William Shakespeare, Βασιλιάς Ληρ Μεταφραστική ομάδα: φοιτητές ακδ. Έτους 2010-11. Πράξη Πρώτη, Σκηνή Πρώτη Μπαίνουν ο Κόμης του Κεντ, ο Κόμης του Γκλόστερ και ο Έντμοντ Κεντ: Πίστευα ότι ο βασιλιάς έδειχνε μεγαλύτερη προτίμηση στο δούκα του Όλμπανι απ ό,τι στο δούκα της Κορνουάλης. Γκλόστερ: Πάντα αυτή την εντύπωση είχαμε. Τώρα όμως που μοιράζει το βασίλειο δε φαίνεται ποιον από τους δύο εκτιμά περισσότερο είναι τόσο καλά ζυγιασμένες οι αρετές τους που, όσο σχολαστικά/προσεκτικά κι αν τους κρίνεις, κανείς δε φαίνεται να υπερτερεί. Κεντ: Ο γιος σου δεν είναι αυτός, κύριέ μου; Γκλόστερ: Ανατροφή, άρχοντά μου, επωμίστηκα. Κι απ τις πολλές φορές που, κοκκινίζοντας, για γιο μου τον εδέχτηκα, στο τέλος πέτσα πια στο πρόσωπο δεν έχω. Το μεγάλωμά του εγώ το επωμίστηκα, άρχοντά μου. Μα κάθε που τον έλεγα γιο μου κοκκίνιζα, ώσπου το πρόσωπό μου πια πέτσα δεν έχει. Κι έχω τόσες φορές κοκκινίσει για την παραδοχή της πατρότητάς του, που τώρα πια δεν έχω πέτσα. Και κάθε που για γιο μου τον δεχόμουν κατακοκκίνιζα, σαν μπρούντζος που σφυρηλατείται κι έχει πια κρυώσει. Κεντ: Δεν μπορώ να συλλάβω το νόημα. Γκλόστερ: Η μητέρα πάντως του νεαρού ετούτου το συνέλαβε Η κοιλιά της στρογγύλεψε και βρέθηκε στη μήτρα της με γιο, 1
προτού βρεθεί με σύζυγο στην κλίνη. Το βλέπεις το λάθος;/δεν βλέπεις το λάθος; Κεντ: Καλώς έγινε το λάθος, μιας κι ο καρπός του είναι σωστός. Δεν μπορώ να ευχηθώ την αναίρεση του λάθους, μιας κι ο καρπός του είναι καλός. Δε θα θελα το λάθος να ξεγίνει Γκλόστερ: Έχω όμως κι ένα γιο, κύριε, λιγάκι μεγαλύτερο από τούτον, και καθ όλα νόμιμο, που όμως δε μετράει περισσότερο για μένα. Ο κατεργάρης ήρθε ξεδιάντροπα στον κόσμο, πριν την ώρα του. Μα ήταν η μάνα του όμορφη και απόλαυση η στιγμή της σύλληψής του, γι αυτό και πρέπει να δεχτώ τη νόθα ύπαρξή του. Τον ξέρεις αυτό τον ευγενή άρχοντα, Έντμοντ; Έντμοντ: Όχι, κύριέ μου. Γκλόστερ: Ο αγαπητός μου κόμης του Κεντ. Να τον θυμάσαι στο εξής ως αξιοτίμητο φίλο μου. Έντμοντ: Στην υπηρεσία σας, άρχοντά μου. Κεντ: Χρέος μου να σ αγαπώ και να γνωριστούμε καλύτερα. Έντμοντ: Κι εγώ, άρχοντά μου, θα προσπαθήσω να φανώ αντάξιος. Γκλόστερ (στον Κεντ): Έλειπε μακριά για εννιά χρόνια και θα φύγει πάλι. (Σαλπίσματα) Ο βασιλιάς έρχεται. (Μπαίνει κάποιος που κρατά κορώνα. Κατόπιν, ο βασιλιάς Ληρ, οι δούκες της Κορνουάλης και του Όλμπανι. Έπειτα, η Γκόνεριλ, Η Ρέγκαν, η Κορντίλια και συνοδοί) Ληρ: Συνόδεψε τους άρχοντες της Γαλλίας και της Βουργουνδίας, Γκλόστερ. 2
