ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ:ΤΟ ΑΡΘΡΟ 5Α ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ:ΠΕΛΙΑΣ ΕΠΩΝΥΜΟ:ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Α.Μ:1340200000792
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 1)ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ..3 2)Το άρθρο 5А παρ.1 του Συντ.-Το δικαίωµα στην πληροφόρηση...3 α)ορισµός 3 β)προїσχύσαν δίκαιο...3 γ)περιεχόµενο..4 δ)περιορισµοί...8 3)ΤΟ άρθρο 5А παρ.2- ικαιωµα συµµετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας 10 α)ορισµός.10 β)κοινωνία της Πληροφορίας...10 γ)τεχνολογίες µετασχηµατισµού της κοινωνίας...11 δ)τεχνολογικό υπόβαθρο της Κοινωνίας της Πληροφορίας.11 ε)τεχνολογική σύγκλιση τηλεπικοινωνιών,µέσων ενηµέρωσης και πληροφορικής.12 στ)παροχή περιεχοµένου και παροχή πρόσβασης.12 ζ)η σύγκλιση των τύπων εξ αποστάσεως επικοινωνιακής δράσης...13 η)η διοχέτευση των επικοινωνιακών σχέσεων στα ηλεκτρονικά δίκτυα και το πρόβληµα της ανωνυµίας..14 θ)το διαδίκτυο ως φορέας της Κοινωνίας της Πληροφορίας..14 ι)υπαγωγή του διαδικτύου στη ρύθµιση του άρθρου 5А του Συντ.16 κ)περιορισµοί...17 4)Κριτική αποτίµηση του άρθρου 5А του Συντ 18 5)Παράδειγµα εφαρµογής του άρθ.5a από την πρακτική...20 6)Επίλογος.21 7)Βιβλιογραφία..22 2
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ Μία από τις διατάξεις που προστέθηκαν από το συνταγµατικό νοµοθέτη µε την αναθεώρηση του 2001 είναι και το άρθρο 5Α που κατοχυρώνει το δικαίωµα στην πληροφόρηση.το άρθρο επίσης κατοχυρώνει και το δικαίωµα του να µετέχει στην <<Κοινωνία της Πληροφορίας>>,όρος που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή ως εποχή της πληροφόρησης.η άµεση σύνδεση της ελευθερίας της πληροφόρησης µε την επικοινωνία, την ελευθερία της γνώµης και των ιδεών και την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, ο χαρακτήρας της σύγχρονης εποχής ως εποχή της πληροφόρησης και η αυξανόµενη σηµασία της πληροφορίας στη σηµερινή εποχή λόγω της τεχνολογικής έξαρσης η οποία επέτρεψε την άµεση και σε παγκόσµιο επίπεδο επικοινωνία των ανθρώπων µε σύγχρονα µέσα και,κυρίως, µέσω του διαδικτύου δεν άφησε ανεπηρέαστο το συνταγµατικό νοµοθέτη 1.Έτσι, µε την αναθεώρηση του 2001 ενσωµάτωσε το νέο άρθρο 5Α λαµβάνοντας υπόψη όλα τα δεδοµένα που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή ως κοινωνία της πληροφορίας. Το άρθρο 5Α παρ.1 του Συντ.-Το δικαίωµα στην πληροφόρηση Ορισµός:Συγκεκριµένα,σύµφωνα µε το άρθρο 5Α παρ.1 <<καθένας έχει δικαίωµα στην πληροφόρηση, όπως νόµος ορίζει.περιορισµοί στο δικαίωµα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν µε νόµο µόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφάλειας,καταπολέµησης του εγκλήµατος ή προστασίας δικαιωµάτων ή συµφερόντων τρίτων>>. 1.Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος,συνταγµατικά δικ.i,έκδοση-αθήνα 2004, σελ. 269-270 3
Προїσχύσαν δίκαιο: Πριν την αναθεώρηση του 2001 νοµικό έρεισµα του δικαιώµατος στην πληροφόρηση και ως προς τις δύο εκφάνσεις του(ελευθερία του πληροφορείν και ελευθερία του πληροφορείσθαι) αποτελούσε το άρθρο 14 παρ.1 του Συντ 2.Συγχρόνως,το δικαίωµα αυτό προϋποτίθεται και άρα βρίσκει νοµική βάση ως προς την παθητική του όψη και στην κατά άρθρο 5 παρ.1ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας και συµµετοχής στην κοινωνική,οικονοµική και πολιτική ζωή της χώρας 3.Παράλληλα,το δικαίωµα στην πληροφόρηση βρίσκει νοµικό έρεισµα και στις ισχύουσες στην Ελλάδα διεθνείς συµβάσεις των δικαιωµάτων του ανθρώπου(άρθ.10 παρ.1 ΕΣ Α,19 παρ.2 ΣΑΠ ) µε βάση τις οποίες η ελευθερία της γνώµης περιλαµβάνει και την ελευθερία της πληροφορίας 4 (συγκεκριµένα,το άρθ.10 παρ.1της ΕΣ Α ορίζει ότι <<παν πρόσωπον έχει δικαίωµα εις την ελευθερίαν εκφράσεως. Το δικαίωµα τούτο περιλαµβάνει την ελευθερίαν γνώµης ως και την ελευθερίαν λήψεως ή µεταδόσεως πληροφοριών ή ιδεών άνευ επεµβάσεως δηµοσίων αρχών και ασχέτως συνόρων>>). Περιεχόµενο: Η ελευθερία της πληροφόρησης όπως επισηµάνθηκε ήδη έχει µία παθητική και µία ενεργητική πλευρά.η ενεργητική πλευρά είναι η ελευθερία του πληροφορείν άλλους ή το κοινό εν γένει.κύρια χαρακτηριστικά της ελευθερίας του πληροφορείν είναι η δυνατότητα που έχει κάθε ιδιώτης να εξωτερικεύει που γνωρίζει και η δυνατότητα οι πληροφορίες αυτές να γίνουν γνωστές στο ευρύ κοινό. Η εξωτερίκευση και διάδοση των πληροφοριών µπορεί να γίνει είτε γραπτά(χειρόγραφο,τέλεξ,φαξ) είτε προφορικά(µέσω της ανθρώπινης φωνής,δηλαδή µε ζώσα,αλλά και αποτυπωµένη σε κασσέτες οµιλία) και στη γλώσσα της προτίµησης του καθενός. 2.Π.. αγτόγλου Ατοµικ. ικαιώµ.α, εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα,Αθήνα-Κοµοτηνή 2001,σελ.433 3.Χρυσόγονος Κ.Μια βεβαιωτική αναθεώρηση.εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα,Αθήνα-Κοµοτηνή 2000,σελ.20 4.Π... αγτογλόυ Συντ. ΙΚ.-Ατοµ. ικ..ενηµέρωση 2002,εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα 4
