Directorate-General for Education and Culture Eurybase The Information Database on Education Systems in Europe Οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα 2007/08 European Commission
1. Πολιτική, Κοινωνική και Οικονομική Κατάσταση 1 1.1. Ιστορική Επισκόπηση 1 1.2. Εκτελεστική και Νομοθετική Εξουσία 1 1.3. Θρησκεία 1 1.4. Γλώσσα του Κράτους και Άλλες Μειονοτικές Γλώσσες 2 1.5. Δημογραφικά Στοιχεία 2 1.6. Οικονομία 2 1.7. Στατιστικά Στοιχεία 3 1.7.1. Βασικά μακροοικονομικά μεγέθη 3 1.7.2. Ρυθμός ανάπτυξης 4 1.7.3. Ποσοστό εργατικού δυναμικού στο σύνολο του πληθυσμού ανά επίπεδο 4 εκπαίδευσης 1.7.4. Ποσοστό ανέργων στο σύνολο του εργατικού δυναμικού ανά επίπεδο 5 εκπαίδευσης 1.7.5. Αστικός και αγροτικός πληθυσμός της Ελλάδας 5 1.7.6. Μετανάστευση: Αλλοδαποί στην Ελλάδα 6 2. Γενική Οργάνωση του Εκπαιδευτικού Συστήματος και της Διοίκησης της Εκπαίδευσης 7 2.1. Ιστορική επισκόπηση 7 2.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 8 2.3. Θεμελιώδεις Αρχές και Βασική Νομοθεσία 9 2.4. Γενική Δομή και Βαθμίδες της Εκπαίδευσης 10 2.5. Υποχρεωτική Εκπαίδευση 11 2.6. Γενική Διοίκηση 12 2.6.1. Γενική Διοίκηση σε Εθνικό Επίπεδο 12 2.6.1.1. Διοίκηση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε Εθνικό 14 Επίπεδο 2.6.1.2. Διοίκηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε Εθνικό Επίπεδο 14 2.6.2. Γενική Διοίκηση σε Επίπεδο Περιφέρειας 14 2.6.2.1. Γενική Διοίκηση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε 15 Επίπεδο Περιφέρειας 2.6.2.2. Διοίκηση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε 15 Νομαρχιακό Επίπεδο 2.6.2.3. Διοίκηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε Νομαρχιακό Επίπεδο 15 2.6.3. Γενική Διοίκηση σε Τοπικό Επίπεδο 15 2.6.3.1. Διοίκηση της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε Τοπικό 16 Επίπεδο 2.6.3.2. Διοίκηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε Τοπικό Επίπεδο 16 2.6.4. Όργανα Διοίκησης και Διαχείρισης των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων 16 2.6.4.1. Όργανα Διοίκησης των Σχολικών Μονάδων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης 16 2.6.4.2. Όργανα Διοίκησης των Σχολικών Μονάδων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 17 2.6.4.3. Όργανα Διοίκησης των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης 17 2.7. Εσωτερική και Εξωτερική Εποπτεία 18 2.7.1. Εσωτερική Εποπτεία 18 2.7.2. Συμμετοχή των Κοινωνικών Φορέων στην Εκπαίδευση 18 2.7.2.1. Συμμετοχή των Κοινωνικών Φορέων στην Πρωτοβάθμια και 18 Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 2.8. Τρόποι Χρηματοδότησης της Εκπαίδευσης 19 2.8.1. Χρηματοδότηση και Προϋπολογισμός της Προσχολικής Αγωγής και της 20 Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης 2.8.2. Χρηματοδότηση και Προϋπολογισμός της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 20 2.8.3. Χρηματοδότηση και Προϋπολογισμός της Ανώτατης Εκπαίδευσης 21 2.9. Στατιστικά Στοιχεία 22
2.9.1. Συνολικές πιστώσεις, 2005 2006 22 3. Προσχολική Εκπαίδευση 23 3.1. Ιστορική Επισκόπηση 23 3.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 24 3.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 24 3.4. Γενικοί Στόχοι 25 3.5. Γεωγραφική Κατανομή και Προσβασιμότητα 25 3.6. Προϋποθέσεις Εισαγωγής και Επιλογή Εκπαιδευτικού Ιδρύματος/ Κέντρου 25 Εκπαίδευσης 3.7. Οικονομική Ενίσχυση προς τις Οικογένειες των Μαθητών 26 3.8. Ηλικιακές Ομάδες και Κατάταξη των Μαθητών 26 3.9. Οργάνωση Χρόνου 26 3.9.1. Οργάνωση του Σχολικού έτους 27 3.9.2. Εβδομαδιαίο και Ημερήσιο Ωρολόγιο Πρόγραμμα 27 3.10. Αναλυτικό πρόγραμμα, Δραστηριότητες, Ώρες λειτουργίας σχολείου 27 3.11. Μέθοδος Διδασκαλίας και Διδακτικό Υλικό 27 3.12. Αξιολόγηση των Μαθητών 28 3.13. Μηχανισμοί Υποστήριξης 28 3.14. Ιδιωτικός Τομέας 28 3.15. Εναλλακτικά Οργανωτικά Σχήματα και Εναλλακτικές Δομές 29 3.16. Στατιστικά Στοιχεία 29 3.16.1. Αριθμός σχολικών μονάδων Μαθητών Νηπιαγωγών 29 3.16.2. Κατανομή μαθητών κατά φύλο (δημόσιων και ιδιωτικών νηπιαγωγείων) 30 3.16.3. Αναλογία εκπαιδευτικών προς εκπαιδευόμενους 30 4. Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση 31 4.1. Ιστορική Επισκόπηση 31 4.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 32 4.2.1. Πολιτιστικά προγράμματα 32 4.2.2. Περιβαλλοντική εκπαίδευση 32 4.2.3. Αγωγή υγείας 32 4.2.4. Διδασκαλία πρώτης και δεύτερης ξένης γλώσσας 32 4.2.5. Ολοήμερα σχολεία 32 4.2.6. «ΔΕΠΠΣ» και «Ευέλικτη ζώνη» 33 4.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 33 4.4. Γενικοί Στόχοι 34 4.5. Γεωγραφική Κατανομή και Προσβασιμότητα 34 4.6. Προϋποθέσεις Εγγραφής και Επιλογή Σχολείων 34 4.7. Οικονομική Ενίσχυση προς τις Οικογένειες των μαθητών 35 4.8. Ηλικιακές Ομάδες και Κατάταξη των Μαθητών 35 4.9. Oργάνωση Σχολικού Χρόνου 35 4.9.1. Oργάνωση του Σχολικού Ετους 35 4.10. Αναλυτικό Πρόγραμμα, Μαθήματα, Σύνολο Ωρών 36 4.11. Μέθοδοι Διδασκαλίας και Διδακτικό Υλικό 38 4.12. Αξιολόγηση Μαθητών 38 4.12.1. Σκοπός και Ρόλος της Αξιολόγησης των Μαθητών 39 4.12.2. Μέθοδοι Αξιολόγησης του Μαθητών 39 4.12.3. Κλίμακα Αξιολόγησης 40 4.13. Πρόοδος των Μαθητών 40 4.14. Πιστοποίηση 40 4.15. Eκπαιδευτική Καθοδήγηση 40