Γκλόστερ: Μάλιστα, μεγαλειώτατε. Ληρ: Στο μεταξύ, εγώ θα σας αποκαλύψω τα σχέδιά μου. Δώσε μου το χάρτη. Μάθετε, λοιπόν, πως χώρισα το βασίλειό μου σε τρία μερίδια κι αποφάσισα, τώρα στα γηρατειά μου, ν αποτινάξω έγνοιες κι ασχολίες και ν αποθέσω το φορτίο σε ώμους νεοτέρων. Ενώ εγώ, απαλλαγμένος από βάρη, αργά θα πορευτώ μέχρι το τέλος να ρθει. και τούτο έχω ακλόνητο σκοπό μου ν αποτινάξω έγνοιες και έργα από τα γηρατειά μου και σ άλλους, νέους και δυνατούς να τ αναθέσω. Γιε μου εσύ, δούκα της Κορνουάλης, κι εσύ, εξίσου αγαπητέ μου γιε, δούκα του Όλμπανι, ήρθε η ώρα που φρονώ πως πρέπει ν ανακοινώσω που, κατά το θέλημά μου θ ανακοινώσω) κάθε κόρης μου την προίκα, ώστε στο μέλλον έριδες ν αποτραπούν. Οι δύο πρίγκιπες (εδώ;), Γαλλίας και Βουργουνδίας, ερίζουν για την αγάπη της μικρότερής μου κόρης αντίπαλοι μεγάλοι για της μικρής μου κόρης την αγάπη, καιρό τώρα διαμένουν στην αυλή διεκδικώντας την και απάντηση θα πάρουν άμεσα κι ήρθε η ώρα να τους δοθεί μια απάντηση. Πείτε μου, λοιπόν, κόρες μου, αφού δε θα χω πια στους ώμους μου μανδύα βασιλικό, τίτλους εδαφικούς, ευθύνες εξουσίας, τώρα που βγάζω από πάνω μου και τίτλους γης και εξουσίας σκοτούρες, ποια από σας μ αγαπά πιο πολύ, και θα δείξω όλη μου τη γενναιοδωρία σ αυτή που η αγάπη της συναγωνίζεται την καλοσύνη της. Γκόνεριλ, ως μεγαλύτερη, μίλα εσύ πρώτη. 3
Γκόνεριλ: Άρχοντά μου, σ αγαπώ περισσότερο απ όσο τα λόγια μπορούν να εκφράσουν. τόσο σ αγαπώ που οι λέξεις είναι λίγες να σ το πω. Πιο ακριβός εσύ απ τα μάτια μου, απ την ελευθερία, απ τον κόσμο, πέρα και πάνω απ ό,τι λογιάζεται πολύτιμο και σπάνιο. Είσαι πιο πολύτιμος από το φως των ματιών μου, το σύμπαν και την ελευθερία. Σαν μια ζωή καλή και τιμημένη, γεμάτη χάρες και ομορφιές. Με τόση αγάπη, όση ποτέ παιδί δεν έδωσε κι όση ποτέ δε βρήκε. Ανάξιος ο λόγος μου, φτωχή η πνοή μου για μια τέτοια αγάπη. Ανάξιος ο λόγος μου και η πνοή φτωχή για να εκφράσουν τέτοια αγάπη. Σ αγαπώ τόσο πολύ! Ω, πόσο λειψά είναι αυτά τα λόγια. Πέρα και πάνω απ το πολύ, πατέρα σ αγαπάω Πατέρα μου, σ αγαπώ κι απ το πολύ πιο πάνω. Κορντίλια: Και τι να πει τώρα η Κορντίλια; Και τι μπορεί να πει τώρα η Κορντίλια; Μπορεί να πει τώρα κάτι η Κορντίλια; Τίποτα, μονάχα ν αγαπάει. Ληρ: Όλες αυτές οι εκτάσεις, από τούτο εδώ το σύνορο ως εκεί κάτω, με τα βαθύσκιωτα τα δάση και τους καρποφόρους κάμπους, τα γάργαρα ποτάμια, τ απλόχωρα λειβάδια, είναι όλες δικές σου. Σε σένα και στις γενιές του Όλμπανι θ ανήκουνε για πάντα. Τι έχει να μας πει η δεύτερή μου κόρη, η λατρευτή μου Ρέγκαν, η σύζυγος του Κόρνουολ; Ρέγκαν: Είμαι κι εγώ απ την ίδια στόφα με την αδερφή μου και ισάξιά της λογαριάζομαι. Στα βάθη της καρδιάς μου νιώθω πως τα λόγια της και τη δική μου αγάπη περιγράφουν. Βαθιά μες στην καρδιά μου νιώθω πως τα λόγια της ίδια την ουσία της αγάπης μου εκφράζουν. Μόνο ένα παράλειψε να πει πως εγώ αποστρέφομαι κάθε χαρά που η ανθρώπινη φύση απολαμβάνει 4
