ΕΡΓΑΤΙΚΗ & ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Τεύχος 45 Ιανουάριος 2016 Ηλεκτρονική Έκδοση ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ & ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ www.pim.gr
περιεχόμενα άρθρα Εισοδηματική ενίσχυση εργαζόμενων που αμείβονται με την Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.... σελ. 5 Ποιοι μισθωτοί θεωρούνται διευθυντικά στελέχη ή πρόσωπα εμπιστοσύνης που εξαιρούνται από τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας... σελ. 9 Το καθεστώς των εργαζομένων σε τουριστικά & επισιτιστικά επαγγέλματα... σελ. 10 Απασχόληση και αμοιβή ανήλικων μισθωτών που συνάπτουν σύμβαση μαθητείας... σελ. 18 Τι σημαίνει? Χρονικά όρια εργασίας... σελ. 21 Εφευρέσεις κατά την εκτέλεση μισθωτής εργασίας... σελ. 22 Υπολογισμός αποζημίωσης απόλυσης εργαζόμενου με σύμβαση εκ περιτροπής εργασίας αορίστου χρόνου... σελ. 28 οι συνδρομητές μας ρωτούν... εμείς απαντούμε!... σελ. 30 ανακοινώσεις Νέες Συλλογικές Ρυθμίσεις Εργασίας για το 2016... 24 Δελτίο τύπου ΙΚΑ - ΕΤΑΜ Πρόσκληση για απογραφή εμμέσων μελών και αυτόματη χορήγηση ασφαλιστικής ικανότητας για το ασφαλιστικό έτος 2016-2017... 26 εγκύκλιοι - έγγραφα ΓΕΝΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ Ε40/907/14.12.2015 Περίοδοι υποβολής Αναλυτικών Περιοδικών Δηλώσεων (Α.Π.Δ.) μισθολογικών περιόδων από 01/2016 έως 12/2016, ΔΧ/2016, ΔΠ/2016... 24 Ηλεκτρονική Έκδοση Περιοδικού: Τεύχος 45 Ιανουάριος 2016 2016 ΠΙΜ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ Με την επιφύλαξη όλων των δικαιωμάτων. Κυκλοφορεί κάθε μήνα από την ΠΙΜ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ Ο.Ε. Λ. Κωνσταντινουπόλεως 325, Αθήνα 104 44 Τηλεφωνο: 210/51.57.700, Fax: 210/51.57.777 Υπεύθυνος έκδοσης: Αντώνης Δεσπότης Ηλεκτρονική Διεύθυνση: www.pim. gr Σκοπός του περιοδικού Με απόλυτη γνώση των Εργασιακών και Ασφαλιστικών θεμάτων φιλοδοξούμε να παρέχουμε έγκαιρα και υπέυθυνα, υπηρεσίες και πληροφορίες σε αυτούς τους τομείς. Για πολλά χρόνια τώρα εμείς οι άνθρωποι της ΠΙΜ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ, προσωπικό και ειδικοί συνεργάτες μελετούμε, ταξινομούμε, αναλύουμε κάθε πτυχή του εργατικού και ασφαλιστικού συστήματος της χώρας μας. Τεκμηριώνουμε κάθε θέμα με τρόπο ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί πρακτικά από τον υπεύθυνο ανθρώπινου δυναμικού, τον υπεύθυνο προσωπικού, τον φοροτέχνη λογιστή, τον κάθε σχετικό ενδιαφερόμενο παρέχοντας πληροφόρηση και βοήθεια στα πιο περίπλοκα ζητήματα που μπορεί κανείς να συναντήσει! Προσφέρουμε τις πληροφορίες αυτές ύστερα από επίπονη εργασία με παραπομπές στην νομολογία, σε ερμηνευτικές εγκύκλιους, σε συμβάσεις, σε διατάγματα, ώστε να αποτελεί χρήσιμο βοήθημα στους αναγνώστες. Η έκδοση του περιοδικού έχει ως στόχο να πετύχει στο μέγιστο δυνατό βαθμό την τεκμηρίωση σε συνδυασμό με την έγκυρη ενημέρωση των ενδιαφερομένων σε θέματα που αφορούν την απασχόληση, τις αμοιβές καθώς επίσης την ασφάλιση και τα στοιχεία που είναι απαραίτητα στη διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού. Αντώνης Δεσπότης Διευθύνων Σύμβουλος
σημείωμα εκδότη Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΔΙΑΦΥΛΑΞΗΣ ΤΟΥ Ηδυνατότητα ρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, εκτός της νομοθέτησής τους μέσω της διαδικασίας του νομοθετικού Σώματος του Κράτους (ΒΟΥΛΗ), παραχωρήθηκε στους κοινωνικούς νομοθέτες (Συνδικαλιστικές οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων), τόσο από τις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας 98/1949 και 154/1981,τις οποίες έχει κυρώσει και η Χώρα μας με τους νόμους 4205/ 1961 και 2403/1996 αντίστοιχα, όσο και από το Σύνταγμά μας του έτους 1975 το οποίο διέλαβε για πρώτη φορά ρητή διάταξη για την υποχρέωση του Κράτους να ρυθμίσει με ειδικό νόμο τα θέματα της εξαρτημένης εργασίας και τον τρόπο που αυτά θα ρυθμίζονται όχι μόνο από το νομοθετικό μας Σώμα (Βουλή) αλλά και από τους κοινωνικούς εταίρους ορίζοντας ότι «Με νόμο καθορίζονται οι γενικοί όροι εργασίας, που συμπληρώνονται από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και εν αποτυχία με το θεσμό της Διαιτησίας» δηλαδή με κανόνες που έχουν την ίδια ισχύ έστω και αν τίθενται από όργανα εκτός της Βουλής, δηλαδή τους κοινωνικούς εταίρους (βλ. άρθρο 22 Συν). Σε εκτέλεση δε τόσο των διεθνών κανόνων που τηρούνται στη Χώρα μας, όσο και της συνταγματικής επιταγής, το έτος 1990 ψηφίσθηκε ομόφωνα από όλες τις πτέρυγες της Βουλής ο Ν. 1876/1990 ο οποίος ρυθμίζει μέχρι σήμερα, με μικρές ενδιάμεσες διαχρονικές επεμβάσεις / τροποποιήσεις, τελευταία των οποίων είναι αυτή του Ν. 4303/2014. Έχοντας στη διάθεσή τους οι κοινωνικοί εταίροι το βασικό για τις εργασιακές σχέσεις αυτό νομοθέτημα, μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους νομοθετημένο σύστημα της λειτουργίας και του ελέγχου των εργασιακών σχέσεων, χωρίς να περιορίζονται από τις εκάστοτε πολιτικές σκοπιμότητες της Πολιτείας ή τις υποχρεώσεις της που έχει αναλάβει στα πλαίσια της οικονομικής κρίσης που διέρχεται η Χώρα. Στα πλαίσια επομένως των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων που παραχωρούν στους κοινωνικούς εταίρους το Σύνταγμα και οι Διεθνείς Κανόνες, είναι ανάγκη, ιδιαίτερα σήμερα, να διαφυλαχθεί ο θεσμός αυτός αλώβητος και εκτός Κρατικής επιρροής. Ιανουάριος 2016 3
4 Ιανουάριος 2016
άρθρο Προϋποθέσεις - Δικαιούχοι "Οι απασχολούμενοι μισθωτοί, με καθεστώς πλήρους απασχόλησης, σε οποιονδήποτε εργοδότη με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ για τον κλάδο σύνταξης από παροχή εξαρτημένης εργασίας και αμείβονται με τον εκάστοτε προβλεπόμενο κατώτατο μισθό ή ημερομίσθιο της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ), δικαιούνται από 1-1-2000 κατά μήνα εισοδηματική ενίσχυση. Δικαιούχοι της ενίσχυσης αυτής είναι και όσοι από τους πιο πάνω μισθωτούς λαμβάνουν τις προβλεπόμενες από την ΕΓΣΣΕ προσαυξήσεις οικογενειακών επιδομάτων και χρόνου υπηρεσίας (τριετίες). Ως πλήρης απασχόληση νοείται, η πλήρης μηνιαία απασχόληση, εφόσον πρόκειται για υπάλληλο ή το πλήρες ημερομίσθιο, ανεξαρτήτως αριθμού ημερομισθίων ανά μήνα, εφόσον πρόκειται για εργατοτεχνίτη" (Άρθρο 14 παρ. 1 εδ. α -γ του Ν. 2837/00 ΕΔΚΑ 2001 σελ. 157). Με την κοινοποιούμενη διάταξη οι εργαζόμενοι, για να τύχουν του μέτρου της εισοδηματικής ενίσχυσης, θα πρέπει να συγκεντρώνουν αθροιστικά τις παρακάτω προϋποθέσεις: α) Να ασφαλίζονται στο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ για τον κλάδο ΣΥΝΤΑΞΗΣ από παροχή εξαρτημένης εργασίας, με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου σε οποιοδήποτε εργοδότη. Ιανουάριος 2016 5