Επίσης,η ελευθερία του πληροφορείν περιλαµβάνει και την ελευθερία επιλογής του χρόνου και του τόπου µετάδοσης των πληροφοριών,καθώς και την επιλογή του κοινού προς το οποίο κάποιος θέλει να απευθύνει τις πληροφορίες 5. Σ αυτό το σηµείο είναι απαραίτητο να γίνει αναφορά σχετικά µε τη δηµοσίευση ειδήσεων αφενός και διαφηµίσεων αφετέρου. Συγκεκριµένα, ενώ είναι γενικά παραδεκτό ότι η διάκριση σε <<ορθές>>και <<εσφαλµένες>> γνώµες δεν συνάδει µε το πνεύµα της φιλελεύθερης δηµοκρατίας και δεν συµβιβάζεται µε την ελευθερία της γνώµης,κάτι τέτοιο δεν ισχύει όσον αφορά τη διάκριση ανάµεσα σε ορθές και εσφαλµένες ειδήσεις.χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το άρθρο 191 ΠΚ το οποίο τιµωρεί όποιον <<καθ οιονδήποτε τρόπον διασπείρει ψευδείς ειδήσεις ή φήµας επιτηδείας να φέρωσι ανησυχίας ή φόβον εις τους πολίτας ή να ταράξωσι την δηµοσίαν πίστιν ή να κλονίσωσι την προς το εθνικόν νόµισµα ή προς τας ενόπλους δυνάµεις της χώρας εµπιστοσύνην του ή να επιφέρωσι διαταραχήν εις τας διεθνείς σχέσεις της χώρας>>.από τα παραπάνω συνάγεται ότι αν οι ειδήσεις δεν είναι ψευδείς,τότε δεν υπάρχει έγκληµα που σηµαίνει ότι χωρίς τη διάκριση σε << ψευδείς>> και <<αληθείς>>θα παραβιαζόταν η ελευθερία της πληροφόρησης. Από την άλλη, είναι δύσκολη η διάκριση της αληθινής από την ψευδή είδηση, καθώς πολλές φορές είναι δυνατόν η ψευδής είδηση να οφείλεται σε εσφαλµένη εκτίµηση των γεγονότων.ερωτήµατα γεννά η παράγραφος 2 του άρθ.191 ΠΚ που τιµωρεί και την εξ αµελείας διασπορά ψευδών ειδήσεων ή φηµών καθώς πολλές φορές είναι δύσκολη η διάγνωση της πλήρους και έγκαιρης ορθότητας µιας ειδήσεως, της οποίας η αναφορά όµως είναι απαραίτητη για οποιονδήποτε σχολιασµό.εξάλλου,και φήµες µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο σχολιασµού ο οποίος µπορεί να αποσκοπεί στο να προειδοποιήσει πριν δηµιουργηθούν τετελεσµένα γεγονότα.από τα 5
παραπάνω προκύπτει ότι το άρθ.191 ΠΚ δεν συµβιβάζεται µε την ελευθερία της πληροφόρησης και γι αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι την περιορίζει νόµιµα. 5.Π... αγτόγλου,ατοµικά ικαίωµ. Α Εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα,Αθήνα-Κοµοτηνή 2001 Ιδιαίτερη µνεία χρειάζεται να γίνει εδώ και στην διαφήµιση, εµπορική και µη εµπορική αφού και διαφήµιση αποτελεί µια έκφανση της ενεργητικής πλευράς της ελευθερίας της πληροφόρησης καθώς αποτελεί και αυτή έκφραση και διάδοση πληροφορίας και γνώµης ικανής να επηρεάσει το κοινό προς το οποίο απευθύνεται.από την άλλη όµως, η διαφήµιση αποτελεί παράλληλα και συστατικό στοιχείο της οικονοµικής ελευθερίας και απαραίτητη προϋπόθεση του ελεύθερου ανταγωνισµού, της ελεύθερης προσβάσεως στην αγορά και της πληροφόρησης των καταναλωτών. Σε αρκετές περιπτώσεις πάντως η υπαγωγή της ελευθερίας της διαφηµίσεως στην οικονοµική ελευθερία και όχι στην ελευθερία της γνώµης και της πληροφόρησης προσκρούει τόσο σε πρακτικές δυσχέρειες όσο και σε θεωρητικές δυσχέρειες.οι πρακτικές δυσχέρειες προκύπτουν όταν µε τη διαφήµιση επιδιώκονται σκοποί όχι µόνο οικονοµικοί αλλά και πολιτικοί ή ιδεολογικοί.χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η διαφήµιση που προσπαθεί να πείσει το κοινό να µποϋκοτάρει τα προїόντα µιας χώρας. Οι λόγοι γιατί ο καταναλωτής αποφασίζει υπέρ ή κατά ενός προїόντος είναι είτε καθαρά οικονοµικοί µε αποκλεισµό του ιδεολογικού στοιχείου(οπότε και η απόφαση αυτή έχει ιδεολογικό χαρακτήρα) είτε πλήρως ή εν µέρει µη οικονοµικοί.ωστόσο η εµπορική διαφήµιση που συνδιάζει όλα τα παραπάνω στοιχεία αποτελεί και αυτή µέρος της <<οικονοµίας της αγοράς>>την οποία προϋποθέτει το Συντ. και εποµένως δεν είναι ορθός ο διαχωρισµός της εµπορικής από τη µη εµπορική διαφήµιση και η υπαγωγή της σε χωριστή συνταγµατική ρύθµιση.άρα γίνεται δεκτό ότι και η εµπορική διαφήµιση υπάγεται στο άρθ.5α παρ.1 και 14 παρ.1 του Συντ.Συνοψίζοντας, ορθότερο είναι να γίνει δεκτό ότι η εµπορική διαφήµιση ως οικονοµική δραστηριότητα πρέπει κατ αρχήν να υπάγεται 6
