ΕταιρικήΚοινωνικήΕυθυνη Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως Στρατηγικό Εργαλείο για τις Επιχειρήσεις και την Κοινωνία Äύο είναι τα γεγονότα που οδήγησαν πρόσφατα το θέμα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) σε κρίσιμο σημείο. Η κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008 - με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα - και τα ανάμεικτα αποτελέσματα της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης. Αυτά έγιναν η αιτία για κινητοποίηση των διαδικασιών αναπροσδιορισμού του ρόλου και της υπευθυνότητας των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων απέναντι στην κοινωνία. Κατά την τελευταία δεκαετία, η θέση του ιδιωτικού τομέα για την ΕΚΕ βασίζεται κυρίως στη διπλή αναγνώριση ότι η επιχείρηση είναι μέρος της κοινωνίας και ότι οι εταιρίες έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους. Ιδιαίτερα για τους προμηθευτές που προέρχονται από μεσαίου ή χαμηλού εισοδήματος χώρες, η ΕΚΕ υπήρξε ένας σημαντικός συντελεστής εισόδου στις παγκόσμιες αγορές. Από τη δική τους μεριά, οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες διαπιστώνουν όλο και περισσότερο ότι η εισαγωγή μιας υπεύθυνης προσέγγισης για περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα στο κέντρο των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων ήταν αποφασιστικός συντελεστής διασφάλισης μακροχρόνιας βιωσιμότητας και επιτυχίας. Ο δημόσιος τομέας έχει γίνει επίσης σημαντικός παίκτης στην προώθηση των αρχών της ΕΚΕ. Κυβερνήσεις πολλών χωρών όλο και περισσότερο κατανοούν ότι η ΕΚΕ είναι θέμα που έχει άμεση σχέση με τις δημόσιες πολιτικές λόγω της ικανότητάς της να προάγει τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, να αυξάνει την εθνική ανταγωνιστικότητα και να ενθαρρύνει τις ξένες επενδύσεις. Για το σκοπό αυτό δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες που επιτρέπουν τη συμμετοχή της ΕΚΕ στις στρατηγικές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αυτό γίνεται μέσα από τη χρήση πολιτικών που ενθαρρύνουν εθελοντικές επιχειρηματικές δράσεις που έρχονται ως συμπλήρωμα των παραδοσιακών ρυθμιστικών καναλιών. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, η οικονομική κρίση που έπληξε πολλές χώρες του κόσμου έχει φέρει στην επικαιρότητα το θέμα της επιχειρηματικής υπευθυνότητας και του ρόλου των επιχειρήσεων στην κοινωνία. Πού αποδίδεται αυτό; Πρώτον, στην ανεπαρκή αξιολόγηση των κινδύνων, στην εστίαση σε βραχυχρόνια αποτελέσματα και στη μη τήρηση ελάχιστων κανόνων λειτουργίας και ελέγχου που οδήγησαν στην αποσταθεροποίηση των αγορών. Ύστερα από αυτό, θέματα όπως η διαχείριση των κινδύνων, η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και η υπευθυνότητα κερδίζουν σήμερα γρήγορα έδαφος. Δεύτερον, στην περιφρόνηση των προβληματισμών της κοινωνίας και των ενδιαφερόμενων μερών και στον ανεπαρκή σεβασμό θεμάτων που έχουν σχέση με το περιβάλλον, τη διακυβέρνηση και την κοινωνία κατά τη διάρκεια των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα ο επιχειρηματικός κόσμος να χάσει μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας του στα μάτια πολλών κυβερνήσεων και κοινωνιών. Αυτό είχε σαν συνέπεια τη βύθιση της εμπιστοσύνης προς τις επιχειρήσεις και τις ηγεσίες τους σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Δεν απέχει καθόλου από την πραγματικότητα ο τίτλος που πήρε το 2009 ως "ο Αρμαγεδδών της εμπιστοσύνης". Σαν αποτέλεσμα της επιδείνωσης