β) Οι έχοντες την ιδιότητα του υπαλλήλου, να εργάζονται υπό καθεστώς πλήρους ημερήσιας και μηνιαίας απασχόλησης δηλαδή επί 25 ημέρες τουλάχιστον κατά μήνα, με εξαίρεση το μήνα πρόσληψης και απόλυσης και να αμείβονται με τον προβλεπόμενο εκάστοτε βασικό μηνιαίο μισθό της ΕΓΣΣΕ, συμπεριλαμβανομένων τυχόν οικογενειακού επιδόματος και χρόνου προϋπηρεσίας (τριετίες). γ) Οι έχοντες την ιδιότητα του εργατοτεχνίτου (ημερομίσθιοι), να αμείβονται με το εκάστοτε πλήρες βασικό ημερομίσθιο του ανειδικεύτου εργάτη, συμπεριλαμβανομένων τυχόν οικογενειακού επιδόματος και χρόνου προϋπηρεσίας (τριετίες), ανεξάρτητα από τις ημέρες εργασίας που πραγματοποιούν κάθε μήνα. Σημείωση: Δικαιούχοι της εισοδηματικής ενίσχυσης είναι (Εγκ. 56/00): 1. Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται στην οικία ενός εργοδότη, και ασφαλίζονται με το βασικό ημερομίσθιο ανειδίκευτου εργάτη, ανεξάρτητα από τις ημέρες εργασίας που πραγματοποιούν ανά μήνα (π.χ. οικιακή βοηθός, παραδουλεύτρα, baby-sitters κ.λπ.) 2. Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται κατ' οίκον σε πολλούς εργοδότες, εφόσον το μέσο ημερομίσθιό τους, όπως προκύπτει από τη διαίρεση του συνόλου των μηνιαίων αμοιβών με τις πραγματοποιηθείσες ημέρες εργασίας για το συγκεκριμένο μήνα είναι ίσο με το ισχύον βασικό ημερομίσθιο ανειδίκευτου εργάτη της ΕΓΣΣΕ. 3. Οι αποκλειστικές αδελφές νοσοκόμες. Ποσό εισοδηματικής ενίσχυσης "Το ποσό της εισοδηματικής ενίσχυσης είναι ίσο με το ποσό που προκύπτει από το γινόμενο του ποσοστού της εκάστοτε προβλεπόμενης από τη νομοθεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ εισφοράς κλάδου κυρίας σύνταξης του ασφαλισμένου, επί το τμήμα της αμοιβής που αντιστοιχεί στις εκάστοτε αποδοχές της ΕΓΣΣΕ άγαμου εργαζομένου υπαλλήλου ή εργατοτεχνίτη, χωρίς προϋπηρεσία και οικογενειακά επιδόματα (Άρθρο 14 παρ. 1 εδ. ε του Ν. 2837/ 00). Το ποσό της εισοδηματικής ενίσχυσης των εργαζομένων που πληρούν τις προϋποθέσεις ισούται με το ποσό που προκύπτει από το γινόμενο του ποσοστού της εκάστοτε προβλεπομένης από την νομοθεσία του ΙΚΑ - ΕΤΑΜ εισφοράς κλάδου σύνταξης του ασφαλισμένου (6,67%) επί των εκάστοτε αποδοχών της ΕΓΣΣΕ άγαμου εργαζομένου υπαλλήλου ή εργατοτεχνίτη, χωρίς προϋπηρεσία και οικογενειακά επιδόματα ή επιπλέον αποδοχές για υπερωρία (νόμιμη ή παράνομη), νυκτερινή εργασία, bonus κ.λπ. ΕΞΕΛΙΞΗ ΠΟΣΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ (βάσει Ε.Γ.Σ.Σ.Ε.) χρονική περίοδος εργατοτεχνίτες υπάλληλοι 01/01/04 01/09/04 01/01/05 01/09/05 01/01/06 01/09/06 01/05/07 01/01/08 01/10/08 01/05/09 01/07/11 14/02/14 άνω των 25 14/02/ 14 κάτω των 25 24,22 6,67% = 1,62 25,01 6,67% = 1,67 25,56 6,67% = 1,70 26,41 6,67% = 1,76 27,18 6,67% = 1,81 27,96 6,67% = 1,86 29,39 6,67% = 1,96 30,40 6,67% = 2,03 31,32 6,67% = 2,09 33,04 6,67% = 2,20 33,57 6,67% = 2,24 26,18 6,67% = 1,75 22,83 6,67% = 1,50 540,66 6,67% = 36,06 559,98 6,67% = 37,35 572,30 6,67% = 38,17 591,18 6,67% = 39,43 608,32 6,67% = 40,57 625,97 6,67% = 41,75 657,89 6,67% = 43,88 680,59 6,67% = 45,40 701,00 6,67% = 46,76 739,56 6,67% = 49,33 751,39 6,67% = 50,12 586, 08 6,67% = 39,09 510,96 6,67% = 34,08 6 Ιανουάριος 2016
Απεικόνιση ασφάλισης (Α.Π.Δ.) Μισθωτός (π.χ. εργατοτεχνίτης έγγαμος με 4 τριετίες) κατά τη μισθολογική περίοδο 1/10-31/10/15 απασχολήθηκε σε (Χ) επιχείρηση και πραγματοποίησε 26 ημέρες εργασίας με ημερομίσθιο 31,49 Ευρώ, βάσει της ΕΓΣΣΕ 2004 και με κλάδο ασφάλισης ΜΙΚΤΑ - ΤΕΑΜ (Εργ. 28,06 - Ασφ. 16 = 44,06%). Η απεικόνιση των ασφαλιστικών στοιχείων μέσω της ΑΠΔ γίνεται ως εξής: πεδίο μισθολογική περίοδο 1.10-31.10.15 37 38 40 41 42 43 46 ΗΜΕΡΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΟ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΥ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΥ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ: Του μέτρου εισοδηματικής ενίσχυσης εξαιρούνται: α) Οι εργαζόμενοι, συνταξιούχοι από ίδιο δικαίωμα οποιουδήποτε φορέα κύριας ασφάλισης, ανεξαρτήτως του ποσού της σύνταξής τους. β) Τα πρόσωπα που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ- ΕΤΑΜ από παροχή εξαρτημένης εργασίας ή μη, τα οποία ασφαλίζονται με κυμαινόμενες αποδοχές, κατατασσόμενοι σε ασφαλιστικές κλάσεις τεκμαρτών ημερομισθίων. γ) Τα πρόσωπα που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ με ειδικές διατάξεις. 1) Φορτοεκφορτωτές (Κεφ. Η Κ.Α.). 2) Ασφαλιζόμενοι μέσω σωματείων ή συνεταιρισμών ή συνεργατών (Κεφ. Ι Κ.Α.). 3) Αυτοτελώς απασχολούμενοι (Κεφ. ΙΑ Κ.Α.). 4) Οι παρέχοντες την εργασία τους σε μη σταθερό εργοδότη (Κεφ. ΙΑ Κ.Α.). 5) Εφημεριδοπώλες (Κεφ. ΙΒ Κ.Α.). 6) Πωλητές λαϊκών αγορών, ρητινοσυλλέ- 26 26,18 105,50 167,18 272,68 39,09 233,59 κτες, δασεργάτες και γενικά πρόσωπα που δεν παρέχουν εξαρτημένη εργασία και ασφαλίζονται στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ με ειδικές διατάξεις (π.χ. φασονιστές, συμβάσεις έργου κ.λπ.). 7) Οι απασχολούμενοι σε οικοδομικές και τεχνικές εργασίες (Κεφ. ΣΤ Κ.Α.). 8) Οι μερικώς απασχολούμενοι δηλαδή με ημερήσια απασχόληση κάτω του νομίμου συμβατικού ωραρίου, οι οποίοι αμείβονται με την ΕΓΣΣΕ. 9) Οι εργαζόμενοι γενικά που αμείβονται με βάση τις οικίες Σ.Σ.Ε, ή Δ.Α., ή Υ.Α. και οι ημερήσιες αποδοχές (εργατοτεχνιτών) ή μηνιαίες αποδοχές (υπαλλήλων) είναι μεγαλύτερες των προβλεπόμενων από την ΕΓΣΣΕ. 10) Οι υπάλληλοι οι οποίοι πραγματοποιούν κατά μήνα λιγότερες από 25 ημέρες εργασίας, με εξαίρεση τους μήνες πρόσληψης ή απόλυσης. Σημείωση: α) Η επιδότηση των δικαιούχων εργαζομένων συνεχίζεται για όλες τις μισθολογικές περιόδους συμπεριλαμβανομένων και του επιδόματος αδείας και των επιδομάτων εορτών. β) Δεν συντάσσεται ΠΕΠΤ για το ποσό των εισφορών που αντιστοιχεί στην επιδότηση σε περίπτωση εκπρόθεσμης καταβολής, αλλά μόνο στις καταβληθείσες εισφορές. γ) Δεν συντάσσεται ΠΕΠΕΕ για το ποσό των εισφορών που αντιστοιχεί στην επιδότηση, σε περίπτωση που ο εργοδότης δεν τηρεί τις υποχρεώσεις του, όπως προσδιορίζονται από τις διατάξεις του Άρθρου 57 του Ν. 2676/99. δ) Στα εκκαθαριστικά σημειώματα που χορηγούνται, κατά εβδομάδα, ή 15νθήμερο, ή μήνα θα αναγράφονται εκτός των άλλων γινομένων κρατήσεων και η συνολική εργατική εισφορά μειωμένη κατά το ποσό της επιδότησης, όπως αυτή απεικονίζεται στις μισθολογικές καταστάσεις. ε) Έγγραφες καταγγελίες μισθωτών για απόδοση της επιδότησης θα υποβάλλονται στην Επιθεώρηση Εργασίας ή σε περίπτωση προφορικών καταγγελιών θα παραπέμπονται και πάλι στην Επιθεώρηση (Εγκ. 56/00 ΔΕΝ 2000 σελ. 1033). Ιανουάριος 2016 7
Διήμερο σεμινάριο με πρακτικά παραδείγματα & ειδική ενότητα για μικρές & πολύ μικρές οντότητες. Διεθνή & Ελληνικά Λογιστικά πρότυπα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ θέματα που θα αναπτυχθούν: ΤΑ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΠΟΥ ΥΙΟΘΕΤΗΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΑ Ε.Λ.Π. 21-22 Ιανουαρίου 4 μ.μ.- 9 00 00 μ.μ. Συνολική διάρκεια: 10 ώρες ΧΑΛΚΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Οικονομολόγος Ορκωτός Λογιστής (ACCA) Πανεπιστημίου 52, 106 78 Αθήνα Δείτε περισσότερα στο: pim.gr! ΔΗΛΩΣΤΕ ΕΓΚΑΙΡΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΛΟΓΩ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΘΕΣΕΩΝ
άρθρο διευθυντικά στελέχη Ποιοι μισθωτοί θεωρούνται ή πρόσωπαεμπιστοσύνης που εξαιρούνται από τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας >> του Χρήστου Καρατζά, [Νομικός- Σύμβουλος εργασιακών σχέσεων] Κατά την έννοια του άρθρου 2 εδ. α της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας (ΔΣΕ) της Ουάσιγκτον, που κυρώθηκε με το Ν. 2269/ 1920, ως πρόσωπα που κατέχουν θέση εποπτείας ή διεύθυνσης ή εμπιστοσύνης στην επιχείρηση, επί των οποίων, κατά τη ΔΣΕ αυτή, δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις της που αναφέρονται στο νόμιμο ημερήσιο και εβδομαδιαίο ωράριο των μισθωτών θεωρούνται εκείνα στα οποία, λόγω του ότι διαθέτουν εξαιρετικά προσόντα ή τους έχει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη ο εργοδότης, ανατίθενται καθήκοντα γενικότερης διεύθυνσης της επιχείρησης ή τομέα αυτής και εποπτεία του προσωπικού της, έτσι ώστε όχι μόνο επηρεάζουν αποφασιστικά τις κατευθύνσεις και την εξέλιξη της επιχείρησης, αλλά και διακρίνονται εμφανώς από τους άλλους μισθωτούς γιατί ασκούν δικαιώματα του εργοδότη σε μεγάλο βαθμό, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η πρόσληψη και η απόλυση του προσωπικού, η ανάληψη ποινικών ευθυνών σε σχέση με την τήρηση της νομοθεσίας στην επιχείρηση που ισχύει για την προστασία των εργαζομένων, και τα οποία αμείβονται με αποδοχές που υπερβαίνουν κατά πολύ τα ελάχιστα νόμιμα όρια αποδοχών τους ή τις καταβαλλόμενες στους άλλους μισθωτούς της επιχείρησης αποδοχές. Δεν είναι όμως αναγκαίο να συντρέχουν στο πρόσωπο του διευθυντικού στελέχους όλες οι παραπάνω περιστάσεις για να χαρακτηρισθούν ως διευθυντικά στελέχη. Για τους λόγους αυτούς, τα πρόσωπα αυτά, αν και δεν παύουν να είναι μισθωτοί συνδεόμενοι με τον εργοδότη με σχέση εξαρτημένης εργασίας, εξαιρούνται της εφαρμογής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας περί χρονικών ορίων εργασίας, περί εβδομαδιαίας αναπαύσεως, περί αποζημιώσεως για την υπερωριακή ή κατά Κυριακή εργασία τους, καθώς και περί χορηγήσεως της ετήσιας άδειας αναψυχής, οι οποίες είναι ασυμβίβαστες προς την εξέχουσα θέση τους που κατέχουν στην επιχείρηση και στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων που ανέλαβαν με τη σύμβασή τους. Για όλα όμως τα παραπάνω είναι δυνατόν τα μέρη της σύμβασης (εργοδότης και εργαζόμενος - διευθυντικό στέλεχος), να συμφωνήσουν ελεύθερα να ισχύουν και γι' αυτούς όλα ή μερικά από τα παραπάνω δικαιώματα των λοιπών εργαζομένων. Για όλα τα παραπάνω έχουν κρίνει τα δικαστήριά μας με σειρά παγίων αποφάσεων, τόσο κατά το παρελθόν όσο και πρόσφατα. [Βλ. ΑΠ 478/ 2014, 447/2015, 70/2002, 117/2006, 1030/2005 κ.λπ.] Ιανουάριος 2016 9
άρθρο Επιμέλεια: Χρήστος Καρατζάς Νομικός - Σύμβουλος εργασιακών σχέσεων Σπύρος Νιάρχος τ. Επιθ. ΙΚΑ Το καθεστώς των εργαζομένων σε Τουριστικά & Επισιτιστικά Επαγγέλματα 10 Ιανουάριος 2016
Γενικά γιατην πρόσληψη του Προσωπικού Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 3846/2010, κατά την κατάρτιση της αρχικής σύμβασης ή κατά τη διάρκεια μιας πλήρους σύμβασης εργασίας, τα μέρη μπορούν να συμφωνήσουν παροχή εργασίας είτε μειωμένη σε ώρες είτε σε ημέρες, εβδομάδες, ή μήνες οπότε γίνεται λόγος για συμβάσεις μειωμένης εργασίας, στην πρώτη περίπτωση και εκ περιτροπής εργασίας, στη δεύτερη. Για να είναι δε νόμιμη η εκ περιτροπής εργασία θα πρέπει να παρέχεται με πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας, αυτό δηλαδή που ακολουθούν οι με πλήρη απασχόληση εργαζόμενοι στην επιχείρηση, που θα είναι ή 8,00 ώρες, αν εργάζονται με 5θήμερο ή 6,40 ώρες, αν εργάζονται με 6ήμερο. Οι συμβάσεις αυτές για να λειτουργήσουν και να επιφέρουν τα έννομα αποτελέσματά τους πρέπει κατά τον παραπάνω νόμο να κα- Επειδή κατά τη νομοθεσία μας η πλήρης απασχόληση καλύπτεται απόλυτα από τις επί μέρους διατάξεις της νομοθεσίας (ωράριο εργασίας, αποδοχές, κανονική άδεια, υπερωρίες, υγιεινή και ασφάλεια κ. λπ.), για την απόδειξή της δεν απαιτείται η κατάρτιση γραπτής σύμβασης εργασίας και αρκεί η επίδοση γραπτής Γνωστοποίησης των όρων εργασίας του Π.Δ. 156/1994. Αντίθετα για τις ειδικές ατομικές συμβάσεις, όπως αυτές της μερικής απασχόλησης, της εκ περιτροπής εργασίας, του ορισμένου χρόνου, των τεχνικών και ιατρών εργασίας κ.λπ., οι αντίστοιχες περί αυτών διατάξεις επιβάλλουν την κατάρτιση και υπογραφή, ενίοτε δε και την κατάθεσή τους στο Σ.ΕΠ.Ε., ολοκληρωμένων γραπτών ατομικών συμβάσεων και δεν αρκεί η επίδοση της Γνωστοποίησης των όρων εργασίας του Π.Δ. 156/1994. Γνωστοποίηση των όρων εργασίας με το Π. Δ. 156/1994 Στις πλήρους απασχόλησης συμβάσεις, σύμφωνα με το Π.Δ. 156/1994, ο εργοδότης υποχρεούται, αν δεν καταρτίσει γραπτή σύμβαση εργασίας με τον εργαζόμενο, να του επιδίδει μία γραπτή ενημέρωση για τους όρους και προϋποθέσεις με τους οποίους θα εργασθεί για αόριστο χρόνο στην επιχείρησή του. Αν όμως η πλήρης απασχόληση των εργαζομένων είναι συγχρόνως ορισμένου χρόνου απαιτείται, σύμφωνα με το Π.Δ. 180/2004, να καταρτισθεί πλήρης γραπτή σύμβαση. Στην γνωστοποίηση αυτή τίθενται αναλυτικά τα στοιχεία τόσο του εργοδότη όσο και του εργαζομένου και πρέπει να αναφέρονται επίσης: α) ο τόπος παροχής της εργασίας του εργαζομένου, β) η ειδικότητα του εργαζομένου, γ) η ημερομηνία έναρξης και λήξης της εργασίας του εργαζομένου, δ) οι αποδοχές του ε) η Σ.Σ.Ε. στην οποία υπάγεται και γενικά οι νόμοι που θα ρυθμίζουν την κανονική του άδεια, την αποζημίωσή του σε περίπτωση πρόωρης απόλυσής του κ. λπ. Μορφές απασχόλησης Οι επιχειρήσεις του κλάδου αυτού έχουν τη δυνατότητα να προσλαμβάνουν το προσωπικό τους με τις εξής μορφές συμβάσεων: Σύμβαση αορίστου και ορισμένου χρόνου Σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου υπάρχει όταν κατά την κατάρτισή της δεν τέθηκε από τα μέρη χρονικό όριο λήξης της και η οποία μπορεί οποτεδήποτε να λήξει με καταγγελία από εκάτερο των μερών με ή χωρίς αποζημίωση, σε σχέση με το λόγο της λήξης της σύμβασης (καταγγελία του εργοδότη ή οικειοθελής παραίτηση). Αντίθετασύμβαση ορισμένου χρόνου υπάρχει όταν σ αυτήν τέθηκε από τα μέρη συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης της ή όταν αυτή τεκμαίρεται από το είδος της εργασίας που αναλαμβάνει ο εργαζόμενος οπότε γίνεται λόγος για σύμβαση εργασίας ορισμένου έργου που λήγει όταν θα λήξει και το συγκεκριμένο έργο, ανεξάρτητα από τη διάρκεια που θα έχει το έργο αυτό. Για τη νομιμότητα σύναψης σύμβασης ορισμένου χρόνου πρέπει ναυπάρχει αντικειμενικός λόγος που την δικαιολογεί (Π.Δ. 180/2004, άρθρο 41 Ν. 3986/ 2011), ένας εκ των οποίων και ο συνηθέστερος είναι η εποχικότητα της λειτουργίας των επιχειρήσεων του κλάδου αυτού. Σύμβαση μειωμένης απασχόλησης Ιανουάριος 2016 11
