ΤΕΤΡ. 8 4 6 5 i ssn 1791-3896 ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ IN TITOYTO O TIKOAKOY TIKøN ME øn γιατί η νέα κρίση του ελληνικού κινηματογράφου ένα κέντρο για όλες τις δουλειές: συνέντευξη με τον Γιώργο Παπαλιό 50 χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: συνέντευξη με την Δέσποινα Μουζάκη πρόγραμμα MEDIA: τι είναι και τι κάνει η ταινία μικρού μήκους ψηφιακός κινηματογράφος
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ζει. Και γιορτάζει τα 50 του χρόνια. Αυτό που ξεκίνησε το 1959 ως μόστρα του ελληνικού κινηματογράφου, μετά από αρκετές μεταμορφώσεις, έχει πάρει πια την οριστική (;) του μορφή, και πάντως προχωρά προς το μέλλον. Δυστυχώς, δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο και για τον ελληνικό κινηματογράφο, ο οποίος θα απουσιάζει ουσιαστικά από τη φετινή διοργάνωση. Φαίνεται ότι ο κοινός δρόμος του φεστιβάλ, με τη μία ή την άλλη μορφή του, και του ελληνικού κινηματογράφου έχει φτάσει στο τέλος του και τυπικά. Στην πραγματικότητα, βέβαια, δεν πρόκειται για κρίση σχέσεων φεστιβάλ και ελληνικού κινηματογράφου. Πρόκειται για κρίση του ίδιου του ελληνικού κινηματογράφου μια κρίση στην οποία η συμβολή/ ευθύνες του φεστιβάλ είναι η μικρότερη. Αν αναζητούσε κανείς τα αίτια της κρίσης, θα ήταν υποχρεωμένος να σημειώσει πως μερίδιο ευθύνης γι αυτήν έχουν όλοι: Οι σκηνοθέτες, που περιμένουν την Πολιτεία να τους λύσει όλα τα προβλήματα πιστεύοντας πως αυτή έχει μόνο υποχρεώσεις απέναντί τους (κι όχι αναγκαστικά και στον ελληνικό κινηματογράφο), Οι διανομείς και οι αιθουσάρχες που βλέπουν την ελληνική ταινία όχι ως προϊόν πάνω στο οποίο θα πρέπει να επενδύσουν (κόπιες, διαφήμιση κτλ.), αλλά ως επιστροφή φόρου. Η πελατειακή σχέση, που χρόνια τώρα έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στην Πολιτεία και τα όργανά της και τους ανθρώπους του ελληνικού κινηματογράφου. Πάνω απ όλα η Πολιτεία, που δεν έχει δημιουργήσει ένα υγιές πλαίσιο μέσα στο οποίο ο ελληνικός κινηματογράφος θα μπορούσε να αναπτυχθεί. Το κακό είναι πως ο καθένας από τους εμπλεκόμενους στη βιομηχανία έχει δική του άποψη για το τι είναι «υγιές». Κατέστη φανερό αυτό από τις εισηγήσεις που έχουν γίνει στο Υπουργείο Πολιτισμού σχετικά με την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για τον κινηματογράφο. Στο τεύχος αυτό απλώς χαρτογραφούμε μια κατάσταση και επισημαίνουμε πράγματα που έρχονται. Ελπίζοντας πως θα αναληφθούν οι πρωτοβουλίες που απαιτούνται για μια νέα αρχή. Ροδόλφος Μορώνης Πρόεδρος-Διευθυντής Ι.Ο.Μ.
50 ΧΡΟΝΙΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η ΤΑΙΝΙΑ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΑΝΙΧΝΕΥΕΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΑΝΟΜΕΙΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑΤΙ Η ΝΕΑ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ; ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΔΙΑ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΚΑΝΕΙ Η ΤΑΙΝΙΑ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 4 7 11 17 40 33 48 52 44 περιεχόμενα Eκδότης Ροδόλφος Μορώνης Αρχισυντάκτης Πολυδεύκης Παπαδόπουλος Επιστημονικός Σύμβουλος Στέλιος Παπαθανασόπουλος Σύμβουλος Έκδοσης Αλέξανδρος Πρίφτης Συντακτική Ομάδα Eιρήνη Ανδριοπούλου, Ελένη Ζώντου, Πέπη Καλογήρου, Κωνσταντίνος Παπαβασιλόπουλος Design & DTP Δημήτρης Στεβής (sidheog72@yahoo.com) Διόρθωση Δημοσθένης Κερασίδης Εκτύπωση/Παραγωγή Φωτόλιο και Τύπικον Α.Ε. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ, Φραγκούδη 11 & Αλ. Πάντου, 176 71 Καλλιθέα, Αθήνα τηλ.: 210 9098 690 fax: 210 9098 693 e-mail: iom@iom.gr http: www.iom.gr
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ του Ροδόλφου Μορώνη Πρόεδρος και Διευθυντής του Ι.Ο.Μ. γιατί η νέα κρίση του ελληνικού κινηματογράφου; Το Ιωβηλαίο του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης βρίσκει τον ελληνικό κινηματογράφο σε κρίση. Οι εορτασμοί που θα περίμενε κανείς για το Φεστιβάλ κινδυνεύουν να χαθούν σε μια ομίχλη που άρχισε να συγκεντρώνεται τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου. Ήταν τότε που άρχισε να καθίσταται σαφές ότι και το μοντέλο ενίσχυσης του κινηματογράφου που υιοθετήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980 δεν ήταν τελικώς σύγχρονο (για την εποχή), και αποτελεσματικό, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόστηκε δεν οδηγούσε πουθενά.
