Μάθημα ΙΑ 43 Εμβάθυνση στην Αρχαιολογία. Όψεις της βυζαντινής μικρογραφικής ζωγραφικής, μικροτεχνίας και κεραμικής (4ος-15ος αι.)

ΕΚΠΑ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΚ. ΕΤΟΣ 2017-18 Μάθημα ΙΑ 43 Εμβάθυνση στην Αρχαιολογία Όψεις της βυζαντινής μικρογραφικής ζωγραφικής, μικροτεχνίας και κεραμικής (4ος-15ος αι.) ΕΛΕΦΑΝΤΟΣΤΑ

Τρίπτυχο Harbaville, Δέηση και άγιοι, μέσα 10ου αι., Παρίσι, Λούβρο,

Ελεφάντινο κιβωτίδιο Veroli, μέσα-τέλη 10ου αι., V&Α, Λονδίνο

Κάλυμμα Ευαγγελίου του Όθωνος Γ με ένθετο ελεφάντινο πλακίδιο μέσα 10ου αι., Μόναχο

To υλικό

Κατάσχεση χαυλιοδόντων αξίας 90.000.000 στην Κένυα

Ελεφαντοστό Barberini, φύλλο τριπτύχου, α μισό του 6ου αιώνα, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

Οι απαρχές της ελεφαντουργίας

Μυκηναϊκό ελεφαντοστέινο χτένι, 13ος αι. π.χ., Σπάτα Αττικής (ΕΑΜ).

Ελεφαντοστέινες κεφαλές από τον τάφο της Βεργίνας, 4ος αι. π.χ.

Κάτω άκρο ελεφαντοστέινoυ αγάλματος, εποχή Αυγούστου (ΜΕΤ).

Τα ελεφαντοστά στο Βυζάντιο

Ο Χριστός στέφει τον Ρωμανό Β και την Ευδοκία, ελεφαντοστό, 10ος αι., Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη

Ο θρόνος του επισκόπου Μαξιμιανού, π. 547, Ραβέννα

Ελεφαντοστέινο κιβωτίδιο με πολεμιστές και χορευτές, 11ος αι., ΜΕΤ

Πρώτη ύλη: προέλευση και κατεργασία

Βυζαντινό μεταξωτό ύφασμα του 11ου- 12ου αι.

Aπεικόνιση ελεφαντουργού, Marc.gr Z479

Ελεφαντοστέινο πλακίδιο, με παράσταση της Κοίμησης, τέλη 10ου αι., ΜΕΤ

Ελεφαντοστέινο εικονίδιο με τον Πρόδρομο, β μισό 10ου αι., V & A

Ελεφαντοστέινο εικονίδιο με την Παναγία Οδηγήτρια, μέσα 10ου μέσα 11ου αι., Κπολη (ΜΕΤ)

Παλαιοχριστιανική/πρωτοβυζαντινή περίοδος

Ελεφαντοστό Barberini, φύλλο διπτύχου, α μισό του 6ου αιώνα, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου.

Πυξίδες

Ελεφαντοστέινη πυξίδα με τις μυροφόρες στο μνημείο, 5ος αιώνας, ΜΕΤ

Ελεφαντοστέινη πυξίδα με παράσταση του μαρτυρίου του Δανιήλ, 5ος αι., Λονδίνο

Ελεφαντοστέινη πυξίδα με παράσταση του μαρτυρίου του Αγίου Μηνά, 6ος αι., Λονδίνο

Ελεφαντοστέινη πυξίδα με τον θρίαμβο του Διονύσου στην Ινδία, 5ος αιώνας, ΜΕΤ

Ελεφαντοστέινη πυξίδα με την κρίση του Πάρη και άλλες μυθολογικές σκηνές, 5ος αιώνας, Βαλτιμόρη

Πολυτελή έπιπλα

Ο θρόνος του επισκόπου Μαξιμιανού, π. 547, Ραβέννα

Ta υπατικά δίπτυχα

Eλεφαντοστέινα υπατικά δίπτυχα του Ιουστινιανού, 521, Κπολη (ΜΕΤ)

Eλεφαντοστέινα υπατικά δίπτυχα του Ιουστινιανού, 521, Κπολη (ΜΕΤ) COM[es] MAG[ister] EQQ[uitum] ET P[editum] PRAES[entalis] ET C[onsul] ORD[inarius] PATRIBVS ISTA MEIS OFFERO CONS[ul] EGO

Eλεφαντοστέινα υπατικά δίπτυχα του Ιουστινιανού, 521, Κπολη (ΜΕΤ) FL[avius] PETRVS SABBAT[ius]IVSTIN[ianus] V[ir] I[n]L[ustris] MVNERA PARVA QVIDEM PRETIO SED HONORIBVS ALMA

Υπατικό δίπτυχο του Αρεοβίνδου, ελεφαντόδοντο, 506, Παρίσι, Λούβρο

Ελεφαντοστέινο υπατικό δίπτυχο του Κλεμεντίνου, 513, Λίβερπουλ, Eθνικό Μουσείο.

