Τάσεις και προοπτικές στην Ελληνική Οικονομία Νίκος Βέττας Γενικός Διευθυντής Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) Καθηγητής Οικονομικών Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών nvettas@aueb.gr ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. Αθήνα, 4 Δεκεμβρίου 2018
Ζητήματα Ανάπτυξη εισοδημάτων Δημιουργία θέσεων απασχόλησης Επενδύσεις Εξαγωγές και διεθνής ανταγωνιστικότητα
ΑΕΠ ΑΕΠ κατά κεφαλή (σε όρους αγοραστικής δύναμης και σε δολλάρια του 2014) 40.000 20.000 Ελλάδα Ιρλανδία Ισπανία Πορτογαλία 10.000 1970 1980 1990 2000 2010 Η Ελλάδα καθίσταται μια από τις φτωχότερες χώρες στην ΕΕ. Από 14 η μεταξύ 28 χωρών το 1980, έχει πέσει σε 24 η το 2017. Σταδιακή πτώση - και πριν από την είσοδο στο Ευρώ και μετά. Ασθενείς τάσεις στην παραγωγικότητα
Εταιρικές επενδύσεις 20 Εταιρικές επενδύσεις ως % ΑΕΠ 18 16 14 12 10 8 Ελλάδα Ισπανία Πορτογαλία EU 6 4 1970 1980 1990 2000 2010 Οι εταιρικές επενδύσεις στην Ελλάδα είναι χαμηλές. Αυξήθηκαν με την προσδοκία εισόδου στο Ευρώ, αλλά μειώθηκαν με την κρίση.
Βασικά Μακροοικονομικά Μεγέθη (ετήσια % μεταβολή, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά) 2009 2014 2016 2017 2018* ΑΕΠ -3,1 0,7-0,2 1,5 2,0 Ανεργία (% εργ. δυναμικού) 9,5 26,5 24,9 21,5 19,3 Ισοζύγιο Γεν. Κυβέρνησης 1 (% ΑΕΠ) -15,6-3,6-0,6 0,8 0,6 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% ΑΕΠ) -14,4-1,6-1,1-0,8-1,5 Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών 1,3-1,4-1,1 1,1 0,8 Σχηματισμός Πάγιου Κεφαλαίου -13,7-2,8-0,2 9,7 0,2 1 Περιλαμβάνει τη βοήθεια στον τραπεζικό τομέα ** Προβλέψεις IOBE Πηγές: Eurostat, EL.STAT.
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 δισεκ. % ΑΕΠ Κατάρρευση επενδύσεων 80 30% 70 60 50 40 30 20 10 24,7% 25,9% 23,6% 25,1% 23,8% 22,7%22,7% 22,3% 21,1% 64,9 59,9 54,5 54,2 48,5 45,0 46,0 43,1 59,0 18,1% 17,1% 14,7% 43,2 13,3% 38,6 12,1% 11,2% 11,9% 11,8% 10,9% 30,2 23,0 20,7 22,1 20,2 21,7 24,9 25% 20% 15% 10% 5% 0 0% Πηγές: Eurostat/ELSTAT Μέγιστο ύψος επενδύσεων το 2007 ( 64,9 δισεκ.) Υψηλότερες επενδύσεις ως % του ΑΕΠ το 2007 (25,9%) Δραματικά χαμηλότερα το 2015 ( 20,2 δισεκ. και 10,9% του ΑΕΠ)
Η συνολική επενδυτική δαπάνη για κατασκευαστικά έργα μειώθηκε από 33,6 δισ. το 2007 σε 9,0 δισ. το 2017 βρίσκεται δηλαδή στο ¼ του επιπέδου του 2007 (από μελέτη ΙΟΒΕ για ΣΕΠΑΚ, Νοέμβριος 2018) δισεκ. ευρώ 40 35 30 25 20 15 10 5 0 25,3 26,0 24,4 3,2 3,5 3,8 6,9 8,5 6,0 28,9 4,7 6,8 31,4 4,6 6,5 26,8 3,0 5,4 30,9 3,1 6,1 15,1 14,0 14,6 17,4 20,3 18,4 21,7 33,6 3,3 5,4 24,8 29,4 3,6 7,0 18,9 15,2 11,2 9,6 Οι ετήσιες επενδύσεις σε κατοικίες υποχώρησαν κατά 95,4% και διαμορφώθηκαν το 2017 σε 1,1 δισ., έναντι 24,8 δισ. το 2007. Επομένως, σχεδόν το σύνολο της πτώσης των συνολικών επενδύσεων για κατασκευαστικά έργα οφείλεται στη συρρίκνωση των επενδύσεων σε κατοικίες 26,4 3,3 7,9 20,1 3,1 5,7 16,7 2,5 4,6 14,0 12,2 2,1 3,0 5,9 5,0 5,9 4,1 9,1 8,0 9,5 9,0 3,3 3,0 3,6 3,8 3,9 3,6 4,7 4,0 1,9 1,4 1,2 1,1 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Κατοικίες Λοιπές Κατασκευές ΠΔΕ Σύνολο Πηγή: Eurostat, Εθνικοί Λογαριασμοί, Κρατικοί Προϋπολογισμοί και Απολογισμοί. *Τα ποσά του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων (ΠΔΕ) αφορούν μόνο την κατασκευή και τη συντήρηση έργων και όχι τη συνολική δαπάνη του ΠΔΕ. Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Οι επενδύσεις σε κατοικίες αντιστοιχούσαν το 2017 στο 0,6% του ΑΕΠ, έναντι 10,8% το 2007, ενώ οι επενδύσεις σε λοιπές κατασκευές διαμορφώθηκαν κοντά στο 2% το 2017, όπως και το ΠΔΕ % ΑΕΠ % Συνολικών επενδύσεων 12% 45% 10% 40% 35% 8% 30% 6% 25% 20% 16,2% 4% 15% 2% 2,0% 2,0% 10% 5% 4,6% 0% 0,6% 0% Κατοικίες ΠΔΕ Λοιπές Κατασκευές Κατοικίες ΠΔΕ Λοιπές Κατασκευές Η πτώση στις επενδύσεις σε κατοικίες περιόρισε το μερίδιό τους στις συνολικές επενδύσεις από 41,6% το 2007 σε μόλις 4,6% το 2017 Πηγή: Eurostat. Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών
εκατοστιαίες μονάδες Οι επενδύσεις σε κατοικίες λειτουργούσαν ενισχυτικά στο ΑΕΠ τα περισσότερα έτη πριν το 2007, ωστόσο μετά το 2008 η μείωσή τους συνέβαλε αρνητικά στη διαμόρφωση του ΑΕΠ, επιταχύνοντας την πτώση του 10% Επίδραση των συνιστωσών του ΑΕΠ στον ρυθμό μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας, 2003-2016 5% 0% -5% -10% -15% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Καθαρές Εξαγωγές Επενδύσεις σε Κατοικίες Κατανάλωση Επενδύσεις σε λοιπές Κατασκευαστικές Δραστηριότητες Λοιπές Επενδύσεις ΑΕΠ Πηγή: Eurostat. Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών
% Η ύφεση επηρέασε τις επενδύσεις σε κατοικίες σε όλη την Ευρώπη, ωστόσο η πτώση τους στην Ελλάδα ήταν τριπλάσια Μεταβολή Επενδύσεων σε κατοικίες Επενδύσεις σε κατοικίες (% ΑΕΠ) 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100% 24,7% 24,1% 10,8% -12,7% -37,4% -93,4% Ελλάδα ΕΕ28 Νότιες Χώρες 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4,7 4,4 0,6 2000-2008 2008-2016 Ελλάδα ΕΕ28 Νότιες χώρες Σε ΕΕ28 και Νότιες Χώρες η πτώση των επενδύσεων «διόρθωσε» την άνοδο μέχρι το 2008 Η προσέγγιση του μέσου όρου των Νοτίων Χωρών για το 2016 (4,4%) απαιτεί περίπου επιπλέον 6,5 δισεκ. ευρώ επενδύσεων σε κατοικίες σε ετήσια βάση Πηγή: Eurostat. *(Ιταλία, Κύπρος, Πορτογαλία, Ισπανία) Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών
2007Q1 2008Q1 2009Q1 2010Q1 2011Q1 2012Q1 2013Q1 2014Q1 2015Q1 2016Q1 2017Q1 Ιαν-02 Δεκ-02 Νοε-03 Οκτ-04 Σεπ-05 Αυγ-06 Ιουλ-07 Ιουν-08 Μαϊ-09 Απρ-10 Μαρ-11 Φεβ-12 Ιαν-13 Δεκ-13 Νοε-14 Οκτ-15 Σεπ-16 Αυγ-17 2010=100 % ετήσια μεταβολή Η οικοδομική δραστηριότητα είναι στάσιμη σε πολύ χαμηλό επίπεδο 250 200 150 100 50 Δείκτης παραγωγής οικοδομικών έργων (κτηρίων), Α τρίμηνο 2007- Γ τρίμηνο 2017 60% 40% 20% 0% -20% -40% 40 20 0-20 -40-60 -80 Επιχειρηματικές προσδοκίες κλάδου Κατασκευών, Ιαν.2002 Δεκ.2017 0-60% -100 % ετήσια μεταβολή Δείκτης (2010=100) ΕΕ28 Ελλάδα Οι προσδοκίες των κατασκευαστικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα παραμένουν αρνητικές και χωρίς σαφή τάση ανάκαμψης Αντίθετα, στην ΕΕ28 οι προσδοκίες βελτιώνονταν σταδιακά μετά το 2013 και για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία έγιναν θετικές το τελευταίο τρίμηνο του 2017 Πηγή: Eurostat Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών
Εμπορικό ισοζύγιο (αγαθά - υπηρεσίες) δισεκ. 100 80 60 40 20 0-20 -40-6,9-4,2-4,5-3,2-5,0-5,7-5,4-13,5-19,3-23,9-31,3 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Ισοζύγιο Εισαγωγές αγαθών - υπηρεσιών (τιμές 2010) Εξαγωγές αγαθών - υπηρεσιών (τιμές 2010) Πηγή: AMECO