Τα σημάδια της κρίσης της ελληνικής κινηματογραφικής οικοτεχνίας ήταν κραυγαλέα, αλλά κανείς από όσους θα έπρεπε δεν τους έδωσε σημασία. Και, βέβαια, ούτε οι άνθρωποι του κινηματογράφου. Έδειχναν ευχαριστημένοι από το γεγονός ότι υπήρχε ένα κράτος που χρηματοδοτούσε την παραγωγή (όπου παραγωγήσενάριο- σκηνοθεσία ταυτίζονταν κατά κανόνα) το οποίο έμμεσα αναλάμβανε και την εκμετάλλευση των ταινιών. Τα σημάδια της κρίσης της ελληνικής κινηματογραφικής οικοτεχνίας ήταν κραυγαλέα, αλλά κανείς από όσους θα έπρεπε δεν τους έδωσε σημασία. Και, βέβαια, ούτε οι άνθρωποι του κινηματογράφου. Έδειχναν ευχαριστημένοι από το γεγονός ότι υπήρχε ένα κράτος που χρηματοδοτούσε την παραγωγή (όπου παραγωγή-σενάριο-σκηνοθεσία ταυτίζονταν κατά κανόνα) το οποίο έμμεσα αναλάμβανε και την εκμετάλλευση των ταινιών. Ιδού μερικά από τα σημάδια της κρίσης που ερχόταν αναπόδραστα: 1. Ο αριθμός των παραγόμενων ταινιών έμενε περίπου αμετάβλητος. 2. Ο αριθμός των αιθουσών μειώθηκε από 625 το 1989 σε 540 το 2007, ενώ ο συνολικός αριθμός των αιθουσών στις χώρες της Ε.Ε. από 18.861 το 1989 έχει φτάσει τις 27.839 το 2007. 3. Οι εισπράξεις από τα εισιτήρια αυξάνονταν από το 1989 έως το 2001 (για τα κατοπινά χρόνια δεν υπάρχουν, δυστυχώς, αξιόπιστα στοιχεία) μόνο στο βαθμό που αυξανόταν η τιμή του εισιτηρίου και όχι γιατί αυξανόταν ο αριθμός των θεατών. Το 1989 οι εισπράξεις έφταναν τα 42 εκατ. ευρώ (όσες περίπου και το 1968!) και το 2001 τα 73 εκατ. ευρώ. Κατά το ίδιο διάστημα οι εισπράξεις στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε. από 21 δισ. (1989) τετραπλασιάστηκαν και ξεπέρασαν τα 83 δισ. ευρώ. 4. Η μέση τιμή εισιτηρίου που ήταν 2,4 ευρώ το 1989 αυξήθηκε σε 5,6 ευρώ το 2001 και σήμερα βρίσκεται πάνω από τα 7 ευρώ. Ξεκινήσαμε με χαμηλότερη τιμή εισιτηρίου από τις χώρες της Ε.Ε. (3,81 ευρώ το 1989), για να τις ξεπεράσουμε σήμερα (μέση τιμή εισιτηρίου στις χώρες της Ε.Ε. 6,26 ευρώ). 1 Θα κινδύνευε κανείς να σχηματίσει λανθασμένη γνώμη για την ευρωπαϊκή (και την ελληνική) βιομηχανία του κινηματογράφου αν έμενε μόνο στα παραπάνω στοιχεία. Η αλήθεια είναι ότι ολόκληρη η ευρωπαϊκή κινηματογραφική βιομηχανία αντιμετωπίζει προβλήματα κυρίως εξαιτίας του ανταγωνισμού από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και από άλλες χώρες που έχουν εισέλθει δυναμικά στον τομέα. Η διαπίστωση αυτών των προβλημάτων έχει οδηγήσει στην αναζήτηση λύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτέλεσμα αυτών των αναζητήσεων αποτελεί τόσο το Eurimages, όσο και το Πρόγραμμα Media για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οπτικοακουστικής παραγωγής. Η ενίσχυση των οπτικοακουστικών έργων σε όλες τις φάσεις της δημιουργίας τους (προπαραγωγικές, παραγωγικές, μεταπαραγωγικές διαδικασίες και προώθηση-προβολή) είναι τομείς που ενισχύονται. Τα αποτελέσματα, μετά από αρκετά χρόνια εφαρμογής των προγραμμάτων αυτών, κρίνονται γενικώς θετικά, αλλά δεν μπορεί να μην παρατηρήσει κανείς πως σε πολλές περιπτώσεις τα χρήματα που δίδονται για την προώθηση των ευρωπαϊκών έργων καταλήγουν ως ενισχύσεις αποκλειστικά εθνικών κινηματογραφιών.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ γιατι η νεα κριση του ελληνικου κινηματογραφου; Παραδείγματος χάρη, παρά τις ενισχύσεις του Προγράμματος Media, δεν έχει αυξηθεί το μερίδιο αγοράς των ευρωπαϊκών ταινιών στα κράτη-μέλη. Μόνο σε χώρες με μικρή εγχώρια παραγωγή έχει αυξηθεί το ποσοστό των ευρωπαϊκών ταινιών στις αίθουσες. Στην Ελλάδα από 5% το 1989 το ποσοστό των ευρωπαϊκών ταινιών αυξήθηκε σε 21% το 1995 και στο Λουξεμβούργο από 10% το 1989 σε 24,8% το 2007. Αντίθετα, σε χώρες με ισχυρή παραγωγή παρατηρεί κανείς ότι οι ευρωπαϊκές ενισχύσεις δεν έχουν τα ίδια αποτελέσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Μεγ. Βρετανία, όπου το 2007 το ποσοστό των ευρωπαϊκών παραγωγών (μη βρετανικών) που έφτασαν στις οθόνες περιοριζόταν στο 1,9%, ακριβώς το ίδιο με το ποσοστό του 1991. Στην Ισπανία το 1988 το ποσοστό των ευρωπαϊκών (μη ισπανικών) ταινιών καταλάμβανε το 17,7% της αγοράς και το 2007 μειώθηκε στο 16,8%, ενώ στη Γερμανία από 16,3% το 1989 μειώθηκε στο 8,6% το 2007. Αντιστοίχως αυξήθηκε η κινηματογραφική παραγωγή σε αυτές τις χώρες. Όπως αυξήθηκε κατακόρυφα και το μερίδιο της αγοράς που αποσπούν οι εγχώριες ταινίες στα κράτη αυτά (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Μεγ. Βρετανία, Γερμανία). Κάποιες φορές (π.