1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ 1

Ο Μάρκο Πόλο περιγράφει μια γέφυρα, πέτρα την πέτρα. "Μα ποια είναι η πέτρα που στηρίζει τη γέφυρα", ρωτάει ο Κουμπλάι Χαν. "Η γέφυρα δεν στηρίζεται σ' αυτήν ή σ' εκείνην την πέτρα", απαντάει ο Μάρκο, "αλλά στη γραμμή του τόξου που σχηματίζουν όλες μαζί". Ο Κουμπλάι Χαν μένει σιωπηλός και σκέφτεται. Ύστερα προσθέτει: "Γιατί μου μιλάς για πέτρες, εμένα μόνο το τόξο με ενδιαφέρει". Ο Πόλο απαντάει: "Χωρίς πέτρες, δεν υπάρχει τόξο". Ίταλο Καλβίνο, 2004 2

1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι φυσικοί λίθοι: Προέρχονται από τα πετρώματα των επιφανειακών στρωμάτων του στερεού φλοιού της γης Λαμβάνονται στα λατομεία με εξόρυξη Χρησιμοποιούνται κυρίως στη δόμηση τοιχοποιίας Η χρήση των φυσικών λίθων είναι περιορισμένη επειδή: Έχουν μεγάλο ειδικό βάρος και Παρουσιάζουν σχετικά υψηλή θερμοαγωγιμότητα Χρησιμοποιούνται ευρύτατα: Στην ανωδομή ως επένδυση διάφορων στοιχείων των κατασκευών Στην κατασκευή μνημείων, αφού υποστούν κατάλληλη κατεργασία = Τα διάφορα υλικά παρουσιάζουν ιδιομορφίες σχετικά με τη φυσική σύστασή τους. 4

Λατομείο στο Ασβεστοχώρι, Θεσσαλονίκη [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 5

Λατομείο στο Ασβεστοχώρι, Θεσσαλονίκη [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 6

Λατομείο μαρμάρου, Carrara_Ιταλία πηγή : The Earth from the air 365 / 366 days [πηγή: Yann Arthus-Bertrand, [Online] Available, http://www.yannarthusbertrand2.org] 7

Αρχαία λατομεία, Μαράθι_Πάρος [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 8

ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Τα πετρώματα είναι συμπαγή υλικά, τα οποία αποτελούνται από ένα ή περισσότερα ορυκτά που είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ανάλογα με τον τρόπο σχηματισμού τους διακρίνονται σε: Εκρηξιγενή Ιζηματογενή και Μεταμορφωσιγενή 9

ΕΚΡΗΞΙΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Τα εκρηξιγενή ή πυριγενή πετρώματα σχηματίστηκαν από τη στερεοποίηση μαγματικής ύλης, η οποία ανέρχεται με διάφορους τρόπους στην επιφάνεια ή κοντά σ αυτήν. Γενικά είναι πετρώματα: - Ομοιογενή - Πολύ σκληρά Τα κυριότερα εκρηξιγενή πετρώματα, από τα οποία προέρχονται φυσικοί δομικοί λίθοι, είναι: α. Γρανίτης Αποτελείται κυρίως από άστριο και χαλαζία με χρώμα τεφρό μέχρι μαύρο Είναι πέτρωμα: Όξινο Κρυσταλλικό Κοκκώδες Πολύ σκληρό Αδιαπέραστο από την υγρασία Δύσκολο στην κατεργασία Καλής στίλβωσης Ο γρανίτης είναι: Ανθεκτικός στις καιρικές επιδράσεις και Έχει μεγάλη διάρκεια ζωής β. Κίσσηρη ή ελαφρόπετρα Αποτελείται κυρίως από άστριο με χρώμα φαίολευκο. Είναι πέτρωμα: Όξινο Πορώδες Πιο ελαφρύ από το νερό Εύθραυστο Η κίσσηρη είναι: Εξαιρετικά λειαντικό μέσο και Θερμομονωτικό υλικό 10

