Οι ιοί των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών

Οι ιοί των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Ποιοι είναι τέλος πάντων αυτοί οι "ιοί" και πώς θα τους αντιμετωπίσουμε; Τι είναι οι ιοί; Ένας ιός Η/Υ (computer virus), είναι ένα σύνολο από εκτελέσιμους κώδικες (δηλαδή ένα πρόγραμμα) το οποίο έχει τη δυνατότητα να αναπαράγει τον εαυτό του και να μεταφέρει αντίγραφά του σε άλλους υπολογιστές. Συνήθως, οι περισσότεροι ιοί δεν αρκούνται απλώς στην αναπαραγωγή και διάδοσή τους (τότε αποκαλούνται worms), αλλά προκαλούν και σοβαρές καταστροφές (π.χ. διαγραφές ή αλλαγές αρχείων) στο σύστημα το οποίο τους "φιλοξενεί". Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι ούτε τα worms είναι πραγματικά ακίνδυνα μια και ο συνεχής πολλαπλασιασμός τους δεσμεύει υπολογιστική ισχύ, μειώνοντας τις επιδόσεις του μολυσμένου μηχανήματος, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να προκαλέσουν ακόμη και τη διακοπή της λειτουργίας του. Παλαιότερα, οι ιοί ήταν περιορισμένοι σε ορισμένα είδη συνήθως εκτελέσιμων αρχείων (π.χ..exe ή.com) και μόνο αυτά μπορούσαν να περιέχουν κάποιον ιό. Δυστυχώς, σήμερα η πλειοψηφία των ιών (80%) αποτελείται από macro viruses, δηλαδή από μακροεντολές (εκτελέσιμο κώδικα) οι οποίες είναι ενσωματωμένες σε αρχεία του word, του excel κ.λπ. Έτσι, στην πλειοψηφία τους τα σημερινά αρχεία μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές απλώς και μόνο με το άνοιγμά τους (ο ενσωματωμένος κώδικας ενεργοποιείται αυτόματα μόλις διαβάσει το αρχείο η ανάλογη εφαρμογή). Ποια είδη ιών υπάρχουν; Βoot sector viruses Μεταδίδονται μέσω δισκετών τις οποίες ανταλλάσσουν οι χρήστες. Ο ιός είναι κρυμμένος στο bootable τμήμα της δισκέτες (εκείνο το οποίο επιτρέπει στον Η/Υ να ξεκινήσει από τη δισκέτα χωρίς χρήση του σκληρού δίσκου) και συνήθως μεταδίδεται στο Master Boot Record (MBR) του σκληρού δίσκου όταν μια μολυσμένη δισκέτα έχει ξεχαστεί στο floppy drive και το boot γίνει κατά λάθος από αυτήν. Στη συνέχεια, ο μολυσμένος υπολογιστής μεταφέρει τον ιό σε όλες τις δισκέτες οι οποίες τοποθετούνται στο floppy drive του και χρησιμοποιούνται από λογισμικό εγκατεστημένο σε αυτόν. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90 η πλειοψηφία των ιών ήταν boot sector viruses. Σήμερα όμως η "δημοτικότητά" τους έχει περιοριστεί, διότι λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά σε περιβάλλον DOS. ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 1