χ., το Φεβρουάριο του 2007) οι Ιταλοί κινηματογραφόφιλοι είδαν περισσότερο ιταλικές ταινίες (49,9%) από αμερικανικές (41,7%). Το φαινόμενο παρουσιάστηκε δύο φορές κατά τη διάρκεια του 2006 (το Μάρτιο και το Δεκέμβριο) και μία φορά το 2005, ενώ είχε να εμφανιστεί από το 1997. Κι αυτό δεν είναι ένα στοιχείο μόνο της ιταλικής σκηνής, μιας και στη Γαλλία οι εγχώριες ταινίες κατά τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2007 συγκέντρωσαν ποσοστό εισιτηρίων 55%. Αν εξέταζε κανείς τους κύριους λόγους που έχουν οδηγηθεί σε άνθηση κάποιες εθνικές κινηματογραφίες, θα διαπίστωνε ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά: α. Ενίσχυση της παραγωγής. β. Σενάρια με αντίκρισμα στην πραγματική ζωή. γ. Επιστροφή στο star system (με ηθοποιούς που είναι για το κοινό οικείοι από την τηλεόραση). δ. Αύξηση δαπανών προώθησης (διαφήμιση) και διανομής (κόπιες). ε. Νέες τεχνικές marketing. στ. Εκμετάλλευση των κινηματογραφικών έργων σε πολλές πλατφόρμες σε σύντομο χρονικό διάστημα. 2 ζ. Εκμετάλλευση των νέων δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία. η. Στήριξη των κινηματογραφιών αυτών των χωρών σε ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο, που λειτουργεί αποτελεσματικά. Στη χώρα μας το νομοθετικό πλαίσιο για τον κινηματογράφο έχει εξαντλήσει τα όριά του. Στηριγμένο σε μοντέλα ξεπερασμένα, ηθελημένα ή ακούσια ασαφή, που σκοπίμως ευνοεί τη δημιουργία πελατειακών σχέσεων, το θεσμικό μας πλαίσιο χρήζει αναθεώρησης. Η διαπίστωση είναι γενική. Το κακό είναι πως καθένας από τους φορείς που επηρεάζει αυτό το πλαίσιο επιδιώκει μια αναθεώρηση στα μέτρα του. Στη χώρα μας το νομοθετικό πλαίσιο για τον κινηματογράφο έχει εξαντλήσει τα όριά του. Στηριγμένο σε μοντέλα ξεπερασμένα, ηθελημένα ή ακούσια ασαφή, 3 που σκοπίμως ευνοεί τη δημιουργία πελατειακών σχέσεων, το θεσμικό μας πλαίσιο χρήζει αναθεώρησης. Η διαπίστωση είναι γενική. Το κακό είναι πως καθένας από τους φορείς που επηρεάζει αυτό το πλαίσιο επιδιώκει μια αναθεώρηση στα μέτρα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόταση νόμου περί κινηματογραφικής πολιτικής που υπεβλήθη από τη λεγόμενη διασωματειακή επιτροπή, στην οποία μετέχουν σωματεία που εκπροσωπούν όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στην κινηματογραφία. Το περίεργο είναι ότι οι επιμέρους προτάσεις που είχαν κάποια από τα σωματεία (βλέπε, π.χ., ΣΑΠΟΕ) είχαν ενδιαφέρον. Όμως, όπως εντάχθηκαν στην τελική «πρόταση» και σε συνδυασμό με το γενικότερο πνεύμα της καταλήγουν να απαιτούν να τους δώσει το κράτος χρήματα για να τα κάνουν ό,τι θέλουν οι ίδιοι οι φορείς. Και δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο ότι η «πρόταση» δεν οδηγεί σε ουσιαστική αναθεώρηση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου. (Η δημιουργία Ινστιτούτου Σεναρίου δεν αποτελεί επαρκή εκσυγχρονισμό.) Περισσότερο ενδιαφέρουσες φαντάζουν οι εισηγήσεις της «επιτροπής για τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό του Νομοθετικού Πλαισίου για τον κινηματογράφο», της λεγόμενης Επιτροπής Κ. Γαβρά. Όταν η επιτροπή δεν επιχειρεί να κρατήσει κάποιες ισορροπίες με τους διάφορους φορείς, κάνει καίριες και ρεαλιστικές παρατηρήσεις/προτάσεις. Και οι δύο προτάσεις πάντως απαιτούν αναλογιστική μελέτη σχετικά με την κατανομή των εσόδων από τη φορολογία, τις επιστροφές φόρου κτλ. Όμως όλα αυτά είναι για την ώρα ασκήσεις επί χάρτου. Στην πραγματικότητα η Πολιτεία στέκει αμήχανη. Ακόμα η στάση της ελληνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας απέναντι στις τεχνολογικές κυρίως εξελίξεις, που θα μπορούσαν να προσφέρουν κάποιες λύσεις, είναι περίπου «ας αρχίσουν την επανάσταση χωρίς εμάς». 