ΔÔ Û Ì Î È ÔÈ ÎÈÓ ÛÂÈ ÙË Ë

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΔÔ Û Ì Î È ÔÈ ÎÈÓ ÛÂÈ ÙË Ë Tα βασικά σημεία του μαθήματος Η Γη είναι ένα ουράνιο σώμα, που κινείται συνεχώς στο διάστημα. Το σχήμα της είναι γεωειδές, δηλαδή είναι ελαφρά συμπιεσμένο στις κορυφές και διογκωμένο στη μέση. Mπορούμε λοιπόν να πούμε ότι το σχήμα της είναι σχεδόν σφαιρικό. Η Γη κινείται ταυτόχρονα γύρω από τον άξονά της (με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τ ανατολικά) και γύρω από τον Ήλιο. Η κίνησή της γύρω από τον άξονά της (άξονας περιστροφής) ονομάζεται περιστροφή για να ολοκληρωθεί μία πλήρης περιστροφή χρειάζονται 24 ώρες (1 ημέρα). Η κίνηση της Γης γύρω από τον Ήλιο ονομάζεται περιφορά για να ολοκληρωθεί μία πλήρης περιφορά χρειάζονται 365 ημέρες και 6 ώρες (1 έτος και 6 ώρες). Αν προσθέσουμε αυτές τις 6 ώρες για 4 συνεχόμενα έτη, θα έχουμε 1 επιπλέον ημέρα. Αυτή η ημέρα προστίθεται κάθε 4 χρόνια στο μήνα Φεβρουάριο, ως 29η Φεβρουαρίου. Τα έτη με την επιπλέον ημέρα ονομάζονται δίσεκτα. ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ ÛÂÏ 12 Ας πάρουμε δύο πορτοκάλια και ας τα κόψουμε, όπως στο σχήμα της σελίδας 12 του σχολικού βιβλίου, το ένα οριζόντια (στη μέση) και το άλλο ε- γκάρσια. Με το χάρακα μετρούμε τις διαμέτρους των δύο μισών πορτοκαλιών. Τι παρατηρούμε; Αφού μετρήσουμε τις διαμέτρους των δύο μισών πορτοκαλιών, παρατηρούμε ότι η διάμετρος στη μέση του πορτοκαλιού (οριζόντια τομή) είναι μεγαλύτε- 21

2 ρη από τη διάμετρο του πορτοκαλιού από τη μία κορυφή του μέχρι την άλλη (εγκάρσια τομή). ÛÂÏ 13 Υπολογίστε τι συμβαίνει με το άθροισμα αυτών των 6 ωρών σε τέσσερα συνεχόμενα έτη. Μήπως τώρα μπορείτε να εξηγήσετε γιατί κάθε τέσσερα έτη έχουμε μία ημέρα περισσότερη, δηλαδή την 29η Φεβρουαρίου; ε τέσσερα συνεχόμενα έτη αυτές οι 6 ώρες, αν προστεθούν, γίνονται συνολικά 24 (4 6 = 24), δηλαδή 1 ημέρα. Αυτή η επιπλέον ημέρα προστίθεται κάθε τέσσερα χρόνια στο μήνα Φεβρουάριο και είναι η 29η Φεβρουαρίου. Επομένως, κάθε τέσσερα έτη ο χρόνος έχει 366 ημέρες και λέγεται «δίσεκτο έτος». ËÌÂ ˆÛË: Το έτος δε διαρκεί 365 ημέρες και 6 ώρες ακριβώς, αλλά για την ακρίβεια 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 λεπτά και 46 δευτερόλεπτα, μια ασήμαντη λεπτομέρεια, η οποία πρόσθετε 3 ημέρες κάθε 400 χρόνια. Έτσι, για να βρούμε τα δίσεκτα έτη, αρκεί να διαιρέσουμε με το 4 κάθε έτος. Τα έτη που διαιρούνται ακριβώς με το 4 είναι δίσεκτα, με εξαίρεση την τελευταία χρονιά κάθε αιώνα, τα δύο πρώτα ψηφία της οποίας δε διαιρούνται με το 4 (3 χρονιές κάθε 400 χρόνια για να διορθωθεί η παραπάνω απόκλιση). Για παράδειγμα, το 2000 ήταν δίσεκτο έτος. Τα έτη 2100, 2200 και 2300, αν και θεωρητικά θα ήταν δίσεκτα, λόγω του παραπάνω κανόνα δε θα είναι δίσεκτα, δηλαδή θα έχουν 365 ημέρες. ÛÂÏ 13 Ας σχεδιάσουμε τη Γη στο παρακάτω σχήμα (σελίδα 13 του σχολικού βιβλίου) σε τέσσερα διαφορετικά σημεία πάνω στην έλλειψη που δείχνει την περιφορά της γύρω από τον Ήλιο. Με το χάρακα μετρούμε τις αποστάσεις της Γης από τον Ήλιο. Τι παρατηρούμε; 22