4.16. Ιδιωτική Εκπαίδευση 41 4.17. Οργανωτικές Παραλλαγές και Εναλλακτικές δομές 41 4.17.1. Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης 41 4.17.2. Μειονοτικά Σχολεία 41 4.17.3. Πειραματικά Σχολεία 42 4.17.4. Σχολεία Ειδικής Αγωγής 42 4.17.5. Προπαρασκευαστικά μαθήματα Μουσικής Αγωγής 42 4.18. Στατιστικά Στοιχεία 42 4.18.1. Αριθμός σχολικών μονάδων μαθητών εκπαιδευτικών 43 5. Δευτεροβάθμια και Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση 44 5.1. Ιστορική Επισκόπηση 45 5.1.1. Ιστορική Επισκόπηση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 45 5.1.2. Μετα-Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Μετα-Δευτεροβάθμια Επαγγελματική 46 Κατάρτιση 5.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 46 5.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 50 5.3.1. Νομοθετικό Πλαίσιο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 50 5.3.2. Μετα-Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Μετα-Δευτεροβάθμια Επαγγελματική 50 Εκπαίδευση 5.4. Γενικοί Στόχοι 50 5.4.1. Γενική Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 50 5.4.2. Επαγγελματική Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 51 5.4.3. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 51 5.4.4. Επαγγελματική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 51 5.4.5. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση 52 5.5. Τύποι Ιδρυμάτων 52 5.5.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 52 5.5.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικό Λύκειο 52 5.5.3. Επαγγελματικά Λύκεια -ΕΠΑ.Λ / Επαγγελματικές Σχολές ΕΠΑΣ / Τεχνικά 52 Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια ΤΕΕ 5.5.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση - IEK 53 5.6. Γεωγραφική Κατανομή Σχολικών Μονάδων και Δυνατότητες Πρόσβασης 53 5.6.1. Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση : Γυμνάσια - Γενικά Λύκεια - Επαγγελματικά Λύκεια 53 - ΕΠΑ.Λ - Επαγγελματικές Σχολές - ΕΠΑ.Σ 5.6.2. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση 54 5.7. Προϋποθέσεις Εγγραφής και Επιλογή Σχολικής Μονάδας 54 5.7.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 54 5.7.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Γενικό Λύκειο 54 5.7.3. Επαγγελματικά Λύκεια-ΕΠΑ.Λ / Επαγγελματικές σχολές-επα.σ. / Τεχνικά 54 Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια-ΤΕΕ 5.7.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση IEK 55 5.8. Έξοδα Εγγραφής και Παρακολούθησης 55 5.9. Οικονομική Ενίσχυση των μαθητών 55 5.10. Ηλικιακές Ομάδες και Κατάταξη των Μαθητών 56 5.10.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 56 5.10.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Γενικό Λύκειο. 56 5.10.3. Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ) 56 5.10.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση IEK 56 5.11. Εξειδίκευση Σπουδών 56 5.11.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 56 5.11.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - γενικό λύκειο 57
5.11.3. Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ) / Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ) 57 5.11.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση - IEK 58 5.12. Οργάνωση του Σχολικού Χρόνου 58 5.12.1. Οργάνωση του Σχολικού Έτους 58 5.12.2. Εβδομαδιαίο και Ημερήσιο Πρόγραμμα 58 5.13. Αναλυτικό Πρόγραμμα, Μαθήματα, Αριθμός Ωρών Διδασκαλίας 59 5.13.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 61 5.13.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικό Λύκειο 62 5.13.2.1. Ημερήσιο Γενικό Λύκειο 62 5.13.2.2. Εσπερινό Γενικό Λύκειο 67 5.13.2.3. Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη 67 5.13.3. Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια - TEE / Επαγγελματικά Λύκεια- 67 ΕΠΑ.Λ. 5.13.3.1. Εσπερινά Επαγγελματικά Λύκεια ΕΠΑ.Λ 68 5.13.3.2. Πρόσθετη διδακτική στήριξη στα Επαγγελματικά Λύκεια ΕΠΑ.Λ - 68 Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια-ΤΕΕ 5.13.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση - IEK 68 5.14. Μέθοδοι Διδασκαλίας και Διδακτικό Υλικό 69 5.14.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 69 5.14.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικό λύκειο 69 5.14.3. Επαγγελματικά Λύκεια ΕΠΑΛ / Επαγγελματικές Σχολές ΕΠΑΣ 70 5.14.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση IEK 70 5.15. Αξιολόγηση των Μαθητών 70 5.15.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Γυμνάσιο 71 5.15.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση γενικό λύκειο 71 5.15.3. Επαγγελματικά Λύκεια ΕΠΑΛ 73 5.15.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση - IEK 74 5.16. Πρόοδος των Μαθητών 74 5.16.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 74 5.16.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση γενικό λύκειο 75 5.16.3. Επαγγελματικό Λύκειο ΕΠΑ.Λ 75 5.16.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση IEK 76 5.17. Πιστοποίηση 76 5.17.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 76 5.17.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Γενικό Λύκειο 76 5.17.3. Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια - ΤEE / Επαγγελματικά Λύκεια 77 ΕΠΑ.Λ / Επαγγελματικές Σχολές - ΕΠΑ.Σ. 5.17.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση ΙΕΚ 77 5.18. Εκπαιδευτική Συμβουλευτική / Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας, Σχέσεις 77 Εκπαίδευσης / Απασχόλησης 5.18.1. Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο 78 5.18.2. Γενική μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικό Λύκειο 78 5.18.3. Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια - TEE / Επαγγελματικά Λύκεια ΕΠΑ.Λ. 78 / Επαγγελματικές Σχολές ΕΠΑ.Σ Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια) - TEE 5.18.4. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση IEK 79 5.19. Ιδιωτική Εκπαίδευση 80 5.20. Οργανωτικές Παραλλαγές και Εναλλακτικές Δομές 80 5.20.1. Εκκλησιαστικά Σχολεία, Εκκλησιαστικά Ινστιτούτα Επαγγελματικής 80 Εκπαίδευσης (Ε.Ι.Ε.Κ) και Ανώτερες Εκκλησιαστικές Σχολές (Α.Ε.Σ.) 5.20.2. Μειονοτικά Σχολεία 81 5.20.3. Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης 81