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Τα ιζηματογενή ή στρωσιγενή πετρώματα σχηματίστηκαν από την καθίζηση διαλυμένου υλικού και συνήθως εμφανίζονται διατεταγμένα σε στρώσεις διάφορου πάχους. Τα κυριότερα ιζηματογενή πετρώματα, από τα οποία προέρχονται φυσικοί δομικοί λίθοι, είναι: α. Ασβεστόλιθος Αποτελείται κυρίως από ασβεστίτη με ποικίλο χρώμα και σύσταση Είναι πέτρωμα: Συμπαγές μέχρι πορώδες Με καλή λείανση και κατεργάζεται εύκολα Ο ασβεστόλιθος παρουσιάζει μικρή ανθεκτικότητα στη φωτιά, στα οξέα και στις καιρικές επιδράσεις β. Δολομίτης Είναι πέτρωμα όμοιο με τον ασβεστόλιθο Είναι, όμως: Βαρύτερος, Σκληρότερος και Περισσότερο εύθρυπτος από τον ασβεστόλιθο γ. Τραβερτίνης Αποτελείται από ασβεστίτη, ο οποίος περιέχει φυτικά απολιθώματα, με χρώμα κίτρινο μέχρι καστανό Είναι πέτρωμα: Πορώδες και Εύκολο στην κατεργασία Ο τραβερτίνης παρουσιάζει μικρή ανθεκτικότητα στις καιρικές επιδράσεις δ. Ψαμμίτες Είναι πετρώματα, τα οποία προέρχονται από τη συγκόλληση αμμωδών ιζημάτων ασβεστολιθικών, αργιλικών ή πυριτικών με ποικίλο χρώμα Οι ψαμμίτες παρουσιάζουν, ανάλογα με τη σύστασή τους : Μεγάλη σκληρότητα και Ανθεκτικότητα στις καιρικές επιδράσεις 11

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΙΓΕΝΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Τα μεταμορφωσιγενή ή κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα σχηματίστηκαν από τη μερική ή ολική μεταμόρφωση εκριξηγενών ή ιζηματογενών πετρωμάτων υπό την επίδραση διάφορων εξωτερικών παραγόντων, όπως η θερμότητα, η πίεση, το νερό κ.ά. Τα πετρώματα αυτά εμφανίζουν στρωματογραφία ανάλογη των ιζηματογενών και μεταλλοφορία ανάλογη των εκρηξιγενών πετρωμάτων. Τα κυριότερα μεταμορφωσιγενή πετρώματα, από τα οποία προέρχονται φυσικοί δομικοί λίθοι, είναι: α. Μάρμαρο Σχηματίστηκε από τη μεταμόρφωση ασβεστόλιθου και δολομίτη Έχει χρώμα, το οποίο ποικίλει από λευκό μέχρι μαύρο Είναι πέτρωμα: Κρυσταλλοκοκκώδες Με καλή λείανση Λαξεύεται εύκολα Το μάρμαρο δεν είναι ανθεκτικό στη φωτιά Η ανθεκτικότητα του στις καιρικές επιδράσεις ποικίλει ανάλογα με τη σύστασή του β. Σερπεντίνης ή οφίτης Είναι πέτρωμα όμοιο με το μάρμαρο, το οποίο αποτελείται από ασβεστίτη και μαγνησίτη με χρώμα πράσινο Είναι λεπτόκοκκο, μαλακό, με καλή λείανση και παρουσιάζει στη μάζα του πολλούς αρμούς Ο σερπεντίνης είναι ανθεκτικός στη φωτιά, αλλά παρουσιάζει μικρή ανθεκτικότητα στις καιρικές επιδράσεις γ. Σχιστόλιθοι κρυσταλλικοί Είναι κρυσταλλικά πετρώματα, τα οποία προέρχονται από τη μεταμόρφωση αργιλικών σχιστολίθων και αποτελούνται από χαλαζία, μαρμαρυγία, χλωρίτη κ.ά. Έχουν ποικίλο χρώμα και είναι ανθεκτικοί στη φωτιά και στις καιρικές επιδράσεις 12

