ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 30/09/2018 ΓΚΥΡΤΗ ΜΑΡΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΑ Α1. Να μεταφράσετε τα παρακάτω αποσπάσματα: (Μονάδες: 40) Α. Επεδίωκε τη δόξα του Βιργιλίου και το πνεύμα αυτού περιέβαλλε με αγάπη. Αυτόν τιμούσε όπως το παιδί (τιμά) τον δάσκαλο. Το μνημείο του, που βρισκόταν στη Νεάπολη, θεωρούσε σαν ναό. Β. Σε αυτή την πολιτεία, την οποία οι νόμοι συγκρατούν, οι καλοί άνδρες τηρούν πρόθυμα τους νόμους. Γιατί ο νόμος είναι θεμέλιο της ελευθερίας, πηγή της δικαιοσύνης. Το πνεύμα και η ψυχή και η σκέψη και η κρίση της πολιτείας βρίσκεται στους νόμους. Όπως τα σώματά μας (δεν υπάρχουν) χωρίς νου, έτσι και η πολιτεία δεν υπάρχει χωρίς νόμο. Γ. Από αυτές διατάζει τέσσερις να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και διατάζει τρεις να παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. Διατάζει όλους τους διοικητές των λεγεώνων να εισάγουν σιτάρι στο στρατόπεδο. Τους στρατιώτες συμβουλεύει με αυτά τα λόγια: «Πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι αυτοί είναι κοντά. Οφείλετε να προσέχετε τη δύναμη των εχθρών. Δ. Μετά τις Άλπεις, οι οποίες χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία, πέρασε με ελέφαντες. Όταν βρέθηκε στην Ιταλία, κοντά στον Τίκινο ποταμό, στον (ποταμό) Τρεβία, στη (λίμνη) Τρασιμένη και στις Κάννες, τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων κατατρόπωσε και εξολόθρευσε. Ο ρωμαϊκός λαός πληροφορήθηκε έντρομος την καταστροφή των Καννών. Ο Αννίβας στο Φαλερνό αγρό ξέφυγε από την ενέδρα του Φάβιου Μάξιμου. B. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β1. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: Vergili: την κλητική ενικού αριθμού: Vergili puer: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού: pueros 1
Neapoli: την αιτιατική ενικού αριθμού: Neapolim templo: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού: templa civitate: τη γενική ενικού αριθμού: civitatis leges (το 1 ο του 2 ου αποσπάσματος): την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό: lex fons: τη γενική πληθυντικού αριθμού: fontium quibus: την αιτιατική ενικού αριθμού στο ίδιο γένος: quam castra: την αφαιρετική του ίδιου αριθμού: castris milites: την κλητική ενικού αριθμού: miles hostes: τη γενική ενικού αριθμού: hostis vim: τη δοτική πληθυντικού αριθμού: viribus insidiis: τη γενική πληθυντικού αριθμού: insidiarum [Μονάδες: 13 (1Χ13)] Β2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται στις παρακάτω συνεκφορές: corpora nostra: τη γενική πληθυντικού αριθμού με την κτητική αντωνυμία στο β πρόσωπο για έναν κτήτορα: corporum tuorum his verbis: την αιτιατική του άλλου αριθμού: hoc verbum [Μονάδες: 2 (0,5Χ4)] Β3. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: studebat: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα στην ενεργητική φωνή: student fovebat: τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο: fovit honorabat: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ενεργητική φωνή: honorabitis iacebat: το β ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ενεργητική φωνή: iacuisti habebat: το απαρέμφατο ενεστώτα στην ενεργητική φωνή: habere continent: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ενεργητική φωνή: continuistis stat: το α πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα και παρακειμένου στην ενεργητική φωνή: stabimus, stetimus admonet: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ενεργητική φωνή: admonebunt 2
nuntiant: τον ίδιο τύπο στον παρατατικό: nuntiabant cavere: το α πληθυντικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής: cavemus debetis: τον ίδιο τύπο στον παρατατικό: debebatis transiit: το γ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα στην ενεργητική φωνή: transeunt fuit: το α πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα: sumus expedivit: το β ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ενεργητική φωνή: expedies [Μονάδες: 15 (1Χ15)] Γ1. Να εντοπίσετε τους εμπρόθετους προσδιορισμούς των παρακάτω προτάσεων και να γράψετε την επιρρηματική σχέση που δηλώνουν (μονάδες 2,5) και τον όρο που προσδιορίζουν (μονάδες 2,5). Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. (Μονάδες: 5) Ex quibus quattuor in Nerviis hiemare iubet. Legatos omnes frumentum in castra importare iubet. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. ex quibus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το διαιρεμένο όλο και προσδιορίζει το quattuor (legiones) in Nerviis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο και προσδιορίζει το hiemare in castra: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση προς τόπο και προσδιορίζει το importare in agro: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο και προσδιορίζει το expedivit ex insidiis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει απομάκρυνση και προσδιορίζει το expedivit 3
Γ2. Στις παρακάτω προτάσεις να αναγνωρίσετε συντακτικά τα απαρέμφατα (μονάδες 2), να βρείτε το υποκείμενό τους (μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την πτώση του (μονάδες 2). Speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavere debetis. Speculatores nostri eos prope esse nuntiant. (Μονάδες: 6) esse: είναι ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος nuntiant. H αιτιατική eos είναι υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου esse. Βρίσκεται σε πτώση αιτιατική, γιατί έχουμε ετεροπροσωπία (υποκείμενο του ρήματος nuntiant είναι το speculatores). Vim hostium cavere debetis. cavere: είναι τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος debetis. Υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου cavere και του ρήματος debetis είναι η εννοούμενη ονομαστική vos. Βρίσκεται σε πτώση ονομαστική, γιατί έχουμε ταυτοπροσωπία (το υποκείμενο του απαρεμφάτου ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος). Γ3. «Ubi in Italia fuit»: Να αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την έγκλιση και τον χρόνο εκφοράς της (μονάδες 2). (Μονάδες: 4) «Ubi in Italia fuit»: είναι δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εκφέρεται με έγκλιση οριστική, γιατί δηλώνει μόνο τον χρόνο και τίποτε άλλο συγκεκριμένα χρόνου παρακειμένου (fuit), γιατί εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Γ4. «In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit.»: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τον υπογραμμισμένο όρο (μονάδα 1), να επισημάνετε το φαινόμενο που παρατηρείται (μονάδα 1) και να το αιτιολογήσετε (μονάδα 1). se: είναι αντικείμενο στο expedivit (Μονάδες: 3) Έχουμε άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια, επειδή η αντωνυμία se αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησής της (Hannibal: υποκείμενο στο ρήμα expedivit). 4
Γ5. «Monumentum eius pro templo habebat»: Να δηλώσετε την κτήση με ισοδύναμο τρόπο (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε τη διαφορά στη σύνταξη (μονάδα 1) και στη σημασία (μονάδες 2). monumentum suum Διαφορά στη σύνταξη: eius: είναι γενική κτητική στο monumentum // Ο κτήτορας δηλώνεται με πτώση γενική. (Μονάδες: 4) suum: είναι επιθετικός προσδιορισμός στο monumentum (γι αυτό και τίθεται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση) // Οι κτητικές αντωνυμίες τίθενται πάντοτε ως επιθετικοί προσδιορισμοί. Διαφορά στη σημασία: Με την αντωνυμία eius δηλώνεται μόνο κτήση, χωρίς αυτοπάθεια, άρα το νόημα της πρότασης είναι το εξής: ο Σίλιος θεωρούσε σαν ναό το μνημείο κάποιου άλλου (δηλαδή του Βιργιλίου). Με την αντωνυμία suum δηλώνεται κτήση και αυτοπάθεια, άρα το νόημα της πρότασης είναι το εξής: ο Σίλιος θεωρούσε σαν ναό το μνημείο του ίδιου (του Σίλιου). Γ6. Στην παρακάτω πρόταση να εντοπίσετε τις γενικές, να τις χαρακτηρίσετε συντακτικά (μονάδα 1) και να γράψετε τον όρο που προσδιορίζουν (μονάδα 1). Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. Lex enim est fundamentum libertatis, fons aequitatis. (Μονάδες: 2) libertatis: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στο fundamentum aequitatis: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική υποκειμενική στο fons Γ7. delevit: Nα δηλώσετε την αλληλοπάθεια για το β πληθυντικό πρόσωπο με το ρήμα στον παρατατικό. inter vos delebatis (Μονάδες: 3) Γ8. boni viri: Να αναγνωρίσετε συντακτικά τον τύπο boni (μονάδα 1) και στη συνέχεια να τον μετατρέψετε σε δευτερεύουσα αναφορική πρόταση (μονάδες 2). (Μονάδες: 3) 5
boni: είναι επιθετικός προσδιορισμός στο viri viri, qui boni sunt 6