ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α 1 ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1.1 Τα χαρακτηριστικά των οργανισμών... 3,4 1.2 Κύτταρο: Η μονάδα της ζωής.. 5,6 1.3 Η οργάνωση των πολυκύτταρων οργανισμών.. 7,8 Αλληλεπίδραση και προσαρμογές. 9

3 1.1 Τα χαρακτηριστικά των οργανισμών 1. Ποια χαρακτηριστικά εμφανίζουν οι ζωντανοί οργανισμοί που τους ξεχωρίζουν από τα άβια ή νεκρά αντικείμενα; Οι ζωντανοί οργανισμοί: o Τρέφονται o Αναπνέουν o Απεκκρίνουν o Αναπαράγονται o Αναπτύσσονται o Εμφανίζουν ερεθιστικότητα 2. Γιατί οι οργανισμοί χρειάζονται τροφή; Η τροφή παρέχει ενέργεια και χρήσιμα υλικά. Με αυτά οι οργανισμοί συνθέτουν τις δικές τους ουσίες και επιτελούν όλες τις λειτουργίες τους. Για τον λόγο αυτό κανένας οργανισμός δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τροφή για μεγάλο χρονικό διάστημα. 3. Πως εξασφαλίζουν την τροφή τους οι οργανισμοί; Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν την τροφή τους με διάφορους τρόπους. Οι αγελάδες τρέφονται με χόρτα, οι φώκιες με ψάρια και η τροφή του ανθρώπου μπορεί να προέρχεται τόσο από φυτά όσο και από ζώα. Τα φυτά φωτοσυνθέτουν. Χρησιμοποιούν δηλαδή απλές ουσίες που υπάρχουν στο περιβάλλον τους, όπως είναι το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα, και παράγουν μόνα τους την τροφή τους, με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας. 4. Σε τι χρησιμεύει η λειτουργία της αναπνοής στους οργανισμούς; Η διαδικασία της αναπνοής συνδέεται με την ενέργεια που εξασφαλίζουμε από την τροφή. Ένα μήλο π.χ., όπως κάθε τροφή, περιέχει ορισμένες ουσίες που είναι «αποθήκες ενέργειας». Αφού φάμε το μήλο, οι ουσίες αυτές, με τη βοήθεια του οξυγόνου, απελευθερώνουν την ενέργεια που περιέχουν. Όλοι οι οργανισμοί αναπνέουν, επειδή όλοι οι οργανισμοί χρειάζονται ενέργεια. 5. Ποια διαδικασία ονομάζουμε απέκκριση; Κατά την επεξεργασία της τροφής, εκτός από τις χρήσιμες ουσίες παράγονται και άχρηστες. Αυτές απομακρύνονται από τους οργανισμούς με τη διαδικασία της απέκκρισης. 6. Πως απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες οι οργανισμοί; Τα φυτά αποθηκεύουν τις άχρηστες ουσίες στα φύλλα τους, τα οποία κάποια στιγμή ξεραίνονται και πέφτουν. Τα ζώα τις απομακρύνουν με άλλους τρόπους, για παράδειγμα με τον ιδρώτα και τα ούρα. 7. Ποια λειτουργία των οργανισμών ονομάζουμε αναπαραγωγή; Την λειτουργία με την οποία οι οργανισμοί «δημιουργούν» απογόνους που τους μοιάζουν. Π.