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Οι φυσικοί δομικοί λίθοι υποβάλλονται, μετά την εξόρυξή τους, σε ορισμένες ειδικές κατεργασίες με σκοπό να αποκτήσουν το κατάλληλο σχήμα και διαστάσεις, ώστε να παρουσιάζουν την επιθυμητή εμφάνιση στις ορατές επιφάνειες των κατασκευών. Ανάλογα με το βαθμό κατεργασίας τους κατατάσσονται σε διάφορες κατηγορίες: α. Αργοί Είναι ακατέργαστοι λίθοι από τα λατομεία Επεξεργάζονται πρόχειρα από τον τεχνίτη στο εργοτάξιο για την καλύτερη προσαρμογή τους στις κατασκευές Είναι κοινοί λίθοι δόμησης β. Τυκτοί Είναι λίθοι με χονδροειδή επεξεργασία στα λατομεία για την απόκτηση κανονικού σχήματος Κατεργάζονται από τον τεχνίτη στο εργοτάξιο Παρουσιάζουν επίπεδες έδρες στην ορατή επιφάνειά τους στις κατασκευές (γωνιόλιθοι) γ. Ημιλάξευτοι Είναι λίθοι οι οποίοι λαξεύονται στο εργοτάξιο, ώστε οι επιφάνειες που θα είναι ορατές στις κατασκευές να είναι επίπεδες. δ. Λαξευτοί Είναι λίθοι με πολύ επιμελημένη λάξευση στο εργοτάξιο, ώστε να ομαλοποιηθούν τελείως οι επίπεδες επιφάνειες. Χρησιμοποιούνται σε: Κατασκευές μνημείων Κατασκευές όπου οι επιφάνειες δεν επιχρίονται για αισθητικούς λόγους 13

ε. Μηχανικά κατεργασμένοι φυσικοί δομικοί λίθοι Είναι λίθοι, οι οποίοι κατεργάζονται στο λατομείο σε κανονικές τυποποιημένες διαστάσεις με τη βοήθεια κοπτικών μηχανημάτων και χρησιμοποιούνται για την επένδυση στοιχείων των κατασκευών. Η κατεργασία γίνεται σε: Μάρμαρα και Μαλακούς ασβεστόλιθους Πωρόλιθους, (π.χ. λευκοί λίθοι με φλέβες και χρωματιστοί, ψευδομάρμαρα κ.λ.π.) στ. Πλάκες Είναι λίθοι από σχιστολιθικά πετρώματα με φυσικές επιφάνειες σχισμού ή σχισμού με μηχανικά μέσα. Οι δύο διαστάσεις των πλακών είναι πολύ μεγαλύτερες από το πάχος τους Πάχος: (συνήθως) 2 5 cm ή και μικρότερο από 2 cm Πλάκες λαμβάνονται και από τα μάρμαρα με πάχος μέχρι και 8 mm. Οι λεπτές πλάκες μαρμάρου χρησιμοποιούνται σε πολυτελείς επενδύσεις. Για την αύξηση των μηχανικών αντοχών τους επικολλώνται σε πλάκες από υλικά ξύλου, όπως π.χ. στο Heraklith και φέρονται στο εμπόριο σε τυποποιημένες διαστάσεις. Οι πλάκες ανάλογα με τη χρήση τους διακρίνονται σε: Πλάκες επένδυσης Πλάκες επίστρωσης Πλάκες στέγασης Πλάκες διακόσμησης 14

ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ Οι φυσικοί δομικοί λίθοι παρουσιάζουν: Μεγάλη πυκνότητα Μικρό πορώδες και υδροαπορρόφηση Μεγάλο συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας Μικρή διαπίδυση υδρατμών Μεγάλες μηχανικές αντοχές Μεγάλη αντοχή στον παγετό, στην υψηλή θερμοκρασία και στα διαβρωτικά αέρια Υψηλές τιμές σκληρότητας και δυναμικών ελαστικών σταθερών Οι περισσότεροι, εκτός από τους πορώδεις, είναι δυνατόν: Να κοπούν Να λαξευτούν Να λειανθούν εύκολα 15

Η πυκνότητα και το πορώδες των φυσικών λίθων επηρεάζουν τις μηχανικές ιδιότητές τους. Η αντοχή σε θλίψη αυξάνεται με την αύξηση της πυκνότητάς τους, ενώ μειώνεται με την αύξηση του πορώδους τους. Η αντοχή σε θλίψη σε συνάρτηση με την πυκνότητα για μια ομάδα ανθρακικών φυσικών λίθων Η αντοχή σε θλίψη σε συνάρτηση με το πορώδες για μια ομάδα χαλαζιακών φυσικών λίθων 16