στην προστασία του άρθ.5 παρ. Συντ. που κατοχυρώνει την οικονοµική ελευθερία ενώ στην περίπτωση που υπερέχει η έκφραση και η διάδοση της γνώµης και της πληροφορίας στο άρθ.5α παρ.1 και 14 παρ.1 του Συντ. Εν αµφιβολία τεκµαίρεται ότι υπερισχύει η έκφραση γνώµης και πληροφορίας καθώς η σχετική ελευθερία απολαµβάνει ευρύτερης συνταγµατικής προστασίας. Tέλος, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι ενώ η πλήρης απαγόρευση της διαφήµισης θα ήταν αντισυνταγµατική, είναι δυνατή για λόγους δηµοσίου συµφέροντος η απαγόρευση διαφήµισης ορισµένων προїόντων(λ.χ διαφηµίσεις οινοπνευµατωδών ποτών κ.τ.λ)ή η διαφήµιση σε ορισµένους χώρους ή µε ορισµένους τρόπους, εφόσον όµως ο περιορισµός αυτός είναι αναγκαίος. Πέρα από την ενεργητική πλευρά της ελευθερίας της πληροφόρησης υπάρχει και η παθητική της πλευρά,το δικαίωµα του πληροφορείσθαι:δηλαδή η ελευθερία αναζήτησης και λήψεως πληροφοριών µε τον ενδεχόµενο, αλλά όχι αναγκαίο σκοπό της πληροφόρησης άλλων.ωστόσο ελευθερία του πληροφορείσθαι δε σηµαίνει και ελευθερία πρόσβασης σε κάθε πηγή πληροφοριών,αλλά µόνο στις γενικά προσιτές πηγές πληροφοριών.γενικά προσιτές πηγές πληροφοριών είναι όσες απευθύνονται στο ευρύ κοινό όπως ο τύπος και η τηλεόραση.στις ιδιωτικές πηγές πληροφοριών ανήκει στη διακριτική ευχέρεια ιδιώτη να παρέχει πρόσβαση σε τρίτους στη συλλογή πληροφοριών που διαθέτει.όµως σε ορισµένες περιπτώσεις ο νόµος παρέχει δικαίωµα πρόσβασης σε τρίτους και στις ιδιωτικές πηγές πληροφοριών, όπως το δικαίωµα της µειοψηφίας ζητά πληροφορίες για την πορεία και την περιουσιακή κατάσταση της εταιρίας.όσον αφορά τις κρατικές πηγές πληροφοριών η διάκρισή τους σε γενικά προσιτές ή µη δεν ανήκει στην απεριόριστη διάκριση εκ µέρους των κρατικών οργάνων.συγκεκριµένα το Σύνταγµα προβλέπει απευθείας τη δηµοσίευση των νόµων 6 και των δικαστικών αποφάσεων 7,τη δηµοσιότητα δικαστικών συνεδριάσεων 8 και των συνεδριάσεων της Βουλής 9,ενώ όσον 7
αφορά τη λειτουργία των πολιτικών κοµµάτων το Σύνταγµα προβλέπει τη δηµοσιότητα των εκλογικών δαπανών και των υποψηφίων βουλευτών 10.Από τα παραπάνω συνάγεται η αρχή της δηµοσιότητας της λειτουργίας του κράτους. 6.Άρθρο 42 Συντ. 9.Άρθρο 66 παρ.1 Συντ. 7.Άρθρο 93 παρ.3 Συντ. 10.Άρθρο 29 παρ.2 Συντ. 8.Άρθρο 93 παρ.2 Συντ. Στην ελεύθερη πρόσβαση σε γενικά προσιτές πηγές πληροφοριών αντίκειται τόσο η απαγόρευση προσβάσεως όσο και κάθε απόκρυψη ή νόθευση πληροφοριών(<<παραπληροφόρηση>>),παρεµπόδιση,περιορισµός,καθυστέ ρηση ή καθοδήγηση της πληροφόρησης(π.χ η απαγόρευση αγοράς εφηµερίδων,δορυφορικών κεραιών κ.ο.κ).αντίθετα,δεν αντίκειται στην ελευθερία της πληροφόρησης η απαίτηση εύλογης αµοιβής για τη χρήση ενός µέσου πληροφόρησης(π.χ τέλη ραδιοτηλεοπτικής µετάδοσης) ή για την πρόσβαση στην πηγή πληροφορίας(π.χ εισιτήριο) 11. Περιορισµοί Όπως ορίζει το αρθ.5α παρ.1 περιορισµοί στο δικαίωµα της πληροφόρησης µπορούν να επιβληθούν µε νόµο υπό την προϋπόθεση ότι είναι <<απολύτως αναγκαίοι>>και επιπλέον ότι << δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφάλειας,καταπολέµησης του εγκλήµατος ή προστασίας των δικαιωµάτων ή των συµφερόντων τρίτων>>(χαρακτηριστικά παραδείγµατα δικαιωµάτων και συµφερόντων τρίτων που µπορούν να περιορίσουν το δικαίωµα στην πληροφόρηση αποτελούν τα προσωπικά δεδοµένα,το επαγγελµατικό απόρρητο και το απόρρητο του ιδιωτικού βίου) 12. Πιο συγκεκριµένα,περιορισµό της ελευθερίας της πληροφόρησης και µάλιστα ως προς την ενεργητική πλευρά της(ελευθερία του πληροφορείν) αποτελούν και οι περιορισµοί των διαφηµίσεων.εδώ πρέπει αναφορά στο νόµο 1491/1984 που ρυθµίζει το καθεστώς της διαφήµισης.ο νόµος αυτός 8
πέρα από τη διάκριση που κάνει σε <<εµπορική διαφήµιση>> και σε <<προβολή πολιτικών και άλλων µηνυµάτων>> δεν περιορίζει το περιεχόµενο της διαφήµισης αλλά τον χώρο και κατ εξαίρεση τον τρόπο.έτσι,το άρθρο 1 ορίζει ότι οι δήµοι και οι κοινότητες πρέπει να καθορίζουν χώρους στου οποίους να επιτρέπεται η προβολή διαφηµιστικών µηνυµάτων,ενώ στο άρθρο 2 αναφέρονται οι χώροι στους οποίους απαγορεύεται η διαφήµιση(µνηµεία,ναοί,δηµόσια κτίρια,αρχαιολογικοί χώροι). 11.Π.. αγτόγλου,ατοµ. ικ.α.εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα,Αθήνα-Κοµοτηνή 2001,σελ.434επ. 12.Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος, Συνταγµ. ικ.i.έκδοση Αθήνα 2004 σελ.270 Επιπλέον απαγορεύει τελείως την ανάρτηση <<αεροπανώ>> πάνω από κοινόχρηστους χώρους καθώς και τις ενδεικτικές πινακίδες ιδιωτικών επιχειρήσεων κατ αρχήν,πλην εξαιρετικών περιπτώσεων ύστερα από άδεια του δήµου ή της κοινότητας. Επίσης, ο δήµος ή η κοινότητα καθορίζει τους κοινόχρηστους χώρους για την προβολή πολιτικών ή µη εµπορικών µηνυµάτων,ενώ ειδικοί χώροι προβλέπονται και για την εµπορική διαφήµιση όπως σε λιµάνια,σιδηροδροµικούς σταθµούς,γήπεδα κ.τ.λ.τέλος,η απαγόρευση διαφηµίσεως οινοπνευµατωδών,παιχνιδιών,προїόντων καπνού αποσκοπεί στην προστασία της δηµόσιας υγείας ή των ανηλίκων. Η ελευθερία του πληροφορείσθαι περιορίζεται κυρίως µε σκοπό την αποτελεσµατική διερεύνηση εγκληµάτων ή διοικητικών παραβάσεων.χαρακτηριστικός είναι ο νόµος 1599/1986 που ρυθµίζει το δικαίωµα γνώσεως των διοικητικών εγγράφων.στο άρθρο 16 παρ.3 προβλέπονται δύο ευρείες κατηγορίες περιορισµών.κατά τη διάταξη αυτή, <<οι υπηρεσίες του δηµοσίου τοµέα µπορούν να αρνηθούν την ικανοποίηση του δικαιώµατος στις περιπτώσεις:α)που παραβλάπτεται το απόρρητο των συζητήσεων του υπουργικού συµβουλίου και των άλλων κυβερνητικών οργάνων,το απόρρητο της εθνικής άµυνας και της εξωτερικής πολιτικής,της 9