4 Τέλος, η διασωματειακή αγωνίζεται να εξασφαλίσει από την Πολιτεία το δικαίωμα να αποφασίζει για τα πάντα, δηλαδή και πόσα χρήματα χρειάζονται και πώς θα δίδονται και ποιος θα τα παίρνει. Αλλαγή στάσης όλων των πλευρών είναι το ζητούμενο. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1 Για τη σχέση τιμής εισιτηρίου και συνολικών εισπράξεων ένα παράδειγμα από την Ευρώπη: Η Αυστρία είχε το 1989 εισπράξεις 44 εκατ. ευρώ και το 2007 ξεπέρασε τα 105 εκατ. ευρώ. Το ίδιο διάστημα η τιμή εισιτηρίου αυξήθηκε από 4,34 ευρώ σε 6,73. 2 Σύμφωνα με στοιχεία του περιοδικού box office για την περίοδο 1 Ιανουαρίου-22 Οκτωβρίου 2007 κατά μέσο όρο μια ταινία την πρώτη ημέρα της προβολής της στους κινηματογράφους συγκεντρώνει το 6,36% των εσόδων της, το πρώτο σαββατοκύριακο φτάνει τα 35,61% και την πρώτη εβδομάδα παραπάνω από το 50% του συνόλου. 3 Το πολυσυζητημένο 1,5% που οι τηλεοπτικοί σταθμοί πρέπει να διοχετεύουν στην κινηματογραφική παραγωγή δεν έχει υλοποιηθεί εξαιτίας της (ηθελημένης;) ασάφειας του νόμου. 4 Την ίδια στάση κράτησαν οι αιθουσάρχες και την εποχή των πολυκινηματογράφων. Το αποτέλεσμα: πολλές αίθουσες έκλεισαν και όσες έμειναν τα κατάφεραν γιατί προσαρμόστηκαν στις απαιτήσεις του κοινού για καλύτερα μηχανήματα προβολής και περισσότερες ανέσεις)
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ 50 χρόνια Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Μιλά στις Συχνότητες η διεύθυντριά του κα Δ. Μουζάκη To Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κλείνει φέτος μισό αιώνα ζωής! Μέσα στα 50 χρόνια που πέρασαν από το ξεκίνημά του, οι μεταβολές στον τρόπο λειτουργίας του υπήρξαν ουκ ολίγες, οι αντιδράσεις των παραγόντων της ελληνικής κινηματογραφίας ακόμα περισσότερες. Εκείνο όμως που δεν άλλαξε είναι ότι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αποτελεί πάντα την κύρια βιτρίνα του ελληνικού σινεμά, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει πετύχει και μια αξιόλογη διεθνοποίηση του χαρακτήρα του, ιδίως προς την κατεύθυνση των Βαλκανίων και της ΝΑ Ευρώπης. Όλα αυτά τα ζητήματα συζητούν οι «Συχνότητες» με τη διευθύντρια του Φεστιβάλ κα Δ. Μουζάκη.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ 50 χρονια φεστιβαλ κινηματογραφου θεσσαλονικησ Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχει καθιερωθεί στην αρένα των ευρωπαϊκών φεστιβάλ ως ένα από τα σημαντικότερα κινηματογραφικά ραντεβού. Θεωρούμαστε ένας από τους βασικούς προορισμούς για όσους ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν νέα ταλέντα από όλο τον κόσμο, αλλά και από τη συνεχώς αναπτυσσόμενη βαλκανική χερσόνησο. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται από την αθρόα συμμετοχή επαγγελματιών του κινηματογραφικού χώρου αγοραστών, διανομέων, παραγωγών κ.ά. που δίνουν δυναμικό παρών σε όλες τις αναπτυξιακές δράσεις του Industry Center, στην Agora, το Crossroads, το Salonica Studio, το Balkan Fund, αλλά και στο Balkan Works in Progress. Το Φεστιβάλ γιορτάζει φέτος τα 50 χρόνια του. Πώς θα τα εορτάσει; Η 50ή επέτειος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα ορόσημο για το θεσμό. Με κεντρικό σύνθημα το ερώτημα «Why cinema now?» θέλουμε να αποτελέσει μια διαφορετική πρόταση που θα τροφοδοτήσει τη σκέψη, θα προκαλέσει το διάλογο, την επικοινωνία, τη διάδραση. Το σκεπτικό της επετειακής διοργάνωσης βρήκε την ιδανική του διατύπωση στο κείμενο ενός μεγάλου δασκάλου της κινηματογραφικής τέχνης, του Ζαν Ρενουάρ, το οποίο γράφτηκε πριν από αρκετά χρόνια, όμως παραμένει σύγχρονο και στις μέρες μας αναδεικνύεται πιο επίκαιρο από ποτέ. «Για να παραμείνει ο κινηματογράφος ζωντανός, θα πρέπει να επινοεί τα πάντα από την αρχή», γράφει ο Ρενουάρ. Τα λόγια του αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα σε μια εποχή γενικευμένης κρίσης που θέτει υπό αμφισβήτηση ακόμα και την ίδια την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Το Φεστιβάλ, αναζητώντας πάντα τις πιο καινοτόμες φωνές της παγκόσμιας κινηματογραφίας, προσκαλεί δημιουργούς και κοινό να εορτάσουν την 50ή διοργάνωσή