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ Οι φυσικοί δομικοί λίθοι χρησιμοποιούνται: α. Στην κατασκευή τοίχων Αργοί συμπαγείς λίθοι για τη δόμηση εξωτερικών τοίχων β. Στην επένδυση τοίχων Μάρμαρα, σερπεντίνης και φυσικές πλάκες Πλάκες επένδυσης: Πάχος 3 4 cm / Επιφάνεια μικρότερη από 1 m 2. Στερέωση: Πρέπει να είναι σταθερή και μόνιμη χωρίς κενά από πίσω, γιατί η πιθανή πλήρωση των κενών, μεταξύ πλακών και τοίχου, με νερό είναι δυνατόν να προκαλέσει αποκόλληση των πλακών επένδυσης. Το κονίαμα στερέωσης πρέπει να φέρει κατακόρυφες νευρώσεις για να μη συγκρατείται νερό. Καλύτερη λύση αποτελεί η ανάρτηση πετασμάτων. Ανάρτηση και αγκύρωση: Γίνεται με ανοξείδωτα μεταλλικά στηρίγματα. Πάκτωση: Χρησιμοποιείται τσιμεντοκονιάμα με αναλογία κατ όγκο 1:3 τσιμέντο : άμμος. Όλη η επιφάνεια χωρίζεται σε τμήματα με αρμούς διαστολής, οι οποίοι πληρούνται με πλαστικό υλικό αρμών, υδατοστεγές, με καλή πρόσφυση και ανθεκτικό στη θερμότητα και στο ψύχος. γ. Στην επικάλυψη στεγών Φυσικές πλάκες δ. Στην κατασκευή ή επένδυση κλιμάκων Γρανίτης, πορφυρίτης κ.λ.π., καθώς και μάρμαρα, σερπεντίνης και φυσικές πλάκες ε. Στη διακόσμηση Γρανίτης, διορίτης, σερπεντίνης κ.ά. 17

ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ Η καταστροφή των φυσικών δομικών λίθων με την πάροδο του χρόνου είναι δυνατόν να οφείλεται : α. Στις τριχοειδείς ρωγμές β. Στις καιρικές επιδράσεις γ. Στις περιβαλλοντικές επιδράσεις δ. Στους μύκητες, στις λειχήνες και στις φυτικές ρίζες ε. Στην υψηλή θερμοκρασία (πυρκαγιά) στ. Στην οξείδωση των μεταλλικών στηριγμάτων ζ. Στο κονίαμα στήριξης ή πάκτωσης των στηριγμάτων 18

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ Τα μέτρα προστασίας των φυσικών δομικών λίθων είναι : α. Προσεκτική εξόρυξη, λάξευση και κατεργασία β. Ορθολογιστική χρήση των φυσικών λίθων γ. Λείανση και στίλβωση δ. Καθαρισμός από την παιπάλη, την αιθάλη, τους μύκητες κ.λ.π. Ο καθαρισμός γίνεται με μαλακές βούρτσες και με νερό, ατμό και ουδέτερα σαπούνια. ε. Χρησιμοποίηση προστατευτικών επιχρισμάτων, τα οποία εφαρμόζονται κυρίως σε αποσαθρωμένους φυσικούς λίθους και είναι : Ι. Διάλυμα σαπουνιού και στη συνέχεια επάλειψη με ψυχρό διάλυμα θειικού αργιλίου ή στυπτηρίας σε δύο ή τρεις στρώσεις. ΙΙ. Αποχρωματισμένο θερμό λινέλαιο στους 160 0 C. III. Χημικά υλικά, όπως διάλυμα υδρυάλου του καλίου ή νατρίου, διάλυμα φθοριοπυριτικών ενώσεων μαγνησίου, καλίου, αργιλίου και διάλυμα υδροξειδίου του βαρίου. ΙV. Υλικά απόφραξης των πόρων, όπως κερί σε κατάσταση τήξης, παραφινούχα ορυκτέλαια, καουτσούκ, πολυμερή, σιλικόνες κ.λ.π. 19

