Πρόγραμμα Ευέλικτης Ζώνης Θέμα: Το ηλιακό μας σύστημα Αφορμή για την επιλογή του θέματος υπήρξε η ενότητα «Το ηλιακό μας σύστημα» του κεφαλαίου «Μαθαίνουμε για τη Γη» από το μάθημα της Γεωγραφίας. Οι μαθητές εργάστηκαν ομαδικά. Παρακολούθησαν βίντεο και προσομοιώσεις για το ηλιακό σύστημα. Αναζήτησαν πληροφορίες για τους πλανήτες από βιβλία, εγκυκλοπαίδειες και το διαδίκτυο, συντάσσοντας την ταυτότητα του κάθε πλανήτη χωριστά. Κατασκεύασαν από απλά υλικά το μοντέλο ενός ηλιακού συστήματος, διαστημόπλοια, ζωγράφισαν και έλυσαν σταυρόλεξα. Τα αποτελέσματα της εργασίας οργανώθηκαν από τη δασκάλα της τάξης και παρουσιάστηκαν σε μορφή παρουσίασης power point. - 2 -
ΤΟ ΗΛΙΑΚΟ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το Ηλιακό Σύστημα περιλαμβάνει τον Ήλιο και όλα τα αντικείμενα που κινούνται σε τροχιά γύρω από αυτόν. Σχηματίστηκε πριν 4,6 εκατ. έτη από την κατάρρευση ενός γιγάντιου μοριακού νέφους. Τα αντικείμενα με την μεγαλύτερη μάζα που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο είναι οι 8 πλανήτες που σχηματίζουν το πλανητικό σύστημα. Από αυτούς οι 4 πρώτοι (εσωτερικοί πλανήτες), ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη και ο Άρης, που βρίσκονται πιο κοντά στον Ήλιο, λέγονται βραχώδεις ή γαιώδεις γιατί είναι φτιαγμένοι από χώμα, πέτρα και μέταλλα. Οι 4 τελευταίοι (εξωτερικοί πλανήτες) λέγονται: αέριοι γίγαντες ο Κρόνος και ο Δίας, γιατί αποτελούνται από αέρια και οι παγωμένοι γίγαντες ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας, γιατί το υλικό τους είναι παγωμένο. Στο ηλιακό μας σύστημα εκτός από τους πλανήτες, τους δορυφόρους τους και τους δακτυλίους τους υπάρχουν και άλλα μικρότερα ουράνια σώματα όπως κομήτες, αστεροειδείς και πλήθος μετεωριτών. - 3 -
ΗΛΙΟΣ (Sun) Ο Ήλιος είναι ο αστέρας του ηλιακού συστήματος και το λαμπρότερο σώμα του ουρανού. Είναι σχεδόν μια τέλεια σφαίρα. Γύρω του περιφέρονται οι 8 πλανήτες, δεκάδες δορυφόροι, αστεροειδείς και πολλοί κομήτες. Έχει επιφανειακή θερμοκρασία κατά μέσο όρο 5.500 o C και στο κέντρο του 15.000.0000 C και το φως του χρειάζεται 8 λεπτά για να φτάσει στη Γη. Χωρίς τον Ήλιο δεν θα είχαμε ούτε φως ούτε ζέστη και η Γη θα ήταν ένας σκοτεινός και παγωμένος πλανήτης. Μυθολογία: Στην ελληνική μυθολογία ο Ήλιος ήταν θεότητα, τον οποίο ο Όμηρος αντιστοιχεί στον ηλιακό Τιτάνα Υπερίωνα. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ο Ήλιος ήταν γιος του Υπερίωνα. Ο Ήλιος οδηγούσε το πύρινο άρμα του στον ουρανό. Έχει 2 αδερφές τη θεά του φεγγαριού Σελήνη και τη θεά της αυγής Ηώ. - 4 -
ΕΡΜΗΣ (Mercury) Ο πλησιέστερος στον Ήλιο πλανήτης και ο μικρότερος στο Ηλιακό Σύστημα. Έχει μια πολύ αραιή ατμόσφαιρα η οποία αποτελείται από ήλιο και οξυγόνο. Περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του σε περίπου 59 γήινες ημέρες ενώ κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον ήλιο σε 88 ημέρες. Είναι λίγο μεγαλύτερος σε μέγεθος από τη Σελήνη και η επιφάνειά του είναι διάσπαρτη με κρατήρες. Εξαιτίας της μικρής απόστασης