του, εξερευνώντας μέσα από προβολές, παράλληλες εκδηλώσεις, συζητήσεις, masterclasses, διαδικτυακά φόρα, το νόημα και την αξία, τα όρια και τις προοπτικές του κινηματογράφου στις μέρες μας. Ποια θεωρείτε ότι είναι η προσφορά του Φεστιβάλ στον ελληνικό κινηματογράφο; Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τμήμα της ζωντανής ελληνικής κινηματογραφίας, είναι ο κατεξοχήν χώρος προβολής και προώθησης του ελληνικού κινηματογράφου εντός και εκτός ελληνικών συνόρων. Βασικός στόχος του είναι η διάδοση παγκοσμίως των ελληνικών κινηματογραφικών παραγωγών, των ελληνικών οπτικοακουστικών προϊόντων. Εδώ και χρόνια, μεθοδικά και συστηματικά, το Φεστιβάλ αναπτύσσει δομές και επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις για τη στήριξη της ελληνικής κινηματογραφικής δημιουργίας σε όλα της τα στάδια. Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια, στήριξε ακόμα περισσότερο τους νέους Έλληνες δημιουργούς, τόσο μέσα από τις αναπτυξιακές δραστηριότητες της Αγοράς, όσο και με τη δημιουργία δύο νέων προγραμμάτων: του DigitalWave, που παρουσιάζει τις ψηφιακές ταινίες Ελλήνων δημιουργών, αλλά και το Generation Next, ένα πρόγραμμα που στόχο έχει να φωτίσει το έργο των ανερχόμενων Ελλήνων κινηματογραφιστών. Από την πλευρά τους, οι Έλληνες επαγγελματίες του χώρου συνειδητοποίησαν από πολύ νωρίς ότι οι αναπτυξιακές δραστηριότητες του Φεστιβάλ Agora, Crossroads, Balkan Fund, Balkan Works in Progress και Salonica Studio που στηρίζονται από το Πρόγραμμα Media της Ε.Ε. αποτελούν πολύτιμα εργαλεία τόσο για τους ίδιους, όσο και για τους ξένους συναδέλφους τους που ανταποκρίνονται στο κάλεσμά μας από κάθε γωνιά του πλανήτη. Αυτό ακριβώς επιθυμούμε να είναι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Να είναι χρήσιμο. Χρήσιμο για τους δημιουργούς, χρήσιμο για το κοινό και χρήσιμο για την κινηματογραφική βιομηχανία, που το επιλέγει ως επαγγελματικό εργαλείο. Η ένταξη στο πλαίσιο του φεστιβάλ της προβολής των ελληνικών ταινιών που διεκδικούν τα κρατικά βραβεία πιστεύετε ότι είναι αναγκαία; Στόχος του Φεστιβάλ είναι να διαδίδει, με κάθε δυνατό μέσο που διαθέτει, την ελληνική ταινία σε Ελλάδα και εξωτερικό. Το Φεστιβάλ όμως δε νομοθετεί. Λειτουργεί με βάση όσα ορίζουν οι νόμοι. Η ουσία είναι να λειτουργεί πάντα ως η βασική πλατφόρμα προώθησης του ελληνικού οπτικοακουστικού προϊόντος. Ήδη διαθέτει την πιο ισχυρή Αγορά των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και έχει πάντα τη θέληση και τη βούληση να βρίσκεται στο πλευρό των Ελλήνων δημιουργών. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα στηρίξει με όλες του τις δυνάμεις το νέο πλαίσιο που θα προκύψει από τις προτάσεις και τις επαφές των Ελλήνων δημιουργών με τους αρμόδιους φορείς και θεσμούς της ελληνικής Πολιτείας. Κι αυτό γιατί το Φεστιβάλ λειτουργεί πάντα ως η βασική πλατφόρμα προώθησης του ελληνικού οπτικοακουστικού προϊόντος. Υπάρχουν σκέψεις για αλλαγή στη βασική φιλοσοφία και τις επιλογές του Διεθνούς Φεστιβάλ και ποιες; Η φιλοσοφία του Φεστιβάλ πηγάζει από τους στόχους του, τις αναζητήσεις του, το στίγμα του. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αναδεικνύει τις πιο καινοτόμες νέες τάσεις, ανακαλύπτει τους δημιουργούς εκείνους που ορίζουν το αύριο του σινεμά, αποτελεί ουσιαστικό χώρο ζύμωσης. Δίνει την ευκαιρία σε πρωτοεμφανιζόμενους δημιουργούς από όλο τον κόσμο, αλλά και σε όσους επιστρέφουν με τη δεύτερη ταινία τους να δοκιμαστούν στις αίθουσες, να συνομιλήσουν με το κοινό, να εξερευνήσουν την κινηματογραφική τους γλώσσα. Ταυτόχρονα το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης της πόλης της Θεσσαλονίκης στην ευρύτερη περιοχή, ενώ 8
9