δηµόσιας πίστης και του νοµίσµατος,της ασφάλειας του κράτους και της δηµόσιας τάξης,το ιατρικό,εµπορικό,τραπεζικό ή βιοµηχανικό απόρρητο και κάθε άλλο απόρρητο που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις ή β)που µπορεί να δυσχεραίνει την έρευνα δικαστικών,αστυνοµικών,στρατιωτικών ή διοικητικών αρχών σχετικά µε την τέλεση εγκλήµατος ή διοικητικής παράβασης 13 >>. Το άρθρο 5Α παρ.2- ικαίωµα συµµετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας Ορισµός:<<Καθένας έχει δικαίωµα συµµετοχής στην Κοινωνία της 13.Π.. αγτόγλου,ατοµ. ικαιω.α.ε κδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 2001,σελ.441επ. Πληροφορίας.Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά,καθώς και της παραγωγής,ανταλλαγής και διάδοσης τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους τηρουµένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9,9Α και 19>>. Κοινωνία της Πληροφορίας: Ο όρος που χρήζει εκτενέστερης ανάλυσης από την παρ.2 του 5Α είναι <<Κοινωνία της Πληροφορίας>>.Όρος που χρησιµοποιείται για να χαρακτηρίσει τη σύγχρονη εποχή ως εποχή της πληροφόρησης. Ο όρος αυτός εµφανίστηκε για πρώτη φορά <<επίσηµα>> στη Λευκή Βίβλο της Ευρωπαїκής Επιτροπής για την Ανάπτυξη,τηνΑνταγωνιστικότητα και Απασχόληση και αναφέρεται σε µια µορφή οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης όπου η απόκτηση και η επεξεργασία πληροφοριών οδηγεί στην δηµιουργία γνώσης και την ικανοποίηση των αναγκών ατόµων,επιχειρήσεων και κρατικών οργανισµών,παίζει δε σηµαντικό ρόλο στην οικονοµική και διοικητική δραστηριότητα και τη διαµόρφωση της ζωής των πολιτών 14.Κυρίαρχο ρόλο στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας διαδραµατίζουν οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και των 10
επικοινωνιών,οι οποίες δεν είναι µόνο νέες τεχνολογίες αλλά και τεχνολογίες µετασχηµατισµού της επι-κοινωνίας και της κοινωνίας. Τεχνολογίες µετασχηµατισµού της κοινωνίας Κύριο χαρακτηριστικό των νέων τεχνολογιών της κοινωνίας της πληροφορίας αποτελεί το γεγονός ότι αναφέρονται άµεσα και συγκεκριµένα σε ανθρώπινες ενέργειες µε την έννοια ότι υποκαθιστούν παραδοσιακές, καθώς αποτελούν όχι µόνο µέσο αλλά και αντικείµενο των νέων δραστηριοτήτων. ηµιουργούν όχι µόνο νέα µέσα πεδία επικοινωνίας.εξάλλου,καθηµερινά παρακολουθούµε την προσθήκη νέων τύπων υπηρεσιών κοινωνικής συµµετοχής ή ψυχαγωγίας στις ήδη υπάρχουσες 15. Οι µεταβολές αυτές στο χώρο της πληροφορίας άρχισαν να γίνονται εµφανείς 15.Τάκης Α.Κοινωνία της Πληροφορίας και Σύνταγµα,ΝοΒ 2002 σελ.31 κυρίως µέσω των τεχνολογιών της πληροφορικής που επέτρεψαν τη συλλογή και την επεξεργασία µεγάλης ποσότητας δεδοµένων ταχύτατα γεγονός που οδήγησε στην εξέλιξη της πληροφορίας σε αυτόνοµο(συναλλακτικό) αγαθό,πράγµα που οδηγεί και στην αλλαγή των οικονοµικών,κοινωνικών και δικαιικών δοµών που ίσχυαν εώς τώρα.χαρακτηριστικό παράδειγµα που επικυρώνει τα παραπάνω αποτελεί η εξέλιξη του κλάδου της άµεσης διαφήµισης σε συνδιασµό µε την <<εµπορευµατοποίηση>> της προσωπικής πληροφορίας.παράλληλα,η κυριαρχία του κυβερνοχώρου στον χώρο της επικοινωνίας έχει σαν αποτέλεσµα τον διαδραστικό χαρακτήρα της επικοινωνίας αυτής που οδηγεί στην µετεξέλιξη του πληροφορίας από << πράγµα>> σε διαδικασία,καθώς κάθε <<επικοινωνιακή συναλλαγή>> παράγει νέα πληροφορία 16. 11
Τεχνολογικό υπόβαθρο της Κοινωνίας της Πληροφορίας Τεχνολογικό υπόβαθρο της κοινωνίας της πληροφορίας αποτελεί η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας.κύριο χαρακτηριστικό της ψηφιακής τεχνολογίας είναι οι δυνατότητες που προσφέρει για γρήγορη αποθήκευση δεδοµένων σε βάσεις δεδοµένων(δισκέτα,σκληρός δίσκος),διακίνησής τους µέσω παντοειδών διαύλων µετάδοσης ηλεκτρονικού σήµατος,αναπαραγωγής τους καθώς και η δυνατότητα αλλοίωσης αυτών των δεδοµένων ή και παραγωγής πρωτότυπων παραστάσεων.μάλιστα,η δυνατότητα δηµιουργικής παραγωγής παραστάσεων που δεν απεικονίζουν τη <<φυσική>> µας πραγµατικότητα βρίσκεται στη βάση της ιδέας της λεγόµενης <<εικονικής>> πραγµατικότητας. Τεχνολογική σύγκλιση τηλεπικοινωνιών,µέσων ενηµέρωσης και πληροφορικής Επίσης,βασικό γνώρισµα της κοινωνίας της πληροφορίας αποτελεί το φαινόµενο της τεχνολογικής σύγκλισης της ψηφιακής τεχνολογίας στην περίπτωση των τηλεπικοινωνιών και των µέσων ενηµέρωσης. Καθ όλον τον 20ο αιώνα η τεχνολογία της εξ αποστάσεως ανταπόκρισης 16.Λίλιαν Μήτρου.Το δίκαιο στην Κοινωνία της Πληροφορίας,2002 σελ.15 επ. γνώρισε αλλεπάλληλα άλµατα,από την τηλεγραφία στην τηλεφωνία ως την ανάπτυξη της δορυφορικής επικοινωνίας η οποία δηµιουργεί την προοπτική εξ αποστάσεως επικοινωνίας µε πλανητίκες διαστάσεις. Ανάλογη εξέλιξη πραγµατοποιήθηκε και στον τοµέα των µέσων ενηµέρωσης όπου η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών οδήγησε στην πλανητική διάσταση των δορυφορικών µεταδόσεων. Η ενσωµάτωση των εφαρµογών της ψηφιακής τεχνολογίας στους κλάδους των µέσων ενηµέρωσης και των τηλεπικοινωνιών κατέστησε προσιτό στο 12