File infecting viruses Αποκαλούνται και "παρασιτικοί ιοί" διότι "προσκολλούνται" όπως ένα παράσιτο σε ένα (συνήθως εκτελέσιμο) αρχείο (π.χ. *.com, *.exe, *.drv, *.dll, *.bin, *.ovl, *.sys κ.λπ.). Οι ιοί αυτοί αναλαμβάνουν δράση κάθε φορά που εκτελείται το αρχείο το οποίο τους μεταφέρει και αντιγράφουν τον εαυτό τους σε όσο περισσότερα αρχεία μπορούν. Συνήθως, έχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν στη μνήμη ακόμη και όταν η λειτουργία του ξενιστή (δηλαδή του αρχείου το οποίο τους μεταφέρει) έχει τερματιστεί (στη βιολογία ξενιστής ονομάζεται ο οργανισμός ο οποίος "φιλοξενεί" το παράσιτο.) Η συντριπτική πλειοψηφία των file infecting viruses λειτουργεί σε περιβάλλον DOS. Ωστόσο, αρκετοί από αυτούς έχουν καταφέρει να μεταναστεύσουν και σε άλλα περιβάλλοντα όπως Windows, Apple Macintosh ή OS/2. Multi-Partite Viruses Οι ιοί αυτοί αποτελούν συνδυασμό των boot sector και των file infecting viruses και δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι. Macro viruses (Μακροιοί) Οι ιοί αυτοί δεν είναι platform specific και γι' αυτό μπορεί να τους συναντήσει κανείς σχεδόν οπουδήποτε (email attachments, web downloads, ftp transfers, δισκέτες, εφαρμογές δικτύου κ.λ.π.). Ουσιαστικά, αποτελούν μακροεντολές οι οποίες δημιουργούνται για μια εφαρμογή (π.χ. Microsoft word) και επιδρούν σε όσους έχουν εγκατεστημένο αυτό το πρόγραμμα στον υπολογιστή τους (π.χ. ένα word micro virus ενεργοποιείται μόνο όταν το ανοίξουμε το *.doc αρχείο που το περιέχει με το word). Γι' αυτό και λέμε ότι οι macro viruses είναι application specific. Επειδή για τη δημιουργία τους απαιτούνται γνώσεις visual basic η οποία είναι η δημοφιλέστερη γλώσσα προγραμματισμού στον κόσμο, οι macro viruses είναι πολύ εύκολοι στην κατασκευή τους. Επίσης, επειδή μεταδίδονται μέσω αρχείων δεδομένων (data files) διαδίδονται πολύ γρήγορα, αλλά μπορεί να περάσει αρκετός χρόνος μέχρι να γίνουν αντιληπτοί από το χρήστη και να αντιμετωπιστούν. Σύμφωνα με την International Computer Security Association, οι macro viruses είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη κατηγορία ιών στην ιστορία των υπολογιστών και σήμερα αποτελούν το 80% όλων των εν ενεργεία ιών. Αόρατοι ιοί ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 2

Πρόκειται για ιούς οι οποίοι δε βλέπουν ποτέ το φως της δημοσιότητας διότι δεν κάνουν απολύτως τίποτε. Οι δημιουργοί τους κατασκευάζουν αυτά τα προγράμματα με μόνο σκοπό να τα αφήσουν να διαδοθούν κρυφά σε όσο περισσότερα μηχανήματα μπορούν. Οι άνθρωποι αυτοί ικανοποιούνται απλώς και μόνο με τη γνώση ότι το έργο τους κυκλοφορεί στο δίκτυο και δεν ενδιαφέρονται για την πρόκληση ζημιών οι οποίες θα προκαλέσουν την αντίδραση του κοινού και θα οδηγήσουν στην καταπολέμηση του ιού, μειώνοντας τη διάδοσή του. Hoaxes(Φάρσες ) Τα hoaxes είναι ειδήσεις για ιούς οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Ο γνωστότερος από αυτούς είναι ο Good Times ο οποίος υποτίθεται ότι κυκλοφορεί ως email με αυτό το subject και όποιος το διαβάσει θα