3 3 2 HΛIO 4 1 Παρατηρούμε ότι η απόσταση της Γης από τον Ήλιο διαφέρει από σημείο σε σημείο (με εξαίρεση τα απέναντι μεταξύ τους σημεία). Αυτό οφείλεται στην ελλειπτική τροχιά που διαγράφει η Γη, καθώς κινείται γύρω από τον Ήλιο. ÛÂÏ 14 OÌ ÈÎ Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ Ας παίξουμε θέατρο. Ένα παιδί θα παριστάνει τον Ήλιο και ένα άλλο παιδί τη Γη, που θα γυρίζει γύρω από τον εαυτό της και γύρω από τον Ήλιο ταυτόχρονα. Το παιχνίδι θα επαναληφθεί και με άλλους συμμαθητές μας. Γνωρίζουμε ότι η Γη κάνει δύο ταυτόχρονες κινήσεις: κινείται γύρω από τον εαυτό της, δηλαδή κάνει μία περιστροφή, και κινείται γύρω από τον Ήλιο, δηλαδή κάνει μία περιφορά. Οι μαθητές καλούνται, ανά ζεύγη, να υποδυθούν τη Γη και τον Ήλιο. Έτσι, αυτός που θα υποδυθεί τη Γη θα κάνει μία περιστροφή γύρω από τον εαυτό του και ταυτόχρονα θα κάνει μια περιφορά γύρω από το συμμαθητή του, που θα υποδύεται τον Ήλιο. Eπιπλέον πληροφορίες Η Γη σχηματίστηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Πρώτοι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έκαναν λόγο για το σχήμα της Γης λέγοντας ότι ήταν σαν δίσκος. Η σφαιρικότητά της υποστηρίχτηκε για πρώτη φορά από τους Έλληνες, και ειδικότερα από τους Πυθαγόρειους (5ος αιώνας π.χ.). 23

4 Ο Αρίσταρχος ο άμιος, ένας αρχαίος Έλληνας αστρονόμος που έζησε τον 3ο αιώνα π.χ., ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν πως ο Ήλιος είναι το επίκεντρο του ύμπαντος και ότι η Γη περιφέρεται σε τροχιά γύρω του. Οι ιδέες του όμως δεν έγιναν αποδεκτές και όλοι πίστευαν ότι η Γη είναι το κέντρο του ύμπαντος μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα μ.χ., όταν, γύρω στο 1540, ένας Πολωνός ιερωμένος, ο Νικόλαος Κοπέρνικος, ισχυρίστηκε πως οι πλανήτες και η Γη περιφέρονται σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΙΩΝ TÔ Û Ì Î È ÔÈ ÎÈÓ ÛÂÈ ÙË Ë 1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες; Γράψε () για τη σωστή και (Λ) για τη λανθασμένη στο. Απάντηση α) H Γη έχει σχήμα τέλειας σφαίρας. β) Η περιστροφή της Γης διαρκεί 24 ώρες. γ) Η περιφορά της Γης είναι η κίνηση γύρω από τον άξονά της. δ) Ο άξονας της Γης είναι μια νοητή ευθεία γραμμή, που ενώνει τις δύο κορυφές της περνώντας από το κέντρο της. ε) Το σχήμα της Γης λέγεται γεωειδές. Λ Λ 2. Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις της ομάδας Α με τις λέξεις ή φράσεις της ομάδας Β. Α Β Άξονας Κίνηση γύρω από τον Ήλιο Περιστροφή Ελλειπτική Περιφορά Ενώνει τις δύο κορυφές Τροχιά Κίνηση γύρω από τον άξονα 3. υμπλήρωσε το κείμενο με τις λέξεις που λείπουν: 24

5 Το σχήμα της Γης δεν είναι τελείως σφαιρικό, αλλά παρουσιάζεται διογκωμένο στον Ισημερινό και συμπιεσμένο στις κορυφές. Η Γη εκτελεί ταυτόχρονα δύο κινήσεις. Μία κίνηση γύρω από ένα νοητό άξονα η οποία λέγεται περιστροφή και διαρκεί 24 ώρες και μία κίνηση γύρω από τον Ήλιο που λέγεται περιφορά και διαρκεί 1 έτος και 6 ώρες. Ο άξονας της Γης είναι μια νοητή ευθεία, που περνά από το κέντρο της και ενώνει τις δύο κορυφές της. Η τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο είναι ελλειπτική. Ελέγχω τις γνώσεις μου* Να χαρακτηρίσετε ως σωστές () ή λανθασμένες (Λ) τις παρακάτω προτάσεις. 1. Το σχήμα της Γης είναι σχεδόν σφαιρικό. 2. Η Γη είναι ένα ουράνιο σώμα. 3. Η Γη είναι ακίνητη. 4. Το δίσεκτο έτος έχει 366 ημέρες. 5. Η κίνηση του Ήλιου γύρω από τη Γη ονομάζεται περιφορά. * Οι απαντήσεις στο Ελέγχω τις γνώσεις μου βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου. 25