κοινό ένα πλήθος προїόντων και υπηρεσιών(κινητή τηλεφωνία κ.τ.λ)και οδήγησε στη σύγκλιση των κλάδων αυτών µε αυτόν της πληροφορικής.το σηµαντικότερο επίτευγµα αυτής της σύγκλισης είναι το διαδίκτυο. Παροχή περιεχοµένου και παροχή πρόσβασης Αποτέλεσµα της µετασχηµατιστικής δράσης της τεχνολογικής σύγκλισης είναι και η διάκριση µεταξύ υπηρεσιών περιεχοµένου και υπηρεσιών πρόσβασης.οι υπηρεσίες περιεχοµένου συνδέονται µε την παραγωγή και οργάνωση του περιεχοµένου της εξ αποστάσεως επικοινωνίας και διακρίνονται από τις υπηρεσίες πρόσβασης που αφορούν τις τεχνικές αποθήκευσης,διάθεσης και διακίνησης του περιεχοµένου αυτού.η διάκριση αυτή αψηφά την εώς τώρα ισχύουσα διάκριση µεταξύ ραδιοτηλεοπτικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών,καθώς συχνά οι δοµές πρόσβασης σε ραδιοτηλεοπτικό περιεχόµενο χρησιµοποιούν υπηρεσίες πρόσβασης.για παράδειγµα,στον τοµέα της ψηφιακής ραδιοτηλεόρασης η δυνατότητα πρόσβασης στο ραδιοτηλεοπτικό περιεχόµενο απαιτεί τη χρήση υπηρεσιών πρόσβασης(π.χ υπηρεσίες δορυφορικής αναµετάδοσης). Η σύγκλιση των τύπων της εξ αποστάσεως επικοινωνιακής δράσης Περαιτέρω,αποτέλεσµα της τεχνολογικής σύγκλισης είναι και η σύγκλιση των δύο βασικών τύπων της εξ αποστάσεως επικοινωνίας.τον τύπο της ανταπόκρισης,δηλαδή την µέσω τεχνικών µέσων εξ αποστάσεως επικοινωνία µεταξύ συγκεκριµένων προσώπων(ένας προς έναν επικοινωνία) και τον τύπο της µαζικής ενηµέρωσης,δηλαδή της δια τεχνικών µέσων εξ αποστάσεως διάδοσης πληροφοριών σε απροσδιόριστο αριθµό προσώπων(ένας προς πολλούς επικοινωνία).καθένας από αυτούς τους τύπους της εξ αποστάσεως επικοινωνίας προστατεύεται ξεχωριστά στο Σύνταγµα,ωστόσο η συνύπαρξη και των δύο αυτών τύπων στο χώρο του διαδικτύου δηµιούργησε νέα δεδοµένα και κρίθηκε ότι η προστασία της 13
διαδικτυακής επικοινωνίας µέσω του άρθρου 15 ή του άρθρου 19 του Συντ. οδηγεί σε αδιέξοδο. Η διοχέτευση των επικοινωνιακών σχέσεων στα ηλεκτρονίκα δίκτυα και το πρόβληµα της ανωνυµίας Επιπρόσθετα,εκείνο που που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας είναι ότι ολοένα και περισσότεροι τοµείς της επικοινωνίας µας διοχετεύονται στα ηλεκτρονικά δίκτυα,πράγµα που σηµαίνει ότι µεταβάλλονται οι αντιλήψεις µας για την εργασία,τις συναλλαγές,την ψυχαγωγία και γενικά µεταβάλλονται οι παραδοσιακές µέθοδοι επικοινωνίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αυτής της µεταβολής αποτελεί η καθιέρωση της ανωνυµίας ως πρακτική επικοινωνίας.οι δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για αλλοίωση κάθε χαρακτηριστικού που πιστοποιεί την πραγµατική προέλευση του επικοινωνιακού ενεργήµατος(hackers) σε συνδιασµό µε τη δυνατότητα απόκρυψης του µηνύµατος µέσω ψευδωνύµου έχουν καταστήσει την ηλεκτρονική επικοινωνία πεδίο ανεξέλεγκτης ροής πληροφοριών µε κύριο παράδειγµα τη διακίνηση παιδοφιλικού υλικού.γι αυτό και καθίσταται αναγκαία η πιστοποίηση της αυθεντικότητας της ταυτότητας της πηγής προκειµένου να αποφευχθούν τέτοιες εγκληµατικές πράξεις.στον τοµέα αυτό βοηθά η χρήση προσωπικών κλειδιών κρυπτογράφησης 17. 17.Τάκης Α.Κοινωνία της Πληροφορίας,ΝοΒ 2002 σελ.29 επ. Το διαδίκτυο ως φορέας της Κοινωνίας της Πληροφορίας: 14
Το διαδίκτυο αποτελεί κύριο φορέα,αλλά και ταυτόχρονα υποσύνολο της κοινωνίας της πληροφορίας.αποτελεί το νεότερο και πιο εξελιγµένο µέσο µαζικής επικοινωνίας και είναι το πρώτο αµφίδροµο ΜΜΕ.Συγκεντρώνει τόσο το στοιχείο της µαζικότητας,καθώς απετθύνεται σε απροσδιόριστο αριθµό ατόµων,όσο και το στοιχείο της ενηµέρωσης αφού αποτελεί πηγή γνωµών,γνώσεων πληροφορίων κ.τ.λ 18. Τόση είναι η σηµασία του διαδικτύου ώστε η κοινωνία της πληροφορίας τείνει να ταυτιστεί µε αυτό(το διαδίκτυο),καθώς το διαδίκτυο αποτελεί τον καταλύτη για την παγκόσµια διάδοση και ανταλλαγή πληροφοριών και την πραγµατοποιήση των συναλλαγών. Κύριο χαρακτηριστικό του διαδικτύου αποτελεί η άµεση συνάφεια του µε νέες τεχνολογίες και νέα τεχνικά εργαλεία.