ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΥΚΛΑ ΩΝ Επιτροπή των Περιφερειών ιάσκεψη µε θέµα Απασχόληση και πολιτισµός, πυλώνες κοινωνικής συνοχής και ένταξης των µεταναστών για µια βιώσιµη Ευρώπη Royal Myconian Hotel Elia Beach, Mykonos Greece 1η και 2α Οκτωβρίου 2001 ΕΙΣΗΓΗΣΗ Του Χριστοφόρου ΚΟΡΥΦΙ Η Μέλους της Ευρωπαϊκής ΟΚΕ -
- 1 - ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: ΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΟ, ΠΡΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Τον Οκτώβρη του 1995, σε µια παρόµοια συζήτηση, που έγινε στη Σεβίλλη της Ανδαλουσίας είπα και τα εξής: ``Το ζήτηµα της απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι σαφώς πολιτικό πρόβληµα και πολιτικά µόνον µπορεί να επιλυθεί. Αν θα υπάρξει κεντρική πολιτική επιλογή (ευρωπαϊκή) για την επίλυση του προβλήµατος, όπως π.χ. υπάρχει πολιτική για τον ανταγωνισµό, ή ως ένα βαθµό για την ανάπτυξη, τότε σίγουρα τα µέσα επίλυσης του προβλήµατος θα βρεθούν. Σηµειώνω ότι την εποχή εκείνη δεν υπήρξε ακόµη στο ευρωπαϊκό επίπεδο, πολιτική απασχόλησης. Από τότε έγιναν, είναι αλήθεια, πολλά. Περάσαµε από τη συνθήκη του Άµστερνταµ (Οκτώβριος 1997), στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του Λουξεµβούργου (Νοέµβριος 1997) και σ όλα τα επόµενα Ευρωπαϊκά Συµβούλια, για να φτάσουµε τελευταία, στη νέα Συνθήκη της Νίκαιας και να αποκτήσουµε στο ευρωπαϊκό επίπεδο µια πολιτική απασχόλησης. Μια πολιτική, όµως, που σαφώς δεν είναι ολοκληρωµένη και κινδυνεύει να χαρακτηριστεί άδικη σε βάρος των εργαζοµένων 1. Μια πολιτική, επίσης, που µπορεί να χαρακτηριστεί δυσκίνητη, αφού απαιτεί οµοφωνία στην προώθηση σηµαντικών πολιτικών απασχόλησης 2. Μια πολιτική, τέλος, η οποία, µετά το Συµβούλιο της Λισσαβόνας και τις αποφάσεις του, πρέπει να ενισχυθεί και να επαναπροσδιοριστεί ποιοτικά. Να επαναπροσδιοριστεί, δηλαδή, από τη φάση της προεργασίας (ανάπτυξη ενός ολοκληρωµένου συστήµατος δια βίου µάθησης), µε προσανατολισµό την εξυπηρέτηση υψηλού επιπέδου θέσεων απασχόλησης. Είναι σαφές ότι η ως άνω προσέγγιση δεν αρκεί στο να επιλύσει το πρόβληµα της απασχόλησης στην Ευρώπη. Ιδιαίτερα όταν ως µόνη οπτική προσέγγισης παραµένει εκείνη της αγοράς και των κανόνων της. Για να δηµιουργηθούν σοβαρές προϋποθέσεις επίλυσης του προβλήµατος απαιτείται µια νέα οπτική. Μια οπτική που θα συνδυάζει την υπάρχουσα σήµερα προσέγγιση, µε µια συνολική επανεξέταση του καταµερισµού της καθαρά ανθρώπινης εργασίας και του πλούτου που αυτή δηµιουργεί στα πλαίσια και σε συνδυασµό µε τη σύγχρονη τεχνολογική πραγµατικότητα. Η επανεξέταση της εργασίας, ως ανθρώπινης αξίας και ως διαδικασίας κατανοµής του πλούτου που δηµιουργεί στη σύγχρονη τεχνολογική πραγµατικότητα, αποτελεί πλέον αναγκαιότητα και πρέπει να αναδειχθεί σε πολιτική προτεραιότητα. Μια προτεραιότητα, που θα επιχειρεί ένα δικαιότερο µοίρασµα - όχι υποχρεωτικά µόνον και άµεσα οικονοµικό- της υπεραξίας που δηµιουργεί το νέο τεχνολογικό περιβάλλον. 1 2 Σηµειώνεται ότι δεν εµπεριέχει τα ζητήµατα που αναφέρονται στην πολιτική αµοιβών, στο δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι, στο δικαίωµα για απεργία ή ακόµη, στο δικαίωµα για ανταπεργία και ότι η πραγµατικότητα αυτή λειτουργεί αποτρεπτικά στις αναγκαίες αναπροσαρµογές για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συνδικαλιστικού κινήµατος µε ενιαία δοµή. Όπως η προστασία των εργαζοµένων σε περίπτωση καταγγελίας της σύµβασης εργασίας, η ενηµέρωση και διαβούλευση µε τους εργαζοµένους κλπ.