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ 50 χρονια φεστιβαλ κινηματογραφου θεσσαλονικησ Το Screen International κατέταξε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στα είκοσι πέντε σημαντικότερα του κόσμου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το επέλεξε ανάμεσα στις δέκα πιο αντιπροσωπευτικές πολιτιστικές και αθλητικές διοργανώσεις της Ευρώπης, η δε στήριξή του από το πρόγραμμα Media της Ε.Ε. είναι διαρκής και πολύτιμη. Η FIAPF (Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεων Παραγωγών Κινηματογράφου) μας έχει επιλέξει να συμμετέχουμε στη 12μελή επιτροπή των φεστιβάλ, μαζί με τους διευθυντές των μεγαλύτερων φεστιβάλ κινηματογράφου του κόσμου. την ίδια στιγμή η Αγορά του θεσμού ισχυροποιεί κάθε χρόνο τη θέση της ως η μεγαλύτερη αγορά οπτικοακουστικών προϊόντων των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το στίγμα του Φεστιβάλ είναι ξεκάθαρο. Με βάση αυτό, τα τελευταία χρόνια θέσαμε κάποιους στόχους προκειμένου να κατοχυρώσει το Φεστιβάλ τη θέση του, ως μια από τις σημαντικότερες κινηματογραφικές διοργανώσεις σε παγκόσμια κλίμακα, να ενισχύσουμε και να προβάλουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το έργο των Ελλήνων δημιουργών και να μεταμορφώσουμε τη Θεσσαλονίκη σε έναν πόλο έλξης όλων των κινηματογραφικών δυνάμεων της ευρύτερης γεωγραφικής μας περιοχής. Μετά από τέσσερα και πλέον χρόνια, οι στόχοι μας εκπληρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό: Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχει καθιερωθεί στην αρένα των ευρωπαϊκών φεστιβάλ ως ένα από τα σημαντικότερα κινηματογραφικά ραντεβού, ενώ ο σημαντικά αυξημένος αριθμός θεατών επιβεβαιώνει τη δυναμική και επιτυχημένη πορεία του. Θεωρούμαστε ένας από τους βασικούς προορισμούς για όσους ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν νέα ταλέντα από όλο τον κόσμο αλλά και από τη συνεχώς αναπτυσσόμενη βαλκανική χερσόνησο. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται από την αθρόα συμμετοχή επαγγελματιών του κινηματογραφικού χώρου αγοραστών, διανομέων, παραγωγών κ.ά. που δίνουν δυναμικό παρών σε όλες τις αναπτυξιακές δράσεις του Industry Center, στην Agora, το Crossroads, το Salonica Studio, το Balkan Fund, αλλά και στο Balkan Works in Progress, ένα πρόγραμμα-συνεργασία της Αγοράς και του τμήματος «Ματιές στα Βαλκάνια». Είναι η ευκαιρία για τους επαγγελματίες να ανακαλύψουν ταινίες από την περιφέρεια των Βαλκανίων πριν από την ολοκλήρωσή τους και να συμμετάσχουν σε αυτές ως συμπαραγωγοί. Και, φυσικά, στηρίξαμε ακόμα περισσότερο τους νέους Έλληνες δημιουργούς, μέσα από τις αναπτυξιακές δραστηριότητες της Αγοράς, αλλά και με τη δημιουργία των δυο νέων προγραμμάτων DigitalWave και Generation Next. Ενδεικτικό της επιτυχίας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι ότι το Screen International το κατέταξε στα είκοσι πέντε σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το επέλεξε ανάμεσα στις δέκα πιο αντιπροσωπευτικές πολιτιστικές και αθλητικές διοργανώσεις της Ευρώπης, η δε στήριξή του από το Πρόγραμμα Media της Ε.Ε. είναι διαρκής και πολύτιμη. Η FIAPF (Διεθνής Ομοσπονδία Ενώσεων Παραγωγών Κινηματογράφου) μας έχει επιλέξει να συμμετέχουμε στη 12μελή επιτροπή των φεστιβάλ, μαζί με τους διευθυντές των μεγαλύτερων φεστιβάλ κινηματογράφου του κόσμου, ενώ το Φεστιβάλ έγινε αντικείμενο διακλαδικών και επιστημονικών ερευνών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από μεγάλα πανεπιστημιακά ιδρύματα παγκοσμίου αναγνώρισης του εξωτερικού και του εσωτερικού. Ταυτόχρονα το περιοδικό Condé Nast Traveller κατέταξε το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ως μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικές δραστηριότητες παγκοσμίως για το μήνα Νοέμβριο, τοποθετώντας έτσι τη Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο των τουριστικών προορισμών. Πώς νομίζετε ότι το Φεστιβάλ θα μπορούσε να βοηθήσει τον ελληνικό κινηματογράφο στο μέλλον; Το κάνει ήδη με πολλούς τρόπους, μέσα από την Αγορά, με αφιερώματα, παράλληλες εκδηλώσεις και, φυσικά, μέσα από το ίδιο το πρόγραμμά του. Το Φεστιβάλ παρακολουθεί διαχρονικά την εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου, τη δυναμική που αναπτύσσει, τις τάσεις που τον εκφράζουν. Το Φεστιβάλ είναι ο κατεξοχήν χώρος προβολής της ελληνικής κινηματογραφίας εντός και εκτός ελληνικών συνόρων. Όσο ο θεσμός συντονίζεται