χ. μια γάτα γεννάει γατάκια και μια κότα γεννάει αυγά, από τα οποία βγαίνουν κοτοπουλάκια. Από τους σπόρους των φυτών φυτρώνουν νέα φυτά. Όλοι οι οργανισμοί αναπαράγονται δημιουργώντας απογόνους. Αυτοί είναι νέοι οργανισμοί που εμφανίζουν μεγάλη ομοιότητα με τους γονείς τους. Οι απόγονοι επιβιώνουν και μετά τον θάνατο των γονιών τους. 8. Τι εξασφαλίζει αυτή η λειτουργία; Εξασφαλίζεται η συνέχιση και η διατήρηση της ζωής επάνω στη Γη. 9. Τι ονομάζουμε ανάπτυξη των οργανισμών;

4 Αν παρατηρήσετε τον εαυτό σας σε μια σειρά από φωτογραφίες που έχουν βγει από την ημέρα που γεννηθήκατε μέχρι σήμερα, θα προσέξετε ότι αλλάζετε. Πολλές μεταβολές, για παράδειγμα αυτές που αφορούν το ύψος σας, οφείλονται στο γεγονός ότι αναπτύσσεστε. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεστε υλικά και ενέργεια, που προμηθεύεστε από την τροφή σας. Όλοι οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ουσίες της τροφής τους και δημιουργούν τις δικές τους. Με τη διαδικασία αυτή αναπτύσσονται, αυξάνεται δηλαδή η μάζα και ο όγκος τους. 10. Μέχρι πότε αναπτύσσονται: α) τα ζώα; Η ανάπτυξη των ζώων σταματά σε κάποια ηλικία, οπότε αποκτούν το τελικό τους μέγεθος, που είναι διαφορετικό για κάθε οργανισμό. β) τα φυτά; Τα φυτά αναπτύσσονται αυξάνοντας το ύψος και το πάχος του βλαστού τους και δημιουργώντας νέα φύλλα και βλαστούς. Αυτό δεν έχει χρονικό περιορισμό (λ.χ. κάθε χρόνο μπορεί να κόβουμε τα κλαδιά ενός δένδρου και αυτά να ανανεώνονται). 11. Τι ονομάζουμε ερεθιστικότητα; Την ικανότητα των οργανισμών να αντιλαμβάνονται ερεθίσματα του περιβάλλοντός τους και να ενεργούν ανάλογα. 12. Η ικανότητα μετακίνησης είναι γνώρισμα όλων των οργανισμών; Όχι. Τα φυτά δεν μετακινούνται. Επίσης υπάρχουν ζώα που επίσης δεν μετακινούνται π.χ. σπόγγοι, κοράλλια. 13. Σε τι διαφέρουν οι νεκροί οργανισμοί ή τα νεκρά τμήματα των οργανισμών από τους ζωντανούς οργανισμούς; Οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που εκτίθενται στην ερώτηση 1 ενώ τα νεκρά τμήματα των οργανισμών ή οι νεκροί οργανισμοί όχι. 14. Σε τι διαφέρουν τα άβια αντικείμενα από τους ζωντανούς οργανισμούς; Οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που εκτίθενται στην ερώτηση 1 όπως αναφέρεται και στην προηγούμενη ερώτηση ενώ τα άβια αντικείμενα όχι. Βέβαια άβια αντικείμενα μπορεί να εμφανίζουν μεμονωμένα χαρακτηριστικά των οργανισμών π.χ. ο αέρας μετακινείται, η πόρτα ενός Super Market εμφανίζει κάποιο είδος ερεθιστικότητας, ένα φωτοτυπικό μηχάνημα αναπαράγει σελίδες κ.ά. αλλά δεν εμφανίζουν ολόκληρο το πακέτο των χαρακτηριστικών των οργανισμών και όχι μόνο.