- 2 - ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: ΕΝΑ ΑΛΛΟ -ΣΧΕΤΙΚΟ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ- ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η ένταση των µεταναστευτικών πιέσεων εξαρτάται πάντα από το µέγεθος της διαφοράς που υπάρχει, στο επίπεδο της ποιότητας ζωής, µεταξύ των χωρών προέλευσης των µεταναστών και των χωρών υποδοχής. Σήµερα η µεταναστευτική πίεση που δέχεται η ΕΕ είναι ιδιαίτερα έντονη -αναµένεται να γίνει ακόµη εντονότερη το αµέσως επόµενο διάστηµα- εξαιτίας, ακριβώς, του µεγέθους της διαφοράς του επιπέδου ποιότητας ζωής που έχει, µε το σύνολο των χωρών του ευρύτερου γεωγραφικού περιβάλλοντός της. Σε κάθε περίπτωση, το µεταναστευτικό αποτελεί για την Ευρώπη ένα άκρως σοβαρό και πολυσύνθετο πρόβληµα της συγκυρίας, που απαιτεί λεπτούς χειρισµούς στην προσέγγισή του και ολοκληρωµένες πολιτικές για την επίλυσή του. Μέχρι την έναρξη της εφαρµογής της Συνθήκης του Άµστερνταµ (1 η Μάη 1999) δεν µπορούσε να υπάρξει κοινή ευρωπαϊκή µεταναστευτική πολιτική, αφού ο τοµέας αυτός ανήκε στις αρµοδιότητες των κρατών µελών. Σήµερα τα πράγµατα έχουν αλλάξει και επιχειρείται -δύσκολα βέβαια, αλλά επιχειρείται- η ανάπτυξη µιας κοινής µεταναστευτικής πολιτικής, στις εξής βάσεις διαλόγου: η µετανάστευση αποτελεί θεµελιώδες δικαίωµα το οποίο αναγνωρίζεται στην οικουµενική διακήρυξη για τα ανθρώπινα δικαιώµατα του ΟΗΕ του 1948 η ιστορία, πολύ περισσότερο των τελευταίων 250 ετών, δείχνει ότι η διαδικασία µετανάστευσης-ιδιαίτερα όταν είναι αναγκαία-τελικά αναπτύσσεται, ανεξάρτητα από τις όποιας µορφής αντιδράσεις (ακόµη και αιµατηρές) συναντά η ευρωπαϊκή πολιτική κουλτούρα επιβάλλει ειδικές διαδικασίες για τη διαχείριση µεταναστευτικών ρευµάτων, που σχετίζονται µε ανθρωπιστικούς λόγους (πρόσφυγες, άσυλο, επανένωση οικογενειών κλπ) οι νέες οικονοµικές και δηµογραφικές συνθήκες στην Ένωση επιβάλλουν µια ολοκληρωµένη, νοµιµοποιηµένη και άρα ελεγχόµενη εισροή µεταναστών η συνεργασία µε τις χώρες προέλευσης των µεταναστών αποτελεί επιδίωξη και αναµένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στην οικονοµική και πολιτική τους ανάπτυξη υιοθέτηση µιας νέας προσέγγισης σε σχέση µε τους οικονοµικούς και εργασιακούς µετανάστες. Μιας προσέγγισης, η οποία θα αναγνωρίζει την αξία και το όφελος, που αντιπροσωπεύει η µετανάστευση αυτής της µορφής για την Ευρώπη και που θα επιτρέπει να δηµιουργηθούν, νέες, ευπρόσιτες νόµιµες οδοί για την εισροή οικονοµικών και εργασιακών µεταναστών. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: ΠΡΟΣ ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟΥ 21 ΟΥ ΑΙΩΝΑ Μέρα µε τη µέρα καθίσταται όλο και πιο σαφές ότι η κοινωνία της πληροφορίας και η παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία απαιτούν µια νέα ισορροπία στην κατανοµή του πλούτου του πλανήτη, καθώς και µια νέα πολιτισµική ισορροπία. Μια ισορροπία, που δεν φαίνεται να αµφισβητεί τα χαρακτηριστικά του δυτικού τρόπου ζωής. Αµφισβητεί, όµως, την επικυριαρχία τους και την µε όποια µέσα επιβολή τους