υποστεί σοβαρές καταστροφές στον υπολογιστή του. Το ευφυέστερο hoax είναι χωρίς αμφιβολία εκείνο που υποστηρίζει ότι αν γίνει upgrade στον Aibo (το σκυλάκι ρομπότ της Sony το οποίο μπορεί να λάβει νέο ρεπερτόριο κινήσεων από το Internet), ο υπολογιστής του ρομπότ κινδυνεύει να κολλήσει ιό, ο οποίος θα κάνει τον Aibo να δαγκώσει όποιον βρει μπροστά του τη στιγμή που θα ακουστεί η φωνή ενός διάσημου Αμερικανού τηλεπαρουσιαστή! Πώς μεταδίδονται οι ιοί; ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 3

Σήμερα, ο συνηθέστερος τρόπος μετάδοσης των ιών είναι η διανομή τους μέσω e-mail. Έτσι, ενώ παλιότερα ήταν αρκετό για ένα χρήστη να ελέγχει τις δισκέτες που τοποθετούσε στο μηχάνημά του, σήμερα κάθε μήνυμα από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι ικανό να του "κολλήσει" έναν ιό. Αντίθετα με ότι υποστηρίζουν πολλοί, η απλή ανάγνωση ενός e- mail δεν αρκεί για τη μετάδοση κάποιου ιού (αν και τελευταία ανακαλύφθηκε ότι υπό ορισμένες προϋποθέσεις είναι δυνατή η πρόκληση ζημιών σε έναν Η/Υ με την απλή αποστολή ενός μηνύματος, χωρίς να απαιτείται ούτε η ανάγνωσή του). Οι ιοί κυκλοφορούν σχεδόν πάντοτε ως συνημμένα αρχεία, τα οποία "μολύνουν" τον Η/Υ όταν ανοιχθούν και διαβαστούν (π.χ..doc,.xls κ.λπ.) ή εκτελεστούν (π.χ..exe,.com,.vbs,.shs, κ.λπ.). Χαρακτηριστικό παράδειγμα μετάδοσης ιού αποτελεί ο ILOVEYOU, ο οποίος κυκλοφορούσε ως συνημμένο αρχείο.vbs. Όταν ο παραλήπτης του μηνύματος άνοιγε το αρχείο.vbs, αυτό διάβαζε την contact list του παραλήπτη και έστελνε σε όλους όσους ήταν καταγεγραμμένοι εκεί τον εαυτό του, ενώ παράλληλα κατέστρεφε μια σειρά από αρχεία (.jpg,.mp3 κ.ά.). Ο κύκλος ζωής ενός ιού; 1. Δημιουργία του ιού. Δυστυχώς, ενώ παλιότερα απαιτούνταν μεγάλες τεχνικές γνώσεις, σήμερα η δημιουργία τους αποτελεί μια σχετικά εύκολη υπόθεση. 2. Αναπαραγωγή του ιού. Ένας καλός ιός δεν προκαλεί καταστροφές αμέσως μόλις εγκατασταθεί σε κάποιο μηχάνημα για να μη γίνει αντιληπτός. Συνήθως, πρώτα φροντίζει για την αποστολή του σε άλλα μηχανήματα, αναβάλλοντας το καταστροφικό του έργο για αργότερα. 3. Πρόκληση καταστροφών. Σε κάποια δεδομένη στιγμή (π.χ. Χ ημέρες μετά την εγκατάστασή του ή όταν ο χρήστης τρέχει το Ψ πρόγραμμα) ο ιός ενεργοποιείται και προκαλεί διάφορες ζημιές. Αν πρόκειται για worm τότε δεν παρατηρούμε συγκεκριμένες ζημιές στο μηχάνημα. Ωστόσο, η διαδικασία αναπαραγωγής του worm δεσμεύει αποθηκευτικό χώρο και υπολογιστική ισχύ, μειώνοντας τις επιδόσεις του προσβεβλημένου Η/Υ. 4. Αναγνώριση. Ο ιός "ανακαλύπτεται" από τις εταιρείες και τους οργανισμούς παρακολούθησης ιών (π.χ. International Computer Security Association). Σήμερα, έχουν αναγνωριστεί και ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 4