της εμπιστοσύνης προς τις επιχειρήσεις έχουμε την ένταση της πίεσης για μεγαλύτερες ρυθμιστικές παρεμβάσεις εκ μέρους των κυβερνήσεων. Όμως, τα μεικτά αποτελέσματα της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης το 2009 έδειξαν ότι είναι περιορισμένη η δυνατότητα παρέμβασης των κρατών να αντιμετωπίσουν από μόνα τους παγκόσμιες προκλήσεις. Αν και μια "περιβαλλοντική διπλωματία " μεταξύ των ηγετικών κρατών είναι ένα απαραίτητο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, οι κυβερνήσεις από μόνες τους δεν είναι ικανές να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά "προβλήματα που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα" όπως η κλιματική αλλαγή, η φτώχεια ή η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η μεγάλη πρόκληση: ο επαναπροσδιορισμός της υπευθυνότητας στην κοινωνία Τα σχετικά με την οικονομική κρίση και τη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης αποτελέσματα είναι σαφή. Αν θέλουμε να αποκατασταθεί η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη στις σημερινές αγορές, τότε οι επιχειρήσεις πρέπει να εστιάσουν στη δημιουργία μακροχρόνιας αξίας, να χρησιμοποιούν εργαλεία ελέγχου και αυτορρύθμισης για συνεχή βελτίωση και να ασχοληθούν με τους προβληματισμούς των ενδιαφερόμενων μερών τους. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να ενσωματώνουν περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς συντελεστές στις στρατηγικές τους διαχείρισης κινδύνων, και πρέπει να ασχολούνται περισσότερο με τις κοινωνίες στις οποίες λειτουργούν. Από την άλλη πλευρά, στόχος των κυβερνήσεων πρέπει να είναι η επαναφορά των αγορών που έχουν πληγεί από την κρίση στους παλιούς τους ρυθμούς με παράλληλη ανεύρεση λύσεων για τις δύσκολες παγκόσμιες προκλήσεις. Οι κανόνες και οι διατάξεις που δημιουργούνται για αυτό το σκοπό μπορούν να αναπτυχθούν μέσα από μια αποκεντρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει και τον ιδιωτικό τομέα. Αυτή η αποκεντρωμένη προσέγγιση πρέπει να βασίζεται στην ιδέα ότι οι εθελοντικές επιχειρηματικές δράσεις δεν πρέπει να λειτουργούν ως υποκατάστατα αποτελεσματικών διατάξεων αλλά ότι μπορούν να είναι ένα ισχυρό συμπληρωματικό τους εργαλείο. Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι κυβερνήσεις πρέπει να επανεξετάσουν τα υφιστάμενα συστήματα αξίας και να ενώσουν τις δυνάμεις τους προκειμένου να προλάβουν ή να ξεπεράσουν άλλες ΆρθροTOU κ. Ν. Αναλυτή, Προέδρου του Ελληνικού Δικτύου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ΕΚΔΟΙΗ PUBLI Υηεύθ Δ^φήμ.σης: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ Παραγωγή: ΦΩΤΟΕΚΔΟΤίΚΗ Α Ε. Εκιύηωση- Βι^ιοδεοίο: XX ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΕ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.
Ετα ι ρ ι κή Κοινωνική Ευ θ ύ νη μελλοντικές κρίσεις. Δεδομένης της αναδυόμενης πιθανότητας νέων κρίσεων που συνδέονται με θέματα όπως η ανεπάρκεια του νερού, η έλλειψη τροφής και η σπατάλη της ενέργειας, η επίτευξη των στόχων της χιλιετίας του ΟΗΕ μέχρι το 2015 εκπροσωπεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για όλους τους κοινωνικούς εταίρους. Επομένως, κυρίαρχος στόχος είναι η αναδιαμόρφωση του "συμβολαίου" μεταξύ των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων και της κοινωνίας και η δημιουργία μιας νέας ισορροπίας, όπου το κάθε μέρος θα αναλαμβάνει το δικό του κομμάτι υπευθυνότητας. Η απάντηση είναι: επιχειρηματική υπευθυνότητα εργαλείο