρεται, ξεχωριστά, μικρή ποσότητα ιωδιούχου καλίου, ΚΙ και νιτρικού αργύρου, AgNO 3, αντίστοιχα. Στους δύο (2) σωλήνες προστίθεται αποσταγμένο νερό και το περιεχόμενό τους ανακινείται ζωηρά. Τέλος, το περιεχόμενο του σωλήνα Α προστίθεται στο περιεχόμενο του σωλήνα Β. α) Ποια είναι η φυσική κατάσταση των δύο χημικών ενώσεων; (0,5μ.) Σωλήνας Α (KI) : Σωλήνας Β (AgNO3) : β) Τι αναμένεται να παρατηρηθεί στον καθένα από τους δύο (2) σωλήνες μετά την ανακίνηση με το αποσταγμένο νερό; (0,5μ.) Σωλήνας Α (KI) : Σωλήνας Β (AgNO3) : 6
γ) Τι αναμένεται να παρατηρηθεί μετά την προσθήκη του περιεχομένου του σωλήνα Α στον σωλήνα Β; (0,5μ.) δ) Να συμπληρώσετε τη σχετική χημική αντίδραση KI + AgNO 3 Γ. Κατά τη διαδικασία παρασκευής του γιαουρτιού, προστίθεται μικρή ποσότητα χλωριούχου ασβεστίου, γιατί με την παστερίωση ή την αποστείρωση, μειώνεται η ποσότητα του ασβεστίου στο γάλα. Σε μια γαλακτοβιομηχανία ένας υπάλληλος μπέρδεψε τη συσκευασία του χλωριούχου ασβεστίου με τη συσκευασία του χλωριούχου νατρίου. α) Να εισηγηθείτε μια μέθοδο, την οποία θα μπορούσε να εφαρμόσει ο Χημικός της εταιρείας, για να προσδιορίσει το περιεχόμενο της κάθε συσκευασίας. (0,5μ.) β) Να αναφέρετε τις παρατηρήσεις που, σύμφωνα με τη μέθοδο που εισηγείστε, θα οδηγήσουν τον Χημικό στην ταυτοποίηση των δύο αλάτων. ΜΕΡΟΣ Γ : Να απαντήσετε στην ερώτηση 8. Η ορθή απάντηση βαθμολογείται με δεκαπέντε (15) μονάδες. Ερώτηση 8 Α. Η ανίχνευση του άνθρακα και του υδρογόνου σε οργανική ένωση βασίζεται στην αντίδραση της καύσης. α) Ποιο από τα προϊόντα καύσης δηλώνει την παρουσία: ι. του άνθρακα.(0,5μ.) ιι. του υδρογόνου (0,5μ.) β) Να ονομάσετε το αντιδραστήριο που χρησιμοποιείται για την ανίχνευση του προϊόντος καύσης του άνθρακα. (0,5μ.) 7
γ) Δίνεται μια απλή συσκευή για την ανίχνευση του υδρογόνου σε οργανική ένωση. Χ Ψ ι. Να ονομάσετε τις ουσίες Χ και Ψ. ιι. Να γράψετε τρεις (3) παρατηρήσεις που αναμένεται να γίνουν στο δοκιμαστικό σωλήνα. (1,5μ.) Β. α) Υδατικό διάλυμα HNO 3 έχει περιεκτικότητα 1,26 % w/v (κ.ο). Να υπολογίσετε τη μοριακότητα του διαλύματος. β) Να υπολογίσετε τη μάζα του ΚΝΟ 3 που πρέπει να διαλύσετε σε νερό, έτσι ώστε να προκύψει διάλυμα όγκου 250 ml και συγκέντρωσης 0,5 Μ. 8
γ) Να υπολογίσετε τον όγκο διαλύματος NaOH 2 Μ που απαιτείται για την παρασκευή 400 ml διαλύματος 2 % w/v (κ.ο.) δ) Ποσότητα 6,4 g του αερίου ΑO 2 καταλαμβάνει όγκο 2,24 L σε συνθήκες S.T.P. (Το γράμμα Α δεν είναι το πραγματικό σύμβολο του στοιχείου). Να υπολογίσετε τη σχετική ατομική μάζα του στοιχείου Α. ε) Δίνεται η χημική αντίδραση: Na + Η 2Ο NaΟΗ + Η 2 ι. Να γράψετε τους συντελεστές, έτσι ώστε να ισοσταθμίσετε την πιο πάνω αντίδραση. ιι. Να υπολογίσετε τον όγκο του υδρογόνου που εκλύεται, όταν αντιδράσουν πλήρως 2,3 g νατρίου σε συνθήκες S.T.P. -ΤΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ- 9