προσφέρει τη δυνατότητα αποκέντρωσης της παροχής υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας όχι µόνο µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή αλλά και από ένα πλήθος συσκευών όπως το κινητό τηλέφωνο. Επίσης,εκείνο που χαρακτηρίζει το διαδίκτυο είναι η ύπαρξη πολλών κατηγοριών συµµετεχόντων στην επικοινωνία στον κυβερνοχώρο,όπως φορείς εκµετάλλευσης επικοινωνιών,φορείς παροχής υπηρεσιών διαδικτύου κ.τ.λ.χαρακτηριστικό των φορέων αυτών είναι η αδιαφάνεια της ταυτότητάς τους.ταυτόχρονα,το διαδίκτυο αποτελεί την αντανάκλαση της παραβατικότητας στη σύγχρονη κοινωνία(πορνογραφία,παραπλάνηση καταναλώτη). Παράλληλα,κρίσιµα στοιχεία για την κατανόηση και τη νοµική αντιµετώπιση του διαδικτύου αποτελούν ο παγκόσµιος και αποκεντρωµένος χαρακτήρας του.ο παγκόσµιος χαρακτήρας του γίνεται κατανοητός από την παρατήρηση των µηχανών αναζήτησης των γλωσσών πρόσβασης κ.τ.λ.το διαδίκτυο,επίσης,αποτελεί ένα διεθνές πεδίο,ένα πεδίο όµως αποκεντρωµένο και άναρχο που κανένας φορέας 18.Καράκωστας Ι. ίκαιο και internet-νοµικά ζητήµατα του διαδικτύου.εκδόσεις Π.Ν.Σάκκουλα,Αθήνα- Κοµοτηνή 2003,σελ.39 15
παροχής υπηρεσιών και κανένα κράτος δεν µπορεί να ελέγξει 19. Υπαγωγή του διαδικτύου στη ρύθµιση του άρθ.5α του Συντ. Καταρχήν πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το διαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών υπάγεται άµεσα στη ρύθµιση του άρθρου 5Α.Έτσι, τόσο η ελευθερία του πληροφορείν όσο και η ελευθερία του πληροφορείσθαι ισχύουν και σχετικά µε τις πληροφορίες που διακινούνται µέσω του διαδικτύου.ειδικα όµως η ελευθερία του πληροφορείσθαι δε σηµαίνει την αξίωση πρόσβασης σε όλες τις πηγές των πληροφοριών αλλά στις γενικά προσιτές πηγές πληροφοριών.προσιτές πηγές στο διαδίκτυο είναι αυτές που απευθύνονται στους χρήστες και είναι ελεύθερη η πρόσβαση,χωρίς να απαιτείται δηλαδή η χρήση κωδικών.εποµένως,η πρόσβαση σε αρχεία µε τη χρήση απαγορευµένων κωδικών(hacking) δεν συνιστά άσκηση του δικαιώµατος του πληροφορείσθαι. Στην ελευθερία της πληροφόρησης του άρθρου 5A παρ.1 αντίκειται όχι µόνο η απαγόρευση στους παροχείς να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους,αλλά και κάθε απόκρυψη ή νόθευση πληροφοριών καθώς και κάθε παρεµπόδιση,περιορισµός,καθυστέρηση ή καθοδήγηση της πληροφορήσεως(π.χ εισαγωγή ιών από κρατικές υπηρεσίες για να αποτρέψουν την πρόσβαση σε κάποια πηγή πληροφοριών του διαδικτύου). εν αντίκειται όµως στην ελευθερία της πληροφορίας η απαίτηση να ζητούν ειδική άδεια οι παροχείς πρόσβασης από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδροµείων και η υποχρέωσή τους να τηρούν κάποιες προϋποθέσεις ασφαλείας και ευπρέπειας των πληροφορίων 20. Ο κυβερνοχώρος,ως πεδίο διάδοσης και συλλογής πληροφοριών υπάγεται στη ρύθµιση του άρθρου 5A 2 του Συντ. που προβλέπει την ελεύθερη πρόσβαση στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά.ωστόσο,η 16
παραπάνω ελευθερία τελεί υπό τον όρο των εγγυήσεων του άρθ. 9A που προστατεύει τα προσωπικά δεδοµένα. 20.Καράκωστας Ι. ίκαιο και internet-νοµικά ζητήµατα του διαδικτύου.εκδ. Π.Ν.Σάκκουλα 2003,σελ. 41-42 Πράγµατι,oι τεχνικές δυνατότητες του διαδικτύου καθιστούν εύκολη την παραβίαση βασικών αρχών,όπως η απαγόρευση διαβίβασης δεδοµένων.με τεχνικές και µεθόδους όπως τα cookies,το data mining κ.λ.π που επιτρέπουν την παραβίαση προσωπικών δεδοµένων και µε τη δηµιουργία τάσεων <<εµπορευµατοποίησης>> των προσωπικών δεδοµένων που <<,κυκλοφορούν>> στο διαδίκτυο δηµιουργήθηκε η ανάγκη ενός νοµοθετικού πλαισίου που να εξασφαλίζει το δικαίωµα της απρόσκοπτης συµµετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας µε ταυτόχρονη όµως προστασία των προσωπικών δεδοµένων.τέτοιο νοµικό πλαίσιο αποτελεί το άρθ.5a παρ.2 του Συντ. όπου η προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών δεδοµένων όριο της υποχρέωσης του κράτους να διευκολύνει την πρόσβαση στην στην πληροφορία καθώς και την παραγωγή,ανταλλαγή και διάδοσή της 21. Περιορισµοί: Υπο τα σύγχρονα κοινωνικά και οικονοµικά δεδοµένα της <<κοινωνίας της πληροφορίας>> δεν νοείται ούτε ανάπτυξη της προσωπικότητας ούτε και συµµετοχή στις οικονοµικές,πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις χωρίς επαρκή πληροφόρηση γι αυτό και ο συνταγµατικός νοµοθέτης λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω χαρακτηριστικά της κοινωνίας της πληροφορίας πρόσθεσε το άρθ.5a 2. Έτσι,το άρθ.5a παρ.2 ανάγει σε κρατική υποχρέωση τη διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά,υπό την προϋπόθεση όµως των εγγυήσεων που προβλέπονται από τις διατάξεις των 17