5.20.4. Μουσικά Σχολεία 82 5.20.5. Καλλιτεχνικά Σχολεία 82 5.20.6. Τμήματα Aθλητικής Διευκόλυνσης Γυμνασίου (Τ.Α.Δ.) και Ειδικά Τμήματα 84 Αθλητικής Διευκόλυνσης Λυκείου (Ε.Τ.Α.Δ.) 5.20.7. Πειραματικά Σχολεία 84 5.20.8. Σχολεία Ειδικής Αγωγής 84 5.20.9. Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας ΣΔΕ 84 5.21. Στατιστικά Στοιχεία 85 5.21.1. Υποχρεωτική και μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γυμνάσιο, 85 Ενιαίο Λύκειο, ΤΕΕ, ΕΠΑ.Λ και Εναλλακτικές Εκπαιδευτικές Δομές 5.21.1.1. Αριθμός σχολικών μονάδων μαθητών εκπαιδευτικών στην 85 Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Γυμνάσια) 5.21.1.2. Αναλογία εκπαιδευτικών προς εκπαιδευόμενους στο Γυμνάσιο 85 5.21.1.3. Αριθμός Σχολικών μονάδων στη μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια 85 Εκπαίδευση 5.21.1.4. Αριθμός μαθητών στη μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 86 5.21.1.5. Αριθμός εκπαιδευτικών στη μη Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 86 5.21.1.6. Αναλογία εκπαιδευτικών προς εκπαιδευόμενους στο Ενιαίο Λύκειο 86 5.21.1.7. Αναλογία εκπαιδευτικών προς εκπαιδευόμενους στα ΤΕΕ/ΕΠΑΛ 86 5.21.1.8. Μουσικά Σχολεία (Γυμνάσια Λύκεια) 87 5.21.1.9. Εκκλησιαστικά Σχολεία (Γυμνάσια Λύκεια) 87 5.21.2. Μετα-Δευτεροβάθμια μη-ανώτατη Εκπαίδευση ΙΕΚ 87 5.21.2.1. Δημόσια και Ιδιωτικά ΙΕΚ και Παραρτημάτων ανά περιφέρεια 87 6. Τριτοβάθμια Εκπαίδευση 89 6.1. Ιστορική Επισκόπηση 90 6.1.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 90 6.1.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 90 6.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 91 6.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 92 6.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 92 6.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 92 6.3.1. Πανεπιστημιακός Τομέας της Ανώτατης Εκπαίδευσης 92 6.3.2. Τεχνολογικός Τομέας της Ανώτατης Εκπαίδευσης 93 6.3.3. Ανώτερες Σχολές 93 6.4. Γενικοί Στόχοι 93 6.4.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 93 6.4.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 94 6.4.3. Μεταπτυχιακές Σπουδές 94 6.5. Τύποι Ιδρυμάτων 94 6.5.1. Τύποι Ιδρυμάτων στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 94 6.5.2. Τύποι Ιδρυμάτων στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 95 6.5.3. Ανώτερη Εκπαίδευση 95 6.6. Προϋποθέσεις Εισαγωγής στην Ανώτατη Εκπαίδευση 96 6.6.1. Προϋποθέσεις Εισαγωγής στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 96 6.6.2. Προϋποθέσεις Εισαγωγής στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 96 6.6.3. Επιλογή Υποψηφίων Ειδικών Κατηγοριών στην Ανώτατη Εκπαίδευση 98 6.6.4. Μετεγγραφές Φοιτητών της Ανώτατης Εκπαίδευσης 98 6.6.5. Προϋποθέσεις Εισαγωγής σε Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών 98 6.7. Έξοδα Εγγραφής και/ή Φοίτησης 99 6.8. Οικονομική Υποστήριξη των Φοιτητών 99 6.9. Οργάνωση του Ακαδημαϊκού Έτους 100
6.9.1. Οργάνωση του Ακαδημαϊκού Έτους στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 100 6.9.2. Οργάνωση του Ακαδημαϊκού Έτους στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή 101 Εκπαίδευση 6.9.3. Οργάνωση Ακαδημαϊκού Έτους στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών 101 6.10. Κλάδοι Σπουδών, Εξειδίκευση 102 6.11. Πρόγραμμα Σπουδών 102 6.11.1. Πρόγραμμα Σπουδών στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 102 6.11.2. Πρόγραμμα Σπουδών στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 103 6.11.3. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών 104 6.12. Μέθοδοι Διδασκαλίας 104 6.12.1. Μέθοδοι Διδασκαλίας στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 105 6.12.2. Μέθοδοι Διδασκαλίας στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 105 6.12.3. Μέθοδοι Διδασκαλίας στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών 105 6.13. Αξιολόγηση Φοιτητών 106 6.13.1. Αξιολόγηση των Φοιτητών στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 106 6.13.2. Αξιολόγηση των Φοιτητών στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 107 6.13.3. Αξιολόγηση των Φοιτητών στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών 107 6.14. Πρόοδος των Φοιτητών 107 6.14.1. Πρόοδος Φοιτητών στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 108 6.14.2. Πρόοδος των Φοιτητών στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 108 6.14.3. Πρόοδος των Φοιτητών στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών 109 6.15. Πιστοποίηση 109 6.15.1. Πιστοποίηση Σπουδών στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 110 6.15.2. Πιστοποίηση Σπουδών στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 110 6.15.3. Πιστοποίηση Μεταπτυχιακών Σπουδών 110 6.16. Εκπαιδευτική / Επαγγελματική Καθοδήγηση, Σχέσεις Εκπαίδευσης / 111 Απασχόλησης 6.16.1. Εκπαιδευτική / Επαγγελματική Καθοδήγηση, Σχέσεις Εκπαίδευσης / 111 Απασχόλησης στην Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 6.16.2. Εκπαιδευτική / Επαγγελματική Καθοδήγηση, Σχέσεις Εκπαίδευσης / 112 Απασχόλησης στην Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 6.16.3. Εκπαιδευτική / Επαγγελματική Καθοδήγηση, Σχέσεις Εκπαίδευσης / 112 Απασχόλησης στα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών 6.17. Ιδιωτική Εκπαίδευση 113 6.18. Οργανωτικές Παραλλαγές, Εναλλακτικές Δομές 113 6.18.1. Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση Γενικοί Στόχοι 113 6.18.2. Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση Προϋποθέσεις Εισαγωγής 113 6.18.3. Μέθοδοι Διδασκαλίας / Εποπτικά Μέσα 114 6.18.4. Προσφερόμενα Μαθήματα 114 6.19. Στατιστικά Στοιχεία 115 6.19.1. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 116 6.19.2. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 116 6.19.3. ΠΙΝΑΚΑΣ 3 116 6.19.4. ΠΙΝΑΚΑΣ 4 117 7. Διά Βίου Εκπαίδευση και Κατάρτιση για Νέους Αποφοίτους και Ενήλικες 118 7.1. Ιστορική Επισκόπηση 118 7.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 119 7.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 120 7.4. Γενικοί Στόχοι 123 7.5. Τύποι Ιδρυμάτων 124 7.5.1. Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας Σ.Δ.Ε. 124
7.5.2. Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων KEE 125 7.5.3. Σχολές Γονέων (Σχ.Γ.) 126 7.5.4. Κέντρο Δια Βίου Εκπαίδευσης Επιμόρφωσης Ενηλίκων από Απόσταση της 126 Γ.Γ.Ε.Ε. 7.5.5. Νομαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιμόρφωσης Ν.Ε.Λ.Ε. 127 7.5.6. Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) της Γ.Γ.Ε.Ε. 128 7.5.7. Κέντρο Μελετών Δια Βίου Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης της Γ.Γ.Ε.Ε. 128 7.5.8. Κέντρο Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης Εκπαιδευτών και Επιμορφωτών 128 Ενηλίκων της Γ.Γ.Ε.Ε. 7.5.9. Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων της Γ.Γ.Ε.Ε. 128 7.5.10. Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο ΕAΠ 130 7.6. Γεωγραφική Κατανομή και Πρόσβαση 130 7.7. Προϋποθέσεις Εγγραφής 131 7.8. Έξοδα Εγγραφής και/ή Φοίτησης 132 7.9. Οικονομική Υποστήριξη των Εκπαιδευομένων 132 7.10. Βασικοί Τομείς Εξειδίκευσης 132 7.11. Μέθοδοι Διδασκαλίας 132 7.12. Εκπαιδευτές/ Επιμορφωτές 133 7.13. Αξιολόγηση/Πρόοδος των Μαθητευομένων 133 7.14. Πιστοποίηση Σπουδών 134 7.15. Σχέσεις Εκπαίδευσης/Απασχόλησης 134 7.16. Ιδιωτική Εκπαίδευση 134 7.17. Στατιστικά Στοιχεία 135 7.17.1. Πίνακας 1 135 7.17.2. Πίνακας 2 135 7.17.3. Πίνακας 3 136 7.17.4. Πίνακας 4 137 7.17.5. Πίνακας 5 137 7.17.6. Πίνακας 6 138 7.17.7. Πίνακας 7 138 8. Εκπαιδευτικοί και Εκπαιδευτικό Προσωπικό 139 8.1. Αρχική Εκπαίδευση 139 8.1.1. Ιστορική Επισκόπηση 139 8.1.1.1. Προσχολικό Επίπεδο Εκπαίδευσης 139 8.1.1.2. Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 139 8.1.1.3. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 139 8.1.1.4. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 140 8.1.1.4.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 140 8.1.1.4.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 141 8.1.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 141 8.1.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 142 8.1.3.1. Προσχολικό Επίπεδο Εκπαίδευσης 142 8.1.3.2. Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 143 8.1.3.3. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 143 8.1.3.4. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 143 8.1.3.4.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 143 8.1.3.4.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 143 8.1.4. Ιδρύματα Εκπαίδευσης Μέθοδοι Εκπαίδευσης 144 8.1.4.1. Iδρύματα Εκπαίδευσης 144 8.1.4.1.1. Ιδρύματα εκπαίδευσης Νηπιαγωγών 144
8.1.4.1.2. Ιδρύματα Eκπαίδευσης Δασκάλων 144 8.1.4.1.3. Ιδρύματα Εκπαίδευσης Καθηγητών 144 8.1.4.2. Μέθοδοι Διδασκαλίας 145 8.1.5. Προϋποθέσεις Εγγραφής 145 8.1.5.1. Προϋποθέσεις Εγγραφής στα Ιδρύματα Εκπαίδευσης Νηπιαγωγών 145 8.1.5.2. Προϋποθέσεις Εγγραφής στα Ιδρύματα Εκπαίδευσης Δασκάλων 145 8.1.5.3. Προϋποθέσεις Εγγραφής στα Ιδρύματα Εκπαίδευσης Καθηγητών 146 8.1.6. Πρόγραμμα Σπουδών, Ειδικές Δεξιότητες, Κλάδοι Εξειδίκευσης 146 8.1.6.1. Προσχολικό και Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 146 8.1.6.2. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 146 8.1.7. Αξιολόγηση, Πιστοποίηση Τίτλων 146 8.1.7.1. Αξιολόγηση, Πιστοποίηση Τίτλων Σπουδών των Νηπιαγωγών 146 8.1.7.2. Αξιολόγηση, Πιστοποίηση Τίτλων Σπουδών των Δασκάλων 147 8.1.7.3. Αξιολόγηση, Πιστοποίηση Τίτλων Σπουδών των Καθηγητών 147 8.1.8. Εναλλακτικοί Τρόποι Εκπαίδευσης 147 8.2. Υπηρεσιακή Κατάσταση των Εκπαιδευτικών 147 8.2.1. Ιστορική Επισκόπηση 147 8.2.1.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 147 8.2.1.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 148 8.2.1.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 148 8.2.1.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 148 8.2.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 148 8.2.3. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 148 8.2.3.1. Προσχολικό και Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 148 8.2.3.2. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 149 8.2.3.3. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 149 8.2.3.3.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 149 8.2.3.3.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 149 8.2.4. Πολιτική Σχεδιασμού 149 8.2.5. Πρόσβαση στο Επάγγελμα, Διορισμός 150 8.2.5.1. Προσχολικό Επίπεδο Εκπαίδευσης 150 8.2.5.2. Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 151 8.2.5.3. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 152 8.2.5.4. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 152 8.2.5.4.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 153 8.2.5.4.