και πως η μόνη μου ευχαρίστηση είναι η αγάπη μου στο πρόσωπό σου, Υψηλότατε. Μόνο δεν μπόρεσε να πει ότι εγώ δε θέλω άλλη απόλαυση καμιά να αισθανθώ, και μόνη χαρά μου είναι εσένα ν αγαπώ, Υψηλότατε πατέρα. Κορντίλια [μονολογεί]: Αχ, φτωχή Κορντίλια. Ίσως όχι και τόσο, γιατί σίγουρα η αγάπη μου είναι πλούσια, κι ας είν τα λόγια μου φτωχά. Καημένη Κορντίλια! Κι όμως όχι τόσο, γιατί είμαι σίγουρη πως η αγάπη μου είναι πλούσια κι ας είν τα λόγια μου φτωχά. Αχ, φτωχή Κορντίλια! Κι όμως φτωχή δεν είμαι, αφού πλούσια είναι η αγάπη μου και λόγια ας μη λέω. Ληρ: Σε σένα και στους απογόνους σου, παντοτινά ας μείνει αυτό το πλούσιο μερίδιο του ωραίου μου βασιλείου, διόλου κατώτερο σε έκταση, αξία και ομορφιά απ αυτό που πήρε η Γκόνεριλ. [Στην Κορντίλια]: Και τώρα, χαρά μου, εσύ, παρότι τελευταία και πιο μικρή, που για τη νεαρή καρδιά σου πολεμούν τ αμπέλια της Γαλλίας με της Βουργουνδίας τα βοσκοτόπια, έλα τι θα μου πεις για να κερδίσεις πιο πλούσιο μερτικό απ τις αδερφές σου; Μίλα. Κορντίλια: Τίποτα, άρχοντά μου. Ληρ: Τίποτα; Κορντίλια: Τίποτα. Ληρ: Απ το τίποτα δε βγαίνει τίποτα. Μίλα πάλι. Κορντίλια: Πώς, η δύστυχη εγώ, να φέρω την καρδιά ως τα χείλη; Μεγαλειώτατε, σε αγαπώ, όπως μου πρέπει ως θυγατέρα, ούτε περισσότερο, ούτε λιγότερο. 5
Ληρ: Έλα, Κορντίλια, έλα. Διόρθωσε τα λόγια σου λιγάκι, αν δε θες να χαλάσεις την τύχη σου. αλλιώς μπορεί την τύχη σου να βλάψεις. Πρόσεχε τα λόγια σου λιγάκι, μην παίζεις με την τύχη σου. Κορντίλια: Καλέ μου άρχοντα, με γέννησες, μ ανάθρεψες, μ αγάπησες. Σου ανταποδίδω, λοιπόν, κι εγώ, ό,τι ορίζει το καθήκον μου την υπακοή, την αγάπη, τον απέραντο σεβασμό. Κι εγώ τα ανταποδίδω όπως σου πρέπει: σε υπακούω, σ αγαπώ και πάνω απ όλα σε τιμώ. Γιατί απέκτησαν συζύγους οι αδερφές μου, Αφού λες πως αγαπούν εσένα μόνο; Γιατί λοιπόν παντρεύτηκαν οι αδερφές μου, αφού, όπως λεν, εσένανε και μόνο αγαπούν; Οι αδερφές μου όμως γιατί παντρεύτηκαν, αφού, όπως λένε, σε σένα δίνουν όλη την αγάπη τους; Αν ποτέ μου παντρευτώ, ο άρχοντας που στο χέρι του θα πάρει το δικό μου, μαζί θα πάρει και της αγάπης το μισό, και το μισό της έγνοιας και του χρέους. μισό και της φροντίδας και του χρέους. Σίγουρα δεν θα παντρευτώ ποτέ σας τις αδερφές μου, αν είναι ν αγαπώ μονάχα τον πατέρα μου. Αν είναι ν αγαπώ μονάχα τον πατέρα μου, σίγουρα δε θα παντρευτώ ποτέ όπως οι αδερφές μου (Κι αν πρόκειται να αγαπώ μονάχα τον πατέρα, όπως οι αδερφές μου, τότε στα σίγουρα να παντρευτώ δε θέλω.) Ληρ: Μα, μιλάς με την καρδιά σου; Κορντίλια: Ναι, άρχοντά μου. Ληρ: Τόσο νέα και τόσο άσπλαχνη/άκαρδη; Είσαι σκληρή, παρόλο που είσαι νέα. Κορντίλια: Τόσο νέα, άρχοντά μου, και τόσο ειλικρινής. 6