ΦΥΣΙΚΟΙ ΔΟΜΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΓΕΝΙΚΑ Στην Ελλάδα υπάρχει αφθονία φυσικών δομικών λίθων, τόσο από μάρμαρα, όσο και από πωρόλιθους και πλάκες. Ιδιαίτερα στην κατηγορία των μαρμάρων υπάρχουν περισσότερες από ογδόντα παραλλαγές, οι οποίες διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τον ιστό και το χρωματισμό. ΕΙΔΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ Στον Πίνακα αναγράφονται τα είδη των ελληνικών μαρμάρων, τα οποία έχουν τη μεγαλύτερη χρήση στις κατασκευές, όπως επίσης το χρώμα και οι εφαρμογές τους. Στον ίδιο πίνακα αναγράφονται οι πωρόλιθοι και οι φυσικές πλάκες. 20

Μάρμαρα, πωρόλιθοι και φυσικές πλάκες της Ελλάδας Είδος Χρώμα Εφαρμογές Άνω Πεντέλης (Μ 1 ) χιονόλευκο επένδυση κατασκευών,μνημεία, διακόσμηση Κάτω Πεντέλης (Μ 2 ) λευκό - κυανόλευκο επένδυση κατασκευών, μνημεία διακόσμηση Αγ.Μαρίνας, Αττικής (Μ 5 ) υπόλευκο επένδυση κατασκευών,μνημεία,διακόσμηση Θηβών ερυθροκάστανο διακόσμηση Καρύστου λευκοπράσινο διακόσμηση Αλιβερίου (Μ 6 ) τεφρό επένδυση κατασκευών Ερέτριας (Μ 8 ) ερυθροϊώδες επένδυση κατασκευών Σκύρου (Μ 7 ) ροδόχρωμο επένδυση κατασκευών, διακόσμηση Πάρου (Μ 3 ) λευκό μνημεία Τήνου (Μ 9 ) πράσινο επένδυση κατασκευών, μνημεία Χίου καστανότεφρο επένδυση κατασκευών, διακόσμηση Βυτίνας μαύρο διακόσμηση Μάνης ερυθρό διακόσμηση Λάρισας πράσινο επένδυση κατασκευών, μνημεία Φαρσάλων (Μ 10 ) μαύρο διακόσμηση Βόλου (Μ 4 ) κυανόλευκο επένδυση κατασκευών Κοζάνης καστανέρυθρο διακόσμηση Βέροιας (Μ 11 ) λευκό επένδυση κατασκευών, μνημεία Νάουσας (Ν 12 ) πράσινο επένδυση κατασκευών διακόσμηση Φωτιάς Βερμίου (Μ 13 ) λευκό επένδυση κατασκευών διακόσμηση Ιωαννίνων σαρκόχρωμο επένδυση κατασκευών διακόσμηση Πωρόλιθοι Μεγάρων Αττικής γκριζοκίτρινο λιθοδομή, γωνιόλιθοι Βάρης Αττικής γκρίζο λιθοδομή, πρέκια Αρκίτσας Φθιώτιδας υπόλευκο λιθοδομή Ηρακλείου- Κρήτης τεφρό πλάκες επικάλυψης, λιθοδομή Κέρκυρας υπόλευκο υποδομή, λιθοδομή Φυσικές πλάκες Καρύστου (S 2 ) φαιοκύανο επικάλυψη στέγων,εξωτερικά δάπεδα Καρύστου (S 2 ) φαιοπράσινο επικάλυψη στέγων,εξωτερικά δάπεδα Σητείας Κρήτης γκριζόλευκο εξωτερικά δάπεδα πλατείες Ιωαννίνων σακχαρώδες εξωτερικά δάπεδα, πλατείες Τήνου (S 5 ) λευκό πεζοδρόμια Τήνου (S 6 ) τεφρό πεζοδρόμια Ικαρίας (S 7 ) καστανότεφρο εξωτερικά δάπεδα Πηλίου (S 4 ) λευκοπράσινο επικάλυψη στεγών,δάπεδα Καβάλας (S 4 ) τεφροπράσινο εξωτερικά δάπεδα 21

