Του κ. Κωνσταντίνου Γαγλία Γενικού Διευθυντή του BIC Αττικής

Transcript

1 Του κ. Κωνσταντίνου Γαγλία Γενικού Διευθυντή του BIC Αττικής ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΩΝ CLUSTERS Με σκοπό τον εντοπισμό των βασικών παραγόντων επιτυχίας για τη δημιουργία και ανάπτυξη δικτύων επιχειρήσεων (clusters), στο πλαίσιο της έρευνας του BIC Αττικής επιχειρήθηκε, μεταξύ άλλων, προσέγγιση των προβλημάτων που ανακύπτουν για τη δημιουργία και ανάπτυξη επιτυχών δικτυώσεων. Μεταξύ των προβλημάτων αυτών που, κατά κανόνα, αντιμετωπίζονται στη χώρα μας κατά τη δημιουργία και ανάπτυξη παρεμφερών συνεργασιών, κυρίαρχη θέση έχουν: Η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των συνεργαζομένων εταίρων Η έλλειψη αντίστοιχων εμπειριών από συνεργασίες Η γενικότερη έλλειψη παιδείας και κουλτούρας συνεργασίας των επιχειρηματιών Η ευκαιριακή προσέγγιση στο σχεδιασμό της επιχειρούμενης δικτύωσης Η αδυναμία κοινής στοχοθέτησης Το χαλαρό επίπεδο συνεργασίας, που επαφίεται στην ευχέρεια του κάθε συμμετέχοντα στο Δίκτυο Η επιμονή των επιχειρήσεων σε παραδοσιακές μορφές λειτουργίας και η αργοπορημένη αντίδραση στις σύγχρονες ανταγωνιστικές απαιτήσεις με την υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών και καινοτομιών στις διαδικασίες παραγωγής και διοίκησης. Προβλήματα ωστόσο, υφίστανται και σε ώριμα δίκτυα επιχειρήσεων, τόσο για την περαιτέρω ανάπτυξη και ισχυροποίησή τους, όσο και για τη βιωσιμότητά τους, όπως: Οικονομικά (πχ. το υψηλό κόστος διανομής προϊόντων, η έλλειψη πηγών χρηματοδότησης, το υψηλό κόστος παραγωγής κλπ) Πολιτισμικά (πχ. παραδοσιακή νοοτροπία στη λειτουργία της επιχείρησης, αποφυγή ανάληψης κινδύνων, εστίαση στις τοπικές δραστηριότητες) Πληροφοριακά (πχ. έλλειψη πληροφοριών για άλλες αγορές, για τον ευρύτερο ανταγωνισμό, για νέες τάσεις στην αγορά) Έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των συνεργατών. Από το σύνολο των προαναφερόμενων παραγόντων, που επιδρούν αρνητικά στη δημιουργία ή/και την ανάπτυξη δικτύων επιχειρήσεων, το πιο σημαντικό 1