Νέα είμαι, γι αυτό και ειλικρινής. Ληρ: Όπως θέλεις, τότε. /Καλά, λοιπόν/εσύ το θέλησες. Κράτα για προίκα την ειλικρίνειά σου. Αφού το θες, προίκα σου τότε ας είναι η ειλικρίνειά σου. Μα την ιερή λάμψη του ήλιου, μα τις τροχιές των πλανητών, που την ύπαρξη και το τέλος μας ορίζουν, κάθε πατρικό μου χρέος απαρνιέμαι, αίματος δεσμούς και κάθε σχέση. Ξένη σε νιώθω τώρα και θα σ έχω πάντα. Ο βάρβαρος Σκύθης και κείνος που τροφή του κάνει τη γενιά του, την πείνα του για να χορτάσει, καλύτερη θέση στην καρδιά μου θα χει. κι αυτός που την όρεξή του ικανοποιεί τρώγοντας τα παιδιά του. Το βάρβαρο Σκύθη και κείνον που τροφή του κάνει τη γενιά του, πιότερο στην καρδιά μου θα τον έχω και θα βρει μεγαλύτερη συμπόνια και φροντίδα από σένα που κάποτε σε λόγιαζα/είχα για κόρη πιότερη συμπόνια και φροντίδα θα βρει Κεντ: (Μα) Υψηλότατε/Μεγαλειώτατε Ληρ: Σταμάτα Κεντ! Μην παίζεις με του δράκου τη φωτιά. Εκείνη αγαπούσα πιο πολύ και τα γηρατειά μου ήθελα με κείνης τη στοργική φροντίδα να περάσω. κι ήθελα τα γεράματά μου στη στοργική φροντίδα της ν αφήσω. Γι αυτό χάσου απ τα μάτια μου! Τα κόκαλα στον τάφο μου να τρίζουν, αν δεν της αρνηθώ την πατρική μου αγάπη. Να μη βρει ο τάφος μου γαλήνη, αν πάλι την αγάπη μου της δώσω. 7
Μα τη γαλήνη που στον τάφο μου θε να βρω, τούτη δω του πατέρα η καρδιά δε θα ναι πια ποτέ δική της. Τα κόκαλά μου ας τρίζουνε στον τάφο, σ αυτή την πατρική μου αγάπη αν ξαναδώσω. Φωνάξτε μου το Γάλλο! Ακόμα εδώ είστε; Φωνάξτε και το Βουργουνδό! Κι εσείς, Κόρνουολ και Όλμπανι/δούκες του Κόρνουολ και του Όλμπανι, στων δύο θυγατέρων μου τις προίκες προσθέστε και της τρίτης το μερίδιο. Κι αφήστε αυτή να την προικίσει η έπαρση, που η ίδια ευθύτητα τη λέει. Κι αυτή για προίκα της ας πάρει την έπαρση, που ευθύτητα τη λέει. Σε σας τους δυο την εξουσία μου παραδίδω, την υψηλή μου θέση, κι όλα τα μεγαλεία που το βασιλικό αξίωμα συνοδεύουν. Στους δυο σας τώρα ευθύς θα παραδώσω την υψηλή μου θέση και την εξουσία, κι όλα τα μεγαλεία που το βασιλικό αξίωμα συνοδεύουν. Εγώ εκατό ιππότες θα κρατήσω, που εσείς θα συντηρείτε, και σπίτι μου θα κάνω/είναι κάθε μήνα το δικό σας, μένοντας μια στον έναν μια στον άλλο. και σπίτι μου τα σπίτια σας θα κάνω κάθε μήνα, μένοντας Μόνο τον τίτλο εγώ θα διατηρήσω και όλα όσα σ ένα βασιλιά αρμόζουν. Μόνο τον τίτλο εγώ θα διατηρήσω και τις τιμές που σ ένα βασιλιά αρμόζουν. Σε σας, αγαπημένα μου παιδιά, δίνω την εξουσία, τα έσοδα και την εκτέλεση των καθηκόντων./εκτελεστική εξουσία. Και ορίστε απόδειξη γι αυτά μοιραστείτε το στέμα μου. Κεντ: Μεγαλειώτατε Ληρ, που πάντα ως βασιλιά μου σε τιμούσα, σαν πατέρα μου σ αγάπησα, σαν αφέντη σ ακολούθησα, και σαν προστάτη μου μεγάλο στις προσευχές μου σε μνημόνευσα. 8