1.2 Κύτταρο: Η μονάδα της ζωής 5 1. Τι είναι το κύτταρο; Το κύτταρο είναι η μικρότερη μονάδα που μπορεί να: o τρέφεται, o αναπνέει, o αναπαράγεται κτλ., να εμφανίζει δηλαδή τα χαρακτηριστικά της ζωής. Γι αυτό τον λόγο το κύτταρο χαρακτηρίζεται ως η βασική μονάδα της ζωής. Όπως ένα κτίριο αποτελείται από πολλά τούβλα, έτσι και ένα φυτό ή ζώο αποτελείται από πολλά μικροσκοπικά κύτταρα. 2. Πόσα κύτταρα έχει ένας οργανισμός; Οι μονοκύτταροι οργανισμοί αποτελούνται από ένα μόνο κύτταρο, οι πολυκύτταροι όμως αποτελούνται από ένα πλήθος κυττάρων. 3. Πως καταφέρνει το μικροσκοπικό κύτταρο και επιτελεί τις λειτουργίες του; Τα κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίζουν ενέργεια, να διατηρούν την εσωτερική τους οργάνωση, ενώ ταυτόχρονα επικοινωνούν με το περιβάλλον τους και «συνεργάζονται». Οι δυνατότητες αυτές εξασφαλίζονται από τη δομή και τις λειτουργίες του κυττάρου. 4. Ποια τμήματα διακρίνουμε σε ένα ευκαρυωτικό κύτταρο; Πλασματική μεμβράνη, πυρήνα, κυτταρόπλασμα, μιτοχόνδρια. Τα φυτικά κύτταρα, εκτός από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, διαθέτουν επιπλέον: Κυτταρικό τοίχωμα, Χλωροπλάστες, Χυμοτόπια. 5. Τι είναι η κυτταρική ή πλασματική μεμβράνη; Ποιος είναι ο ρόλος της; Είναι μια μεμβράνη που περιβάλλει το κύτταρο, το ξεχωρίζει από το περιβάλλον του, το προστατεύει αλλά το φέρνει και σε επικοινωνία με αυτό αφού αφήνει εκλεκτικά ουσίες να εισέρχονται και να εξέρχονται από αυτό. 6. Τι είναι ο πυρήνας για τα ευκαρυωτικά κύτταρα; Είναι το κέντρο ελέγχου του κυττάρου. Περιέχει το DNA όπου είναι αποθηκευμένες όλες οι πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά και τιε λειτουργίες των κυττάρων και των οργανισμών. 7. Τι είναι το κυτταρόπλασμα; Είναι μια ζελατινώδης μάζα, που γεμίζει τον χώρο ανάμεσα στην πλασματική μεμβράνη και στον πυρήνα. Στο κυτταρόπλασμα υπάρχουν πολλά οργανίδια. Τόσο στο ίδιο το κυτταρόπλασμα όσο και στο εσωτερικό των οργανιδίων επιτελείται ένας μεγάλος αριθμός λειτουργιών. 8. Ποιος είναι ο ρόλος των μιτοχονδρίων; Είναι οργανίδια με ιδιαίτερη σημασία για το κύτταρο, αφού (μέσω της αναπνοής) εξασφαλίζουν την ενέργεια που χρειάζονται τα κύτταρα και οι οργανισμοί.

9. Σε τι διαφέρουν τα φυτικά από τα ζωικά κύτταρα; Τα φυτικά κύτταρα, εκτός από τα παραπάνω χαρακτηριστικά (5,6,7,8), διαθέτουν επιπλέον: Κυτταρικό τοίχωμα, Χλωροπλάστες, Χυμοτόπια. 6 10. Που βρίσκεται το κυτταρικό τοίχωμα; Ποιος είναι ο ρόλος του; Περιβάλλει εξωτερικά την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων, προσφέρει στήριξη στο κύτταρο, λειτουργεί ως σκελετικό στοιχείο. 11. Ποιος είναι ο ρόλος των χλωροπλαστών; Όλα τα φυτικά κύτταρα διαθέτουν χλωροπλάστες; Είναι τα οργανίδια όπου γίνεται η φωτοσύνθεση και τα οποία υπάρχουν μόνο στα κύτταρα που συναντώνται στα πράσινα μέρη του φυτού. 12. Ποιος είναι ο ρόλος των χυμοτοπίων; Είναι οργανίδια όπου τα φυτικά κύτταρα αποθηκεύουν νερό και άλλες ουσίες.

