AΓΙΑΤΣΙΟ, ΙΤΑΛΙΑ, 1868 ΒΙΛΦΡΑΝΣ, ΓΑΛΛΙΑ, 1868 ΚΑΝΝΕΣ, 1865 ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ, 1866 ΛΟΜΒΑΡΔΙΑ, 1842 ΒΥΡΗΤΟΣ, 1858 ΜΟΝΑΚΟ, 1858 ΟΧΡΙΔΑ, 1848 ΕΛΜΠΑΣΑΝ, 1848 ΤΙΡΑΝΑ, 1848 ΡΩΜΗ, Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ, 1842 ΚΑΤΑΡΟ, 1866 28
Ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Όσο και αν ψάξει κανένας, δεν πρόκειται να βρει άλλο ζωγράφο που να περιηγήθηκε τόσες πολλές χώρες όσες ο Lear. Τα μέρη που επισκέφτηκε και ζωγράφισε είναι πάρα πολλά (αναφέρονται στη συνέχεια μόνον οι χώρες και όχι οι τοποθεσίες, γιατί - τότε - ο κατάλογος θα ήταν ατέλειωτος): Αγγλία, Ιρλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Ελβετία, Λουξεμβούργο, Ελλάδα, Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Αίγυπτος, Σουδάν, Παλαιστίνη, Σινά, Λίβανος, Ιορδανία, Συρία, Τουρκία, Ινδία, Κεϋλάνη και ίσως κάποια άλλη που μου διαφεύγει. Σε ορισμένες από τις χώρες αυτές πήγε και μία, και δύο και τρεις φορές, πιθανόν και περισσότερες. Ο E.L. δεν περιοριζόταν μόνο στις εικαστικές του αναζητήσεις, αλλά παρέδωσε και πλήθος πληροφοριών, είτε μέσα από τα ημερολόγιά του, είτε μέσω των πολλών του επιστολών προς τους φίλους του και - κυρίως - την αδερφή του Ann. Και να σκεφτεί κανείς ότι ταξίδευε σε ανεξερεύνητα μέρη, ή σε δύσβατες περιοχές, είτε πεζός, είτε καβάλα σε άλογο. Ήταν όμως μόνον τα καλλιτεχνικά του ενδιαφέροντα που τον έκαναν να βρίσκεται συνεχώς σε ταξίδια, συνοδευόμενος - συνήθως - από νεώτερούς του άντρες; Ασφαλώς όχι. Οι περιηγήσεις ήταν η διέξοδος που τον ελευθέρωνε από τα χίλια μύρια ψυχολογικά του προβλήματα. Έτσι μπορούσε ευκολότερα να αποκρύψει τις επιληπτικές του κρίσεις στα ερημικά μέρη, από ότι στις πολυάνθρωπες πόλεις, ή να διαχειριστεί καλύτερα την ομοφυλοφιλική του προδιάθεση. Τα ταξίδια του Ε. Lear ήταν η απελευθέρωση από τα δεσμά των ενοχών και της ντροπής που ένιωθε. Ταξίδευε και ζωγράφιζε για να βρει την εσωτερική γαλήνη, που θα θεράπευε όλα αυτά τα τραύματά του. Όπως γράφει ο Antony Stevens «...εν τέλει, γύρευε τον παράδεισό του, για να δοξάσει την τέχνη του». ΒΗΘΛΕΕΜ, 1858 ΠΑΛΕΡΜΟ, 1847 ΣΑΡΑΝΠΟΥΡ, ΙΝΔΙΕΣ, 1874 ΚΕΫΛΑΝΗ, 1873 ΜΠΕΝΑΡΕΣ, 1873 29
30
ΒΡΑΧΩΔΗΣ ΛΟΦΟΣ ΜΑΣΑΝΤΑ, ΣΤΗ ΝΕΚΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ελαιογραφία του Edward Lear, 1858 (Fine Art Museums, San Francisco) 31
ΟΙ ΚΕΔΡΟΙ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ (c. 1860), ελαιογραφία σε καμβά, 68,0 x 113,0 εκ. (ιδιωτική συλλογή) Η φιλοδοξία του E. Lear ήταν να καθιερωθεί σαν ζωγράφος μεγάλων ιστορικών έργων, γι αυτό κατά περιόδους συνέθετε ελαιογραφίες, ώστε να πουληθούν σε πλούσιους συλλέκτες, όπως έλεγε. Το έργο που θεωρούσε ως το καλύτερό του ήταν Οι Κέδροι του Λιβάνου. Ο E.L. έφτασε στο Λίβανο στις 11 Μαΐου 1858. Η Βηρυτός του θύμισε τη Νάπολι της Ιταλίας. Ο Lear είναι εκείνος που χαρακτήρισε το Λίβανο ως Η Ελβετία της Μέσης Ανατολής. Στις 20 Μαΐου 1858 ανέβηκε στο βουνό για να σκιτσάρει τα δάση με τους περίφημους κέδρους. «Επάνω από τα 1820 μ. το κρύο ήταν τόσο τσουχτερό, που δεν μπορούσα να κρατήσω καλά τα μολύβια στο χέρι μου..», γράφει στην αδερφή του. Βασιζόμενος στα επί τόπου σχέδιά του φιλοτέχνησε στη συνέχεια μια σειρά από έργα με τίτλο Οι Κέδροι του Λιβάνου. Τον ανωτέρω πίνακα έστειλε για να πουληθεί το Μάιο του 1862 σε μεγάλη διεθνή έκθεση, που οργάνωσε στο Λονδίνο το Βρετανικό Ίδρυμα. Το έργο τιμολογήθηκε εξ αρχής από τον ίδιο τον καλλιτέχνη σε εξαιρετικά υψηλή τιμή, γιατί το θεωρούσε, με κάποια δόση αλαζονείας, ότι ήταν ανώτερης αξίας σε σχέση με τα έργα των άλλων καταξιωμένων ζωγράφων της εποχής, και κυρίως του John Everett Millais. Ο Lear όμως διαψεύστηκε. Το αριστούργημά του έτυχε ψυχρής υποδοχής από τους τεχνοκριτικούς, και πουλήθηκε μόλις το 1867, σε τιμή πολύ χαμηλότερη από τις προσδοκίες του καλλιτέχνη, 200 από 700 λίρες που ζητούσε, στη φίλη του Louisa LadyAshburton. Hταν τόση η εκτίμησή του προς το δημιούργημά του, ώστε είπε με σοβαρό ύφος σε κάποιο φίλο του που τον επισκέφθηκε στο ατελιέ του - όπου και βρισκόταν ο πίνακας - να κλείσει το παράθυρο, γιατί τα σπουργίτια του Λονδίνου θα μπουν μέσα για να κουρνιάσουν στα κλαδιά των δέντρων της ελαιογραφίας του. 32
ΚΕΔΡΟΙ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ (1858), σχέδιο με υδρόχρωμα, μαύρο μελάνι και μολύβι, σε χαρτί, 17,0 x 25,0 εκ. (ιδιωτική συλλογή) ΚΕΔΡΟΙ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ (20 Μαΐου 1858), σχέδιο με υδρόχρωμα, μολύβι και μελάνι, σε χαρτί, 37,5 x 40,0 εκ. (ιδιωτική συλλογή) 33