Ληρ: Το τόξο μου τεντώθηκε και σημαδεύει, παραμέρισε/κάνε πέρα (να) μη σε βρει το βέλος. Κεντ: Ρίξε, κι ας μου τρυπήσει την καρδιά/κι ας με τρυπήσει ίσια στην καρδιά. Καλύτερα θρασύς να ναι ο Κεντ, αφού ο Ληρ είναι τρελός. Τι πας να κάνεις, γέροντα; Θαρρείς πως το καθήκον από φόβο θα σωπάσει/φοβάται να μιλήσει, όταν η εξουσία στην κολακεία υποκλίνεται; Χρέος τής τιμής είναι η ευθύτητα, όταν η μωρία παρασέρνει βασιλιάδες. (τους) βασιλιάδες παρασέρνει. Μείνε στο θρόνο σου και με περίσσια σύνεση/νηφάλια σκέψη συγκράτησε την τρομερή παραφορά σου. Κράτα το θρόνο σου και με περίσσια σύνεση την τρομερή παραφορά σου να ελέγξεις. Μα τη ζωή μου εγώ πιστεύω πως η μικρή σου κόρη δε σ αγαπά λιγότερο, ούτε είναι άδεια η καρδιά που η σιγανή φωνή της δεν αντηχεί με κούφια λόγια. Ληρ: Ως εδώ/σταμάτα, Κεντ, αν τη θες τη ζωή σου! Κεντ: Τη ζωή μου ποτέ δε λογάριασα παρά σαν ένα πιόνι, ενάντια στων εχθρών σου τα παιχνίδια ούτε φοβήθηκα μήπως τη χάσω. Έγνοια μου πάντα η ζωή η δική σου. Ληρ: Φύγε! Να μη σε βλέπω! Κεντ: Κοίτα πιο καθαρά, Ληρ, και στρέψε πάλι σε μένα μ εμπιστοσύνη το βλέμμα σου για καθοδήγηση/ ακούμπησε όπως πρώτα με εμπιστοσύνη το βλέμμα σου σε μένα/άσε με να μείνω αληθινός οδηγός του βλέμματός σου Ληρ: Ω, μα τον Απόλλωνα! Κεντ: Μα τον Απόλλωνα, βασιλιά μου, μάταια τους θεούς σου επικαλείσαι. Ληρ: Δούλε! Προδότη! Όλμπανι και Κορντέλια: Άρχοντά μου, συγκρατήσου! Κεντ: Εμπρός! Σκότωσε το γιατρό σου κι άσε την άθλια ασθένειά σου να θεριέψει. Πάρε πίσω όσα μοίρασες/δώρισες. Γιατί όσο έχω φωνή για να φωνάξω, δεν πρόκειται να πάψω να σου λέω πόσο κακό είναι αυτό που κάνεις. Ληρ: Άκου, προδότη! Υποτελής μου είσαι, άκου με!/στον όρκο τιμής που έδωσες, άκου! Αφού ζητάς ό,τι υποσχέθηκα να πάρω 9
πίσω/το λόγο μου να πάρω πίσω/ανακαλέσω/αθετήσω, πράγμα που δεν επέτρεψα ποτέ στον εαυτό μου/ πράγμα αδιανόητο για μένα ως τώρα, και με τέτοιο θράσος ανήκουστο/τόση υπεροψία ζητάς να μπεις στις προσταγές μου ανάμεσα και στην εκτέλεσή τους, κάτι που ούτε η φύση /ο χαρακτήρας ούτε η θέση μου ανέχεται/επιτρέπει μπορεί να ανεχτεί/αποδεχτεί/αντέξει, δες τώρα η εξουσία μου ποια αμοιβή σού ορίζει: πέντε μέρες σου δίνω να προμηθευτείς όσα χρειάζονται για την επιβίωσή σου και την έκτη την πλάτη σου τη μισητή για πάντα στο βασίλειό μου να γυρίσεις. Αν (όμως) το εξόριστο κορμί σου τη δέκατη μέρα ανακαλύψουν στα εδάφη μου, την ίδια κιόλας στιγμή θα πεθάνεις/θα είσαι νεκρός. Φύγε! Μα το Δία, αυτό δεν πρόκειται ν αλλάξει. Κεντ: Σε αποχαιρετώ, ω βασιλιά, μ αυτούς τους τρόπους σου θαρρώ, η