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 154 8.2.6. Βαθμός των Εκπαιδευτικών 156 8.2.6.1. Προσχολικό και Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 157 8.2.6.2. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 157 8.2.6.3. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 157 8.2.6.3.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 157 8.2.6.3.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 158 8.2.7. Αναπληρώσεις 158 8.2.7.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 158 8.2.7.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 158 8.2.7.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 159 8.2.7.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 159 8.2.8. Υποστηρικτικά Μέτρα προς τους Εκπαιδευτικούς 159 8.2.8.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 159
8.2.8.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 160 8.2.8.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 160 8.2.8.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 160 8.2.9. Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών 161 8.2.9.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 161 8.2.9.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 161 8.2.9.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 161 8.2.9.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 161 8.2.10. Διαρκής Επιμόρφωση 161 8.2.11. Μισθοί Εκπαιδευτικών 164 8.2.11.1. Προσχολικό και Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 164 8.2.11.2. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 165 8.2.11.3. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 165 8.2.11.3.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 165 8.2.11.3.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 165 8.2.12. Ωρες Διδασκαλίας - Άδειες 166 8.2.12.1. Προσχολικό Επίπεδο Εκπαίδευσης 166 8.2.12.2. Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 166 8.2.12.3. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 167 8.2.12.4. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 167 8.2.12.4.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 167 8.2.12.4.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 168 8.2.13. Προαγωγή, Εξέλιξη 168 8.2.13.1. Προσχολικό και Πρωτοβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 168 8.2.13.2. Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 169 8.2.13.3. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 169 8.2.13.3.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 169 8.2.13.3.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 169 8.2.14. Μεταθέσεις 170 8.2.14.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 170 8.2.14.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 170 8.2.14.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 170 8.2.14.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 171 8.2.15. Απόλυση 171 8.2.15.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 171 8.2.15.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 171 8.2.15.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 171 8.2.15.2.2. Aνώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 172 8.2.16. Απόσυρση και Συνταξιοδότηση 172 8.2.16.1. Προσχολικό, Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Επίπεδο Εκπαίδευσης 172 8.2.16.2. Ανώτατο Επίπεδο Εκπαίδευσης 172 8.2.16.2.1. Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση 172 8.2.16.2.2. Ανώτατη Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση 173 8.3. Διοίκηση Σχολικής Μονάδας 173 8.3.1. Απαιτούμενα Προσόντα για το Διορισμό σε θέση Διευθυντή 173 8.3.2. Υπηρεσιακή Κατάσταση 173 8.4. Έλεγχος της ποιότητας της εκπαίδευσης 174 8.4.1. Απαιτούμενα Προσόντα για το Διορισμό σε Θέση Σχολικού Συμβούλου 174 8.4.2. Υπηρεσιακή Κατάσταση 175
8.5. Υπεύθυνος/οι Εκπαιδευτικής Στήριξης / Καθοδήγησης 176 8.6. Άλλο, μη Διδακτικό Προσωπικό 176 8.7. Στατιστικά Στοιχεία 177 8.7.1. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΝΑ ΤΥΠΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΒΑΘΜΙΔΑ 177 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ, 2004-2005 9. Αξιολόγηση των εκπαιδευτικών θεσμών και του εκπαιδευτικού συστήματος 178 9.1. Ιστορική Επισκόπηση 178 9.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 179 9.2.1. Τρέχοντες Προβληματισμοί σχετικά με την αξιολόγηση Σχολείων/Ιδρυμάτων 180 9.2.1.1. Τρέχοντες Προβληματισμοί σχετικά με την αξιολόγηση 180 Σχολείων/Ιδρυμάτων στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 9.2.1.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί σχετικά με την Αξιολόγηση Ιδρυμάτων στην 180 Ανώτατη Εκπαίδευση 9.2.1.3. Τρέχοντες Προβληματισμοί σχετικά με την Αξιολόγηση των Ιδρυμάτων 181 Τεχνικής- Επαγγελματικής Κατάρτισης 9.2.1.4. Τρέχοντες Προβληματισμοί σχετικά με την Αξιολόγηση του Συστήματος Δια 181 Βίου Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης 9.2.1.5. Τρέχοντες Προβληματισμοί σχετικά με την Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού 181 Συστήματος 9.3. Διοικητικό και Νομοθετικό Πλαίσιο 182 9.3.1. Διοικητικό και Νομοθετικό Πλαίσιο Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας 182 Εκπαίδευσης 9.3.1.1. Αξιολογούμενοι και Αξιολογητές σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία 182 9.3.2. Διοικητικό και Νομοθετικό Πλαίσιο της Ανώτατης Εκπαίδευσης 186 9.3.3. Διοικητικό και Νομοθετικό Πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης 186 9.4. Αξιολόγηση Σχολείων / Ιδρυμάτων 187 9.4.1. Σχολικές λειτουργίες υπό αξιολόγηση και αξιολογητές σχολικών μονάδων στην 187 Ελλάδα 9.4.2. Εσωτερική Αξιολόγηση 188 9.4.2.1. Πρωτοβάθμια /Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 188 9.4.2.2. Ανώτατη Εκπαίδευση 189 9.4.3. Εξωτερική Αξιολόγηση 189 9.4.3.1. Πρωτοβάθμια/Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 189 9.4.3.2. Ανώτατη Εκπαίδευση 189 9.4.4. Κοινή Αξιολόγηση 190 9.5. Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Συστήματος 190 9.6. Η εκπαιδευτική έρευνα σε σχέση με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος. 190 9.7. Στατιστικά Στοιχεία 191 9.7.1. Δομές της Γ.Γ.Ε.Ε. 191 9.7.1.1. Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας 191 9.7.1.2. Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων 192 9.7.1.2.1. Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευόμενους - 192 ποσοστιαία μεγέθη 9.7.1.3. Σχολές Γονέων 192 9.7.1.3.1. Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευόμενους-ποσοστιαία 192 μεγέθη 9.7.1.3.2. Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευτές-ποσοστιαία 193 μεγέθη 9.7.2. Αυτόνομα Προγράμματα της Γ.Γ.Ε.Ε. 193 9.7.2.1. Εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας σε μετανάστες. 193 9.7.2.1.1. Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευόμενους-ποσοστιαία 193 μεγέθη
9.7.2.1.2. Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευτές-ποσοστιαία 193 μεγέθη 9.7.2.2. Εκπαίδευση αγροτών για την ανάληψη δράσεων στον δευτερογενή και 194 τριτογενή τομέα της οικονομίας. 9.7.2.2.1. Αποτίμηση του προγράμματος από τους εκπαιδευόμενους-ποσοστιαία 194 μεγέθη 10. Ειδική Εκπαιδευτική Στήριξη και Ειδική Αγωγή 195 10.1. Ιστορική Επισκόπηση 195 10.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 196 10.3. Προσδιορισμός και Διάγνωση των Ομάδων-Στόχων 197 10.3.1. Ειδική Αγωγή 197 10.3.2. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 197 10.3.3. Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη και Ενισχυτική Διδασκαλία 197 10.4. Οικονομική Υποστήριξη στις Οικογένειες των Μαθητών 197 10.4.1. Προσχολική Εκπαίδευση 198 10.4.2. Υποχρεωτική Εκπαίδευση 198 10.4.3. Περίοδος Μετάβασης από την Εκπαίδευση στην Επαγγελματική 198 Αποκατάσταση 10.5. Ειδική Υποστήριξη στο πλαίσιο του κοινού Εκπαιδευτικού Συστήματος 198 10.5.1. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 199 10.5.1.1. Ειδική Αγωγή 199 10.5.1.2. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 200 10.5.1.3. Ενισχυτική Διδασκαλία 200 10.5.2. Γενικοί Στόχοι 201 10.5.2.1. Ειδική Αγωγή 201 10.5.2.2. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 201 10.5.2.3. Ενισχυτική Διδασκαλία 201 10.5.3. Ειδικά Μέτρα Υποστήριξης Μαθητών 201 10.5.3.1. Ειδική Αγωγή 201 10.5.3.2. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Τάξεις Υποδοχής Ι και ΙΙ 202 10.5.3.3. Ενισχυτική Διδασκαλία 202 10.6. Ειδική Εκπαιδευτική Υποστήριξη 202 10.6.1. Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 204 10.6.1.1. Ειδική Αγωγή 204 10.6.1.2. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 204 10.6.1.3. Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη 204 10.6.2. Γενικοί Στόχοι 205 10.6.2.1. Ειδική Αγωγή 205 10.6.2.2. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση 205 10.6.2.3. Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη 205 10.6.3. Γεωγραφική Κατανομή και Πρόσβαση 205 10.6.4. Προϋποθέσεις Εγγραφής και Επιλογή Σχολείου 205 10.6.4.1. Επιλογή Σχολείου 206 10.6.5. Κατηγορίες Ηλικιών και Ομαδοποίηση Μαθητών 206 10.6.6. Oργάνωση του Σχολικού Έτους 206 10.6.7. Αναλυτικό Πρόγραμμα, Μαθήματα 207 10.6.8. Μέθοδοι Διδασκαλίας και Εποπτικά Μέσα 213 10.6.9. Πρόοδος των Μαθητών 213 10.6.10. Εκπαιδευτική / Επαγγελματική Καθοδήγηση, Σχέσεις Εκπαίδευσης / 214 Απασχόλησης 10.6.11. Πιστοποίηση Σπουδών 215
10.6.12. Ιδιωτική Εκπαίδευση 215 10.7. Ειδικά Μέτρα για Παιδιά/Μαθητές Μεταναστών/Παλιννοστούντων 215 10.7.1. Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση των Παλιννοστούντων και των Αλλοδαπών 216 Μαθητών 10.7.1.1. Στόχοι του Προγράμματος 216 10.7.1.2. Υλοποίηση του Προγράμματος 216 10.7.2. Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων 216 10.7.2.1. Στόχοι του Προγράμματος για την Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων 216 10.7.2.2. Εφαρμογή του Προγράμματος για την Εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων 217 10.7.3. Πρόγραμμα για την Εκπαίδευση Τσιγγανοπαίδων 217 10.7.3.1. Στόχοι του Προγράμματος 217 10.7.3.2. Εφαρμογή του Προγράμματος για την Εκπαίδευση Τσιγγανοπαίδων 218 10.8. Στατιστικά Στοιχεία 218 10.8.1. Στατιστικά στοιχεία αναφορικά με την Ειδική Αγωγή 218 10.8.1.1. Διάρθρωση του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού κατά κλάδο 218 10.8.1.2. Στατιστικά στοιχεία Ειδικής Αγωγής έτους 2004-2005 219 10.8.1.3. Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής 220 10.8.2. Στατιστικά στοιχεία που αφορούν στους Τσιγγανόπαιδες, τους ημεδαπούς, 220 τους αλλοδαπούς και τους παλλινοστούντες 10.8.2.1. Τσιγγανόπαιδες 221 10.8.2.2. Κατανομή των ημεδαπών, αλλοδαπών και των παλλινοστούντων 221 μαθητών στις Σχολικές Μονάδες όλων των βαθμίδων (2004/2005) 10.8.3. Στατιστικά στοιχεία αναφορικά με την Ενισχυτική Διδασκαλία και την 221 πρόσθετη διδακτική στήριξη 10.8.3.1. Συγκεντρωτικός πίνακας συμμετοχής μαθητών στην ενισχυτική 221 διδασκαλία Γυμνασίου κατά τα έτη 2002-2003, 2003-2004, 2004-2005 και 2005-2006 10.8.3.2. Συγκριτικά στοιχεία πρόσθετης διδακτικής στήριξης κατά τα έτη 2002-222 2003, 2003-2004, 2004-2005 και 2005-2006. 