στο πνεύμα των καιρών, βοηθά ουσιαστικά στη διάδοση του ελληνικού κινηματογράφου και την ανάδειξη των πιο καινοτόμων νέων φωνών της εγχώριας κινηματογραφίας. Σε ποιο βαθμό η πρόοδος του ελληνικού κινηματογράφου εξαρτάται από το κράτος και σε ποια κατεύθυνση θα πρέπει να κινούνται τα μέτρα που είναι αναγκαίο να ληφθούν; Πιστεύω ότι ένα σταθερό πλαίσιο στήριξης που να ευνοεί την ανάδειξη νέων δυνάμεων λειτουργεί καταλυτικά προς την περαιτέρω ανάπτυξη του ελληνικού κινηματογράφου. Τον τελευταίο καιρό έχει εκφραστεί η ανάγκη ύπαρξης ενός νέου σύγχρονου νομοθετικού πλαισίου. Το Φεστιβάλ είναι ανοιχτό στις διεργασίες και στις διαβουλεύσεις που απαιτούνται προκειμένου να οδηγηθεί ο ελληνικός κινηματογράφος στην επόμενη μέρα. Το μέλλον του θα γραφτεί από το ταλέντο και τα όνειρα των νέων δημιουργών. 10 10
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ πρόγραμμα MEDIA: τι είναι και τι κάνει της Χριστίνας Παναγοπούλου Διευθύντρια του MEDIA Desk Hellas Είναι γεγονός τα στοιχεία είναι στατιστικά ότι, ενώ η Ευρώπη παράγει περισσότερες ταινίες από την Αμερική, το 75% των κινηματογραφικών εισπράξεων στην Ευρώπη προέρχεται από αμερικανικές ταινίες. Υπάρχουν δύο βασικές αντιφάσεις που καθορίζουν αυτό που ονομάζουμε οπτικοακουστική παραγωγή στην Ευρώπη: από τη μια είμαστε παραγωγοί και δημιουργοί δικών μας έργων, και από την άλλη γινόμαστε καταναλωτές αμερικανικών προϊόντων και όχι των δικών μας. Πιο συγκεκριμένα, και με βάση τα στατιστικά στοιχεία για την κινηματογραφική παραγωγή και διανομή, ένα ποσοστό από 8% έως το πολύ 35% των εισιτηρίων στις ευρωπαϊκές αίθουσες προέρχεται από εθνικές παραγωγές, δηλαδή παραγωγές που γίνονται μέσα στη χώρα, η οποία τελικά καταναλώνει το προϊόν, ενώ μόνο ποσοστό από 1% έως το πολύ 12% προέρχεται από παραγωγές άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι πολίτες καταναλώνουν κατά κύριο λόγο αμερικανικές ταινίες, λιγότερο ταινίες που έχουν παραχθεί στη χώρα τους και ελάχιστα ταινίες που έχουν παραχθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η επίσημη λοιπόν ευρωπαϊκή πολιτική απαντά στην κατάσταση αυτή με τη θέσπιση του Προγράμματος Media. Το Media είναι πρόγραμμα υποστήριξης του οπτικοακουστικού κλάδου της Ε.Ε. και ενισχύει την κινηματογραφική βιομηχανία της Ευρώπης εδώ και δεκαοκτώ χρόνια. Χιλιάδες ταινίες και η διανομή τους ενισχύθηκαν μέσω των προγραμμάτων MEDIA (1991-1995), MEDIA II (1996-2000), MEDIA Plus και Training (2001-2006). Παράλληλα ενισχύθηκαν επιμορφωτικές δραστηριότητες, φεστιβάλ και δράσεις προώθησης σε όλη την ήπειρο. Βασικό χαρακτηριστικό του Προγράμματος ήταν και παραμένει η συμπληρωματικότητα ως προς τις εθνικές πολιτικές των κρατών που συμμετέχουν σε αυτό. 11
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ προγραμμα media: τι ειναι και τι κανει Το Πρόγραμμα Media έχει πλέον εισέλθει στην τέταρτη φάση της ζωής του, που ονομάζεται MEDIA 2007, και ισχύει από το 2007 έως το τέλος του 2013. MEDIA 2007 (2007-2013) Το Πρόγραμμα Media 2007 της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διαθέσει 755 εκατ. ευρώ για να ενισχύσει την κινηματογραφική βιομηχανία της Ευρώπης για επτά χρόνια. Η χρηματοδότηση του MEDIA 2007 εστιάζει στα στάδια πριν και μετά την παραγωγή της κινηματογραφικής ταινίας, με προϋπολογισμό που καλύπτει πέντε άξονες δράσης: Εκπαίδευση (αρχική και συνεχιζόμενη): τεχνικές συγγραφής σεναρίου, διοίκηση και διαχείριση, ψηφιακές τεχνολογίες (7%). Ανάπτυξη: έργα μυθοπλασίας, ντοκιμαντέρ, κινούμενα σχέδια, διαδραστικά έργα (20%). Διανομή: διανομείς, πράκτορες πωλήσεων, ανεξάρτητη παραγωγή τηλεοπτικών έργων, κινηματογραφική προβολή, ψηφιοποίηση έργων (55%). Προώθηση: πρόσβαση στις αγορές, φεστιβάλ, κοινές διοργανώσεις, οπτικοακουστική κληρονομιά (9%). Οριζόντιες δράσεις: ώστε να διευκολυνθεί η προσπέλαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στις χρηματοδοτήσεις και να ενθαρρυνθεί η παρουσία των ευρωπαϊκών ταινιών στις ψηφιακές πλατφόρμες (5%). Πρότυπα έργα: που χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες, όπως