Η Διαχείριση της Μεταναστευτικής Προσφυγικής Κρίσης Ευρωπαϊκές Προσλήψεις και Στρατηγικές και ο ρόλος της Τουρκίας Καθ. Παναγιώτης Τσάκωνας Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕ.ΜΕ.Α
Η Κλιματική Αλλαγή ως Απειλή Ενισχύει την κρατική «ευθραυστότητα», τον ριζοσπαστισμό, και αποδυναμώνει την ικανότητα του κράτους να διασφαλίσει την εσωτερική του σταθερότητα Λειτουργεί ως «πολλαπλασιαστής απειλών», δημιουργώντας νέες ή/και ενισχύοντας υφιστάμενες ή εν δυνάμει πηγές ανασφάλειας και συγκρούσεων (συνδέοντας το ατομικό, με το περιφερειακό, και το παγκόσμιο επίπεδο)
Σύνθετο Περιβάλλον Ασφάλειας
2001-2010: Αριθμός παράνομων/παράτυπων μεταναστών από Βόρεια Αφρικής & Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη αυξήθηκε κατά 42% Από 3,5 εκατ. σε σχεδόν 5 εκατ. Αραβικές εξεγέρσεις (2010) και η Συριακή κρίση (2011) ενίσχυσαν τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη 2009-2014: >800.000
2012: 80.6 % των παράτυπων μεταναστών στα Ευρωπαϊκά σύνορα αφορούσαν την Μεσόγειο 2013: 70% στα ευρωπαϊκά θαλάσσια σύνορα (ενώ το 2012, μόνο το 40% των παράτυπων μεταναστών είχε εντοπιστεί στα θαλάσσια σύνορα)
ΑΝΤΙΛΗΨΗ/ΠΡΟΣΛΗΨΗ Από τις αρχές 1990: η μετανάστευση προσεγγίζεται ως απειλή ( Φρούριο Ευρώπη ) Η μετανάστευση και ο έλεγχος των συνόρων «ασφαλειοποιούνται» ("securitized ) ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ/ΔΡΑΣΗ «Εκ του Μακρόθεν» (Remote Control) Διαχείριση από «Κράτη Πρώτης Γραμμής» Βραχυπρόθεσμα Αποτροπή και Διαχείριση Εξωτερικών Συνόρων της ΕΕ Μεσοπρόθεσμα «Εξωτερικοποίηση» (Externalization) των διαθέσιμων Πολιτικών και Εργαλείων Ευρωπαϊκά Εργαλεία: FRONTEX, EUROSUR, EUROPOL κλπ. Εθνικά Εργαλεία: Αποστολή "Mare Nostrum", Τείχος στον Έβρο κλπ. Ασφάλεια Ιεράρχηση απειλών και προκλήσεων λόγω μετανάστευσης σε Ευρωπαϊκά θεσμικά κείμενα Εξωτερικής και Εσωτερικής Ασφάλειας; Συνδέσεις με τρομοκρατία, ΟΜΚ, παράνομη διακίνηση, έγκλημα, αποσαρθρωμένα κράτη κλπ. Προσπάθεια θεσμοποίησης της συνεργασίας με «χώρες προέλευσης» και «χώρες διέλευσης» «Πενταετή Προγράμματα» (Tampere, The Hague, Stockholm), Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου Συνολική Προσέγγιση για Μετανάστ. & Κινητικότητα, Ομάδα Δράσης για την Μεσόγειο (Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης) και άλλες Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες (EASO, FRA κ.ά.) Ανάπτυξη Αντιμετώπιση των αιτιών; Οικονομική βοήθεια για ανάπτυξη στις «χώρες προέλευσης» Μέσω υφισταμένων θεσμικών σχημάτων, π.χ. UfM, ENP (Action Plans) Συμφωνίες Κινητικότητας (Mobility Partnerships)
Πρώτοι 8 ΜΗΝΕΣ 2015 300.000 πρόσφυγες και μετανάστες περνούν τα θαλάσσια σύνορα της Μεσογείου (περίπου 200.000 στην Ελλάδα και 110.000 στην Ιταλία) [Όλο το 2014: 219.000 πρόσφυγες και μετανάστες] Πρόσφυγες και μετανάστες που περνούν στα ελληνικά νησιά 107.398 30.938 45.538 1.791 3.007 8.162 14.009 18.164 January February March April May June July August
SHOW INCREASE IN 2015 IN THE EASTERN MED ROUTE Through GREECE (via Kos and Lesvos)
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ Θεσμικές πρωτοβουλίες και αποφάσεις παρέμειναν σε «διακηρυκτικό επίπεδο» Διαχείριση μέσω «Εκτάκτων» και «Ειδικών Συνόδων» «Υποχρεωτική Αλληλεγγύη» vs. «Προαιρετική Αλληλεγγύη» Αποκλίσεις για «σύστημα ποσοστώσεων» (Ουγγαρία, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Πολωνία και ορισμένες Βαλτικές δημοκρατίες) «Χάσμα Υλοποίησης" Απόκλιση/Κενό μεταξύ ευρωπαϊκών αποφάσεων και εθνικών πρακτικών (χρηματοδότηση, επιχειρησιακό μέτωπο και εφαρμογή ΚΣΑ) ΕΕ Τουρκία «Από τον συμβιβασμό στα ημίμετρα» «Σχέδιο Δράσης" (Action Plan) Νοέμβριος 2015 Αστυνόμευση των ελληνοτουρκικών συνόρων από ναυτική δύναμη του ΝΑΤΟ (μέχρι την ενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής) Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας (18/3/2016) για μετεγκατάσταση σε ευρωπαϊκές χώρες
