Έκθεση Ανάλυσης Φορολογικών Δαπανών

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10 1. Έννοια Φορολογικών Δαπανών Έκθεση Ανάλυσης Φορολογικών Δαπανών Ο ορισμός της έννοιας των φορολογικών δαπανών διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα ανάλογα με τα κριτήρια που υιοθετούνται για να χαρακτηρισθεί μια ειδική φορολογική ρύθμιση ως φορολογική δαπάνη. Παρόλο που στην Κύπρο δεν υπάρχει σχετικό νομοθετικό πλαίσιο που να ορίζει ακριβώς «τι είναι η φορολογική δαπάνη», εντούτοις η έννοια της φορολογικής δαπάνης μπορεί να ορισθεί ως εξής: «οι φορολογικές δαπάνες αφορούν ρυθμίσεις από τις οποίες προκαλείται άμεσα ή έμμεσα απώλεια φορολογικών εσόδων». Ουσιαστικά, οι φορολογικές δαπάνες είναι αποκλίσεις από την δομή του βασικού φορολογικού συστήματος του Κράτους, που καθιερώνουν προνομιακό φορολογικό καθεστώς υπέρ ορισμένων μορφών οικονομικής δραστηριότητας ή ομάδων φορολογουμένων. Είναι γενικώς γνωστό ότι τα παραδοσιακά δημοσιονομικά μέσα του προϋπολογισμού, δηλαδή οι φόροι και οι δημόσιες δαπάνες, χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον για την άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής. Ωστόσο, τα μέσα αυτά πολλές φορές κρίνονται ανεπαρκή ως προς τον επιθυμητό σκοπό, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά οι φορολογικές δαπάνες με απώτερο σκοπό να ενισχυθούν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού ή δραστηριότητες. Το φορολογικό σύστημα, μέσω των φορολογικών δαπανών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιτύχει στόχους όμοιους με εκείνους των προγραμμάτων άμεσων δημοσίων δαπανών, ιδιαίτερα μέσα στα πλαίσια άσκησης κοινωνικής πολιτικής. Σημειώνεται επίσης μια σημαντική διαφορά μεταξύ των άμεσων δημοσίων δαπανών και των φορολογικών δαπανών. Ενώ οι πρώτες αποτελούν κάθε χρόνο αντικείμενο έγκρισης από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, μέσω της διαδικασίας ψήφισης του προϋπολογισμού. Οι δεύτερες προϋποθέτουν τροποποίηση ή συγγραφή σχετικής νομοθεσίας με συγκεκριμένη ισχύ και εφαρμόζονται κατόπιν σχετικής έγκρισης τους από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. 2. Σκοπός των Φορολογικών Δαπανών Σκοπός των ειδικών αυτών ρυθμίσεων είναι, μεταξύ άλλων: Η δικαιότερη διανομή του εισοδήματος και η κοινωνική μέριμνα. Η αύξηση της απασχόλησης. Η οικονομική ανάπτυξη. Η προώθηση της έρευνας. Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Η στήριξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων. 702

3. Κατηγορίες των Φορολογικών Δαπανών Οι φορολογικές δαπάνες διακρίνονται στις εξής κατηγορίες, ανάλογα, κυρίως, με το περιεχόμενο τους: Έκπτωση / μείωση / απαλλαγή ή εξαίρεση που μειώνει τη βάση υπολογισμού του φόρου (φορολογητέο εισόδημα κ.λ.π.). Έκπτωση ή μείωση ή απαλλαγή από το φόρο. Μειωμένοι φορολογικοί συντελεστές. Αναβολή της φορολογικής υποχρέωσης. 