άρθρων 9(απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής),9a(προστασία προσωπικών δεδοµένων)και 19(απόρρητο της επιικοινωνίας) του Συντ. Κριτική αποτίµηση του άρθ.5a: Στα θετικά σηµεία του άρθ.5a ανήκει η άποψη της θεωρίας ότι η <<κατοχύρωση ενός νέου δικαιώµατος στην πληροφόρηση,ως γενικού δικαιώµατος συµµετοχής 21.Λίλιαν Μήτρου.Το δίκαιο στην κοινωνία της πληροφορίας,2002, σελ.36 επ. στη διαχείριση και τον έλεγχο της πληροφορίας,δείχνει να ανταποκρίνεται στην ανάγκη της υποστήριξης περισσότερων ατοµικών ελευθεριών,που πρακτικά περιορίζονται από µια αναµφισβήτητη µεταβολή των πραγµατολογικών όρων της απόλαυσης τους>>.όµως η µεταβολή των << πραγµατολογικών όρων>>,φαινόµενο εξ ίσου ρευστό,δικαιολογεί περισσότερο τη διαρκή παρακολούθηση και αντιµετώπιση της σε επίπεδο κοινής νοµοθεσίας και/ή νοµολογιακής και διοικητικής πρακτικής,παρά τη θέσπιση νέων συνταγµατικών διατάξεων.εφόσον µάλιστα οι διατάξεις αυτές επαναλαµβάνουν ουσιαστικά ισχύουσες συνταγµατικές διατάξεις,ενδέχεται η θέσπισή τους να υποκρύπτει απλώς την αδυναµία ή απροθυµία αποτελεσµατικής αντιµετώπισης των νέων προκλήσεων σε πρακτικό επίπεδο. Πράγµατι,το άρθρο 5A δε φαίνεται να εισφέρει κάτι το καινούριο σε σχέση µε τις υπάρχουσες ρυθµίσεις µε τις οποίες αντιµετωπίζονταν ως τώρα το ζήτηµα της της ελευθερίας της πληροφόρησης(άρθ.14 παρ.1 του Συντ.,άρθ.10 παρ.1εσ Α,άρθ.19 παρ2 ΣΑΠ ).Επιπλέον,το άρθρο 5A καθορίζει ασαφώς τα όρια του δικαιώµατος.σε κάθε περίπτωση είναι αδιανόητη η θέσπιση ενός ανεπιφύλακτου δικαιώµατος πληροφόρησης δεδοµένου ότι πολλά απόρρητα όπως π.χ το ιατρικό,το δικηγορικό κ.τ.λ υπηρετούν την προστασία άλλων συνταγµατικών αγαθών.έτσι,θα ήταν χρήσιµη η ρητή αναφορά στα όρια του δικαιώµατος στην πληροφόρηση 22. Συνακόλουθα,µε τη συνταγµατική κατοχύρωση ενός δικαιώµατος συµµετοχής στην <<Κοινωνία της Πληροφορίας>> υπάρχει ο κίνδυνος εµφάνισης µιας νέας 18
µορφής κοινωνικού αποκλεισµού.αποκλεισµού όσων δεν έχουν την ελάχιστη τεχνογνωσία ή και την υλική δυνατότητα να <<συµµετάσχουν>> σ αυτή.έτσι,θεµατοποιείται ένα δικαίωµα συµµετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας.παράλληλα,η απρόσκοπτη συµµετοχή στις λειτουργίες του κυβερνοχώρου µπορεί,ως η ενεργητική όψη του <<πληροφοριακού αυτοκαθορισµού>>,να αποτελέσει αντικείµενο διεκδίκησης,ακόµη και αγώγιµης,ιδίως για όσο καιρό το εθνικό Κράτος εξακολουθεί να διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας(µε τον κάθε µορφής έλεγχο των τηλεπικοινωνιών). Στα θετικά του άρθρου 5A από την άποψη της ασφάλειας του δικαίου αποτελεί η διατύπωση του όρου <<Κοινωνία της Πληροφορίας>>.Παρά την ασάφειά του,ο όρος αυτός έχει το πλεονέκτηµα ότι τονίζει το ειδοποιό χαρακτηριστικό της <<πληροφορίας>> ως αγαθού µε ποικιλία χρήσεως,αντίθετα µε τον παραδοσιακό όρο <<πληροφόρηση>>,που απλώς υπηρετεί την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης.επίσης,σηµαντικό πλεονέκτηµα του 5A είναι και η αναλυτική περιγραφή των δυνατοτήτων του υποκειµένου του δικαιώµατος που παραπέµπει σε αντίστοιχες µορφές ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας στον κυβερνοχώρο 23. Αξιοσηµείωτο,επίσης,είναι το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αυτή του νοµοθέτη δε συνοδεύεται από την αναγκαία µέριµνα συστηµατικότητας.τέτοια µέριµνα θα επέβαλε τη συσχέτιση του νέου αυτού δικαιώµατος µε τις προϋφιστάµενες συνταγµατικές διατάξεις,οι οποίες ρυθµίζουν σειρά κοινωνικών δραστηριοτήτων 22.Χρυσόγονος Κ.Μια βεβαιωτική,εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα,σελ.20 επ. 23.Βιδάλη Τ.Νέα δικαιώµατα στο Σύνταγµα.Ένας απολογισµός.εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα,Αθήνα-Κοµοτηνή 2001 σελ.78-79 που ορισµένο τύπο ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως επικοινωνίας. Πράγµατι,η απουσία ρητής σύνδεσης του 5А µε τη συνταγµατική κατοχύρωση της ελεύθερης έκφρασης και διάδοσης των στοχασµών δια του τύπου και,ιδίως,η διατήρηση της δυσλειτουργικής υπαγωγής της κάθε µορφής κινηµατογράφου,φωνογραφίας ή ραδιοτηλεοπτικής εκποµπής στον άµεσο του 19
κράτους ανήκουν στα αρνητικά στοιχεία του άρθ.5а καθώς διαπιστώνεται η αµηχανία ή ακόµα και η άγνοια του αναθεωρητικού νοµοθέτη µέσα στο ίδιο το κείµενο του Συντ. Ωστόσο,πρέπει να εξαρθεί η ορθότητα της διαίσθησης που ώθησε το νοµοθέτη αφενός στο να διαπλάσει νοµοτεχνικά τη θεσµική υποδοχή των νέων τεχνολογιών ηλεκτρονικής επικοινωνίας ως συµµετοχικού τύπου ατοµικό δικαίωµα αφετέρου να το εντάξει στη χωροταξία του συνταγµατικού κειµένου αµέσως µετά τις διατάξεις του άρθ.5. Τέλος,αξίζει να αναφερθεί και η άποψη που θεωρεί τη διάταξη του 1ου εδαφίου της παρ.2 του άρθρου 5А όχι ως κάποιο νέο συνταγµατικό δικαίωµα αλλά τον <<νοµοτεχνικό δίαυλο της διοχέτευσης της κανονιστικής δύναµης του καθενός για ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και συµµετοχή σε κάθε έκφανση κοινωνικότητας και στο πεδίο της Κοινωνίας της Πληροφορίας>>.