από τον Ήλιο (56 εκατ. χλμ.) παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία μεταξύ ημέρας (μέγιστο 4300 C) και της νύχτας (ελάχιστο -1800 C). Μυθολογία: Επειδή ο πλανήτης είναι μικρός, ευέλικτος και κινείται πολύ γρήγορα, έχει πάρει και το όνομα του ταχύτατου αγγελιοφόρου των Ολύμπιων Θεών των Αρχαίων Ελλήνων, του Ερμή, που πατέρας του ήταν ο Δίας και μητέρα του η Μαία, μια από τις θυγατέρες του Άτλαντα, του γίγαντα που κρατούσε στις πλάτες του τον ουρανό. - 5 -
Αφροδίτη (Venus) Είναι ο δεύτερος σε απόσταση από τον Ήλιο πλανήτης και είναι το πιο λαμπρό σώμα στον νυχτερινό ουρανό μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη. Ονομάζεται από το λαό Αυγερινός ή Αποσπερίτης. Έχει περίπου το ίδιο μέγεθος με τη Γη γι αυτό τη λένε και αδελφή της. Η θερμοκρασία της είναι γύρω στους 4500 C. Καλύπτεται από πυκνά νέφη διοξειδίου του άνθρακα και διοξειδίου του θείου γι αυτό στον πλανήτη επικρατεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η Αφροδίτη κάνει μια περιφορά γύρω από τον Ήλιο σε 225 γήινες ημέρες και μια περιστροφή γύρω από τον εαυτό της σε 243 γήινες ημέρες. Μυθολογία: Η Αφροδίτη θεωρείται η θεά της ομορφιάς και ήταν κόρη του Δία και της Διώνης. - 6 -
Γη «το σπίτι μας» (Earth) Η Γη είναι ο 3ος πλανήτης του ηλιακού συστήματος κατά σειρά απόστασης από τον ήλιο και 5ος σε μέγεθος και μάζα. Είναι ο πλανήτης στον οποίο κατοικούν οι άνθρωποι, καθώς και εκατομμύρια άλλη είδη, και ο μοναδικός πλανήτης που γνωρίζουμε ότι υπάρχει ζωή. Σχηματίστηκε πριν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια και έχει έναν φυσικό δορυφόρο, τη Σελήνη. Η Γη κάνει μια περιφορά γύρω από τον ήλιο σε 365,25 ημέρες και μια περιστροφή γύρω από τον άξονά της σε 24 ώρες. Η μέση θερμοκρασία στον πλανήτη είναι 140 C. Τα 2/3 της επιφάνειάς της αποτελούνται από νερό και η ατμόσφαιρά του αποτελείται από οξυγόνο και άζωτο. Μυθολογία: Η Γαία ή η μητέρα γη, ήταν η μεγάλη θεά των πρώτων Ελλήνων. Στην ελληνική μυθολογία, δημιούργησε τον κόσμο και γέννησε την πρώτη φυλή των Θεών (Τιτάνες) και των πρώτων ανθρώπων. - 7 -
Άρης «ο κόκκινος πλανήτης» (Mars) Ο Άρης είναι ο 4ος κατά σειρά πλανήτης από τον Ήλιο και τελευταίος από τους εσωτερικούς πλανήτες. Η μέση θερμοκρασία του είναι -630 C. H περίοδος περιφοράς του γύρω από τον Ήλιο είναι 678 ημέρες και η περίοδος περιστροφής του 24 ώρες και 37 λεπτά. Έχει 2 δορυφόρους τον Φόβο και τον Δείμιο. Λέγεται και «κόκκινος πλανήτης» εξαιτίας του ερυθρού χρώματος που παρουσιάζει και οφείλεται στο τριοξείδιο του σιδήρου. Έχει τη μισή διάμετρο από αυτή της Γης. Έχει πολύ αραιή ατμόσφαιρα που είναι πλούσια σε διοξείδιο του άνθρακα. Μυθολογία: Ο Άρης ήταν ο θεός του πολέμου. Χαιρόταν ιδιαίτερα το αιματοκύλισμα στις μάχες και γι αυτό δεν ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στους αρχαίους, οι οποίοι δεν τον λάτρευαν και πολύ. - 8 -