τατεθούν και στο Σ.ΕΠ.Ε. ηλεκτρονικά μέσα σε 8 ημέρες (Έντυπο Ε9). Και οι δύο μορφές αυτές μειωμένης εργασίας εμφανίζονται στην αγορά με ποικιλία συνδυασμών με συμβάσεις ετοιμότητας, ορισμένου ή αορίστου χρόνου, πολλαπλής απασχόλησης κ.λπ. Μονομερής επιβολή εκ περιτροπής εργασίας από τον εργοδότη Ειδικότερα για τη σύμβαση της εκ περιτροπής εργασίας, ο νόμος αυτός επιτρέπει σε εξαιρετικές περιπτώσεις όταν έχουν περιορισθεί οι δραστηριότητες του εργοδότη αντί να προβεί σε απολύσεις προσωπικού να καθιερώνει μονομερώς σύστημα εκ περιτροπής εργασίας με απόφασή του που εκδίδει ύστερα από διαβούλευση με το προσωπικό του και κοινοποίησή της στο Σ.ΕΠ.Ε. εντός επίσης 8 ημερών. Σύμβαση πολλαπλής απασχόλησης Με τη σύμβαση πολλαπλής απασχόλησης τα μέρη συμφωνούν όπως ο εργαζόμενος παρέχει εντός του νομίμου ημερήσιου ωραρίου εργασίας του εργασία περισσοτέρων ειδικοτήτων, συνήθως δύο, η πρώτη ως κυρία και η δεύτερη ως δευτερεύουσα. Η νομιμότητα της σύμβασης αυτής δεν προβλέπεται σε ρητή διάταξη νόμου, όμως τόσο από τη θεωρία του δικαίου όσο και τη νομολογία των δικαστηρίων έχει κριθεί ότι η σύμβαση αυτή στηρίζεται στο άρθρο 361 του Α.Κ. για την ελευθερία των συμβάσεων. Κατά την υπογραφή της σχετικής σύμβασης τα μέρη οφείλουν να συμφωνήσουν εξ αρχής ποια από τις δύο ειδικότητες θα είναι η κυρία, για πόσες ώρες κάθε ημέρα θα παρέχεται η δευτερεύουσα εργασία, πως θα αμείβεται ο εργαζόμενος σε περίπτωση παροχής συναφούς ή μη συναφούς με την κυρία ειδικότητα δευτερεύουσας εργασίας. Σύμβαση ετοιμότητας προς απασχόληση Σύμβαση ετοιμότητας προς εργασία υπάρχει όταν ο εργαζόμενος, κατά την κατάρτιση της σύμβασης ή κατά τη διάρκειά της, αναλαμβάνει την υποχρέωση να περιορίσει, είτε μερικώς είτε πλήρως, την ελευθερία των κινήσεών του υπέρ του εργοδότη του, χωρίς να διατηρεί σε εγρήγορση τις σωματικές ή πνευματικές του δυνάμεις στη διάθεση αυτού κάθε στιγμή. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για απλή (μη γνήσια δηλαδή) σύμβαση ετοιμότητας. Αντίθετα αν ο μισθωτός έχει συμφωνήσει κατά τις ώρες εργασίας του να μην εργάζεται μεν παραγωγικά αλλά να διατηρεί τις πνευματικές και τις σωματικές του δυνάμεις ενεργείς υπέρ του εργοδότη σε συγκεκριμένο χώρο και για συγκεκριμένο χρόνο, κρίνεται κατά τη θεωρία του δικαίου ότι πρόκειται για σύμβαση ετοιμότητας γνήσιας μορφής. Η μορφή και το είδος των συμβάσεων αυτών, δεν προβλέπεται μεν από κάποια διάταξη νόμου, Σ.Σ.Ε., Κανονισμού κ.λπ., όμως θεωρία και νομολογία έχουν δεχθεί ότι είναι καθ όλα νόμιμη μία τέτοια σύμβαση εργασίας των άρθρων 648 επ. του Α.Κ., σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 361 του Κώδικα αυτού, περί της ελευθερίας των συμβάσεων, αφού μία τέτοια συμφωνία δεν απαγορεύεται από κάποια άλλη διάταξη ουσιαστικού ή τυπικού νόμου. Περίοδοι Εποχικότητας Σύμφωνα με τη Σ.Σ.Ε. των Ξενοδοχοϋπαλλήλων και το άρθρο 24 του Ν. 1836/1989 ως εποχιακά λειτουργούσες επιχειρήσεις είναι αυτές που λειτουργούν μέχρι 9 μήνες το χρόνο. Τυπικές διαδικασίες απασχόλησης προσωπικού Πέραν των γνωστών τυπικών προϋποθέσεων νόμιμης απασχόλησης του προσωπικού των τουριστικών κ.λπ. επιχειρήσεων (Υποβολή εντύπων Ε3-4 κ.λπ. στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ), οι εργοδότες τους οφείλουν επίσης: α) Το προσωπικό των ξενοδοχείων πρέπει να είναι εφοδιασμένο με βιβλιάριο ξενοδοχοϋπαλλήλου που χορηγεί ο Ο.Α.Ε.Δ. και όσοι γενικά εργαζόμενοι του κλάδου ασχολούνται με τη διαχείριση τροφίμων και ποτών πρέπει να είναι εφοδιασμένοι επιπλέον με βιβλιάριο υγείας. β) Οι συμβάσεις που υπογράφουν οι ξενοδοχοϋπάλληλοι σε εποχιακά ξενοδοχεία είναι 12 Ιανουάριος 2016
υποχρεωτικά ορισμένου χρόνου που διαρκούν μέχρι το τέλος της περιόδου λειτουργίας του ξενοδοχείου και λήγουν χωρίς την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης. γ) Παρότι οι συμβάσεις των εργαζομένων είναι κάθε χρόνο ορισμένου χρόνου αν ο εργοδότης δεν τους επαναπροσλάβει τον επόμενο χρόνο η σύμβασή τους θεωρείται αορίστου χρόνου και δικαιούνται κανονικά αποζημίωση απόλυσης. δ) Όσοι από το προσωπικό των επιχειρήσεων του κλάδου έχουν πτυχίο τουριστικής σχολής ή τμήματος τουριστικών σπουδών ΙΕΚ, ΚΕΚ κ.λπ., έχουν την υπαλληλική ιδιότητα ανεξαρτήτως του τρόπου αμοιβής τους με μισθό ή με ημερομίσθιο ή με ποσοστά κ.λπ. ε) Το ημερήσιο ωράριο εργασίας τους μπορεί να είναι είτε συνεχόμενο είτε διακεκομμένο κατά τη συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου κατά την πρόσληψη του εργαζομένου ή μεταγενέστερα, εκτός του προσωπικού που εργάζεται στο χώρο της κουζίνας, για το οποίο η αριθμ. 20714/1976 απόφαση του Υπουργού Εργασίας (ΦΕΚ 683 τ, Β 1976), έχει επιβάλει το συνεχές ημερήσιο ωράριο εργασίας τους. Ειδικά όμως για το προσωπικό των υπαλλήλων ταξιδιωτικών γραφείων το ωράριο εργασίας τους, σύμφωνα με τη Σ.Σ.Ε. στην οποία υπάγονται, η εργασία τους παρέχεται με συνεχές ωράριο κατά τις περιόδους από την εορτή του Πάσχα των καθολικών μέχρι 31 Οκτωβρίου κάθε έτους 3 ημέρες την εβδομάδα και τις υπόλοιπες με διακεκομμένο και κατά την περίοδο από 1η Νοεμβρίου μέχρι 15 ημέρες πριν το Πάσχα των καθολικών η εργασία τους παρέχεται για 4 ημέρες με συνεχές ωράριο και μόνο μία, στο 5θήμερο ή 2 στο 6ήμερο, με διακεκομμένο ωράριο. 5θήμερη & 6ήμερη εβδομαδιαία εργασία των μισθωτών Οι εργαζόμενοι που είναι μέλη της εργατικής οργάνωσης που υπογράφει τη Σ.Σ.Ε. των Ξενοδ/λων όλης της Χώρας και εργάζονται σε ξενοδοχεία που είναι μέλη της Π.Ο.Ξ. με διακριτικό τίτλο 5 και 4 αστέρων ή 3 και 2 αστέρων με 35 τουλάχιστον δωμάτια εργάζονται υποχρεωτικά με 5θήμερο κάθε εβδομάδα. Αν ο εργοδότης ή ο εργαζόμενος δεν δεσμεύεται από τη Σ.Σ.Ε. αυτή μπορούν με την μεταξύ τους συμφωνία να εργάζονται είτε με 5θήμερο είτε με 6ήμερο. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση η ημερήσια εργασία τους δεν θα μπορεί να υπερβαίνει τις 6,40 της ώρας. Ειδικά όμως για τους εργαζομένους σε επισιτιστικά η Σ.Σ.Ε. των οποίων έχει λήξει και δεν έχει ανανεωθεί μέχρι σήμερα, μπορούν να προσλαμβάνονται ελεύθερα με 5θήμερο ή 6ήμερο. Καταγγελία των συμβάσεων εργασίας Οι εργοδότες τόσο των ξενοδοχείων όσο και των επισιτιστικών καταστημάτων, εποχιακής λειτουργίας μέχρι 9 μήνες το χρόνο, είναι υποχρεωμένοι στην επόμενη περίοδο να επαναπροσλάβουν το ίδιο προσωπικό που απα σχολούσε την προηγουμένη περίοδο. Στην περίπτωση που δεν γίνει δεκτή η αίτηση των εργαζομένων για επαναπρόσληψη για οποιοδήποτε λόγο εφόσον η επιχείρηση λειτουργήσει και τον επόμενο χρόνο, οφείλουν στους εργαζομένους αποζημίωση καταγγελίας σύμβασης εργασίας αορίστου χρόνου λαμβανομένου υπόψη για τον υπολογισμό της αποζημίωσής τους ολοκλήρου του χρόνου από την πρώτη πρόσληψή τους και με αποδοχές το μέσο όρο τον μηνιαίο μισθό της αμέσως προηγούμενης περιόδου. Κανονική άδεια ανάπαυσης Οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις του κλάδου αυτού με συμβάσεις εργασίας αορίστου χρόνου δικαιούνται κάθε χρόνο την κανονική τους άδεια ανάπαυσης κατά τον βασικό Α.Ν. 539/1945, που αφορά τις κανονικές άδειες των εργαζομένων όπως ισχύει σήμερα μετά το Ν. 3302/2004 και το Ν. 3846/2010 για την κατάτμηση των ημερών αδείας, την τήρηση του ειδικού βιβλίου αδειών. Με τις ατομικές συμβάσεις που υπογράφουν όμως οι μισθωτοί αυτοί μπορεί να συμφωνηθεί νόμιμα η άδειά τους να χορηγείται στις νεκρές περιόδους λειτουργίας των επιχειρήσεων ή σε περιόδους εκτός της έντασης εργασίας αναλόγως του τόπου λειτουργίας της επιχείρησης που εξυπηρετεί χειμερινό ή θερινό τουρισμό. Ιανουάριος 2016 13