Ελεφαντοστέινο υπατικό δίπτυχο του Αναστασίου, 517, Παρίσι Εθν. Βιβλιοθήκη

Υπατικό δίπτυχο του Ιουστίνου, ελεφαντόδοντο, 540, Βερολίνο

Ελεφαντοστείνη πλάκα διπτύχου, η αυτοκράτειρα Αριάδνη, αρχές 6ου αιώνα, Φλωρεντία Museo di Bargello.

Ελεφαντοστείνη πλάκα διπτύχου, o αρχάγγελος Μιχαήλ, 527-565, Βρετανικό Μουσείο

Φύλλα διπτύχων και πλακίδια με συμβολικές παραστάσεις

Ελεφαντοστέινο δίπτυχο με προσωποιήσεις Κωνσταντινούπολης και Ρώμης, τέλη 5ουαρχές 6ου αιώνα, Βιέννη

Φύλλα διπτύχων και πλακίδια με χριστιανική θεματολογία

Ελεφαντοστέινη πλάκα, οι Μυροφόρες στο μνήμα, η Ανάσταση του Χριστού, δίζωνη, π. 400, Μόναχο

Ελεφαντοστέινο πλακίδιο με παράσταση αρχαγγέλου, β τέταρτο 6ου αιώνα, Βρετανικό Μουσείο

Ελεφαντοστέινο πλακίδιο με παράσταση του αγίου Παύλου, 6ος αι., ΜΕΤ

Ελεφαντοστέινο πλακίδιο, Προσκύνηση Μάγων, Γέννηση, δίζωνη παράσταση, π. 6ος αιώνας, Λονδίνο.

Ελεφαντοστέινο δίπτυχο, Ένθρονος Χριστός, Παναγία βρεφοκρατούσα, 6ος αιώνας, Βερολίνο

Ελεφαντοστέινες πλάκες ως κάλυμμα Ευαγγελίου του Αγίου Λουπικίνου, β' μισό με τέλη 6ου αιώνα, Παρίσι Εθνική Βιβλιοθήκη,

Μεσοβυζαντινή περίοδος

Ο Χριστός στέφει τον Όθωνα Β και τη Θεοφανώ, ελεφαντοστό, 10ος αι., Μουσείο του Cluny, Παρίσι

Ελεφαντοστέινο πλακίδιο, Παναγία Βρεφοκρατούσα π. 980, Μόναχο

Κιβωτίδια

Ελεφαντοστέινο κιβωτίδιο με πολεμιστές και χορευτές, 11ος αι., ΜΕΤ

Ελεφαντοστέινο κιβωτίδιο με πολεμιστές και μυθολογικές μορφές, 10ος-11ος αι., ΜΕΤ

Ελεφάντινο κιβωτίδιο Veroli, μέσατέλη 10ου αι., V&Α, Λονδίνο

Ελεφάντινο κιβωτίδιο Veroli, μέσα-τέλη 10ου αι., V&Α, Λονδίνο

Ελεφάντινο κιβωτίδιο με σκηνές από την ζωή των προπατόρων, 10ος-11ος αι., Darmstadt, Γερμανία

Ελεφάντινες πλάκες από το κιβωτίδιο του Ιησού του Ναυή, 10ος αι., ΜΕΤ

Πλακίδιο κιβωτίδιο με τον Αδάμ και την Εύα, 10ος-11ος αι., ΜΕΤ

Πλακίδιο από κιβωτίδιο με τον Αδάμ και την Εύα, 10ος-11ος αι., ΜΕΤ

Τελετουργικά αντικείμενα

Ο Χριστός στέφει τον Κωνσταντίνο Ζ, ελεφαντοστό, 10ος αι., Μουσείο Πούσκιν

Kωνσταντίνος Ζ, χρυσός σόλιδος, π. 945, Dumbarton Oaks

Nέα Μονή Χίου, η Βάπτιση, 1042-1055

Ο Χριστός στέφει τον Όθωνα Β και τη Θεοφανώ, ελεφαντοστό, 10ος αι., Μουσείο του Cluny, Παρίσι

Σκήπτρο» Λέοντος ΣΤ (;), ελεφαντοστό, 886-912