4. Καταγραφή και Ομαδοποίηση των Φορολογικών Δαπανών Η Κυπριακή Δημοκρατία, μεταφέροντας τις διατάξεις του άρθρου 14(2) της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2001/85/ΕΕ στην Κυπριακή νομοθεσία έχει θεσπίσει συγκεκριμένο άρθρο στον Περί Δημοσιονομικής Ευθύνης και του Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμο του 2014 (Ν.20(Ι)/2014), εφαρμόζοντας πλέον τη βασική αρχή παρουσίασης του προϋπολογισμού που προνοεί τον υπολογισμό των φορολογικών δαπανών που προκύπτουν από τις φορολογικές εκπτώσεις και την αφαίρεση τους από το προϋπολογιζόμενο ποσό είσπραξης. Συγκεκριμένα το άρθρο 8 του Ν.20(Ι)/2004 έχει ως εξής: Άρθρο 8: Βασική αρχή παρουσίασης του Προϋπολογισμού 8 (1) Βασική αρχή παρουσίασης του Προϋπολογισμού είναι ότι τα συνολικά έσοδα και οι συνολικές δαπάνες καταχωρούνται στο σύνολό τους στον Προϋπολογισμό, στη βάση ταμειακών ροών, χωρίς οποιαδήποτε αφαίρεση. (2) Τηρουμένων των διατάξεων του εδαφίου (1), το σύνολο των εσόδων από φόρους που καταχωρούνται είναι ίσο με το συνολικό ποσό που αναμένεται να εισπραχθεί, μετά την αφαίρεση τυχόν φορολογικών δαπανών, όπως προκύπτουν από τις φορολογικές εκπτώσεις. Το Υπουργείο Οικονομικών στο πλαίσιο παρουσίασης του κρατικού προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2018, συνέταξε την παρούσα έκθεση με στόχο: την καταγραφή των φορολογικών δαπανών που έχουν θεσπιστεί μέχρι 31/8/2017 την ομαδοποίηση τους ανά κατηγορία φορολογίας τον προσδιορισμό του κόστους των φορολογικών δαπανών με βάση την απώλεια φορολογικών εσόδων που προκύπτει. Σε μια πιο εκτενή έκθεση θα μπορούσε να υπάρχει ομαδοποίηση των φορολογικών δαπανών κατά ομάδα δικαιούχων, ως επίσης και κατανομή τους σε τομείς πολιτικής, π.χ. αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον, οικιστική ανάπτυξη, αθλητισμός, υγεία, κοινωνική πολιτική, κ.ά. Ειδικότερα καταγράφηκαν ένδεκα (11) περιπτώσεις φορολογικών δαπανών. Ο αριθμός τους ανά κατηγορία φορολογίας και ανά ομάδα δικαιούχων αποτυπώνεται στον Πίνακα που παρουσιάζεται στο Παράρτημα. Οι φορολογικές δαπάνες που ίσχυαν τις 31/8/2017, περιγράφονται στην παρούσα έκθεση τόσο ως προς τις κατηγορίες των επιμέρους φορολογιών, με ανάλυση κατά κατηγορία φόρου, όσο και προς τις κατηγορίες δικαιούχων. 703

5. Ποσοτικοποίηση των Φορολογικών Δαπανών Πρέπει να σημειωθεί ότι η έκταση των φορολογικών δαπανών στην Κύπρο δεν μπορεί να θεωρηθεί αρκετά μεγάλη σε συγκριτική βάση και καλύπτει όλες σχεδόν τις κατηγορίες φορολογιών. Μεγάλη σημασία για τον προσδιορισμό του δημοσιονομικού κόστους από τη λήψη των συγκεκριμένων μέτρων, έχει η «ποσοτικοποίηση» των φορολογικών δαπανών. Η μέθοδος που υιοθετήθηκε στην έκθεση αυτή για τον υπολογισμό του κόστους μιας φορολογικής δαπάνης μετρά την προκαλούμενη απώλεια των φορολογικών εσόδων (μέθοδος διαφευγόντων εσόδων). Η αποτίμηση του κόστους των φορολογικών δαπανών παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες που σχετίζονται με τον εννοιολογικό προσδιορισμό του όρου «φορολογικές δαπάνες», αλλά κυρίως με την έλλειψη στοιχείων. Το κόστος κάθε φορολογικής δαπάνης μετράται ξεχωριστά. Όμως, πολλές φορολογικές δαπάνες συνδέονται ως προς το αποτέλεσμα που προκαλούν και επομένως η συνολική απώλεια εσόδων που συνεπάγεται η εφαρμογή των μέτρων δεν μπορεί να αποτελεί το λογιστικό άθροισμα όλων των εκτιμήσεων που έχουν γίνει μεμονωμένα για κάθε ειδική ρύθμιση. Τα ποσοτικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στην παρούσα έκθεση βασίζονται στην πλήρη φορολογική βάσει του οικονομικού έτους 2011. Σχετικά με τις φορολογικές δαπάνες που αποτυπώνονται στο σχετικό Πίνακα κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν τα εξής: 5.1 Φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων Στη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων έχουν θεσπιστεί οι περισσότερες περιπτώσεις φορολογικών δαπανών. Ως προς τα νοικοκυριά, ο υπολογισμός του κόστους των φορολογικών δαπανών αποτυπώνεται στο Παράρτημα και βασίζεται, κυρίως, στην πλήρη φορολογική βάση του οικονομικού έτους 2011, δηλαδή αφορούν το τελευταίο οικονομικό έτος που έχει εξεταστεί από το Τμήμα Φορολογίας. Για τον υπολογισμό του κόστους της φορολογικής δαπάνης λήφθηκε το σύνολο της σχετικής ρύθμισης που επιδρά αρνητικά (μειώνει) επί του φορολογητέου εισοδήματος, το οποίο πολλαπλασιάστηκε με τον αποτελεσματικό συντελεστή του φόρου. Παρόλο που η μέθοδος που χρησιμοποιείται παρουσιάζει κάποια μειονεκτήματα, εκ πρώτης όψεως μπορεί να μας δώσει μια ικανοποιητική ένδειξη αναφορικά με το μέγεθος της φορολογικής δαπάνης. Ωστόσο, ένας πιο αξιόπιστος τρόπος υπολογισμού θα ήταν να γίνει σύγκριση του φόρου που προέκυψε από την κανονική εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων με εκείνον που προκύπτει εάν απαλειφθούν οι εν λόγω μειώσεις κάθε μια ξεχωριστά και πραγματοποιηθούν ισάριθμες δοκιμαστικές εκκαθαρίσεις. Η διαφορά φόρου που προκύπτει από τις δύο αυτές εκκαθαρίσεις μπορεί να καταγραφεί ως κόστος ή απώλεια φορολογικών εσόδων για τις αντίστοιχες φορολογικές δαπάνες. 704

5.2 Φορολογία εισοδήματος νομικών προσώπων Στις περισσότερες περιπτώσεις φορολογικών απαλλαγών, που παρέχονται σε νομικά πρόσωπα, υπάρχει αδυναμία καταγραφής της απώλειας φορολογικών εσόδων. Η αδυναμία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι τα αφορολόγητα έσοδα και οι δαπάνες των επιχειρήσεων, αναγράφονται στα βιβλία που τηρούν αλλά δεν αποτυπώνονται στις σχετικές δηλώσεις εισοδήματος. Επίσης, λόγω έλλειψης συγκριτικών στοιχείων υπάρχει αδυναμία εκτίμησης της απώλειας εσόδων στις περιπτώσεις επιχειρήσεων που φορολογούνται με ειδικό τρόπο. 5.3 Φόρος Κεφαλαιουχικών Κερδών Ο υπολογισμός του κόστους των φορολογικών δαπανών που αφορούν στις φορολογίες κληρονομιών, δωρεών, γονικών παροχών είναι εξαιρετικά δυσχερής, λόγω του ότι η σχετική διαδικασία καταγραφής τους απαιτεί αρκετό χρόνο από τα μηχανογραφικά συστήματα του Τμήματος Κτηματολογίου και ακολούθως να ποσοτικοποιηθεί η φορολογική δαπάνη. Επίσης δεν μπορούν να υπολογιστούν οι οποιεσδήποτε φορολογικές δαπάνες προκύπτουν από αναδιαρθρώσεις δανείων και τις ειδικές διατάξεις απαλλαγής μέχρι το 2017, λόγω του ότι η σχετική διαδικασία δεν υποστηρίζεται στο παρόν στάδιο μηχανογραφικά. 