Η άδεια και το επίδομα αδείας των αμειβομένων με ποσοστά υπολογίζεται βάσει της τιμής του τεκμαρτού ημερομισθίου ασφάλισης όπως αυτό καθορίζεται κάθε φορά από τη διοίκηση του ΙΚΑ για την κατηγορία αυτή των εργαζομένων. Ειδικά όμως για τους εργαζομένους σε εποχιακές επιχειρήσεις η άδεια των εργαζομένων μπορεί να χορηγείται είτε κατά τη διάρκεια της περιόδου εργασίας είτε μετά το πέρας της τουριστικής περιόδου ως αποζημίωση αδείας, υποχρεωτική όμως υπαγωγή της αποζημίωσης αυτής στην ασφάλιση του ΙΚΑ οπόταν η σύμβασή τους ορισμένου χρόνου θεωρείται ότι παρατείνεται κατά τις αντίστοιχες ημέρες αδείας που δικαιούται ο κάθε εργαζόμενος αναλόγως των μηνών εργασίας του (2 ημέρες άδεια ανά μήνα απασχόλησης). Αποδοχές άδειας Σύμφωνα με τις από το έτος 1945 ισχύουσες διατάξεις του Α.Ν. 539, κατά τη διάρκεια της άδειας τους οι μισθωτοί δικαιούνται τις συνήθεις αποδοχές, εκείνες δηλαδή, που θα ελάμβαναν αν απασχολούνταν κατά τον αντίστοιχο χρόνο της άδειας. Συγκεκριμένα οι αμειβόμενοι με ημερομίσθιο κατά τη διάρκεια της άδειάς τους δικαιούνται τόσα ημερομίσθια όσες και οι εργάσιμες ημέρες της περιόδου της άδειας. Ειδικά όμως στο σύστημα της πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, επειδή το ημερομίσθιο καταβάλλεται και για τις ημέρες ανάπαυσης λόγω του συστήματος αυτού (6η ημέρα) και κατά την διάρκεια της άδειας θα δικαιούνται ένα ημερομίσθιο την εβδομάδα επιπλέον. Επίσης οι αμειβόμενοι με μηνιαίο μισθό κατά την άδεια του πρώτου έτους, δικαιούνται συνεχώς ή διακεκομμένα 24/25α των τακτικών αποδοχών τους, ενώ από το δεύτερο και πέρα δικαιούνται ένα μισθό δηλ. 25/25α του μισθού και όχι 26 ή 27 κ.λπ. εικοστά πέμπτα. Ως δε μισθός κατά τις ίδιες διατάξεις θεωρούνται οι συνήθεις αποδοχές που λαμβάνουν κατά τον μήνα της άδειας και σε περί πτωση που κατά το χρονικό διάστημα αυτό αν εργάζονταν είχε προγραμματισθεί να πραγματοποιήσουν υπερεργασία, υπερωριακή εργασία ή εργασία κατά τις νύκτες και Κυριακές, δικαιούνται και τη σχετική προσαύξηση που αποτελείται από τον μέσο όρο των παραπάνω αποδοχών ο οποίος εξευρίσκεται με την διαίρεση του συνολικού ποσού που έλαβε κάθε μισθωτός κατά το διάστημα από τη λήξη της άδειας του προηγουμένου έτους, μέχρι την ημερομηνία έναρξης της νέας άδειας και στην περίπτωση νεοπροσλαμβανομένων, από την ημερομηνία πρόσληψης μέχρι την ημερομηνία έναρξης της άδειάς τους ή του κάθε τμήματος αυτής, δια του αριθμού των ημερών που εργάσθηκαν μέσα στο διάστημα αυτό ή για τις οποίες δικαιούνται αποδοχές καίτοι δεν εργάστηκαν (Α.Π. 885/2007, Α.Π. 1485/ 2007 κ.λπ.). Επίδομαάδειας Εκτός από την άδεια και τις αποδοχές της, οι εργαζόμενοι εν γένει δικαιούνται κατά το χρόνο λήψης της άδειας ή τμήματος αυτής, και επιδόματος άδειας. Το επίδομα αυτό καθιερώθηκε για πρώτη φορά με τη Διαιτητική Απόφαση 10/64. Το επίδομα άδειας υπολογίζεται όπως και οι αποδοχές άδειας, δηλ. για τον προσδιορισμό του λαμβάνονται υπόψη, εκτός από το βα- 14 Ιανουάριος 2016
σικό μισθό ή το βασικό ημερομίσθιο, όλα τα επιδόματα και οι προσαυξήσεις που καταβάλλονται στον μισθωτό τακτικώς και νομίμως μέσα στο χρονικό διάστημα από τη λήξη της προηγουμένης άδειας ή επί νεοπροσλαμβανομένων, από την πρόσληψη, μέχρι την έναρξη της άδειας. Αν οι αποδοχές αυτές δεν είναι σταθερές αλλά κυμαινόμενες, τότε για τον προσδιορισμό του επιδόματος αυτού θα ληφθεί υπόψη ο μέσος όρος των αποδοχών αυτών του ανωτέρω χρονικού διαστήματος (σύνολο αποδοχών δια των ημερών που προσφέρθηκε εργασία ή δια του αριθμού των ημερών επί των οποίων υφίσταται αξίωση καταβολής αποδοχών). Για τους αμειβόμενους με ποσοστά σε βάρος των πελατών ειδικά (σερβιτόροι) προβλέπεται η αμοιβή των ημερών αδείας τους να υπολογίζεται με βάση την τιμή του τεκμαρτού ημερομισθίου ασφάλισης που καθορίζει κάθε φορά η διοίκηση του ΙΚΑ για την κατηγορία αυτή των εργαζομένων. Βιβλίο αδειών Οι άδειες που χορηγεί στο προσωπικό του ο εργοδότης πρέπει να καταγράφονται σε ειδικό βιβλίο αδειών που οφείλει να τηρεί ο εργοδότης γραμμογραφημένο σήμερα σύμφωνα με το Ν. 4254/2014, χωρίς να απαιτείται η επιβεβαίωση και η υπογραφή των εργαζομένων ότι έλαβαν την άδειά τους και να υποβάλλει τον Ιανουάριο του επομένου έτους το ηλεκτρονικό έντυποι Ε11 στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ. Διοικητικές κυρώσεις κατά εργοδοτών Οι διοικητικές κυρώσεις που ισχύουν σήμερα με βάση το Ν. 3996/2011 και την Υ.Α. 27397/122/19-8-2013 για το ύψος των διοικητικών προστίμων που επιβάλλονται από το Σ.ΕΠ.Ε. στους εργοδότες στις περιπτώσεις όπως περιγράφεται «ευθέως (άμεσα) αποδεικνυομένων παραβάσεων της εργατικής νομοθεσίας», εφαρμόζονται και στους εργοδότες του τουριστικού κλάδου στον οποίο παρατηρείται αυξημένη τάση παραβατικότητας που ίσως δικαιολογείται λόγω της συνήθως προσωρινής απασχόλησης του προσωπικού τους. Ασφάλιση Το προσωπικό των Ξενοδοχειακών και επισιτιστικών καταστημάτων ασφαλίζεται στο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ και ΕΤΕΑ με τις κοινές διατάξεις που ισχύουν για όλους του εργαζομένους. Οι ξενοδοχειακοί υπάλληλοι εκτός των κλά- Ιανουάριος 2016 15
δων κύριας και επικουρικής ασφάλισης υπάγονται και στον Τομέα Πρόνοιας Ξενοδοχοϋπαλλήλων του Τ.Α.Π.Ι.Τ., το οποίο από 1-10- 2014 επεκτάθηκε σε όλες τις περιοχές της Ελλάδος (Υ.Α. Φ30202/17366/669/2014 - ΦΕΚ 260 τ.β, βλ. τεύχος 35 (Φεβρουάριος 2015) του περιοδικού ΣΥΝεργασία στο www.pim.gr). Επίσης το τ. ΤΑΞΥ έχει επεκταθεί στις παρακάτω περιοχές: Η ασφάλιση του ΤΑΞΥ, σύμφωνα με το Εγγ. 3878/29-9-52, είχε επεκταθεί στις ακόλουθες περιοχές: α. 1) Αθήνα, Πειραιά, Προάστια, 2) Καβάλα (μετά της λουτρόπολης Ελευθέρων), 3) Θεσσαλονίκη, 4) Λάρισα, 5) Βόλο, 6) Χαλκίδα, 7) Αιδηψό 8) Λουτράκι, 9) Κόρινθο, 10) Πάτρα, 11) Λουτρά - Καϊάφα, 12) Τρίπολη, 13) Καλαμάτα, 14) Ιωάννινα, 15) Ηράκλειο Κρήτης, 16) Κέρκυρα, 17) Δελφοί, 18) Πόρο, 19) Μέθανα, & 20) Σπέτσες (Εργ. ΙΚΑ 262/52). β. Ρόδος από 1-3-1954 (Β.Δ. 23/12/53) γ. 1) Ναύπλιο, 2) Λαμία, 3) Καμένα Βούρλα, και 4) Υπάτη από 1-9-1963 (ΑΥΕ 92473/63). δ. Η ασφαλιστική περιοχή του Παραρτήματος Ηρακλείου Κρήτης από 8-1-1973 επεκτείνεται σε όλη την περιοχή που περικλείεται εντός των διοικητικών ορίων της πόλεως Ηρακλείου, περιλαμβάνουσα και τις περιοχές των κοινο τήτων "Αγία Πελαγία", "Χερσόνησος", "Μοχού" στην οποία υπάγεται και η περιοχή Σταλίδες και Μαλλιών (ΑΥΚΑ 422/4512/18-12-72). ε. Η ασφαλιστική περιοχή του Παραρτήματος Αγίου Νικολάου Λασιθίου - Κρήτης από 8-1-1973 επεκτείνεται σε όλη την περιοχή που περικλείεται εντός των διοικητικών ορίων της πόλεως του Αγίου Νικολάου και της γειτονικής κοινότητας "Ελούντα" (ΑΥΚΑ 420/4512/18-12- 72, Εγγ. ΙΚΑ 144790/72). στ. Η ασφαλιστική περιοχή του Παραρτήματος Δελφών από 1-5-1975 επεκτείνεται και στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός των διοικητικών ορίων της περιοχής Ερατεινής (ΑΥΚΥ 422/1116/30-4-75, Εγγ. 15519/ 10-7-75). ζ. 1) Σάμο, 2) Ζάκυνθο, 3) Πιερία, 4) Έβρο, 5) Πρέβεζα, 6) Σύρο, 7) Μύκονο, 8) Πάρο, 9) Νάξο και Θήρα του Νομού Κυκλάδων από 1-6- 2004 (ΑΥΕΚΑ ΠΦ 40202/28794/1833/2003, ΦΕΚ 1967 τ.