Ζώνη Αστεροειδών Μικρά σώματα του ηλιακού συστήματος που είναι σε τροχιά γύρο από τον Ήλιο. Το «σύνορο» που χωρίζει τους εσωτερικούς απ τους εξωτερικούς πλανήτες. Πρόκειται για εκατοντάδες χιλιάδες μικρά σώματα, διαμέτρου από μερικά μέτρα έως εκατοντάδες χιλιόμετρα, που όμως όλα μαζί έχουν μάζα μόλις όσο το ένα χιλιοστό της Γης. Οι αστεροειδείς είναι το υλικό για έναν πλανήτη που τελικά δεν σχηματίστηκε, λόγω της μεγάλης έλξης του Δία, ή από κάποιον πλανήτη που υπήρχε εκεί (ανάμεσα στον Άρη και τον Δία) και για κάποιο λόγο καταστράφηκε και διασπάστηκε σε 7.000 περίπου αστεροειδείς. - 9 -
Δίας (Jupiter) Ο μεγαλύτερος πλανήτης του Ηλιακού μας Συστήματος και ο 5ος κατά σειρά πλανήτης ξεκινώντας από τον Ήλιο. Η διάρκεια περιστροφής του είναι 9,92 ώρες και η διάρκεια περιφοράς του 12 έτη. Η ελάχιστη θερμοκρασία φτάνει στους 1250 C και η μέγιστη τους 170 C. Ο Κρόνος διαθέτει 16 δορυφόρους και 3 δακτυλίους αλλά είναι πολύ λεπτοί και χρειάζονται πολύ ισχυρά τηλεσκόπια για να εντοπιστούν. Το πιο εμφανές χαρακτηριστικό του Δία είναι μια γιγάντια κόκκινη ανεμοθύελλα που λυσσομανά στα κατώτερα στρώματα των νεφών του εδώ και 350 χρόνια περίπου. Μυθολογία: Ο Δίας ήταν ο αρχηγός των ολύμπιων θεών, γιος του Κρόνου και της Ρέας. Τα σύμβολα του Δία ήταν ο αετός και ο κεραυνός που του χάρισαν οι Κύκλωπες. Ήταν προστάτης των ξένων και δικαιωμάτων των αδύναμων. - 10 -
Κρόνος (Saturn) Ο πιο φαντασμαγορικός πλανήτης λόγω των δακτυλίων του. Είναι ο 6ος πλανήτης σε σχέση με την απόστασή του από τον Ήλιο και 2ος μεγαλύτερος του Ηλιακού Συστήματος. Λάμπει στον ουρανό σαν αστέρι πρώτου μεγέθους. Η επιφανειακή του θερμοκρασία είναι 1800 C. Η διάρκεια περιφοράς του είναι 29,5 έτη και η διάρκεια περιστροφής του 10,7 ώρες. Ο Γαλιλαίος παρατήρησε πρώτος τους δακτυλίους του Κρόνου. Κάθε δακτύλιος αποτελείται από χιλιάδες ζώνες με θραύσματα πετρωμάτων και πάγων. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι τα απομεινάρια ενός δορυφόρου που καταστράφηκε. Έχει 13 γνωστούς δορυφόρους ενώ δεν αποκλείεται να έχει και άλλους που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα. Μυθολογία: Ο Κρόνος ήταν ο γιος του Ουρανού και της Γης, πατέρας του Δία και άλλων Ολύμπιων θεών. - 11 -
Ουρανός (Uranus) Ο μυστηριώδης γαλαζοπράσινος πλανήτης είναι ο 7ος σε απόσταση από τον Ήλιο και 3ος μεγαλύτερος πλανήτης του Ηλιακού μας Συστήματος. Απέχει από τον Ήλιο 2.870 εκατ. χλμ. Η περίοδος περιφοράς του είναι 84 έτη, η περίοδος περιστροφής γύρω από τον άξονά του 17,9 ώρες και η μέση θερμοκρασία είναι 1950 C. Στους πόλους του επικρατεί 42 χρόνια νύχτα και 42 χρόνια ημέρα. Ο πλανήτης έχει 27 γνωστούς δορυφόρους. Η Μιράντα έχει την πιο χαοτική επιφάνεια. Δίνει την εντύπωση ότι ο δορυφόρος διαμελίστηκε στο παρελθόν και σταδιακά ανασχηματίστηκε. Ήταν ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε με τηλεσκόπιο από τον William Herschel στις 13 Μαρτίου 1751. Μυθολογία: Πανάρχαιος θεός των Αρχαίων Ελλήνων, γιός του Ερέβους και σύζυγος της Γαίας. - 12 -