7 1.3 Η οργάνωση των πολυκύτταρων οργανισμών 1. Πως δημιουργούνται οι ιστοί στους πολυκύτταρους οργανισμούς; Κύτταρα που έχουν παρόμοια μορφή και λειτουργία συνήθως συνδέονται και αποτελούν έναν ιστό. 2. Από τι χαρακτηρίζονται οι ιστοί; Οι ιστοί χαρακτηρίζονται από διαφοροποίηση (δεν είναι όλοι ίδιοι), εξειδίκευση (κάθε είδος ιστού κάνει διαφορετική λειτουργία) και συνεργασία (διαφορετικοί ιστοί συνεργάζονται). 3. Πως δημιουργούνται τα όργανα στους πολυκύτταρους οργανισμούς; Διαφορετικοί ιστοί συνεργάζονται και δημιουργούν τα όργανα. Στον οργανισμό του ανθρώπου υπάρχουν διάφορα όργανα με συγκεκριμένη λειτουργία το καθένα, όπως είναι η καρδιά, ο εγκέφαλος κτλ. Η καρδιά, για παράδειγμα, αποτελείται κυρίως από μυϊκό αλλά και από νευρικό ιστό, συνδετικό ιστό, επιθηλιακό ιστό κ.ο.κ. Το στομάχι είναι ένα όργανο που αποτελείται από επιθηλιακό, συνδετικό, μυϊκό, νευρικό ιστό κ.τ.λ. 4. Να αναφέρετε μερικά όργανα: α) ζωικών οργανισμών Στομάχι, πόδια, χέρια, καρδιά, πνεύμονες, οφθαλμοί κ.τ.λ. β) φυτικών οργανισμών. Όργανα των φυτών είναι τα φύλλα, τα άνθη, οι ρίζες, οι βλαστοί κτλ. 5. Από τι χαρακτηρίζονται και τα όργανα όπως και οι ιστοί; Από διαφοροποίηση, εξειδίκευση και συνεργασία. 6. Πως σχηματίζονται τα συστήματα οργάνων στους πολυκύτταρους ζωικούς οργανισμούς; Ένα όργανο δεν μπορεί να ολοκληρώσει μόνο του μια λειτουργία. Για παράδειγμα, στην κυκλοφορία του αίματος η καρδιά έχει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, αλλά χρειάζεται να συνεργαστεί και με άλλα όργανα, π.χ. τα αγγεία. Τα διάφορα όργανα που συνεργάζονται μεταξύ τους για την πραγματοποίηση μιας συγκεκριμένης λειτουργίας αποτελούν ένα σύστημα οργάνων. Έτσι, η καρδιά, οι αρτηρίες και οι φλέβες ενός ζωικού οργανισμού συμβάλλουν στην κυκλοφορία του αίματος και συναποτελούν το κυκλοφορικό σύστημα. Ένας πολυκύτταρος οργανισμός αποτελείται από διάφορα συστήματα οργάνων (π.χ. κυκλοφορικό, αναπνευστικό, νευρικό κτλ.), τα οποία συνεργάζονται και λειτουργούν συντονισμένα. 7. Να αναφέρετε μερικά συστήματα οργάνων στον ανθρώπινο οργανισμό. Κυκλοφορικό, αναπνευστικό, νευρικό, πεπτικό, αναπαραγωγικό, ερειστικό ή σκελετικό, κτλ. 8. Από τι χαρακτηρίζονται και τα συστήματα οργάνων; Όπως και τα δύο προηγούμενα επίπεδα οργάνωσης (ιστοί, όργανα) έτσι και τα συστήματα οργάνων διακρίνονται από διαφοροποίηση, εξειδίκευση και συνεργασία. 9. Στους φυτικούς οργανισμούς παρατηρείται η ίδια οργάνωση με τους ζωικούς; Στα φυτά συναντάμε απλούστερη οργάνωση. Φυτικά κύτταρα με παρόμοια μορφή και λειτουργία συνδέονται και σχηματίζουν ιστούς. Διαφορετικοί ιστοί συνδυάζονται και δημιουργούν τα φυτικά όργανα, όπως είναι τα φύλλα, ο βλαστός, η ρίζα κτλ. Τα φυτά δεν διαθέτουν συστήματα οργάνων. Τα φυτικά όργανα συνεργάζονται μεταξύ τους για την πραγματοποίηση διάφορων λειτουργιών και συγκροτούν τον φυτικό οργανισμό. 10. Τι ονομάζουμε