β ). Ασφάλιση στο ΙΚΑ- ΕΤΑΜ αμειβομένων με ποσοστά Η αμοιβή (ποσοστά) που δίδεται στους σερβιτόρους των καφενείων, ζαχαροπλαστείων, γαλακτοπωλείων, μπαρ, ουζερί, αναψυκτηρίων, καφεζυθοζαχαροπλαστείων, κυλικείων γενικά και λοιπών παρομοίων καταστημάτων από 6/7/94, σύμφωνα με το Άρθρο 54 του Ν. 2224/94, καθορίζονται σε ποσοστό 16% στο λογαριασμό των πελατών. Η αμοιβή (ποσοστά) που δίδεται στους σερβιτόρους των εστιατορίων, ζυθεστιατορίων, οινομαγειρείων, ταβερνών, πιτσαριών, κέντρων διασκεδάσεως γενικά, καθώς και των γαλακτοπωλείων που προσφέρουν και χορτοφαγία και των μικτών αυτών, ανεξάρτητα της κατηγορίας κατάταξής τους, καθορίζονται σε ποσοστό 13% στο λογαριασμό των πελατών, από το οποίο το μεν 10% δίδεται στους σερβιτόρους, το δε 3% στους βοηθούς τους, εφόσον υπάρχουν. Αν δεν υπάρχουν βοηθοί η αμοιβή (ποσοστά) καθορίζονται σε ποσοστό 11% στους λογαριασμούς των πελατών. Την αμοιβή σερβιτόρων τη δικαιούται κάθε πρόσωπο, το οποίο σερβίρει πελάτες του καταστήματος. Οι σερβιτόροι δικαιούνται αμοιβής μόνο για τα είδη που προσφέρουν σε καθήμενους πελάτες του καταστήματος. Η αμοιβή των σερβιτόρων υπολογίζεται στο λογαριασμό των πελατών για τα είδη που καταναλώνουν, χωρίς τις επιβαρύνσεις από φόρους και τέλη που αποδίδονται στο δημόσιο ή Ο.Τ.Α. Η αμοιβή των σερβιτόρων σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερη του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη, χωρίς καμιά προσαύξηση με τα επιδόματα. Η εκκαθάριση για τον υπολογισμό της συνολικής μηνιαίας αμοιβής με βάσει τα εισπραχθέντα ποσοστά, γίνεται στο τέλος κάθε μήνα. Ευνοϊκότεροι όροι αμοιβής που καθορίζονται με Σ.Σ.Ε., κανονισμούς εργασίας, όρους ατομικών συμβάσεων εργασίας, υπερισχύουν των ρυθμίσεων του νόμου αυτού. Στις περιπτώσεις που από την οικεία Σ.Σ.Ε. προβλέπεται για ορισμένες κατηγορίες σερβιτόρων και συμβολικός μηνιαίος μισθός (π.χ. καφενείων, ζαχαροπλαστείων κ.λπ.), τότε στο 16 Ιανουάριος 2016
μέσο όρο των αποδοχών με ποσοστά των δυο τελευταίων μηνών συνυπολογίζεται και ο συμβολικός μισθός για τον υπολογισμό της αποζημίωσης, λόγω καταγγελίας της σύμβασης εργασίας. Οι παραπάνω παροχές προς τους μισθωτούς από τρίτους αποτιμώνται σε χρήμα με απόφαση του Δ.Σ. του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ. Οι εισφορές υπέρ ΙΚΑ και ΕΤΕΑ υπολογίζονται στο Τεκμαρτό Ημερομίσθιο στο οποίο κατατάσσονται αυτοί κάθε φορά με απόφαση του Δ.Σ. του ΙΚΑ, ανεξαρτήτους του ύψους των αμοιβών τους κάθε μήνα. Σήμερα οι μισθωτοί αυτοί κατατάσσονται στην 12η Ασφαλιστική Κλάση αν εργάζονται σε εστιατόριο κ.λπ. χωρίς ζωντανή μουσική ή στην 13η Ασφαλιστική Κλάση αν εργάζονται σε εστιατόριο κ.λπ. με ζωντανή μουσική. Ο θεσμός της υπερεργασίας δεν εφαρμόζεται στην κατηγορία αυτή των εργαζομένων και στην περίπτωση της υπερωριακής εργασίας, δηλαδή στην εργασία πέραν των οκτώ (8) ωρών ημερησίως, καταβάλλεται μόνο η προσαύξηση της υπερωριακής εργασίας (40% αν η υπερωρία είναι νόμιμη ή 80% αν η υπερωρία είναι παράνομη), που υπολογίζεται στο πραγματικό ωρομίσθιο της κάθε ημέρας τέτοιας εργασίας. Δεν καταβάλλεται όμως η αμοιβή των ωρών της υπερωριακής εργασίας επειδή την αμοιβή αυτή ο σερβιτόρος την έχει ήδη λάβει με τα ποσοστά επί των ειδών που προσέφερε στους πελάτες τις πρόσθετες αυτές ώρες της υπερωριακής του εργασίας. Πέραν αυτών οι σερβιτόροι που εργάζονται κατά τη νύκτα, τις Κυριακές και τις επίσημες αργίες του έτους, δικαιούνται τις αντίστοιχες προσαυξήσεις του 25% για την νυκτερινή και του 75% για την κατά την Κυριακή κ.λπ., εργασία τους που υπολογίζονται όμως στο βασικό μόνο ημερομίσθιο του Ν. 4093/2012. Δεν δικαιούνται όμως πάλι αμοιβή για τις ώρες που θα εργασθούν κατ' αυτές (νύκτες και Κυριακές) επειδή θα έχουν εισπράξει τα ποσοστά που τους αναλογούν. Τέλος οι μισθωτοί αυτοί δικαιούνται άδεια και επίδομα άδειας, όπως και οι λοιποί μισθωτοί. Τα ημερομίσθια όμως αυτά θα υπολογισθούν επί του ποσού του Τεκμαρτού Ημερομισθίου του ΙΚΑ στο οποίο ανήκουν κάθε φορά. Ύστερα από τα παραπάνω σε ένα παράδειγμα είσπραξης ενός μηνός από τον σερβιτόρο από διάθεση τροφίμων και ποτών σε καθήμενους πελάτες εστιατορίου, π.χ. 25.000 ευρώ που μετά την αφαίρεση φόρων και τελών απομένει καθαρό ποσό π.χ. 21.000 ευρώ, ο σερβιτόρος δικαιούται για τον συγκεκριμένο μήνα, αν δεν υπάρχει βοηθός ποσοστό 11%, αν δε υπάρχει βοηθός, ποσοστό 10% για το σερβιτόρο και 3% για το βοηθό (σύνολο 13%) επί του παραπάνω καθαρού ποσού είσπραξης των 21.000 ευρώ. Αποδοχές, άδεια, επίδομα άδειας και αποζημίωση απόλυσης σερβιτόρων Το άρθρο μόνο του Β.Δ. της 15-11-49 ρυθμίζει τα θέματα των αποδοχών άδειας των μισθωτών που αμείβονται με ποσοστά σε βάρος των πελατών των επιχειρήσεων. Οι μισθωτοί αυτοί δικαιούνται κατά τη διάρκεια της άδειάς τους αποδοχές που καταβάλλονται από τις επιχειρήσεις πολλαπλασιαζόμενου του τεκμαρτού ημερομισθίου του ΙΚΑ στο ο- ποίο εντάσσονται κάθε φορά, επί τον αριθμό των εργάσιμων ημερών, οι οποίες περιλαμβάνονται στην περίοδο που χορηγείται σ' αυτούς η άδεια. Επίσης σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 2 του Ν. 3198/1955, για τον υπολογισμό της αποζημίωσης καταγγελίας των αορίστου χρόνου συμβάσεων εργασίας, η αποζημίωση των μισθωτών που αμείβονται με ποσοστά ή κατ' αποκοπή ή κατά μονάδα παραγόμενης εργασίας, υπολογίζεται βάσει του μέσου όρου των Ιανουάριος 2016 17
αποδοχών αυτών των δύο τελευταίων μηνών πριν την καταγγελία της σχέσης εργασίας. Το ποσό αυτό δεν επιτρέπεται να είναι πάντως μικρότερο από αυτό που προκύπτει από τη μισθολογική κλάση του ΙΚΑ στην οποία εντάσσεται ο μισθωτός κατά τον Α.Ν. 1846/1951. Όπως είναι γνωστό, με ποσοστά αμείβονται υποχρεωτικά οι σερβιτόροι των καφενείων και συναφών καταστημάτων σύμφωνα με το άρθρο 54 του Ν. 2224/1994. Εξ άλλου οι σερβιτόροι των καφενείων, ζαχαροπλαστείων κ.λπ. λαμβάνουν σύμφωνα με την Σ.Σ.Ε. στην οποία υπάγονται, εκτός των ποσοστών και συμβολικό μισθό που είναι στην ουσία, παρά την ονομασία του, ένα από τα επιδόματά τους και μέρος των τακτικών τους αποδοχών με τον οποίο και πρέπει να υπολογίζεται τόσο η άδεια και το επίδομα αδείας τους όσο και η αποζημίωση στην περίπτωση καταγγελίας της αορίστου χρόνου σύμβασής τους. Όσον αφορά την αποζημίωση, ο συμβολικός μισθός, όπως καταβάλλεται κατά τον μήνα της απόλυσης, πρέπει να προστίθεται στον μέσο όρο των ποσών από τα ποσοστά που έλαβε ο σερβιτόρος κατά το τελευταίο δίμηνο απασχόλησής του. Το συνολικό αυτό ποσό, αναγόμενο σε ημερομίσθιο διαιρούμενο δια του αριθμού 25, συγκρίνεται με το τεκμαρτό ημερομίσθιο της οικείας ασφαλιστικής κλάσης από το οποίο δεν μπορεί να είναι μικρότερο. Ημέρες ασφάλισης μερικώς απασχολούμενων Οι μισθωτοί «παλαιοί» και «νέοι» ασφαλισμένοι που αμείβονται με μηνιαίο μισθό και παρέχουν τις υπηρεσίες τους ανελλιπώς σε επιχείρηση που εφαρμόζει σύστημα 5νθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, με ημερήσια απασχόληση ίση ή μεγαλύτερη του 1/2 του νόμιμου ωραρίου, π.