θεωρούνται ενεργοί περισσότεροι από 10.000 ιοί, ενώ ανακαλύπτονται περίπου 200 καινούργιοι κάθε μήνα. 5. Αντιμετώπιση. Οι εταιρείες παραγωγής λογισμικού καταπολέμησης των ιών, ενσωματώνουν στα προϊόντα τους τη δυνατότητα αναγνώρισης και εξουδετέρωσης του ιού. 6. Εξάλειψη. Με την πάροδο του χρόνου και τη διάδοση νέων εκδόσεων του antivirus software ο ιός γίνεται όλο και πιο σπάνιος, ενώ σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εξαφανιστεί εντελώς. 7. Αναγέννηση. Ένα σημαντικό ποσοστό των νέων ιών αποτελεί στην πραγματικότητα ανακύκλωση μέρους του κώδικα άλλων παλαιότερων. Έτσι, ακόμη και αν ένας ιός έχει καταπολεμηθεί στην αρχική του μορφή, νέες μεταλλάξεις του μπορούν να κυκλοφορούν για πολλά χρόνια. Ποιες ενέργειες απαιτούνται αν "κολλήσουμε" κάποιο ιό; 1. Βεβαιωθείτε ότι πρόκειται πράγματι για ιό. Πολλοί χρήστες (συνήθως αρχάριοι) έχουν την τάση να αποδίδουν οποιαδήποτε απρόβλεπτη ή παράξενη συμπεριφορά του υπολογιστή τους σε ιούς. 2. Αν ο ιός ανακαλύφθηκε από το antivirus software που χρησιμοποιείτε, δοκιμάστε να καθαρίσετε το σύστημά σας. Η διαδικασία αυτή συνήθως γίνεται αυτόματα. 3. Αν το antivirus software δεν καταφέρει να καθαρίσει τους ιούς, τότε θα σας προτείνει τη διαγραφή όλων των "μολυσμένων" αρχείων. Σε αυτή την περίπτωση προσευχηθείτε να έχετε πρόσφατα και αμόλυντα backup. 4. Αν χρειαστεί να φορμάρετε το σκληρό σας δίσκο, μετά τη μορφοποίηση εγκαταστήστε πρώτο το antivirus software και μετά ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 5

προχωρήστε στην αντιγραφή των εφεδρικών αρχείων. Με τον τρόπο αυτό θα είστε βέβαιοι ότι δεν επαναφέρετε τον ιό από τα backup στο σύστημά σας. Πώς προστατεύουμε τον Η/Υ μας από τους ιούς; 1. Έχουμε πάντοτε εγκατεστημένο ένα καλό antivirus software και φροντίζουμε να το ανανεώνουμε συχνά (όσο παλιότερο είναι τόσο πιο ευάλωτος είναι ο Η/Υ μας στους νεότερους ιούς). Το πρόγραμμα αυτό έχει καταχωρισμένα αποσπάσματα από τον κώδικα πολλών ιών και όταν αναγνωρίσει κάποιον από αυτούς μας προειδοποιεί για να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα. 2. Τηρούμε συχνά backup. Έτσι, αν καταστραφούν κάποια αρχεία δεν θα χάσουμε το σύνολο της εργασίας μας. Επίσης κρατούμε αντίγραφα παλαιότερων αρχείων για ένα ασφαλές βάθος χρόνου. (Π.χ. αν πέρασε ένας μήνας μέχρι να ανακαλύψουμε τον ιό, τα πρόσφατα backup μας θα είναι ήδη μολυσμένα από αυτόν. Γι' αυτό απαιτείται η διαφύλαξη και παλιότερων εφεδρικών αρχείων, χάρη στα οποία μπορούμε τουλάχιστον να διασώσουμε ένα μεγάλο μέρος της εργασίας μας). 3. Δεν ανοίγουμε συνημμένα αρχεία από "ύποπτες" πηγές. Αξίζει να σημειωθεί ότι ύποπτη πηγή δεν είναι μόνο οι άγνωστοι ή οι "εχθροί" μας, αλλά οποιοσδήποτε για τον οποίο δεν είμαστε βέβαιοι ότι έχει θωρακίσει κατάλληλα τον υπολογιστή του (οι περισσότεροι ιοί φτάνουν σε μας από e-mail συνεργατών ή φίλων που μολύνθηκαν από έναν ιό ο οποίος μας απέστειλε αυτόματα ένα αντίγραφο του εαυτού του, χωρίς να το γνωρίζει ή να το έχει καταλάβει όποιος εμφανίζεται ως αποστολέας του). 