για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις Η επιχειρηματική υπευθυνότητα και η δέσμευση του ιδιωτικού τομέα για δράσεις ανάπτυξης είναι βασικοί συντελεστές στον επαναπροσδιορισμό των υπευθυνοτήτων. Τώρα είναι η κατάλληλη εποχή να οικοδομήσουμε πάνω στις προόδους που πέτυχαν την προηγούμενη δεκαετία στον τομέα της ΕΚΕ οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις. Με τη συνέχιση της ύπαρξης των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, η ενδυνάμωση των πρακτικών ΕΚΕ θα αποτελέσει σημαντικό κομμάτι της όποιας προσπάθειας για αποφυγή μελλοντικών κρίσεων και τη δημιουργία μιας πιο βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς οικονομίας. Αν θέλουμε η επιχειρηματική υπευθυνότητα να αναπτύξει όλες τις δυναμικές της στην υλοποίηση αυτών των στόχων, ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας πρέπει να συνεργαστούν και να αναθεωρήσουν τον ιδιάζοντα ρόλο τους με προληπτικές δράσεις. Η ΕΚΕ ως διαχειριστική προσέγγιση βοηθά τις επιχειρήσεις να κερδίσουν ξανά την αξιοπιστία τους και να μετατρέψουν τις προκλήσεις γύρω από το περιβάλλον, τη διακυβέρνηση και την κοινωνία σε στρατηγικές ευκαιρίες. Η ΕΚΕ ως προσέγγιση διακυβέρνησης επιτρέπει στις κυβερνήσεις να δημιουργούν ένα πλαίσιο που ενθαρρύνει την επιχειρηματική υπευθυνότητα και χρησιμοποιεί τις οικειοθελείς επιχειρηματικές προσπάθειες σαν συμπλήρωμα στην επιδίωξη του κοινού συμφέροντος. Η επιχειρηματική υπευθυνότητα ως διαχειριστική προσέγγιση Η εταιρική κοινωνική ευθύνη ως στρατηγικό εργαλείο διαμόρφωσης του μέλλοντος μιας επιχείρησης εμφανίζεται σε τρία ευρύτερα επίπεδα: Μέσα στην αγορά, με συγκεκριμένη αναφορά στη βιώσιμη οργάνωση των βασικών επιχειρηματικών δράσεων. Εδώ μπορούν να περιληφθούν δράσεις όπως: δημιουργία αξίας και λήψη αποφάσεων βασισμένη στη μακροπρόθεσμη και όχι τη βραχυπρόθεσμη προοπτική, προϊόντα και υπηρεσίες που είναι διαφανείς και δημιουργούν κοινωνική και οικονομική αξία, αναλυτική και ακριβής γνωστοποίηση των δράσεων βασισμένη σε μετρήσιμα αποτελέσματα, ισχυρές σχέσεις με τα πολιτικά και κοινωνικά ενδιαφερόμενα μέρη κ.λπ. Έξω από την αγορά, με ευρύ φάσμα δράσεων που εκτείνονται από τη φιλανθρωπία μέχρι την ένταξη της κοινωνικής και περιβαλλοντικής δέσμευσης στις βασικές επιχειρηματικές δράσεις. Βελτίωση των συνθηκών της αγοράς ή λήψη μέτρων που στοχεύουν στη συνολική αλλαγή του περιβάλλοντος της αγοράς. Εδώ μπορούμε να έχουμε εθελοντικές επιχειρηματικές δράσεις που συμπληρώνουν κυβερνητικές διατάξεις και βοηθούν στη δημιουργία προτύπων και κανόνων αυτοδέσμευσης ή συνεργασίες μεταξύ του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα που άπτονται θεμάτων που είναι πολύπλοκα να αντιμετωπίσει ο κάθε τομέας μόνος του κ.λπ. Η επιχειρηματική υπευθυνότητα ως προσέγγιση διακυβέρνησης Η επιχειρηματική υπευθυνότητα ως προσέγγιση διακυβέρνησης συνεπάγεται τη δημιουργία εκ μέρους των κυβερνήσεων συνθηκών που επιτρέπουν στην ΕΚΕ να ευδοκιμήσει. Οι κυβερνήσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον που διευκολύνει, παρέχει κίνητρα και ενθαρρύνει υπεύθυνες επιχειρηματικές δράσεις με στόχο την οικοδό-