χ. 8 : 2 = 4 ώρες, σε αντιδιαστολή με την παρ.3 του Άρθρου 18 του Κανονισμού Ασφάλισης, αναγνωρίζουν στην ασφάλιση του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ είκοσι πέντε (25) ημέρες κατά μήνα, κατ' εφαρμογή της διάταξης της παρ. 2 του Άρθρου 18 του ΚΑ. (βλ. σχετική απόφαση του Σ.τ.Ε. 2331/03, www.pim.gr / περιοδικό Απριλίου 2012, σελ. 10). Απασχόληση και αμοιβή ανήλικων μισθωτών που συνάπτουν σύμβαση μαθητείας Η ένταξη των ανηλίκων μισθωτών στην παραγωγική διαδικασία και στην έμμισθη απασχόληση ειδικότερα, απετέλεσε, από τις αρχές του περασμένου αιώνα, ιδιαίτερη φροντίδα της Πολιτείας. Έτσι προτού ακόμη κατοχυρωθούν νομοθετικά γενικότεροι θεσμοί του εργατικού δικαίου, όπως π.χ. το 8ωρο της ημερησίας απασχόλησης, η κανονική άδεια ανάπαυσης των μισθωτών, η εβδομαδιαία ανάπαυση κ.ά., η ελληνική Πολιτεία ψήφισε νόμους και κατήρτισε κανονισμούς που έθεσαν ειδικούς περιορισμούς στην απασχόληση γενικά των ανηλίκων, είτε υπό εξαρτημένη είτε υπό ανεξάρτητη απασχόληση. Οι διατάξεις των βασικών αυτών νομοθετημάτων ισχύουν παραλλήλως με άλλες ειδικότερες, κατ' επάγγελμα και κατηγορία επιχειρήσεων, διατάξεις νόμων, διαταγμάτων, κανονισμών κ.λπ. Π.χ. Απαγορεύεται στις επιχειρήσεις χρωματισμού η απασχόληση ανηλίκων κάτω των 18 ετών κ.λπ. (άρθρο 11 Α.Ν. 1204/38), ή στα σφαγεία η απασχόληση των ανηλίκων κάτω των 17 ετών (άρθρο 18 Β.Δ. της 15.4.38), ή στις αποτου Χρήστου Καρατζά, Νομικού - Εργατολόγου] Ως προς την διαδικασία πρόσληψης 18 Ιανουάριος 2016
θήκες ακατέργαστων δερμάτων, η απασχόληση ανηλίκων κάτω των 16 ετών (άρθρο 17 Β.Δ. 7.12.37 κ.λπ.). Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς της προστασίας των εργαζομένων ανηλίκων, ο νεότερος νομοθέτης θέλησε, με το Ν. 1837/ 1989, να τροποποιήσει ή να βελτιώσει. Με τον νόμο αυτόν επανέλαβε επίσης ορισμένες ισχύουσες ήδη διατάξεις, προσαρμόζοντας αυτές στην σημερινή εργασιακή πραγματικότητα. Στην προσπάθεια του όμως αυτή, ηθελημένα ή αθέλητα, δημιούργησε ορισμένα ερμηνευτικά προβλήματα στα οποία δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει σχετική θέση ούτε του αρμόδιου Υπουργείου ούτε των δικαστηρίων. Έτσι ο εφαρμοστής των διατάξεων αυτώνθαπρέπειναγνωρίζειταπροβλήματααυτά και μπορεί να λάβει υπόψη του και τις θέσεις της θεωρίας του δικαίου που έχουν ως εξής: Στα πλαίσια της ελευθερίας των συμβάσεων τουάρθρου361τουα.κ.δεναπαγορεύεταιη σύναψη σύμβαση μαθητείας διαρκείας μέχρι ένα έτος, με άτομα κατά το άρθρο σήμερα 74 παρ. 9 του Ν. 3863/2010 πάνω των 15 ετών, με την έννοια βέβαια ότι ο εργοδότης αναλαμβάνει την υποχρέωση παροχής γνώσεων στον μαθητευόμενο μισθωτό για την εκμάθηση ενός επαγγέλματος ή τέχνης. Επίσης δεν απαγορεύεται από το νόμο με τη σύμβαση αυτή να συμφωνηθεί όπως παράλληλα με την υποχρέωση του εργοδότη, ο μαθητευόμενος μισθωτός να παρέχει μία μορφή εξαρτημένης εργασίας, υπό τον έλεγχο βεβαίως των οργάνων του Σ.ΕΠ.Ε., από την Υπηρεσία των οποίων ο ανήλικος μισθωτός θα προμηθευτεί το βιβλιάριο εργασίας ανηλίκου του Ν. 1837/1989, που θα του επιτρέψει την κατάρτιση έγκυρης σύμβασης μαθητείας. Στην περίπτωση αυτή βέβαια θα έχουν εφαρμογή και επί του ανηλίκου όλες οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, τόσο ως προς τις αποδοχές του, με τον περιορισμό που τίθεται σήμερα με το Ν. 4093/2012, όσο και με τον περιορισμό των ωρών της ημερήσιας και εβδομαδιαίας εργασίας του, εφόσον είναι ηλικίας κάτω των 18 ετών. Όσον δε αφορά τα χρονικά όρια ημερήσιας και εβδομαδιαίας εργασίας των μισθωτών αυτών ορίζεται ότι όσοι δεν έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους, καθώς και όσοι φοιτούν σε γυμνάσια, λύκεια κάθε τύπου ή τεχνικές επαγγελματικές σχολές δημόσιες ή ιδιωτικές αναγνωρισμένες από το κράτος, δεν μπορεί να απασχολούνται περισσότερο από έξι (6) ώρες την ημέρα και τριάντα (30) ώρες την εβδομάδα. Απαγορεύεται επίσης η απασχόληση των ανηλίκων από την 22α ώρα μ.μ. έως και την 6η π.μ. της επόμενης ημέρας. Όσον δε αφορά την αμοιβή των μαθητευομένων αυτή ορίζεται σήμερα με τη γενική διάταξη του Ν. 4093/2012 για όσους μισθωτούς άγουν ηλικία κάτω των 25 ετών και ορίζεται ειδικός μισθός (510,95 ευρώ) για όσους αμείβονται με μηνιαίο μισθό ή ειδικό ημερομίσθιο (22,83 ευρώ) για όσους αμείβονται με ημερομίσθιο. Ειδικά δε ως προς τη διαδικασία πρόσληψης των μαθητευομένων μισθωτών, σύμφωνα με την ισχύουσα σήμερα Υ.Α. 29502/2014 για την ηλεκτρονική υποβολή εντύπων στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας, υποβάλλεται το έντυπο Ε3.4 μαζί με την γραπτή σύμβαση μαθητείας που έχει υπογράψει ο μαθητευόμενος μισθωτός. Ειδικά ως προς τη διαδικασία πρόσληψης των μαθητευομένων μισθωτών, σύμφωνα με την ισχύουσα σήμερα Υ.Α. 29502/2014 για την ηλεκτρονική υποβολή εντύπων στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ του Υπ. Εργασίας, υποβάλλεται το έντυπο Ε3.4 μαζί με την γραπτή σύμβαση μαθητείας που έχει υπογράψει ο μαθητευόμενος μισθωτός. Ιανουάριος 2016 19
εννοιολογικό λεξικό τι σημαίνει? ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ χρονικά όρια εργασίας Στα ζητήματα του χρόνου εργασίας, ημερησίως και εβδομαδιαίως, όπως είναι γνωστό, οι περισσότερες σήμερα συλλογικές ρυθμίσεις (Σ.Σ.Ε. ή Δ.Α.) έχουν καθιερώσει τις 40 ώρες εργασίας σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία. Η σχετική ομοιόμορφα επαναλαμβανόμενη διάταξη δεν στηρίζεται βεβαίως σε καμία διάταξη νόμου και μάλιστα νόμου δημοσίας τάξεως, αλλά μόνο στην ελευθερία των συμβαλλομένων που έχουν από το σύνταγμα και το νόμο να καθορίζουν από μόνοι τους τα θέματα αυτά, χωρίς να επιτρέπεται η υπέρβαση σε βάρος των εργαζομένων των ανωτάτων ορίων ημερησίας και εβδομαδιαίας εργασίας που ορίζει ο νόμος. (Σήμερα 8 την ημέρα και 48 την εβδομάδα) Για τα θέματα της ημερησίας και εβδομαδιαίας εργασίας εξ άλλου έχουν θεσπισθεί και ειδικές διατάξεις στα πλαίσια της ατομικής συμβάσεως, τόσο με τον Ν. 1892/90, όσο και με τον Ν. 3846/10, που τροποποίησε εν μέρει τις προηγούμενες διατάξεις του 1892/90. Με αυτές έχει θεσμοθετηθεί η δυνατότητα των μερών της ατομικής συμβάσεως να καθιερώνουν συστήματα μερικής απασχολήσεως είτε ημερησίως (λιγότερες ώρες) είτε εβδομαδιαίως (λιγότερες ημέρες), είτε συνδυασμό των δύο αυτών συστημάτων (λιγότερες ώρες και λιγότερες ημέρες π.χ. 3 ώρες την ημέρα 3 ημέρες την εβδομάδα κ.λπ.), με καταβολή αναλόγως μειωμένων αποδοχών. Από τα παραπάνω προκύπτει κατά τη γνώμη του γράφοντος ότι κάθε εργαζόμενος που υπάγεται σε μία συλλογική ρύθμιση που περιέχει τον όρο της 5θημέρου εβδομαδιαίας εργασίας με αυξημένο ημερήσιο ωράριο προκειμένου να καλυφθούν οι συμφωνημένες με την Σ.Σ.Ε. αυτή ώρες εβδομαδιαίας εργασίας π.