11. Η Ευρωπαϊκή και Διεθνής Διάσταση στην Εκπαίδευση 223 11.1. Ιστορική Επισκόπηση 223 11.2. Τρέχοντες Προβληματισμοί 223 11.3. Αρχές της Εθνικής Πολιτικής / Ειδικό Νομοθετικό Πλαίσιο 224 11.4. Εθνικά Προγράμματα και Εθνικές Πρωτοβουλίες 225 11.4.1. Διμερή Προγράμματα και Διμερείς Πρωτοβουλίες 225 11.4.2. Πολυμερή Προγράμματα και Πολυμερείς Πρωτοβουλίες 225 11.4.3. Άλλα Εθνικά Προγράμματα και Πρωτοβουλίες 228 11.5. Ευρωπαϊκή/Διεθνής Διάσταση μέσω του Εθνικού Αναλυτικού Προγράμματος 230 11.5.1. Προσχολική Αγωγή 231 11.5.2. Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση 231 11.5.3. Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 231 11.5.3.1. Γενική Κατώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Γυμνάσιο 232 11.5.3.2. Ανώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικό λύκειο και ΤΕΕ 232 11.5.3.2.1. Γενική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Γενικό λύκειο 232 11.5.3.2.2. Τεχνική-Επαγγελματική Ανώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - Τ.Ε.Ε. 235 11.5.4. Ανώτατη Εκπαίδευση 236 11.5.5. Εκπαίδευση ενηλίκων 236 11.5.6. Κατάρτιση Εκπαιδευτικών 237 11.6. Κινητικότητα και Ανταλλαγές 237 11.6.1. Κινητικότητα και Ανταλλαγές Μαθητών/Φοιτητών 238 11.6.1.1. Κινητικότητα και Ανταλλαγές Μαθητών 238
11.6.1.2. Κινητικότητα και Ανταλλαγές Φοιτητών 239 11.6.1.3. Aναγνώριση Σπουδών στο Εξωτερικό 241 11.6.1.4. Αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων 241 11.6.2. Κινητικότητα και Ανταλλαγές του Εκπαιδευτικού και Ακαδημαϊκού 242 Προσωπικού 11.6.3. Κινητικότητα εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων στην εκπαίδευση ενηλίκων 243 11.7. Στατιστικά Στοιχεία 243 11.7.1. Προτεινόμενος από το ΥΠΕΠΘ αριθμός Ελλήνων υποψηφίων υποτρόφων 243 ανά χώρα κατά το έτος 2005-2006 11.7.2. Υποτροφίες από κληροδοτήματα, 2005-06 244 11.7.3. ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ 245 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ERASMUS», ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ, 2003/2004, 2004/2005 11.7.4. Εισερχόμενοι φοιτητές για τα εντατικά μαθήματα γλώσσας 247 11.7.5. Εξερχόμενοι φοιτητές για τα εντατικά μαθήματα γλώσσας 247 11.7.6. ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ 248 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ERASMUS», ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ, 2003-2004, 2004/2005 11.7.7. ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ 250 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «SOCRATES», ΑΝΑ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ, 2003-2004, 2004/2005
1. Πολιτική, Κοινωνική και Οικονομική Κατάσταση 1.1. Ιστορική Επισκόπηση Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Το ισχύον Σύνταγμα της χώρας εγκρίθηκε από τη Βουλή τον Ιούνιο του 1975 και αναθεωρήθηκε στη συνέχεια το 1985 και το 2001 ως έχει σήμερα. Στις 12 Ιουνίου 1975 η Ελλάδα υπέβαλε αίτηση για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και στις 28 Μαΐου 1979 υπογράφτηκε στην Αθήνα η Πράξη Προσχώρησης της χώρας. Την 1η Ιανουαρίου 2002 η Ελλάδα εντάχθηκε στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 51 ιδρυτικών μελών του ΟΗΕ από το 1945. Ανήκει επίσης στο ΝΑΤΟ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον ΟΑΣΕ, τον ΟΟΣΑ, τη ΔΕΕ. Έχει συνάψει πληθώρα διμερών και πολυμερών συμφωνιών και ως μέλος της ΕΕ μετέχει σε όλα τα fora συνεργασίας της Ένωσης με άλλες ηπείρους. 1.2. Εκτελεστική και Νομοθετική Εξουσία Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η νομοθετική εξουσία ασκείται κυρίως από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενώ η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση, η οποία οφείλει να απολαμβάνει της εμπιστοσύνης της Βουλής. Η Διοίκηση του Κράτους οργανώνεται κατά το αποκεντρωτικό σύστημα και διαιρείται σε Κεντρικές και Περιφερειακές Υπηρεσίες. Οι κεντρικές υπηρεσίες είναι αρμόδιες για τη γενική κατεύθυνση, καθώς και το συντονισμό και τον έλεγχο των περιφερειακών. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), των οποίων την πρώτη βαθμίδα αποτελούν οι Δήμοι και τη δεύτερη βαθμίδα αποτελούν οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. Η εκπαιδευτική πολιτική στην Ελλάδα ασκείται κατ εξοχήν από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΕΠΘ), το οποίο συνεπικουρείται στο έργο του από αρκετούς, εποπτευόμενους από το ΥΠΕΠΘ, φορείς με εξειδικευμένη αποστολή και δράση. Στο πλαίσιο του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος λειτουργούν παράλληλα και άλλες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, οι οποίες προσφέρονται και είναι υπό την εποπτεία και άλλων Υπουργείων. Ιδρύματα: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠΕΠΘ) 1.3. Θρησκεία Οι σχέσεις πολιτείας και θρησκευτικών κοινοτήτων στην Ελλάδα καθορίζονται από το Σύνταγμα, τους εκτελεστικούς νόμους και τις διεθνείς συμβάσεις. Δεν υπάρχει νομικός διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδας (Μέρος Α, Τμήμα Β, Άρθρο 3) επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού. Το Ελληνικό Σύνταγμα επίσης ορίζει (Μέρος Β, Άρθρο 13) ότι: 1) η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη, 2) η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις καθενός, 3) κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων, 4) οι λειτουργοί όλων των www.eurydice.org 1