4. Ρυθμίζουμε το σύστημά μας έτσι ώστε να εμφανίζονται τα file extentions (.doc,.vbs,.dll κ.λπ.) όλων των αρχείων. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να αναγνωρίσουμε ευκολότερα ένα επικίνδυνο αρχείο. (Π.χ. το αρχείο myphotograph.jpg.vbs είναι ένα πρόγραμμα το οποίο προσπαθεί να εμφανιστεί ως ένα ακίνδυνο αρχείο εικόνας.jpg. Σε έναν Η/Υ με κρυμμένα file extentions θα εμφανίζεται ως myphotograph.jpg και θα μπορέσει εύκολα να παραπλανήσει πολλούς χρήστες.) Ποιοι δημιουργούν τους ιούς (τα πρώτα χρόνια); Η λαϊκή φαντασία επιμένει ότι οι ιοί δημιουργούνται από τις εταιρείες κατασκευής anti-virus software, οι οποίες με τον τρόπο αυτό διατηρούν και επαυξάνουν συνεχώς την πελατεία τους. Στην πραγματικότητα, όμως, οι εταιρείες αυτές δεν έχουν κανένα λόγο να μπουν στον κόπο της δημιουργίας ιών, αφού η παγκόσμια ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 6

παραγωγή είναι αρκετή για να τις κρατήσει απασχολημένες για πολλά χρόνια ακόμη. Κατά καιρούς, διάφοροι δημοσιογράφοι και κοινωνιολόγοι έχουν προσπαθήσει να έρθουν σε επαφή με τους ανθρώπους οι οποίοι δημιουργούν ιούς, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης και τα κίνητρά τους. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις η πρώτη επιτυχημένη επαφή αυτής της μορφής πραγματοποιήθηκε από τη Sarah Gordon, συνεργάτιδα της IBM, η οποία κατάφερε να επικοινωνήσει με τον Dark Avenger, έναν Βούλγαρο συγγραφέα ιών, η φήμη του οποίου είχε πάρει μυθικές διαστάσεις μεταξύ των ανθρώπων του χώρου. Η εμπειρία της "προσωπικής επαφής" (μέσω chat room) έδειξε ότι ο άνθρωπος αυτός αποτελεί ένα τυπικό δείγμα συγγραφέα ιών και μπορεί να περιγραφεί με τη φράση "νέος και τσαντισμένος" (young and seething). Στην περίπτωση του Dark Avenger η οργή του προερχόταν από το γεγονός ότι ήταν εγκλωβισμένος στη Βουλγαρία και είχε στη διάθεσή του πολύ φτωχό εξοπλισμό. Έτσι, γι' αυτόν οι ιοί αποτελούσαν την εκδίκησή του εναντίον όσων διέθεταν καλύτερα μηχανήματα, αλλά δεν ήξεραν πώς να τα χρησιμοποιήσουν. Επίσης, επειδή οι ιοί του κυκλοφορούσαν σε ολόκληρο τον κόσμο η επιτυχία τους του έδινε ένα αίσθημα ελευθερίας, αφού χάρη σε αυτούς "ταξίδευε" παντού και ο ίδιος. Έρευνες οι οποίες έγιναν παρατηρώντας τα λεγόμενα ανθρώπων όπως ο Dark Avenger ή η ομάδα Cult of the Dead Cow, έδειξαν ότι οι συγγραφείς ιών είναι συνήθως φυσιολογικοί άνθρωποι (σχεδόν πάντοτε άντρες) οι οποίοι βρίσκουν βαρετή την καθημερινή τους ζωή και χρησιμοποιούν τη δημιουργία ιών ως έναν τρόπο για να της