χ. 40, έχει την δυνατότητα να συμφωνήσει με τον εργοδότη του τις ημέρες και τις ώρες εργασίας του μέσα στην εβδομάδα χωρίς βεβαίως αυτές να υπερβαίνουν τις 40, κατανέμοντας αυτές και στις έξι εργάσιμες ημέρες της εβδομάδος, χωρίς προσαύξηση δηλαδή του ημερησίου ωραρίου του. Έχει τη δυνατότητα δηλαδή να συμφωνήσει να εργάζεται μόνο 6,40 ώρες, που αντιστοιχούν σε κάθε εργάσιμη ημέρα την εβδομάδα (40:6) και όχι 8, 00 ώρες, αν οι 40 ώρες κατανέμονταν τις 5 μόνο ημέρες της εβδομάδας (40:5), επειδή αυτό κρίνει αυτός ότι είναι ευνοϊκότερο γι αυτόν στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή λόγω π.χ. προσωπικών ή οικογενειακών υποχρεώσεών του. Με άλλα λόγια η διάταξη που περιλαμβάνεται στις Σ.Σ.Ε. και Δ.Α. για την καθιέρωση 5θήμερης εβδομαδιαίας εργασίας για τους υπαγόμενους στις διατάξεις τους, δεν δεσμεύει τα μέρη της ατομικής συμβάσεως με συμφωνία τους να συμφωνήσουν ευνοϊκότερη ρύθμιση για κάθε εργαζόμενο εάν η διαφορετική αυτή ρύθμιση εξυπηρετεί πράγματι το συμφέρον του εργαζομένου και δεν είναι αποτέλεσμα εξαναγκασμού, όπως άλλωστε συμβαίνει και για κάθε άλλο συμφωνούμενο όρο της ατομικής σύμβασης. Ιανουάριος 2016 21
άρθρο ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ του Χρήστου Καρατζά [ Νομικού - Εργατολόγου] Μεταξύ των άλλων υποχρεώσεων που αναλαμβάνει ο μισθωτός στην σύμβαση εξαρτημένης εργασίας απέναντι στον εργοδότη του, είναι και αυτή που προκύπτει από το άρθρο 668 του Α.Κ. που επιγράφεται «Δικαίωμα επί των εφευρέσεων». Οι διατάξεις αυτές του Α.Κ. έπαψαν να ισχύουν μετά την έναρξη της ισχύος του Ν. 1733/1987, ωστόσο δεν έπαψε το ζήτημα αυτό να αποτελεί μέρος των εργασιακών υποχρεώσεων και δικαιωμάτων των εργαζομένων υπό το νέο περιεχόμενο που έθεσε η διάταξη του άρθρου 26 του παραπάνω νόμου. Το άρθρο 668 του Α.Κ. έθετε ως προϋπόθεση για την εκπλήρωση της υποχρέωσης του μισθωτού να συμφωνήσει όπως οι εφευρέσεις κατά την εκτέλεση της εργασίας του «αποτελούν αντικείμενο της εργασιακής σύμβασης» ή στην περίπτωση που αυτό δεν συνέβαινε, ο εργοδότης έπρεπε κατά την κατάρτιση της σύμβασης να επεφύλασσε ρητά στον εαυτό του το δικαίωμα εκμετάλλευσης των εφευρέσεων, που τυχόν θα πραγματοποιούντο κατά την εκτέλεση της συγκεκριμένης εργασίας που αναθέτονταν στον εργαζόμενο. Αν δεν συνέτρεχαν μία από τις παραπάνω προϋποθέσεις το δικαίωμα εκμετάλλευσης των εφευρέσεων αυτών ανήκε, κατά το άρθρο 668 Α.Κ., στον εργοδότη, με μόνη την υποχρέωση να καταβάλλονταν από αυτόν στον μισθωτό μία «ιδιαιτέρως εύλογη», κατά την φρασεολογία της διάταξης, αμοιβή. Η διάταξη αυτή του Α.Κ., που καταργήθηκε με το Ν. 1733/1987, αφορούσε μέρος μόνο του πλέγματος νόμων, διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων, που ρύθμιζαν τα θέματα που προέκυπταν από τις εφευρέσεις εν γένει, και όχι μόνο από την παροχή της μισθωτής εργασίας. Για το λόγο αυτό το έτος 1987 ψηφίσθηκε ο νέος αυτός νόμος και καταργήθηκαν ρητά με την παρ. 2 του άρθρου 25 αυτού, όλες οι σχετικές για το ζήτημα των εφευρέσεων διατάξεις που ήταν διάσπαρτες σε διάφορα γενικά ή ακόμη και ειδικά νομοθετήματα, μεταξύ των οποίων και το άρθρο 668 Α.Κ. Έτσι σήμερα το δίκαιο των εφευρέσεων ρυθμίζεται συνολικά και «εις ολόκληρον» από τις διατάξεις του νόμου αυτού, όπως συμπληρώθηκε με την ψήφιση του Ν. 2121/1993, περί της πνευματικής ιδιοκτησίας (ΦΕΚ 25 Α 1993). 22 Ιανουάριος 2016
Σύμφωνα δε με τη διάταξη του άρθρου 8 του τελευταίου αυτού νόμου 2121/1993 «επί έργων που δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση συμβάσεως εργασίας, αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της συμβάσεως». Κατά δε το άρθρο 1 του νόμου αυτού «οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου αποκτούν πάνω σε αυτό πνευματική ιδιοκτησία που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμεταλλεύσεως (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα)». Σύμφωνα επομένως με τις διατάξεις του Ν. 1733/1987 και του άρθρου 8 του Ν. 2121/1993, οι εφευρέσεις που πραγματοποιούν οι μισθωτοί κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: Στην πρώτη κατατάσσονται οι εφευρέσεις που είναι προϊόν της συμβατικής σχέσης εργοδότη και μισθωτού, δηλαδή της συμφωνίας για απασχόληση του μισθωτού με σκοπό την διαπίστωση, καταγραφή και εφαρμογή νέων μεθόδων εργασίας, παραγωγής προϊόντων, υλικών ή υπηρεσιών και κάθε άλλης εφευρετικής δραστηριότητας. Στην περίπτωση αυτή, όπως άλλωστε συνέβαινε και υπό το καθεστώς ισχύος του άρθρου 668 του Α.Κ., οι εφευρέσεις και τα εξ αυτών αποτελέσματα και δικαιώματα, εφόσον αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης του μισθωτού, για την οποία άλλωστε σύμβαση εργασίας του καταβάλλονται οι νόμιμες ή οι συμφωνημένες αποδοχές, ανήκουν εξ ολοκλήρου στον εργοδότη. Η λύση αυτή είναι συνεπής τόσο με το άρθρο 25 του Ν. 1733/1987, όσο και με το άρθρο 8 του Ν. 2121/ 1993. Το ίδιο άλλωστε ίσχυε και υπό το καθεστώς του άρθρου 668 Α.Κ. και ο νεώτερος νομοθέτης δεν θέλησε να διαταράξει τις σχέσεις (περιουσιακές και ηθικές) που δημιουργούνται από την σύμβαση εργασίας η οποία είχε αντικείμενο τη δημιουργία νέας τεχνολογίας, σχεδιασμού νέων μεθόδων παραγωγής νέων προτύπων, προϊόντων και υλικών ή ακόμη και παροχής νέων αγνώστων μέχρι την εφεύρεση, υπηρεσιών. Η διάταξη όμως του Ν. 1733/1987, σε αντίθεση όπως φαίνεται κατ αρχάς, μάλλον δε σε συμπλήρωση της διάταξης του άρθρου 668 Α.Κ., το οποίο προέβλεπε ιδιαιτέρως εύλογη αμοιβή σε περίπτωση ειδικής επιφύλαξης του εργοδότη κατά την κατάρτιση της σύμβασης, όταν αυτή δεν είχε ως σκοπό την δημιουργία εφευρέσεων, ορίζει ότι «αν η εφεύρεση είναι ιδιαιτέρως επωφελής για τον εργοδότη, ο μισθωτός δικαιούται πρόσθετη, πέρα δηλαδή των αποδοχών του, αμοιβή». Σύμφωνα δε με τη διάταξη του άρθρου 8 του τελευταίου αυτού νόμου 2121/1993 «επί έργων που δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση συμβάσεως εργασίας, αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της συμβάσεως». Κατά δε το άρθρο 1 του νόμου αυτού «οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου αποκτούν πάνω σε αυτό πνευματική ιδιοκτησία που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμεταλλεύσεως (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα)». Σύμφωνα επομένως με τις διατάξεις του Ν. 1733/1987 και του άρθρου 8 του Ν. 2121/1993, οι εφευρέσεις που πραγματοποιούν οι μισθωτοί κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: Στην πρώτη κατατάσσονται οι εφευρέσεις που είναι προϊόν της συμβατικής σχέσης εργοδότη και μισθωτού, δηλαδή της συμφωνίας για απασχόληση του μισθωτού με σκοπό την διαπίστωση, καταγραφή και εφαρμογή νέων μεθόδων εργασίας, παραγωγής προϊόντων, υλικών ή υπηρεσιών και κάθε άλλης εφευρετικής δραστηριότητας. Στην περίπτωση αυτή, όπως άλλωστε συνέβαινε και υπό το καθεστώς ισχύος του άρθρου 668 του Α.Κ., οι εφευρέσεις και τα εξ αυτών αποτελέσματα και δικαιώματα, εφόσον αποτελούν το αντικείμενο της σύμβασης του μισθωτού, για την οποία άλλωστε σύμβαση εργασίας του καταβάλλονται οι Ιανουάριος 2016 23