μηση μιας βιώσιμης, χωρίς αποκλεισμούς, οικονομίας. Δύο θεμελιώδεις μεταβλητές παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη δημιουργία των κυβερνητικών πολιτικών: α) ο τύπος της χρησιμοποιούμενης κυβερνητικής παρέμβασης για την προώθηση της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας και β) η αντιμετώπιση συγκεκριμένου θέματος ή δράσης. Αυτά μπορούν να υλοποιηθούν με: I I I αύξηση της γνώσης μέσω προγραμμάτων βράβευσης, πληροφόρησης, εκστρατειών, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και οικοδόμησης δεξιοτήτων, labeling, δημιουργίας ειδικών εργαλείων κ.λπ. συνεργασίες μέσω της εμπλοκής όλων των ενδιαφερόμενων μερών, συνεργιών μεταξύ του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, προσπαθειών για κοινές δράσεις κ.λπ. ελαστικές προσεγγίσεις μέσω της καθιέρωσης κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης και κανόνων συμπεριφοράς, της εφαρμογής διεθνών προτύπων, της υιοθέτησης και εφαρμογής αρχών ΕΚΕ στις δημόσιες προμήθειες, της παροχής φορολογικών κινήτρων για φιλανθρωπικές δράσεις, της δημιουργίας εθνικής στρατηγικής για την ΕΚΕ κ.λπ. > υποχρεωτικότητα μέσω της δημιουργίας νόμων για τη δημοσιοποίηση κοινωνικών απολογισμών, την τιμωρία των μη συμμορφούμενων κ.λπ. Στο σημείο αυτό θα ήταν σωστό να αναφερθούμε στη σημασία του εθελοντικού χαρακτήρα των δράσεων ΕΚΕ. Έχει γίνει μεγάλη συζήτηση σχετικά με το ρόλο της νομοθεσίας και των δημόσιων πολιτικών στην ανάπτυξη δράσεων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης με μεγαλύτερη εστίαση στο ρόλο των εθελοντικών δράσεων. Μολονότι τα υποχρεωτικά εργαλεία έχουν μηχανισμούς επιβολής, η πρόκληση για τις οικειοθελείς δράσεις είναι να διασφαλίζουν την υλοποίηση και αποτελεσματικότητά τους. Οι οικειοθελείς πρωτοβουλίες - που εξ ορισμού δεν είναι νομικά δεσμευτικές - δεν θα πρέπει ποτέ να γίνουν υποκατάστατα για αποτελεσματικές διατάξεις και κανόνες, αλλά μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά συμπληρώματα. Οι ελαστικές προσεγγίσεις έχουν μοναδική προοπτική για παροχή στις επιχειρήσεις της δυνατότητας να αναπτύσσουν πλήρως τις καινοτόμες δράσεις τους, επιτρέποντάς τες με αυτόν τον τρόπο να γίνουν καλύτερες από ό,τι απαιτεί η νομοθεσία. Πάντως, αν οι ελαστικές ή οι οικειοθελείς παρεμβάσεις πρόκειται πράγματι να αλλάξουν τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων, τότε πρέπει να είναι μέρος ενός ευρύτερου, συνεκτικού δημόσιου προγράμματος δράσης. Τί γίνεται στην Ευρώπη Στην Ευρώπη υπάρχει πλούτος εμπειριών για εκείνους που γυρεύουν αποτελεσματικούς τρόπους προώθησης της ΕΚΕ μέσα από δημόσιες πολιτικές. Μπορεί τα ολοκληρωμένα και αναλυτικά σχήματα να προέρχονται από χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Γερμανία κ.ά. όμως στις περισσότερες χώρες οι κυβερνήσεις έχουν εφαρμόσει - κατά τα τελευταία τρία με πέντε χρόνια - τουλάχιστον κάποια μέτρα σε τοπικό ή κλαδικό επίπεδο. Από τη δική της πλευρά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να διατυπώσει μια νέα πολιτική σχετικά με την ΕΚΕ. Στο πρόσφατο Πολυμερές Forum που έγινε στις Βρυξέλλες φάνηκε με σαφήνεια η τάση για νέες πρωτοβουλίες ή η αναθεώρηση των νομοθετικών μέτρων προκειμένου να βελτιωθούν οι υπάρχουσες πολιτικές σχετικά με το θέμα της πληροφόρησης και δημοσιοποίησης των δράσεων που υλοποιούν οι επιχειρήσεις για την κοινωνία, το περιβάλλον και το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Με άλλα λόγια, διαφαίνεται η μέσω νομοθετικών διατάξεων ή ρυθμίσεων υποχρεωτική έκδοση εκ μέρους των επιχειρήσεων κοινωνικών απολογισμών. Επιπλέον, ιδιαίτερος ρόλος προβλέπεται ότι θα ανατεθεί στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών ως προς τη διαμόρφωση εθνικών στρατηγικών για την ΕΚΕ. Είναι μια προοπτική που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από την Πολιτεία. I