δώσουν περισσότερο ενδιαφέρον. Ποιοι δημιουργούν τους ιούς σήμερα; Η έλευση της visual basic, πριν από μερικά χρόνια, έκανε τον προγραμματισμό πολύ πιο εύκολο για εκατομμύρια ανθρώπους. Δυστυχώς με αυτό τον τρόπο έγινε ευκολότερη και η δημιουργία ιών, ενώ χάρη στο Internet η ταχύτητα διάδοσής τους μειώθηκε από μερικούς μήνες σε μερικές ημέρες ή ακόμη και ώρες. Η πλειοψηφία των συγγραφέων ιών αποτελείται σήμερα από νεαρούς με μικρές τεχνικές γνώσεις, οι οποίοι αντιγράφουν παλαιότερους ιούς και τους διαδίδουν τροποποιημένους, χωρίς πολλές φορές να καταλαβαίνουν και οι ίδιοι ακριβώς με ποιο τρόπο το επιτυγχάνουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου ιού ήταν ο ILOVEYOU, ο οποίος βασίστηκε σε παλιότερο κώδικα και διαδόθηκε τόσο γρήγορα αποκλειστικά και μόνο χάρη στην εξαιρετική ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 7

ψυχολογική του προσέγγιση (ένα μήνυμα αγάπης είναι πολύ δύσκολο να παραβλεφθεί). Οι σύγχρονοι δημιουργοί ιών αντιμετωπίζουν τα δημιουργήματά τους όπως και τα graffiti. Αντί όμως να αφήσουν το αποτύπωμά τους σε έναν τοίχο γράφοντας ένα σύνθημα, εκείνοι δημιουργούν έναν ιό και τον αφήνουν να διαδοθεί, λαμβάνοντας ικανοποίηση από το θόρυβο ο οποίος προκαλείται. Πώς ανακαλύπτονται οι δημιουργοί των ιών; Η απειρία των σημερινών δημιουργών ιών αποτελεί τον καλύτερο σύμμαχο των διωκτών τους. Οι περισσότεροι δεν έχουν τόσο καλές γνώσεις του Internet ώστε να μπορούν να κρύβουν καλά τα ίχνη τους, ενώ όσοι εξειδικεύονται στην καταδίωξή τους χρησιμοποιούν όλο και νεότερες τεχνικές για να τους εντοπίσουν. Για παράδειγμα, οι ειδικοί μελετούν τη μεθοδολογία σύνταξης του κώδικα κάθε ιού με τρόπο ανάλογο με αυτόν που χρησιμοποιούν οι διωκτικές αρχές όταν μελετούν τη γλώσσα μιας τρομοκρατικής προκήρυξης για να ανακαλύψουν την πηγή της. Πάντως, σημαντικό βοηθό στο έργο ανακάλυψης των συγγραφέων ιών παίζει και η ευαισθητοποίηση των αρχών ασφαλείας όλων των κρατών, μια και αυτές οι δραστηριότητες αποτελούν κίνδυνο για την παγκόσμια οικονομία. Πόσο επικίνδυνοι είναι οι ιοί; Σήμερα, εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 45.000 ιοί. Οι περισσότεροι από αυτούς (περίπου 44,700) είναι τόσο κακογραμμένοι που ποτέ δεν πρόκειται να μας απασχολήσουν. Βέβαια, ένας και μόνο "καλός" ιός είναι αρκετός για να προκαλέσει σοβαρή ζημιά στο σύστημά μας. Ευτυχώς, όμως, ένα μηχάνημα χτυπημένο από ιό μπορεί να "καθαριστεί" μέσα σε μερικές ώρες και, αν τηρούνται καλά ενημερωμένα αντίγραφα ασφαλείας, να ξαναλειτουργήσει αυθημερόν χωρίς κανένα πρόβλημα. Για παράδειγμα, ο ιός Melissa προκάλεσε μεγάλο πανικό, "χτύπησε" 100.000 υπολογιστές και προκάλεσε προβλήματα σε 250 εταιρείες. Ωστόσο, θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του ότι ακόμα