ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ I Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ Λέκτορας Ι. Γιαννατσής Καθηγητής Π. Φωτήλας ΚΟΣΤΟΣ (OIKONOMIKΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ) Η έννοια του κόστους διαφέρει ανάλογα με την οπτική εκείνου που το εκτιμά και τον σκοπό της ανάλυσης Από την οικονομική σκοπιά το κόστος ορίζεται ως το μέτρο της θυσίας που συνεπάγεται μία συγκεκριμένη απόφαση ή επιλογή Κόστος ευκαιρίας (έμμεσο): Το κόστος που συνεπάγεται μια επιλογή σε σχέση με την αμέσως επόμενη καλύτερη «Βυθισμένο» κόστος: Θυσία (πόρων, χρημάτων, χρόνου, προσπάθειας) που έχει ήδη πραγματοποιηθεί (και δεν θα έπρεπε κανονικά να επηρεάζει μετέπειτα αποφάσεις...) Επίσης στο πλαίσιο του κοινωνικού συστήματος έχουμε εσωτερικό: κόστος εντός μιας παραγωγικής μονάδας εξωτερικό: κόστος εκτός μιας παραγωγικής μονάδας (π.χ. μόλυνση) 1
ΚΟΣΤΟΣ (ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ) Στο πλαίσιο της Διοικητικής Λογιστικής: Χρηματική αποτίμηση των δαπανών/εξόδων που σχετίζονται με την λειτουργία και την λογιστική εικόνα της επιχείρησης Ονομαστικό/«Ιστορικό» κόστος: Χρήματα που δαπανήθηκαν για συντελεστές παραγωγής (το κόστος που «καταγράφεται/περνιέται στα βιβλία») Τρέχον/«Πραγματικό» (άμεσο) κόστος: Τρέχουσα χρηματική αποτίμηση πόρων Κόστος Αντικατάστασης: Το κόστος αντικατάστασης υλικών συνήθων πόρων/συντελεστών (εξοπλισμός, αποθέματα κλπ) ΚΟΣΤΟΣ (ΟΠΤΙΚΗ ΣΥΣΤ. ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) Στο πλαίσιο της παραγωγής: Μέτρο της χρησιμοποίησης παραγωγικών πόρων (συντελεστών) κατά την παραγωγική διαδικασία Σταθερό: Κόστος που είναι ανεξάρτητο της ποσότητας παραγωγής (εξοπλισμός, κτίρια, σταθερές αμοιβές κλπ.) Μεταβλητό: Κόστος που εξαρτάται από την ποσότητα παραγωγής (συνήθως υλικά και άμεση εργασία) Συνολικό κόστος παραγωγής: Σταθερό κόστος συν μεταβλητό κόστος Μέσο κόστος: Συνολικό κόστος ανά τεμάχιο παραγωγής Οριακό κόστος: Το κόστος που συνεπάγεται η παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας προϊόντος ή υπηρεσίας 2
ΚΟΣΤΟΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ TC: Συνολικό κόστος (Total Cost) FC: Σταθερό Κόστος(Fixed Cost) VC: Μεταβλητό κόστος(variable Cost) MC: Οριακό κόστος (Marginal Cost) ΑTC: Μέσο κόστος(average Total Cost) TC = FC+ VC ΔTC ΔVC MC = = ΔQ ΔQ FC VC TC ATC = + = Q Q Q ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Βραχυπρόθεσμα: Έναςή περισσότεροι συντελεστές παραγωγής θεωρούνται σταθεροί (συνήθως ο μηχανικός/κτηριακός εξοπλισμός) Συνδέεται συνήθως με λειτουργικές/διαχειριστικές αποφάσεις (μάνατζμεντ) για την εκμετάλλευση των διαθέσιμων πόρων Μακροπρόθεσμα: Όλοι οι συντελεστές παραγωγής θεωρούνται μεταβλητοί Στρατηγικές/επενδυτικές διοικητικές αποφάσεις (Σχεδιασμός νέου εργοστασίου, ανάπτυξη και παραγωγή νέου προϊόντος) 3
ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΜΕΣΟΥ & ΟΡΙΑΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ Σύμφωνα με την κλασσική οικονομική θεωρία οι καμπύλες για διάφορα είδη κόστους έχουν βραχυπρόθεσμα ως εξής: Τιµή (P) 100 MC 75 50 25 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ATC AVC AFC Παραγωγή (Q) ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ Μακροπρόθεσμα μπορεί να παρατηρηθούν Οικονομίες Κλίμακας (Scale economies) στις οποίες το μεταβλητό κόστος παραγωγής μειώνεται καθώς αυξάνεται η ποσότητα παραγωγής και κατά συνέπεια μειώνεται και το μέσο κόστος Πιθανοί λόγοι/αιτίες οικονομιών κλίμακας Τεχνικοί: Καλύτερη εκμετάλλευση εξειδικευμένου εξοπλισμού Μάρκετινγκ: Καλύτερη προώθηση, διαφήμιση, δυνατότητα για έρευνα αγοράς μεγάλου μεγέθους Χρηματοοικονομικοί: Δυνατότητα φθηνότερης χρηματοδότησης Διοικητικοί/Οργανωτικοί: Εξειδίκευση της εργασίας και καλύτερη οργάνωση Διαχείριση κινδύνου: Δυνατότητα ανάληψης σχεδίων με μεγαλύτερο επιχειρηματικό κίνδυνων Οι ίδιοι παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν σε κάποιες περιπτώσεις και σε αρνητικές οικονομίας κλίμακας (diseconomies of scale) 4
ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ Οικονομίες φάσματος/πεδίου δράσης (economies of scope) Η παραγωγή δύο ή και περισσότερων προϊόντων (συναφών ή συμπληρωματικών) στο ίδιο παραγωγικό σύστημα οδηγεί σε πιο αποδοτική λειτουργία του παραγωγικού συστήματος από ότι η παραγωγή ενός προϊόντος Οικονομίες μάθησης (Learning Economies) Τα κόστη παραγωγής μειώνονται καθώς αυξάνεται η συνολική παραγωγή με το πέρασμα του χρόνου (πιο σημαντικές για πολύπλοκα προϊόντα) ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗΣ Μέσο Κόστος (Κόστος ανά τεμάχιο) Α Β: Οικονομία Κλίμακας Α Γ: Οικονομία Μάθησης Γ A B ATC 1 ATC 2 Παραγωγή 5