2 αποτελεί η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των επιχειρηματιών η οποία βασίζεται σε μια γενικότερη τάση επιφυλακτικότητας του κοινωνικόοικονομικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Ιδιαίτερη αναφορά στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει και στα όχι επιτυχημένα αποτελέσματα προηγούμενων εθνικών πρωτοβουλιών για τη δημιουργία δικτύων επιχειρήσεων, μέσω χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων στα πλαίσια του Β και κυρίως του Γ ΚΠΣ. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, κύριο πρόβλημα των προκηρύξεων των προγραμμάτων αυτών, στα οποία ο αριθμός των υποβαλλόμενων προτάσεων ήταν ιδιαίτερα περιορισμένος (ιδιαίτερα στο Γ ΚΠΣ), αποτελούσαν οι δύο βασικές προϋποθέσεις για: α) απαίτηση η μορφή του δικτύου να τεκμηριώνεται μέσω της δημιουργίας νέου εταιρικού σχήματος και β) η δέσμευση για τουλάχιστον πενταετή λειτουργία του. Οι προϋποθέσεις αυτές εκτιμάται ότι λειτούργησαν αποτρεπτικά στον επιχειρηματικό κόσμο, με δεδομένο: α) το υψηλό γραφειοκρατικό και διοικητικό κόστος σύστασης εταιρικού σχήματος με φορείς νομικά πρόσωπα, β) τη δέσμευση για πενταετή λειτουργία του υπό σύσταση δικτύου, ακόμη και εάν τελικά αυτό δεν ήταν βιώσιμο, μετά και την πάροδο 2-3 ετών λειτουργίας του. Τέλος, από διάφορες κατευθύνσεις (αρμόδια υπουργεία, Ε.Φ.Δ, εμπειρογνώμονες κ.α) εκτιμάται ότι το βασικότερο πρόβλημα τόσο για την μη ανταπόκριση των επιχειρηματιών στα κοινοτικά προγράμματα ενίσχυσης της δημιουργίας δικτυώσεων, όσο και για την απένταξη εγκεκριμένων έργων που τελικά δεν υλοποιήθηκαν, αποτελεί κυρίως το σύνηθες φαινόμενο της μη θετικής ανταπόκρισης του έλληνα επιχειρηματία απέναντι σε κάθε είδους συνεργασία. Επίσης ως επιπρόσθετοι αποτρεπτικοί λόγοι για τη δημιουργία επιτυχημένων δικτύων επιχειρήσεων αναφέρονται: α) το πολύ μικρό (οικογενειακό) μέγεθος της πλειοψηφίας των επιχειρήσεων που δραστηριοποιείται σε καθαρά τοπικό επίπεδο και δεν διαθέτει την κατάλληλη κουλτούρα, υποδομή και τεχνογνωσία για να συμμετάσχει σε οργανωμένο δίκτυο, β) η, κατά κανόνα, έλλειψη μιας ισχυρής εταιρίας ως συμμέτοχου σε υποβληθέντα και εγκεκριμένα δίκτυα στα πλαίσια χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, η οποία θα αναλάμβανε και την πλειοψηφία των πρωτοβουλιών δικτύωσης και υλοποίησης των προγραμμάτων, ένα 2

3 βάρος στο οποίο δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οι μικρές επιχειρήσεις, γ) η αδυναμία υλοποίησης από κοινού έργων επιχειρήσεων με διαφορετικούς στόχους και τελικά η αδυναμία κοινής στοχοθέτησης, δ) η ασυμφωνία για το ποσοστό συνεισφοράς στο μετοχικό κεφάλαιο του υπό σύσταση Δικτύου από κάθε συμμετέχοντα εταίρο. Λαμβάνοντας υπόψη τα προεκτεθέντα, επιχειρείται πιο κάτω μια συνοπτική παράθεση των πλέον βασικών παραγόντων επιτυχούς ανάπτυξης δικτυώσεων επιχειρήσεων. Η παρουσία των παραγόντων αυτών θα μπορούσε, σε κάθε περίπτωση, να αντισταθμίσει τα προαναφερόμενα προβλήματα και να βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη των δικτυώσεων μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων. Ηλικία επιχειρηματία Εκπαίδευση και κατάρτιση Ιστορικό και εμπειρία Πνεύμα συνεργασίας Πνεύμα Καινοτομίας Διάθεση για ανάληψη κινδύνων Αίσθηση κοινού οράματος Αφορά στην ηλικία των επιχειρηματιών σε δίκτυα επιχειρήσεων. Οι νέοι επιχειρηματίες, σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία, χαρακτηρίζονται μάλλον ως πρωτοπόροι, ανοιχτοί σε νέες ιδέες και έννοιες, πιο πρόθυμοι να αναλάβουν κινδύνους. Η ανώτερη εκπαίδευση και κατάρτιση συμβάλλουν θετικά καθώς βοηθούν τους επιχειρηματίες και τα στελέχη να αναγνωρίζουν τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, να κατανοούν καλύτερα τα πλεονεκτήματα της δικτύωσης και τα εξ αυτής αναμενόμενα αποτελέσματα. Η προηγούμενη θετική εμπειρία συνεργασίας μπορεί να δράσει καταλυτικά. Στην περίπτωση αυτή τα πλεονεκτήματα της δικτύωσης και των κοινών δραστηριοτήτων είναι πιο εμφανή και η έννοια υιοθετείται ευκολότερα. Αφορά στη στάση των επιχειρηματιών αναφορικά με τη συνεργασία τους με άλλες επιχειρήσεις. Η θετική στάση προς τη συνεργασία σημαίνει ότι το δίκτυο θα δημιουργηθεί γρηγορότερα και ότι οι ευκαιρίες για δραστηριότητες δικτύωσης θα είναι μεγαλύτερες. Αφορά στο βαθμό καινοτομίας των επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν στο Δίκτυο. Όσο υψηλότερο το επίπεδο καινοτομίας, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ευκαιρίες για επιτυχημένα κοινά έργα. Αφορά στο επίπεδο κινδύνου που προτίθενται να αναλάβουν οι επιχειρηματίες ενός δικτύου. Όσο μεγαλύτερη είναι η διάθεση για ανάληψη κινδύνων τόσο πιθανότερη είναι η ανάληψη επιτυχών κοινών δράσεων. Αφορά στην ύπαρξη κοινού οράματος που έχουν οι επιχειρηματίες σε σχέση με το δίκτυο και τις 3