ελευθερία ζει αλλού κι η εξορία είν εδώ. [Στην Κορντέλια] Κόρη μου ας είσαι κάτω απ των θεών την ιερή τη σκέπη γιατί είναι η σκέψη σου σωστή, τα λόγια σου όπως πρέπει. [Στη Γκόνεριλ και στη Ρέγκαν] Κι αν βγει ο τρανός ο λόγος σας στις πράξεις σας αληθινός Τότε απ τα λόγια της αγάπης καλός θα είναι ο καρπός. Τώρα, ω άρχοντες, ο Κεντ όλους σας χαιρετά,/σας αποχαιρετά/εσάς θα χαιρετήσει Σε χώρα νέα τις παλιές ιδέες του θα κρατά/θα κρατήσει Βγαίνει Σαλπίσματα. Μπαίνει ο Γκλόστερ με τον βασιλιά της Γαλλίας, το δούκα της Βουργουνδίας και ακολούθους Γκλόστερ: Οι άρχοντες της Γαλλίας και της Βουργουνδίας, υψηλότατε. Ληρ: Της Βουργουνδίας άρχοντα, πρώτα απευθύνομαι σε σένα, που διεκδικείς την κόρη μου, όπως κι αυτός εδώ ο βασιλιάς, τι προίκα ελάχιστη ζητάς μαζί μ αυτή να πάρεις ώστε να μην παραιτηθείς απ της αγάπης τον αγώνα; Βουργουνδός: Μεγαλειώτατε, δε ζητώ τίποτε περισσότερο απ όσα η υψηλότητά σας υποσχέθηκε. Κι εσείς δε θα προσφέρετε λιγότερα. 10
Ληρ: Άξιε άρχοντα της Βουργουνδίας, όσο ήταν κόρη μου ακριβή, αυτή ήταν η αξία της. Τώρα όμως η τιμή της έπεσε. Να τη, κύριε, εκεί στέκεται. Αν υπάρχει έστω στη μικρή τάχα αυτή ύπαρξη, ή αν ολόκληρη ευχαριστεί τη μεγαλειότητά σας, μαζί με τη δική μου δυσαρέσκεια, και δίχως άλλο τίποτε, πάρ τε την, είναι δική σας. Εάν ένα μικρό κομμάτι της ασήμαντης ουσίας της, ή ολόκληρη σ αρέσει, αυτή που προίκα έχει τη δική μου δυσαρέσκεια και τίποτε πιο πάνω, και αν με την εξοχότητά σου βρίσκεις πως ταιριάζει να τη λοιπόν, δική σου είναι. Βουργουνδός: Απάντηση δεν έχω. Ληρ: Κύριε, με όλα της τα ελαττώματα, απ όλους ξένη/απομονωμένη και βαφτισμένη τώρα με το μίσος μου, με την κατάρα μου προικισμένη (σκεπασμένη) με την κατάρα μου και με τον όρκο μου αποξενωμένη, αν θέλετε πάρ τε την, αλλιώς αφήστε την. Βουργουνδός: Συγχωρήστε με, μεγαλειώτατε. Αλλά με τέτοιους όρους, αδυνατώ ν αποφασίσω. Ληρ: Ε, τότε αφήστε την, κύριε. Γιατί, μα τις ανώτερες δυνάμεις που με γέννησαν, σας απαρίθμησα όλα τα της πλούτη. (Στον Γάλλο) Όσο για εσάς, μεγάλε βασιλιά, δε θα άφηνα ποτέ τη συμπάθεια που σας έχω δρόμο τόσο στραβό να πάρει, ώστε με κάποια που μισώ να σας ενώσω. Γι αυτό σας ικετεύω το βλέμμα σας να στρέψετε σε κάποια αξιότερη, και όχι σε μια άθλια, που σχεδόν κι η φύση η ίδια ντρέπεται δικό της πλάσμα να την πει. Γάλλος: Είναι περίεργο πολύ πώς αυτή που μόλις λίγο πριν ήταν η ακριβή σας κόρη, το αντικείμενο του επαίνου σας, παρηγοριά των γηρατειών σας, η πιο καλή και λατρευτή να χει κάνει σε μια μόνο στιγμή πράξη τόσο τρομερή και να χει κομματιάσει τον τόσο πλούσιο μανδύα της. Σίγουρα, το παράπτωμά της θα πρέπει να είναι τόσο φρικτό που καταντά τερατώδες, 11
12