και στις ΗΠΑ, που υπάρχουν περισσότεροι από 40 εκατομμύρια υπολογιστές, τα προβλήματα που προκαλούν οι ιοί, αν και σημαντικά, δεν είναι ανυπέρβλητα για όσους φροντίζουν να τηρούν καλά αντίγραφα ασφαλείας (backup). Χωρίς να εφησυχάζόμαστε, λοιπόν, είναι μάλλον υπερβολικό να μας πανικοβάλλουν οι κίνδυνοι των ιών. Το μέλλον των ιών; Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι περισσότεροι δημιουργοί ιών δεν έχουν σήμερα ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις. Αν και παρήγορο, αυτό το γεγονός δημιουργεί το αναπόφευκτο ερώτημα, τι θα γινόταν αν ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 8

προγραμματιστές με σοβαρές τεχνικές γνώσεις ασχοληθούν με την κατασκευή ιών. Ορισμένοι ειδικοί έχουν ήδη ασχοληθεί με το θέμα, εκτελώντας μια σειρά από σχετικά πειράματα γνωστά ως thought experiments. Δυστυχώς, η μέχρι σήμερα εικόνα των δοκιμών τους είναι αρκετά ζοφερή (ιοί που τρέχουν σε πολλές πλατφόρμες, επικοινωνούν μεταξύ τους, διαδίδονται χωρίς να απαιτείται κάποια ενέργεια από το χρήστη κ.λπ.). Έτσι, αν ποτέ οι μελέτες τους υλοποιηθούν πιθανότατα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με σοβαρότατες καταστροφές. Ο ερασιτεχνισμός των σημερινών συγγραφέων είναι βέβαια καθησυχαστικός. Το μέλλον όμως είναι πάντοτε απρόβλεπτο και ο κίνδυνος δημιουργίας καταστροφικών ιών από καλά εκπαιδευμένους κυβερνοτρομοκράτες, δεν μπορεί ποτέ να αποκλειστεί. Ας μην ξεχνούμε άλλωστε ότι και τα macro viruses ξεκίνησαν κάποτε ως ένα απλό thought experiment. Οι ιοί των Η/Υ; Έχετε σκεφτεί ποτέ ποιος κατασκευάζει τους ιούς των ηλεκτρονικών υπολογιστών; Κατά καιρούς πολλά έχουν ειπωθεί γι'αυτό το θέμα που έχει απασχολήσει τους περισσότερους χρήστες. Η ερευνήτρια της IBM κατά των ιών, Sarah Gordon ισχυρίζεται ότι οι δημιουργοί των ιών (virus) είναι άτομα νέα σε ηλικία που προσπαθούν με τον τρόπο αυτό να δείξουν τις γνώσεις τους, να αποκτήσουν δόξα ή ακόμη και να περάσουν την ώρα τους και συχνά αγνοούν και τις συνέπειες που έχουν τα 'δημιουργήματά' τους. Στην κατασκευή τους συμβάλουν οι πληροφορίες που μπορούν εύκολα να βρουν μέσω Internet σε αλλά sites. Οι κώδικες ή τα έτοιμα προγράμματα αντιγράφονται και τροποποιούνται ανάλογα με την φαντασία του δημιουργούν. Για την προστασία μας έχει υιοθετηθεί τα τελευταία χρόνια η μέθοδος antivirus με καλά αποτελέσματα. Δυστυχώς όμως συνήθως η εφευρετικότητα τους προηγείται και έτσι έχουμε το παράδειγμα του ιού Μέλισσα, μιας μακρο-εντολής προγράμματος επεξεργασίας κειμένου, μη αναγνωρίσιμης επί του παρόντος από τα antivirus η οποία λειτουργεί αυτόματα με το άνοιγμα του προσβεβλημένου κειμένου. Σίγουρα αυτό που ενδιαφέρει τον χρήστη δεν είναι η ταυτότητα του δημιουργού των ιών αλλά η προστασία της δουλειάς του, οπότε η ενημέρωση αποτελεί την καλύτερη πρόληψη. Τι άλλο κυκλοφορεί στο διαδίκτυο; Ιώσεις! Οι ιοί είναι μικρά κακόβουλα προγράμματα που αποκτούν τον έλεγχο του αγαπημένου σας μηχανήματος. Μπορούν να σας επισκεφθούν: α) από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, β) κατά τη διαδικασία της μεταφοράς αρχείων από κάποιο αποθηκευτικό μέσο (π.