οι ψηφιακές τεχνολογίες για την ανάπτυξη των φιλμ, την παραγωγή και τη διανομή (4%). Για την επίτευξη των στόχων του, το Πρόγραμμα Media 2007 παρέχει υποστήριξη: α) Στο προ-παραγωγικό στάδιο: στην απόκτηση και την τελειοποίηση δεξιοτήτων στον οπτικοακουστικό τομέα μέσω της εκπαίδευσης και στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων. β) Στο μετα-παραγωγικό στάδιο: στη διανομή και την προώθηση των ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων. γ) Σε πιλοτικά σχέδια που διασφαλίζουν την προσαρμογή του προγράμματος στις εξελίξεις της αγοράς. Όλες οι οικονομικές ενισχύσεις δίνονται με τη μορφή επιχορηγήσεων. Οι χώρες που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα Media είναι: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Νορβηγία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχία και Φινλανδία. Ο ρόλος του MEDIA DESK HELLAS Το MEDIA DESK Hellas είναι στην Ελλάδα το σημείο πληροφόρησης, ενημέρωσης και υποστήριξης των επαγγελματιών για το Πρόγραμμα Media. Υπάγεται σε εθνικό επίπεδο στη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας/Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας (Υπουργείο Εσωτερικών) και, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η λειτουργία του συγχρηματοδοτείται από τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας/Ενημέρωσης και από την Eυρωπαϊκή Eπιτροπή. Tο MEDIA DESK HELLAS λειτουργεί ως γραφείο ενημέρωσης και παροχής πληροφοριών προς τους επαγγελματίες του ελληνικού οπτικοακουστικού χώρου σχετικά με το πρόγραμμα MEDIA της Eυρωπαϊκής Ένωσης και τις δυνατότητες καλύτερης δυνατής αξιοποίησής του. Στόχος του είναι να βοηθήσει τους Έλληνες επαγγελματίες να κατανοήσουν σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βάθος το Πρόγραμμα, αλλά και να αξιοποιήσουν όσο γίνεται περισσότερο τις δυνατότητές του, υπερβαίνοντας τις όποιες αδυναμίες της ελληνικής αγοράς. Tο MEDIA DESK HELLAS δεν περιορίζεται μόνο στην ενημέρωση, αλλά εξυπηρετεί όπου μπορεί τους επαγγελματίες στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, ενθαρρύνει και προσανατολίζει. Το MEDIA DESK HELLAS: Ενθαρρύνει τη συμμετοχή των Ελλήνων επαγγελματιών στο Πρόγραμμα μέσω της δημοσιοποίησης και προώθησης των δράσεων και των προκηρύξεών του. Υποστηρίζει τους Έλληνες επαγγελματίες του οπτικοακουστικού χώρου τόσο σε συμβουλευτικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο υποβολής των προτάσεών τους σε όλες τις προκηρύξεις του Προγράμματος (μέσω προσωπικών συναντήσεων). Διευκολύνει τη δικτύωση και τη συνεργασία των Ελλήνων επαγγελματιών με συναδέλφους τους εκτός εθνικών συνόρων. Συνεργάζεται με επαγγελματικές ενώσεις και σωματεία, εθνικούς και ξένους θεσμικούς φορείς, για να διασφαλίζεται η συμπληρωματικότητα του Προγράμματος με τη δράση των φορέων αυτών. Διαθέτει βάση δεδομένων (ηλεκτρονική και ταχυδρομική) μέσω της οποίας ενημερώνει άμεσα και τακτικά τους επαγγελματίες σχετικά με τις προκηρύξεις και τις δράσεις του Προγράμματος. Διατηρεί ιστοσελίδα, η οποία συνεχώς ενημερώνεται, με όλες τις πληροφορίες και τα νέα σχετικά με το Πρόγραμμα Media και τον ευρύτερο ο/α τομέα στην Ελλάδα και την Ευρώπη, αλλά και με online παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών. Οργανώνει την προβολή του Προγράμματος και συμμετέχει στις μεγάλες εκδηλώσεις του οπτικοακουστικού χώρου (αγορές και φεστιβάλ) στην Ελλάδα, ενώ συμμετέχει σε ανάλογες εκδηλώσεις στο εξωτερικό. Οργανώνει ημερίδες και άλλες εκδηλώσεις για την προώθηση των στόχων του Προγράμματος με συμμετοχή Ελλήνων και ξένων ειδικών. Εκδίδει Newsletter σε τριμηνιαία βάση, καθώς και άλλα σχετικά έντυπα τα οποία αποστέλλει για ενημέρωση στους Έλληνες επαγγελματίες του ο/α τομέα και στους θεσμικούς φορείς του ο/α τομέα. Οι Πυλώνες του Προγράμματος MEDIA 2007 Υποστήριξη ανεξάρτητων παραγωγών Ανάπτυξη οπτικοακουστικών έργων για μεμονωμένα σχέδια ή δέσμες έργων Η προκήρυξη για την ανάπτυξη δημοσιεύεται μία φορά το χρόνο και είναι «ανοιχτή» για περίπου έξι μήνες με δύο καταλη- 12