4 δραστηριότητές του. Το κοινό όραμα μεταξύ των επιχειρηματιών θα συμβάλει στη δικτύωση παρέχοντας στους επιχειρηματίες συγκεκριμένα οφέλη από το δίκτυο. Το κοινό όραμα δικτύου αποτελεί κάτι το μοναδικό και ξεχωριστό για τα μέλη του. Μέγεθος εταιρείας Αφορά στο μέγεθος της επιχείρησης σχετικά με απασχόληση, κύκλο εργασιών, διαθεσιμότητα κεφαλαίων, κλπ. Μια επιχείρηση με αυξημένους πόρους ίσως είναι ικανή να προχωρήσει στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και να εισχωρήσει σε νέες αγορές, και μπορεί να επιτύχει οικονομίες κλίμακας. Κάτι τέτοιο είναι δυσκολότερο για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Τεχνολογικό επίπεδο Ικανότητα έρευνας και ανάπτυξης Ανθρώπινοι πόροι Ποιοτικός έλεγχος και πολιτικές διασφάλισης ποιότητας Γεωγραφική θέση Οικονομική κατάσταση και επιχειρηματικό- -τητα Το τεχνολογικό επίπεδο κάθε επιχείρησης, σχετικά με άλλες επιχειρήσεις του κλάδου, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ένα σχετικά υψηλό τεχνολογικό επίπεδο θα προσέφερε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, εξοικονόμηση κόστους σε σχέση με οικονομίες κλίμακας, ευκαιρίες για ανάπτυξη νέων προϊόντων κλπ. Αφορά στις δυνατότητες για έρευνα και ανάπτυξη. Προφανώς οι εταιρείες που συμμετέχουν σε έρευνα και ανάπτυξη είναι πιο καινοτόμες, επενδύουν στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, γεγονός που αποφέρει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Αφορά στη δέσμευση για κατάρτιση προσωπικού και ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων. Το κατάλληλο προσωπικό προσφέρει στις εταιρείες ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αφορά στις πολιτικές που ακολουθούν οι επιχειρήσεις, όπως ποιοτικός έλεγχος και πολιτικές διασφάλισης ποιότητας και τη δέσμευση των επιχειρήσεων για ποιότητα. Αφορά στη γεωγραφική θέση του δικτύου σε σχέση με οικονομικούς εταίρους, οργανισμούς στήριξης, πελάτες, προμηθευτές. Η μικρή απόσταση αυτών των φορέων έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη απόδοση του δικτύου. Αφορά στην οικονομική κατάσταση της Περιφέρειας. Η θετική οικονομική προοπτική και η προώθηση της επιχειρηματικότητας μπορεί να αποφέρει εμπιστοσύνη στις επιχειρήσεις και ευκαιρίες για δικτύωση. Δυνατότητα χρηματοδοτή- Αφορά στη διαθεσιμότητα μηχανισμών χρηματοδότησης για επενδύσεις και πρωτοβουλίες συνεργασίας. Όσο 4