Θεσμικές Πρωτοβουλίες 4 Μαρτίου: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Ευρωπαϊκή Agenda για την Μετανάστευση 20 Απριλίου: 10 Σημεία Άμεσης Δράσης (EU HRFASP F. Mogherini Commissioner D. Avramopoulos) 23 Απριλίου: Eιδικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: 4 Μέτρα 28 Απριλίου: «Νέα Ευρωπαϊκή Agenda για την Ασφάλεια»
Διαχείριση μέσω «Εκτάκτων» και «Ειδικών Συνόδων» Special EU Council Meeting, June 2015 Emergency Ministerial Meeting of Home and Justice Affairs, 14 September 2015 Special EU Council Meeting, 23 September 2015 Meeting of the Western Balkans Migration Route, 25 October 2015 EU-Turkey Joint Action Plan, 29 November 2015 EU-Turkey Special Meetings οn 7 March & 17 March 2016
Μετεγκατάσταση (Relocation) EU Council: από Σεπ.2015 έως Σεπτ. 2017 120.000 άτομα θα μετεγκατασταθούν από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλα κράτη-μέλη ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Ιούνιος 2017: 20.869 (13.973 από Ελλάδα, 6.896 από Ιταλία)
Ευρωπαϊκές Αποφάσεις vs. Εθνικές Δράσεις ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Σεπ. 2015: Οι Ευρωπαϊκοί Θεσμοί αναλαμβάνουν να χρηματοδοτήσουν με 2.8 δις ευρώ (500 εκατ. για Syria Trust Fund, 1.8 εκ. για το Africa Trust Fund και 500 εκ. για ανθρωπιστική βοήθεια) Κράτη-μέλη: αντί για το ίδιο ποσό καταθέτουν 500 εκ. (18 εκ. για Syria Trust Fund, 12 εκ. για Africa Trust Fund and 416 εκ. για ανθρωπιστική βοήθεια) ΕΛΛΕΙΜΜΑ: 2.35 δις ευρώ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΜΕΤΩΠΟ Η Frontex ζητά 775 αξιωματικούς: Ελάχιστα μέλη ανταποκρίνονται: αρχές Δεκ. καλύπτονται θέσεις για 447 The European Asylum Support Office ζητά 374 εμπειρογνώμονες: 6 μέλη ανταποκρίνονται (81 θέσεις) Μόλις 6 κράτη-μέλη ενημερώνουν για τις δυνατότητες εγκατάστασης προσφύγων στο έδαφός τους Η Ουγγαρία αρνείται να στείλει αξιωματικό-σύνδεσμο στην Ιταλία και την Ελλάδα (ως μέρος των υποχρεώσεών της για επανεγκατάσταση προσφύγων) «ΚΟΙΝΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΣΥΛΟΥ» Επιλεκτική εθνική ερμηνεία και ανομοιόμορφη υλοποίηση από το σύνολο σχεδόν των κρατώνμελών της σχετικής νομοθεσίας (2008/115/EC Return Directive; 2011/95/EU Qualifications Directive; EU/603/2013 EURODAC Regulation; 2013/32/EU Asylum Procedures Directive & 2013/33/EU Reception Conditions Directive) Μέχρι Σεπ. 2015: Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 40 νέες καταγγελίες για παραβίαση της σχετικής νομοθεσίας εναντίον 19 κρατών-μελών (ενώ ήδη εκκρεμούν 34 ακόμα περιπτώσεις)
Επανεγκατάσταση (resettlement) Μεταφορά ατόμων που χρήσουν διεθνούς προστασίας από Τρίτες Χώρες στο έδαφος κρατών-μελών ΕΕ Από την αρχή του προγράμματος (20 Ιουλίου 2015 = πρόβλεψη για μετεγκατάσταση 22.500 ατόμων) ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΕΕ-ΤΟΥΡΚΙΑΣ (ΜΑΡΤΙΟΣ 2016) Από τις 4 Απριλίου που έχει τεθεί σε ισχύ ο μηχανισμός 1:1, δηλαδή για κάθε Σύρο πρόσφυγα που επαναπροωθείται από την Ελλάδα στην Τουρκία ένας άλλος μεταφέρεται από την Τουρκία στην Ευρώπη μέχρι 23 Νοεμβρίου 2017 11.413 Σύριοι έχουν μεταβεί σε χώρες Ε.Ε. (Πρόβλεψη: Συνολικά 72.000 Σύριοι) 1.380 άτομα (κυρίως Σύριοι) έχουν «επιστραφεί» από την Ελλάδα στη Τουρκία Περίπου 18.000 άτομα έχουν μεταφερθεί από τα νησιά προς την ενδοχώρα (τα οποία εκπίπτουν της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας = δεν τα δέχεται η Τουρκία και παραμένουν στην ελληνική ενδοχώρα όπου θα εξεταστεί η αίτηση ασύλου τους)