Ποσειδώνας (Neptune) Ο Ποσειδώνας είναι ο 8ος κατά σειρά απόστασης από τον Ήλιο, πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος. Είναι μια μεγάλη σφαίρα από πάγο και βράχια, βυθισμένη σε μια ατμόσφαιρα υδρογόνου, ηλίου και μεθανίου. Η μέση θερμοκρασία είναι -2000 C. Λόγω της μεγάλης απόστασής του από τον Ήλιο, χρειάζεται για την περιφορά του 165 χρόνια ενώ για την περιστροφή του 16 ώρες και 6 λεπτά. Στην επιφάνεια του Ποσειδώνα επικρατούν οι πιο ακραίες καιρικές συνθήκες του Ηλιακού Συστήματος. Καταιγίδες στο μέγεθος της Γης μαίνονται συνεχώς στον πλανήτη με ανέμους 2000 km/h. Ο Ποσειδώνας έχει 8 δορυφόρους. Ένας από αυτούς είναι και το πιο παγωμένο σώμα του Ηλιακού Συστήματος, ο Τρίτωνας. Μυθολογία: Ο Ποσειδώνας ήταν ο θεός της θάλασσας, γιος του Κρόνου και της Ρέας. Σύμβολό του ήταν η τρίαινα. Φιλονικούσε συχνά με άλλους θεούς και ιδιαίτερα με την Αθηνά για την κυριαρχία της Αθήνας και της Τροιζήνας. - 13 -
Κομήτες Οι κομήτες είναι ουράνια σώματα και παρουσιάζουν όψη νεφελώδη που κινούνται σε κάποια τροχιά σε ένα δικό τους μοναδικό μονοπάτι ή γύρω από τον ήλιο. Ο κομήτης αποτελείται από τον πυρήνα (σύνολο μετεωριτών), την κόμη (ένα πέπλο που τον περιβάλλει και αποτελείται από αέρια και αστερόσκονη) και την ουρά (σύνολο μικροσκοπικών σωματιδίων που φωτίζονται έντονα από τον ήλιο). Η θερμοκρασία τους λόγω της τεράστιας απόστασής τους από τον ήλιο, φθάνει τους 0 βαθμούς Κελσίου και το πλήθος τους τεράστιο, πάνω από 100 δισεκατομμύρια. Ο πιο ονομαστός είναι ο κομήτης του Haley, που έχει παρατηρηθεί από το 240 π.χ. Τελευταία φορά πέρασε το 1986, ενώ το 1910 αναστάτωσε τους κατοίκους της Γης περνώντας πολύ κοντά. - 14 -
ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ ΤΟΥ ΗΛΙΑΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Ο πλανήτης αυτός ανακαλύφθηκε μόλις το 1930 και είναι ο πιο μακρινός. 2. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο μεγαλοπρεπής θρόνος του ήταν στον Όλυμπο. 3. Είναι ηλιοκαμένος πλανήτης μια και βρίσκεται πιο κοντά στον ήλιο. 4. Αυτός ο πλανήτης εντυπωσιάζει με τα πολλά δαχτυλίδια του. 5. Ονομάζεται και «Κόκκινος Πλανήτης». 6. Το σπιτικό μας. 7. Αυτός ο δορυφόρος μάγεψε πολλούς ποιητές και συγγραφείς. ΚΑΘΕΤΑ 1. Κάτω από τη θολή πάχνη που τον σκεπάζει, κράτησε επτασφράγιστα τα μυστικά του. 2. Είναι ο όγδοος πλανήτης. Αν τον συναντούσαμε παλιά στη θάλασσα, θα τον βλέπαμε με την τρίαινά του. 3. Έχει τον Άρη αδερφό. - 15 -
ΚΡΥΠΤΟΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ Βρες και κύκλωσε τους 8 πλανήτες. Α Γ Π Ρ Ο Κ Ρ Ο Ν Ο Σ Γ Α Π Ζ Μ Δ Ι Α Σ Ν Η Γ Ρ Χ Μ Κ Ο Δ Ε Ω Α Ρ Η Σ Χ Β Θ Ξ Τ Γ Σ Κ Υ Ω Δ Ε Σ Ρ Λ Η Κ Ε Κ Ο Ε Α Φ Ρ Ο Δ Ι Τ Η Ν Γ Ρ Ξ Γ Ι Η Ξ Λ Υ Κ Ι Ο Ω Δ Λ Μ Α Ι Δ Ξ Κ Ο Ρ Ξ Λ Γ Η Κ Μ Η Σ Π Ω Γ Ξ Ν Α Α Ξ Ψ Φ Γ Ο Σ Ξ Ν Ν Α Τ Κ Ν Ν Ι Τ Ε Λ Ε Σ Α Π Α Ρ Π Λ Ο Υ Τ Ω Ν Α Σ Μ Ο Υ Σ Λ Π Γ Σ Δ Η Μ Ε Ν Β Η Τ Ω Η Γράψε τους πλανήτες στη σειρά ξεκινώντας από τον μικρότερο σε μέγεθος και καταλήγοντας στον μεγαλύτερο. - 16 -
- 17 - Το ηλιακό μας σύστημα
- 18 - Το ηλιακό μας σύστημα
- 19 - Το ηλιακό μας σύστημα
- 20 - Το ηλιακό μας σύστημα
- 21 - Το ηλιακό μας σύστημα
- 22 - Το ηλιακό μας σύστημα
- 23 - Το ηλιακό μας σύστημα