5 -σεων μεγαλύτερη είναι η διαθεσιμότητα κεφαλαίων για χρηματοδότηση πρωτοβουλιών δικτύωσης, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα επιτυχών σχεδίων συνεργασίας. Προώθηση της καινοτομίας Πρόσβαση σε ειδικευμένες υπηρεσίες Ο παράγοντας αυτός αφορά στην ύπαρξη τοπικών ή εθνικών προγραμμάτων για την υποστήριξη της καινοτομίας (τεχνική υποστήριξη και υπηρεσίες παροχής τεχνολογικών υπηρεσιών - κέντρα επιχειρήσης και καινοτομίας, οικονομική συνδρομή - αρχικά κεφάλαια, επιχειρηματικά κεφάλαια κλπ). Αφορά στη διαθεσιμότητα ειδικευμένων υπηρεσιών όπως τεχνικά κέντρα, κέντρα καινοτομίας κ.α. Οι ειδικευμένες υπηρεσίες που διευκολύνουν τις πρωτοβουλίες δικτύωσης θα συμβάλουν σημαντικά στη βελτίωση της απόδοσης και στην επιτυχία. Γενική υποδομή Αφορά στην ύπαρξη και διαθεσιμότητα καλού μεταφορικού δικτύου, τηλεπικοινωνιών, τραπεζικού συστήματος κ.α. Η καλή υποδομή θα βελτιώσει την απόδοση και θα προσφέρει επιπλέον ευκαιρίες για τις τοπικές εταιρείες σε δίκτυο. Επίπεδο τεχνολογίας και καινοτομίας προϊόντων Ηγεσία Όσο υψηλότερο είναι το τεχνολογικό και καινοτομικό επίπεδο ενός προϊόντος, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες για επιτυχή ανάπτυξη cluster και αυξημένων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων. Αφορά στην ύπαρξη ισχυρής και σαφούς ηγεσίας στο δίκτυο με όραμα και οργανωτικές ικανότητες. Επίπεδο κινδύνου Αφορά στον χρηματοοικονομικό κίνδυνο, το άνοιγμα στον ανταγωνισμό, την ανταλλαγή ευαίσθητων πληροφοριών που μπορεί να αντιμετωπίσει το δίκτυο. Όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο κινδύνου, τόσο το καλύτερο για την ανάπτυξη του δικτύου. Οριζόντια ή κάθετη δομή Νομική μορφή δικτύου Αφορά στον οριζόντιο ή κάθετο χαρακτήρα του δικτύου. Η κάθετη δομή παρέχει στο σχήμα εύρος πλεονεκτημάτων τα οποία ίσως να μην υπάρχουν σε οριζόντια δομή που περιέχει ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Αφορά στη σπουδαιότητα της νομικής μορφής του νέου νομικού προσώπου και τον πιθανό αντίκτυπο στην ανάπτυξη δικτύου. Δεσμοί και συνέργιες Αφορά σε δεσμούς και συνέργιες με άλλες πρωτοβουλίες δικτύωσης στην περιφέρεια. 5

6 δικτύωσης Κοινά κανάλια διανομής Κοινό marketing Κοινή παραγωγή Απαιτούμενο επίπεδο συνεργασίας Επίπεδο εσωτερικού ανταγωνισμού Αφορά στη διαθεσιμότητα κοινών και αποτελεσματικών καναλιών διανομής εντός του δικτύου. Αφορά στο κοινό marketing και προώθηση εντός του δικτύου. Αυτό αποσκοπεί στη βελτίωση της απόδοσης marketing και την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Η κοινή και ενιαία εικόνα είναι το πιο επιτυχημένο κίνητρο για τη δημιουργία ενός δικτύου. Αφορά στην ύπαρξη κοινών εγκαταστάσεων παραγωγής. Όπου αυτό είναι δυνατόν, η κοινή παραγωγή οδηγεί σε μείωση του κόστους και σε σχετικές ωφέλειες. Αφορά στο επίπεδο συνεργασίας στο δίκτυο (π.χ. marketing, παραγωγή, διοικητική μέριμνα, κλπ) που απαιτείται για την επιτυχία του δικτύου. Αφορά στο επίπεδο εσωτερικού ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων στο δίκτυο. Όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο εσωτερικού ανταγωνισμού τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα για επιτυχία του δικτύου. 6