χ. δισκέτα), γ) από το διαδίκτυο, καθώς ενσωματώνονται σε ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 9

ιστοσελίδες. Η ομοιοπαθητική εδώ δεν μπορεί να βοηθήσει, θα καταφύγετε στη χρήση αντιβιοτικών. Αυτά αναλαμβάνουν να ελέγξουν τα αρχεία σας και να τα καθαρίσουν από τις εστίες μόλυνσης. Οι κλασικοί ιοί προσβάλλουν τα εκτελέσιμα αρχεία του υπολογιστή (.com,.exe), τις βιβλιοθήκες του συστήματος (DLL) ή τα αρχεία script (vbs). Οι ιοί macro λατρεύουν τα έγγραφα του word, τα φύλλα excel και τις παρουσιάσεις του PowerPoint. Αν δείχνουν επιμονή και επανεμφανίζονται μετά από μία επανεκκίνηση, είναι γιατί βρίσκουν το δρόμο κι εγκαθίστανται στη μνήμη του υπολογιστή (γίνονται resident). Η τεχνολογία προχωρεί, όχι μόνο για τα αντιβιοτικά αλλά και για τους ιούς. Έτσι δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους οι ιοί stealth που αρέσκονται στο καμουφλάζ προκαλώντας σύγχυση στα αντιβιοτικά και οι πολυμορφικοί ιοί που μεταλλάσσονται, μόλις μολύνουν κάποιο αρχείο. Ο Δούρειος ίππος είναι εδώ! Οι ιοί Trojan θα σας επισκεφθούν μέσω κάποιας εφαρμογής που δεν υποψιάζεστε π.χ. ένα πρόγραμμα προφύλαξης οθόνης. Φοβού τους Δαναούς, λοιπόν. Τα σκουλήκια του διαδικτύου (οι ιοί worm) διαδίδονται μέσω e- mail και φορτώνουν τους mail servers των εταιρειών. Δεν μπορούσαν να λείπουν οι ιοί-μαϊμούδες ή ψευδο-ιοί (hoaxes) που ανιχνεύονται σαν πραγματικοί αλλά δεν προξενούν καμία βλάβη στον υπολογιστή σας. Μια συμβουλή: γενικά μην ανοίγετε μηνύματα με εντυπωσιακούς τίτλους αγάπης και αφοσίωσης. Θα θυμάστε τι έγινε ανά την υφήλιο με τον ιό "I love you". Ο ιός μπορεί να σας επισκεφθεί χρησιμοποιώντας το e-mail κάποιου φίλου σας, επομένως δεν καλύπτεστε, αν απλώς δε μιλάτε σε αγνώστους. Μπορεί να κρύβεται σε ένα επισυναπτόμενο αρχείο, οπότε καλό θα ήταν να είστε διπλά προσεκτικοί με αυτού του τύπου τα αρχεία. Μην παραλείπετε να ενημερώνετε το πρόγραμμα καταπολέμησης ιώσεων. Δε φαντάζεστε πόσοι καινούργιοι ιοί εξαπλώνονται καθημερινά στο διαδίκτυο. Χρησιμοποιώντας την ενημερωμένη έκδοση του "αντιβιοτικού" σας μία φορά την εβδομάδα, μειώνονται κατά πολύ οι πιθανότητες να χρειαστείτε service ή -το εφιαλτικότερο- φορμάρισμα του σκληρού σας δίσκου. ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 10

ΜΑΡΙΟΣ ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ, ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΕΜΥΔΙΑΝΑΚΗΣ 11