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΕΤΟΥ Ο βαθμός επίδρασης του παγετού στους φυσικούς δομικούς λίθους προκύπτει έμμεσα από τον έλεγχο για την αντοχή τους σε κάμψη. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΧΡΟΝΟ Η θερμοκρασία επηρεάζει αρνητικά τους φυσικούς δομικούς λίθους σε σχέση με το χρόνο και μάλιστα η αρνητική επίδραση αυξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΔΙΑΒΡΩΤΙΚΩΝ ΑΕΡΙΩΝ Η απώλεια όγκου ανά μονάδα επιφάνειας των ελληνικών μαρμάρων Μ 1 Μ 13 και των φυσικών πλακών S 1 S 7, κατά τον έλεγχο της αντοχής σε διάβρωση από το διοξείδιο του άνθρακα, του θείου και του αζώτου δίνεται στα επόμενα σχήματα. 22

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 23

Εφαρμογές στο δομημένο περιβάλλον Οριζόντιες και κεκλιμένες στέγες Εσωτερικοί χώροι Όψεις κτιρίων Αστικοί υπαίθριοι χώροι (δρόμοι, πεζοδρόμια, πεζόδρομοι, πλατείες, πάρκα, ακάλυπτοι, αυλές, κ.λπ.) 24

2. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ ΧΡΗΣΗ ΣΕ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 25

Κατασκευή τοίχων Bjorn Berge, 2003, The Ecology of Building Materials, Great Britain: The Architectural Press, σελ. 7 Copyright 2009 Elsevier Ltd. All rights reserved ] 26

Κατασκευή ανοιγμάτων Bjorn Berge, 2003, The Ecology of Building Materials, Great Britain: The Architectural Press, σελ. 7 Copyright 2009 Elsevier Ltd. All rights reserved ] 27

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 28

πηγή εικόνων: Fletcher (1961) Ιστορικά κτίρια 29

Ιστορικά κτίρια Palazzo Vecchio, Φλωρέντια, Ιταλία Duomo, Πίζα, Ιταλία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Α. Οικονόμου, Δρ. Αρχιτέκτονα Μηχανικού] 30

Ιστορικά κτίρια Καμπαναριό (Campanile), Santa Maria Del Fiore (Duomo), Φλωρεντία, Ιταλία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Α. Οικονόμου, Δρ. Αρχιτέκτονα Μηχανικού] 31

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 32

Παραδοσιακές κατασκευές Παραδοσιακά γεφύρια στα Τζουμέρκα [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Ε. Ευαγγελινού, Ομότιμου Καθηγητή Ε.Μ.Π.] 33

Παραδοσιακά κτίρια - Τοίχοι Παραδοσιακή κατοικία στον Αρτεμώνα, Σίφνος Παραδοσιακές κατοικίες στους Ψαράδες, Πρέσπες, Φλώρινα [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Α. Οικονόμου, Δρ. Αρχιτέκτονα Μηχανικού] Υπόσκαφα κτίρια στην Οία, Σαντορίνη 34

Παραδοσιακά κτίρια - Τοίχοι Κατοικία στα Λαγκάδια (Αρκαδία) Λεπτομέρεια διαμόρφωσης ανοίγματος Κατοικία στο Πισοδέρι Φλώρινας [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Α. Οικονόμου, Δρ. Αρχιτέκτονα Μηχανικού] 35

Παραδοσιακά κτίρια - Δώματα KEA Χώμα, καλά συμπιεσμένο (κυλινδρισμένο) Σχιστόπλακες Φέροντες τοίχοι [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 36

Παραδοσιακά κτίρια Επικαλύψεις στεγών Στέγες από σχιστόπλακες, Αγ. Όρος Στέγες στο Νυμφαίο, Φλώρινα [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Α. Οικονόμου, Δρ. Αρχιτέκτονα Μηχανικού] 37

Παραδοσιακά κτίρια Επικαλύψεις στεγών Παραδοσιακές στέγες στα Τζουμέρκα πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Ε. Ευαγγελινού, Ομότιμου Καθηγητή Ε.Μ.Π. 38

ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 20 ΟΥ ΑΙΩΝΑ 39

Κατασκευές των αρχών του 20ου αιώνα Antoni Gaudí Πέτρινη κατασκευή (promenade) στο Πάρκο Güell, Βαρκελώνη, Ισπανία, 1900-1914 [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Ε. Ευαγγελινού, Ομ. Καθ. Ε.Μ.Π.] 40

Κτίρια των αρχών του 20ου αιώνα Antoni Gaudí La Sagrada Familla, Βαρκελώνη, Ισπανία, 1883-1926, 1926-. [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 41