Κι αυτό λόγω της θεώρησης του άρθρου 5 παρ.1 του Συντ. ως υπόδειγµα µήτρας παραγωγής νέων δικαιωµάτων εξαιτίας της γενικότητας του περιεχοµένου του 24. Παράδειγµα πρακτικής εφαρµογής του άρθρου 5А από την πρακτική: Ιδιαίτερα έχει απασχολήσει την πρακτική το περιεχόµενο του δικαιώµατος στην πληροφόρηση σε σχέση µε τους επενδυτές και αν η προσβολή του τους νοµιµοποιεί ενεργητικά προς άσκηση και παράσταση πολιτικής αγωγής στα ποινικά δικαστήρια. Έτσι κρίθηκε ότι οι ειδικές ποινικές διατάξεις των άρθρων 34ν. 3632/1928,30ν. 1806/1988 και 72-73ν. 1969/1991σε συνδιασµό µε το άρθρο 5А προστατεύουν το δικαίωµα του κάθε επενδυτή για <<πληροφόρηση>> πληροφόρηση 24.Τάκης Α.Κοινωνία της Πληροφορίας και Σύνταγµα,ΝοΒ 2002 σελ.42 επ. ελεύθερη(και όχι χειραγωγηµένη),ορθή,έγκυρη,δίκαιη,αληθινή,σοβαρή,ισότιµη,πλήρη και αξιόπιστη, αναφορικά αφενός µεν µε τη αξία των κινητών αξιών(τίτλων)που είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών και είναι αντικείµενο χρηµατιστηριακών συναλλαγών στη χρηµατιστηριακή αγορά αφετέρου αναφορικά µε την αληθινή(και 20
όχι εικονική ή τεχνητή)προσφορά και ζήτηση των κινητών αυτών αξιών(τίτλων),καθώς και µε τις αληθινές(πραγµατικές,σοβαρές και όχι εικονικές) χρηµατιστηριακές συναλλαγές και εντολές προς τους <<χρηµατιστές>> για χρηµατιστηριακές συναλλαγές χρηµατιστηριακών αξιών και γενικά αναφορικά µε κάθε περιστατικό που µπορεί να επηρεάσει την απόφαση των επενδυτών για χρηµατιστηριακή συναλλαγή. Άµεσο συµπέρασµα των παραπάνω είναι ότι η παραβίαση του δικαιώµατος στην πληροφόρηση στο χώρο των χρηµατιστηριακών συναλλαγών που έχει ως αποτέλεσµα οι επενδυτές να υποστούν υλική ή ηθική βλάβη τους νοµιµοποιεί ενεργητικά προς άσκηση και παράσταση πολιτικής αγωγής στα ποινικά δικαστήρια 25. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συνοψίζοντας, γίνεται κατανοητό ότι το νέο άρθρο 5А παρά τις όποιες ασάφειες του και παρά το γεγονός ότι η ελευθερία της πληροφόρησης ήδη κατοχυρωνόταν µε τις ισχύουσες,αυξηµένης τυπικής ισχύος,διατάξεις(14 παρ.1 του Συντ.,10 παρ.1 ΕΣ Α και 19 παρ.2 ΣΑΠ )εισάγει σηµαντικές καινοτοµίες στο χώρο του συνταγµατικού δικαίου.οι σηµαντικότερες από αυτές είναι η κατοχύρωση του δικαιώµατος συµµετοχής στην <<Κοινωνία της Πληροφορίας>> και της ελεύθερης πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά,που καταδεικνύουν την προσαρµογή του αναθεωρητικού νοµοθέτη στις ραγδαίες εξελίξεις στο χώρο των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορίας(κυρίως µε την κυριαρχία του διαδικτύου στο χώρο της επικοινωνίας και της διακίνησης πληροφοριών).όλα αυτά,σε συνδιασµό και µε τον καθορισµό ορίων στην άσκηση του δικαιώµατος 25.Ζήση Σωτ. Φασούλα,αρχείο νοµολογίας Ν 2003 σελ.162-163 του 5А του Συντ.,δεδοµένου ότι η άµεση και ανεξέλεγκτη διάδοση πληροφοριών µπορεί σε ορισµένες περιπτώσεις να θέσει σε κίνδυνο άλλα συνταγµατικά δικαιώµατα και ζωτικά συµφέροντα του κοινωνικού συνόλου(προσωπικά δεδοµένα,ιδιωτικό βίο),καθιστούν την ύπαρξη του άρθρου 5A ιδιαίτερα 21
σηµαντική,αν και δε λείπουν οι απόψεις που θεωρούν την ύπαρξή του περιττή όπως ειπώθηκε παραπάνω. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Α ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ-ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΑΘΗΝΑ 2004 2.ΖΗΣΗ ΦΑΣΟΥΛΑ ΑΡΧΕΙΟ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ Ν 2003 3.ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΣ Κ.ΜΙΑ ΒΕΒΑΙΩΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ.ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ,ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2000 4.ΒΙ ΑΛΗ Τ.ΝΕΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ:ΕΝΑΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ, ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ,ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2001 5.ΛΙΛΙΑΝ ΜΗΤΡΟΥ,ΤΟ ΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ.ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ,ΑΘΗΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2002 6.ΤΑΚΗΣ Α.,ΚΟΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ,ΝΟΒ 2002 7.Π.. ΑΓΤΟΓΛΟΥ,ΣΥΝΤΑΓΜΑΤ.-ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩ..ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ,ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 2002 8.Π.. ΑΓΤΟΓΛΟΥ,ΑΤΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Α,ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΑΝΤ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ,ΑΘΗΝΑ-ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2001 9.ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ Ι., ΙΚΑΙΟ ΚΑΙ INTERNET-ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ,ΕΚ. Π.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΑΘΗΝΑ 2003 22
23