- 3 - στις άλλες πολιτισµικές και οικονοµικές συσπειρώσεις του Πλανήτη. Η επιδίωξη αλλαγής της εκάστοτε παγκόσµιας πολιτισµικής, ή οικονοµικής ισορροπίας δεν συµβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία. Αν είµαστε µάλιστα προσεκτικοί διαπιστώνουµε ιστορικά, ότι επέρχεται κατά καιρούς, ανεξάρτητα µε το αν αφήνει πίσω της ερείπια ή συµβιβασµούς. Η Ευρώπη η Ευρώπη της διεύρυνσης και της γνώσης είναι υποχρεωµένη να αντιµετωπίσει ένα υπαρκτό και ισχυρό δίληµµα. Να παραβλέψει το πρόβληµα µε τον κίνδυνο να της επιβληθούν έξωθεν λύσεις, ή να επιδιώξει η ίδια λύσεις, αναπτύσσοντας πολιτικές πρωτοβουλίες. Έχω την πεποίθεση ότι θα πρέπει να κάνει το δεύτερο. Να αναπτύξει δηλαδή πολιτικές πρωτοβουλίες. Κάτι, βέβαια, που προαπαιτεί ισχυρό πολιτικό σύστηµα και άρα ενίσχυση της πολιτικής και των πολιτικών και επιτάχυνση των διαδικασιών οικοδόµησης ενός νέου και δηµοκρατικού ευρωπαϊκού συστήµατος διακυβέρνησης. Ενός συστήµατος, όπου ο ρόλος των περιφερειακών διοικήσεων, αλλά και της οργανωµένης κοινωνίας των πολιτών, πρέπει να είναι ουσιαστικός. Μόνο στα πλαίσια ενός τέτοιου συστήµατος ευρωπαϊκής διακυβέρνησης είναι δυνατόν να αντιµετωπιστούν τα µεγάλα σύγχρονα προβλήµατα της Ευρώπης, µεταξύ των οποίων σηµαντική θέση κατέχουν, τα προβλήµατα της απασχόλησης και της µετανάστευσης. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Στη διαδικασία αντιµετώπισης των σύγχρονων µεγάλων προβληµάτων της Ευρώπης καλούνται να συµµετάσχουν όλα τα κράτη µέλη όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες, ανάλογα µε τις δυνάµεις και τις εµπειρίες τους. Ο ρόλος της Ελλάδας και των Ελλήνων στην αντιµετώπιση κάποιων τουλάχιστον από τα προβλήµατα αυτά, µπορεί να είναι σηµαντικός. Ένα τέτοιο πρόβληµα είναι αυτό που σχετίζεται µε τα µεταναστευτικά ρεύµατα και την αντιµετώπισή τους. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι δεν είναι µακριά ο καιρός όπου η Ελλάδα ήταν χώρα προέλευσης µεταναστών. Όπως επίσης δεν πρέπει να ξεχνάµε τη σύγχρονη εµπειρία της Ελλάδας, ως χώρα πλέον υποδοχής µεταναστών. Πρόκειται για εµπειρία σηµαντική στη διαµόρφωση µιας κοινής ευρωπαϊκής µεταναστευτικής πολιτικής. Εκεί, όµως, που η συνεισφορά της Ελλάδας µπορεί να αναδειχθεί πολύτιµη είναι σε σχέση µε την οικοδόµηση της πολυπολιτισµικής Ευρώπης. εν πρέπει να ξεχνάµε ότι η τρισχιλιετής εµπειρία ζωής του ελληνισµού, είναι µια εµπειρία ανοιχτή στις έξωθεν πολιτισµικές επιδράσεις, αλλά και άκρως ανταγωνιστική στην προβολή των καθαρά γηγενών πολιτισµικών στοιχείων. Αυτό στην πράξη σηµαίνει ελεύθερη πολιτισµική διαπάλη-άρα ισχυρή δηµοκρατική διακυβέρνηση επικυριαρχία των εκάστοτε ισχυρότερων πολιτισµικών στοιχείων, αλλά και πλουραλισµός πλούσιος πολιτιστικός πλουραλισµός. Η ως άνω καθαρά ελληνική γνώση και εµπειρία, φαίνεται να είναι από πλευράς χρονικής διάρκειας τουλάχιστον- µοναδική στην Ευρώπη. Αξίζει, λοιπόν, να αξιοποιηθεί. Η ελληνική προεδρία του 2003 θα µπορούσε να αναδειχθεί σε ευκαιρία και αφετηρία ανάληψης µιας σοβαρής πανευρωπαϊκής προσπάθειας για
- 4 - τον προσδιορισµό του πλαισίου και των κανόνων λειτουργίας της πολυπολιτισµικής Ευρώπης της γνώσης, του 21 ου αιώνα.