8 α) βιόσφαιρα; Τις περιοχές της Γης όπου οι συνθήκες επιτρέπουν την ύπαρξη ζωής. (Η βιόσφαιρα περιλαμβάνει τμήματα της ατμόσφαιρας, της υδρόσφαιρας και της λιθόσφαιρας). β) Ποικιλομορφία; Την διαφορετικότητα που παρατηρείται στους οργανισμούς. 11. Ποιοι οργανισμοί ανήκουν στο ίδιο είδος; Μια ομάδα οργανισμών που μπορούν να ζευγαρώσουν και να δώσουν απογόνους, οι οποίοι μπορούν με τη σειρά τους να δώσουν και αυτοί απογόνους, ανήκουν στο ίδιο είδος. 12. Σε πόσα και ποια βασίλεια κατατάσσονται οι οργανισμοί; Οι υπάρχοντες οργανισμοί κατατάσσονται σε 5 βασίλεια: Μονήρη, πρώτιστα, μύκητες, φυτά, ζώα. 13. Τι το εντελώς ξεχωριστό έχουν οι οργανισμοί του κάθε βασιλείου; Μονήρη: Περιλαμβάνει μονοκύτταρους προκαρυωτικούς οργανισμούς. Πρώτιστα: Περιλαμβάνει μονοκύτταρους ευκαρυωτικούς οργανισμούς. Μύκητες: Περιλαμβάνει μονοκύτταρους και πολυκύτταρους οργανισμούς. Φυτά: Περιλαμβάνει πολυκύτταρους αυτότροφους οργανισμούς που τρέφονται με φωτοσύνθεση. Ζώα: Περιλαμβάνει πολυκύτταρους ετερότροφους οργανισμούς.

9 Αλληλεπίδραση και προσαρμογές 1. Τι είναι οι λεγόμενες προσαρμογές των οργανισμών; Χαρακτηριστικά και διαδικασίες που βοηθάνε τους οργανισμούς να επιβιώνουν και να αναπαράγονται σε μια περιοχή. 2. Ποια είδη προσαρμογών διακρίνουμε; o Προσαρμογές δομής o Προσαρμογές συμπεριφοράς. o Προσαρμογές οι οποίες σχετίζονται με τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των οργανισμών. 3. Τα βελονοειδή φύλλα των πεύκων τι είδους προσαρμογή είναι; Δομής. 4. Ποιον δυσμενή παράγοντα του περιβάλλοντος αντιμετωπίζουν τα πεύκα με αυτή την προσαρμογή που διαθέτουν; Την έλλειψη νερού, αφού με αυτή τη μορφή φύλλων περιορίζονται οι απώλειες νερού από τα πεύκα μέσω της διαπνοής. 5. Το υποδόριο λίπος της πολικής αρκούδας τι προσαρμογή είναι; Προσαρμογή δομής. 6. Ποιο παράγοντα του περιβάλλοντος την βοηθάει να αντιμετωπίσει; Το πολύ κρύο που επικρατεί στο περιβάλλον όπου ζει. 7. Η μετανάστευση των πουλιών τι είδους προσαρμογή είναι; Προσαρμογή συμπεριφοράς. 8. Τι αντιμετωπίζουν με αυτή; Τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (χαμηλές θερμοκρασίες) που επικρατούν την χειμερινή περίοδο. 9. Η αλλαγή χρώματος μερικών οργανισμών τι είδους προσαρμογή είναι; Προσαρμογή η οποία σχετίζεται με τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους οργανισμούς. 10. Σε τι χρησιμεύει στους οργανισμούς αυτούς; Με την αλλαγή χρώματος πολλά ζώα μοιάζουν με το περιβάλλον τους και έτσι δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά ούτε από τους εχθρούς αλλά και ούτε από τα θύματά τους (από τα θηράματα με τα οποία τρέφονται).