Κτίρια του 20ου αιώνα - Εξωτερικό Marcel Breuer, Gane s Pavilion, 1936, Bristol Royal Fair, Μεγ. Βρετανία πηγή: 100 años Pabellones de Exposición (2000) Mies van der Rohe, Περίπτερο Γερμανίας, 1929, Διεθνής Έκθεση, Βαρκελώνη, Ισπανία πηγή: 100 años Pabellones de Exposición, 2000 Frank Lloyd Wright, Falling Water, Pennsylvania, 1936 πηγή: Hofmann & Kultermann, 1969 Frank Lloyd Wright, Taliesin West, Phoenix, Arizona, 1938-59 πηγή: Hofmann & Kultermann, 1969 42

Κτίρια του 20 ου αιώνα Κεντρικός Σιδηροδρομικός Σταθμός Santa Maria Novela, Φλωρεντία, Ιταλία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Α. Οικονόμου, Δρ. Αρχιτέκτονα Μηχανικού] 43

Κτίρια του 20ου αιώνα - Ελλάδα Δημήτρης Πικιώνης, Οικία Ποταμιάνου, Φιλοθέη, (1953-55) πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr/wp-content/uploads/2014/08/pikionis-8-potamianou.jpg, http://www.greekarchitects.gr Δημήτρης Πικιώνης, Αγ. Δημήτριος Λουμπαρδιάρης και Διαμορφώσεις Φιλοπάππου (1954-57) πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr/wp-content/uploads/2014/08/pikionis-6-loybardiaris.jpg Άρης Κωνσταντινίδης, Σπίτι διακοπών στη Σαρωνίδα (1962) πηγή: http://3.bp.blogspot.com/- kaydzigmdqo/tn2v_s_anxi/aaaaaaaaa6c/jyzstdbxyo8/s1600/big_350165_4952_02_kostantinidis_3 00.jpg Άρης Κωνσταντινίδης, Ξενοδοχείο Ξενία, Επίδαυρος (1962) πηγή: http://www.buildnet.gr/default.asp?pid=138&catid=115&artid=417&pg=2

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΚΤΙΡΙΑ - ΕΛΛΑΔΑ 45

Σύγχρονα κτίρια - Ελλάδα Δ. Ησαΐας, Τ. Παπαΐωάννου, Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας πηγή: http://issaias-papaioannou.gr/ Δ. Ησαΐας, Τ. Παπαΐωάννου, Συγκρότημα τριών παραθεριστικών κατοικιών στην Αίγινα πηγή: http://issaias-papaioannou.gr/ 46

Όψεις κτιρίων Mario Botta Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, Οδός Αιόλου, Αθήνα [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 47

Όψεις κτιρίων Νέο Μουσείο Μπενάκη, Οδός Πειραιώς, Αθήνα (Αρχιτέκτονες: Α. Κούρκουλας, Μ. Κοκκίνου) [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 48

Όψεις κτιρίων Κατασκευαστικές λεπτομέρειες Μεταλλική κατασκευή στήριξης Λεπτομέρεια γωνίας Επιπλέον στήριξη με βίδες 49 [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη]

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΚΤΙΡΙΑ - ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 50

Σύγχρονα κτίρια - Εξωτερικό Herzog & De Meuron, Οινοποιείο Dominus, Napa Valley, Καλιφόρνια, Η.Π.Α., 1995-98 πηγή: El Croquis, vol. 91, 1998:III Anton Garcia-Abril, Κέντρο Μουσικών Σπουδών Musical Studies Centre, Santiago de Compostela, Ισπανία (2002) πηγή: "Musical Studies Centre / Ensamble Studio" 08 May 2009. ArchDaily. Accessed 13 Mar 2015. <http://www.archdaily.com/?p=21496> 51

Σύγχρονα κτίρια Εκκλησία στην Φινλανδία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Κ. Μπουγιατιώτη] 52

Σύγχρονα κτίρια Μουσείο Van Abbe, Eindhoven, Ολλανδία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 53

Όψεις κτιρίων Mario Botta Τράπεζα στη Γενεύη, Ελβετία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 54