5.4 Έκτακτη Εισφορά για την Άμυνα Η εκτίμηση του κόστους απώλειας φορολογικών εσόδων περιλαμβάνει τις επιστροφές που γίνονται προς ειδική κατηγορία φορολογουμένων (άτομα με εισόδημα κάτω από 12.000) αλλά δεν περιλαμβάνει τις απώλειες φορολογικών εσόδων από την εξαίρεση που τυγχάνουν οι μη φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου. 5.5 Φόρος Προστιθέμενης Αξίας Η εκτίμηση του κόστους απώλειας φορολογικών εσόδων από την εφαρμογή των απαλλαγών, εξαιρέσεων και μειωμένων συντελεστών στον τομέα του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες, λόγω της φύσεως του φόρου αυτού, ο οποίος επιβάλλεται σε όλα τα στάδια παραγωγής και διακίνησης αγαθών και υπηρεσιών με παράλληλη έκπτωση του φόρου που επιβάρυνε τις εισροές σε κάθε στάδιο. Το κόστος των απαλλαγών αυτών δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί, καθώς οι επιχειρήσεις που απαλλάσσονται δεν υποβάλλουν δηλώσεις ΦΠΑ. Κατά συνέπεια δεν είναι εφικτός ο προσδιορισμός του ύψους του ΦΠΑ που θα αναλογούσε στις πωλήσεις τους, εάν είχαν υπαχθεί στο φόρο, αλλά ούτε και το ύψος του ΦΠΑ που επιβάρυνε τις εισροές τους, το οποίο λόγω της απαλλαγής δεν εκπίπτει. Για ορισμένες δαπάνες, οι οποίες αποτελούν επιλογή της χώρας μας (μειωμένοι συντελεστής 5% και 9%), η εκτίμηση του κόστους έγινε σύμφωνα με τα στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για τη διαμόρφωση της βάσης ιδίων πόρων, η οποία καταρτίζεται προκειμένου να προσδιορισθεί η συνεισφορά της χώρας μας στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Ωστόσο, επειδή η όλη διαδικασία είναι χρονοβόρα, στο παρόν στάδιο κρίθηκε σκόπιμο όπως μη συμπεριληφθεί στην εν λόγω έκθεση. 705

6. Γενική Κατάληξη Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει μια σύντομη ανασκόπηση των βασικών κατηγοριών των φορολογικών δαπανών που εφαρμόζονται στο φορολογικό μας σύστημα. Όπως διαπιστώνεται από την έκθεση οι εν λόγω φορολογικές δαπάνες εφαρμόζονται σε διάφορα είδη φορολογίας. Είναι συνήθης πρακτική, όπως το ποσοστό των φορολογικών δαπανών να παρουσιάζεται στα περισσότερα κράτη μέλη ως ποσοστό του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης το ποσοστό των φορολογικών δαπανών προς το ΑΕΠ στη φορολόγηση φυσικών προσώπων είναι μεγαλύτερο από αυτό του εταιρικού φόρου. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια διαφοροποίηση στο είδος των φορολογικών δαπανών, αφού οι κυβερνήσεις θέλουν να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις, την εργοδότηση και ανάπτυξη, οπότε επικεντρώνονται σε φορολογικές δαπάνες που περιλαμβάνουν φορολογικά κίνητρα που αφορούν την προώθηση της επένδυσης και της έρευνας και ανάπτυξης. Μέχρι το οικονομικό έτος 2014, δεκαεννέα κράτη μέλη παρουσίαζαν επί συστηματικής βάσης τις φορολογικές τους δαπάνες κατά την κατάθεση του ετήσιου προϋπολογισμού τους. 706

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΕΙΔΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων Απαλλαγή Μισθού από πρώτη εργοδότηση στην Κυπριακή Δημοκρατία (Άρθρα 8(21) και 8(23) του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε) Κίνητρο για προσέλκυση των νέων και των επαγγελματιών στην κυπριακή αγορά) 20% απαλλαγή στα εισοδήματα μέχρι 100.000 με μέγιστη απαλλαγή 8.500 και 50% απαλλαγή στα εισοδήματα πέραν των 100.000. Ισχύουν για 5 και 10 έτη αντίστοιχα. Διάφορες Αφαιρέσεις (δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και συνδρομές) (Άρθρο 9(1) του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε) Για δωρεές παραχωρείται έκπτωση μέχρι 300 χωρίς την προσκόμιση αποδεικτικών). Συντάξεις (μειωμένος φορολογικός συντελεστής, από εξωτερικό) (Άρθρο 20 του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε). ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΩΝ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΔΙΑΦΥΓΟΝ ΕΣΟΔΟ 141εκ 1.179 10εκ 176.618 11εκ 4.982 20εκ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Το ποσό υπολογίστηκε με βάση τις δηλώσεις που υποβλήθηκαν ηλεκτρονικά μέσω της υπηρεσίας Taxisnet για το φορολογικό έτος 2015. Το ποσό υπολογίστηκε σε 7,1 εκ., το οποίο με την αναγωγή στο σύνολο των δηλώσεων υπολογίζεται στα 10 εκ. Ο αριθμός των φορολογούμενων που διεκδικεί δωρεές ανέρχεται στους 160.279, που διεκδικεί συνδρομές σε συντεχνίες 88.541 και επαγγελματικές συνδρομές 29.376. Ο αριθμός των φορολογουμένων που διεκδικεί σύνταξη με μειωμένο συντελεστή (5%) ανέρχεται στους 1.638 και σύνταξη που εξαιρείται της φορολόγησης 4.982 Έκπτωση από εισόδημα από ενοίκια (έξοδα, κεφαλαιουχικές εκπτώσεις, τόκοι) (Άρθρα 9 (1) και 9(2) του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε). Εκπτώσεις για Ασφάλειες ζωής, Εισφορές Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κτλ (Άρθρο 14 του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε)). Εκπτώσεις που παραχωρούνται για ασφάλιστρα ζωής (7% του ασφαλισμένου ποσού), εισφορές στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, σε Εγκεκριμένα Ταμεία. Η συνολική έκπτωση περιορίζεται στο 1/6 του φορολογητέου εισοδήματος). Εταιρικός Φόρος Κέρδος από δικαίωμα ευρεσιτεχνίας και πνευματικού δικαιώματος (Άρθρα 9(1)(ε) και 21 του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε). Αγορά Μετοχών σε Καινοτόμες επιχειρήσεις (Άρθρο 9Α του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε). 16.918 20εκ 190.818 80εκ 26εκ 212 18εκ 8 4εκ Ο αριθμός των φορολογούμενων που διεκδικεί το ποσοστό 20% ανέρχεται σε 16.918 ενώ ο αριθμός που διεκδικεί κεφαλαιουχικές εκπτώσεις ανέρχεται σε 9.399. Ο αριθμός των φορολογουμένων που διεκδικεί Ασφάλειες Ζωής ανέρχεται σε 116.875, Εισφορές στο ΤΚΑ 190.818 και εισφορές σε εγκεκριμένα ταμεία (Υγείας/Πρόνοιας) 113.110. Τα ποσά υπολογίστηκαν με βάση τα στοιχεία των Δηλώσεων Εισοδήματος του φορολογικού έτους 2014. Δαπάνη για Επιστημονικές Έρευνες 106 4εκ 707

ΕΙΔΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ (Άρθρα 9(1)(δ) και 10 του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου 118(Ι)/2002, όπως τροποποιήθηκε). ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΟΥΜΕΝΩΝ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΔΙΑΦΥΓΟΝ ΕΣΟΔΟ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Έκτακτη Εισφορά για την Άμυνα 0,7εκ Επιστροφή φόρου (για άτομα με εισόδημα κάτω 12.000) (Άρθρο 3(2)(β)(ιιι) του περί Εκτάκτου Εισφοράς για την Άμυνα). Φόρος Κεφαλαιουχικών Κερδών (ΦΚΚ) Αφαιρέσεις για ΦΚΚ - (αφαίρεση 10.000) (Άρθρα 5(1) και 5(2) του Περί Φόρου Κεφαλαιουχικών Κερδών Νόμου) Εφάπαξ αφαιρέσεις από το φορολογητέο κέρδος που δημιουργείται επί της πώλησης ακινήτου. 1.047 0,7εκ 5εκ 2.000 5εκ 708