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΠΙΟΥ 55

Τοίχοι αντιστήριξης Αναβαθμοί (πεζούλες) στις Κυκλάδες (Σίφνος) [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] Ξηρολιθιές 56

Τοίχοι αντιστήριξης Συρματοκιβώτια [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] Διαμόρφωσεις με συρματοκιβώτια [http://www.maccaferri.com] 57

Τοίχοι περίφραξης Τοίχοι περίφραξης [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 58

3. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ ΧΡΗΣΗ ΣΕ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ 59

Υπαίθριοι χώροι Δημήτρης Πικιώνης Διαμορφώσεις Φιλοπάπου (1954-57) [πηγή: Μανώλη Ηλιάκη, «Διερεύνηση των συνθετικών εργαλείων του Δ. Πικιώνη στις διαμορφώσεις του λόφου του Φιλοπάππου», [Online] Available, http://www,greekarchitects.gr/] 60

Υπαίθριοι χώροι Δημήτρης Πικιώνης Διαμορφώσεις Ακρόπολης (1954-57) [πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr/wp-content/uploads/2014/08/pikionis-7-areopagitoy.jpg]

Υπαίθριοι χώροι Πεζόδρομος οδού Δ. Αρεοπαγίτου Πλατεία Ομονοίας Πεζόδρομος οδού Αιόλου Πλατεία Ελευθερίας (Κουμουνδούρου) 62

Υπαίθριοι χώροι Πλατεία (Place du Molard) με πέτρινους κυβόλιθους στη Γενεύη, Ελβετία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 63

Υπαίθριοι χώροι Πίδακες ενσωματωμένοι σε αστικά δάπεδα Ομοσπονδιακή Πλατεία - Bundesplatz, Βέρνη, Ελβετία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 64

Υπαίθριοι χώροι - Σιντριβάνια Σιντριβάνια, Λεωφόρος Cumhuryiet, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] Tanner Fountain, Cambridge, Massachusetts, 65 U.S.A. [πηγή: The World of contemporary architecture, 2000]

Υπαίθριοι χώροι - Νερότοιχοι Νερότοιχος στην Πλατεία Συντάγματος, Αθήνα Νερότοιχος με τελική επικάλυψη από μαρμάρινες πλάκες στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης Αρχιτέκτονες: Π. Νικηφορίδης, Μπ. Κουόμο, Π. Ταράνη [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 66 Νερότοιχος στην Πλατεία Κολωνακίου, Αθήνα

Υπαίθριοι χώροι - Πλάκες Πλάκες σε υπόστρωμα χώματος Πλάκες σε υπόστρωμα σκυροδέματος 67 Πλάκες από διαφορετικά πετρώματα

Υπαίθριοι χώροι - Σχιστόπλακες Σχιστόπλακες σε υπόστρωμα χώματος Σχιστόπλακες σε υπόστρωμα σκυροδέματος με σφραγισμένους αρμούς με τσιμεντοκονίαμα Σχιστόπλακες σε υπόστρωμα χώματος με χορταρμούς 68

Υπαίθριοι χώροι Κυβόλιθοι Κυβόλιθοι στο Ναύπλιο Κυβόλιθοι στο Άμστερνταμ Κυβόλιθοι στο Παρίσι [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] Κυβόλιθοι στην Κωνσταντινούπολη 69

Υπαίθριοι χώροι Βοτσαλωτά δάπεδα Βοτσαλωτό δάπεδο στην Οία της Σαντορίνης [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] Παραδοσιακό βοτσαλωτό στη Βέροια 70

4. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΛΙΘΩΝ ΑΔΡΑΝΗ 71

Τελική στρώση σε πλατείες και δρόμους Πλατεία Δικαιοσύνης, Αθήνα Ποδηλατόδρομος στη Lucca, Ιταλία [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 72

Συστατικό για άλλα υλικά Χαλίκια ως συστατικό για γαρμπιλοσκυρόδεμα Χαλίκια και βότσαλα ως συστατικό του γαρμπιλοσκυροδέματος [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] Χαλίκια ως συστατικό του ασφαλτικού σκυροδέματος 73

Συστατικό σε μωσαϊκες επιφάνειες και πλάκες Μωσαϊκό δάπεδο στην Πλατεία Ομονοίας, Αθήνα. [πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Φ.-Μ. Μπουγιατιώτη] 74