γνωστών θρησκειών υπόκεινται στην ίδια εποπτεία της πολιτείας και στις ίδιες υποχρεώσεις απέναντί της, όπως και οι λειτουργοί της επικρατούσας θρησκείας. 1.4. Γλώσσα του Κράτους και Άλλες Μειονοτικές Γλώσσες Η επίσημη γλώσσα του ελληνικού κράτους είναι η ελληνική, η οποία χρησιμοποιείται σε όλη την επικράτεια και σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Η μουσουλμανική μειονότητα, η οποία αποτελεί το 1/3 του πληθυσμού της Θράκης, αριθμεί περί τα 100.000 μέλη, τα οποία είναι τουρκικής (50%), πομακικής (35%) και αθιγγανικής (15%) καταγωγής. Για την προαναφερθήσα μουσουλμανική μειονότητα λειτουργούν μειονοτικά σχολεία, στα οποία η διδασκαλία των μαθημάτων γίνεται στην τουρκική και παράλληλα στην ελληνική γλώσσα. 1.5. Δημογραφικά Στοιχεία Η Ελλάδα βρίσκεται στο νοτιότατο άκρο της ηπειρωτικής Ευρώπης και καλύπτει έκταση 131.957 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδας (ΕΣΥΕ), βασιζόμενα στην απογραφή του 2001, ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 10.934.080 κατοίκους. Από αυτούς 5,41 εκ. (49,51%) είναι άνδρες και 5,52 εκ. (50,49%) είναι γυναίκες. Ο υπολογιζόμενος πληθυσμός της χώρας στο μέσο του έτους 2006 ανέρχεται σε 11.148.533 κατοίκους. Σύμφωνα με τους πίνακες επιβίωσης του έτους 2006 της ΕΣΥΕ, η προσδοκώμενη ζωή κατά τη γέννεση ανέρχεται σε 77,1 έτη για τους άνδρες και σε 82,0 έτη, αντιστοίχως, για τις γυναίκες. Τις τελευταίες δεκαετίες η ποσοστιαία συμμετοχή της ηλικιακής ομάδας 0-14 στο συνολικό πληθυσμό μειώνεται, ενώ αντίθετα αυξάνεται η ποσοστιαία συμμετοχή της ηλικιακής ομάδας άνω των 65 χρονών. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η δομή του πληθυσμού κατά ομάδες ηλικιών θα είναι τις επόμενες δεκαετίες αρκετά διαφορετική εξαιτίας των δυσμενών δημογραφικών αλλαγών και των τάσεων υπογεννητικότητας και γήρανσης του πληθυσμού. Συγκεκριμένα το 2050 η ηλικιακή ομάδα 0-14 εκτιμάται ότι θα έχει μειωθεί από 15,3% το 2000 σε 12,1%, ενώ εκείνη των 65 ετών και άνω θα αποτελεί το 31,1% του συνολικού πληθυσμού το 2050 από το 16,6% το 2000. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εξακολουθεί να ζει στις μεγάλες πόλεις. Συγκεκριμένα, στο πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας ζει περίπου το 27,6% του υπολογιζόμενου πληθυσμού της χώρας και στα πολεοδομικά συγκροτήματαθεσσαλονίκης και Πατρών κατοικούν περίπου το 7,3% και 1,7% του συνολικού πληθυσμού, αντίστοιχα. Ένα ενδιαφέρον επίσης στοιχείο στη δημογραφική εικόνα της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια αποτελεί η εκτεταμένη μεταναστευτική ροή προς την χώρα, η οποία εντοπίζεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και αφορά κυρίως οικονομικούς μετανάστες από τα Βαλκάνια, τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και ευρύτερα την Ανατολική Ευρώπη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, ο αριθμός των μεταναστών ανερχόταν σε 761.813 άτομα, τα περισσότερα των οποίων διαμένουν στα αστικά κέντρα. Επεξήγηση: Τα πληθυσμιακά στοιχεία αναφέρονται στο «μόνιμο πληθυσμό». Υπάρχει και ο «πραγματικός πληθυσμός» που ανέρχεται σε 10.964.020 κατοίκους. Από αυτούς 5.427.682 (49,50%) είναι άνδρες και 5.536.338 (50,50%) γυναίκες. Ιδρύματα: Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας (ΕΣΥΕ) 1.6. Οικονομία Βασικοί στόχοι της οικονομικής πολιτικής της Ελλάδας αποτελούν: H δημοσιονομική εξυγίανση. Η ανταγωνιστική οικονομία. www.eurydice.org 2
Η ταχύτερη αύξηση της παραγωγικότητας. Η αύξηση της απασχόλησης και η μείωση της ανεργείας. Η ενίσχυση των επενδύσεων και η προσέλκυση ξένων επενδυτών. Η διατήρηση και ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής. Η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας. Η τόνωση της επιχειρηματικότητας. Η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Ειδικότερα, το έτος 2006 ήταν η πρώτη φορά από την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, που το ελληνικό έλλειμμα έπεσε κάτω από το όριο του 3% που θέτει η Ε.Ε. Για το έτος 2008, το αντίστοιχο όριο αναμένεται να φτάσει στο 1,6% του ΑΕΠ. Παράλληλα, η Ελλάδα διατήρησε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης παρά τις ιδιαίτερες υψηλές τιμές του πετρελαίου, τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της ευρωζώνης και το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων, μετά τους οποίους πολλοί ανέμεναν ύφεση στην οικονομία, λόγω του σημαντικού περιορισμού των δαπανών του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Η παραγωγικότητα της εργασίας στην ελληνική οικονομία, δηλ. η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (μ.σ.α.δ.) ανά απασχολούμενο, ως προς το μέσο όρο της Ευρωζώνης, ανέρχεται στο 91,4%, ο μέσος πραγματικός ακαθάριστος μισθός ανέρχεται στο 92,9% και το κατά κεφαλή ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στο 85,9%. Σημειώνεται ότι ο πραγματικός ακαθάριστος μισθός αυξήθηκε το 2005 κατά 2,9%, έναντι στασιμότητας στην ευρωζώνη και το πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 3,2% αντίστοιχα, έναντι 0,7% στην ευρωζώνη. Σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΣΥΕ, η συνολική απασχόληση το 2005 αυξήθηκε κατά 1,8% και οι απασχολούμενοι μισθωτοί αυξήθηκαν με ρυθμό 1,7%, με αποτέλεσμα τη μείωση του ποσοστού ανεργίας από 10,5% κατά μέσο όρο το 2004, στο 9,9%. Επίσης, οι συνολικές επενδύσεις αυξήθηκαν το 2006 κατά 12,7% σε σχέση με το 2005, συμβάλλοντας κατά 76,7% στο ρυθμό ανάπτυξης, ειδικότερα, το 2006 οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην Ελλάδα σχεδόν εννιαπλασιάστηκαν σε σχέση με το 2005, καθώς ανήλθαν σε 4,3 δισ. ευρώ έναντι 488 εκατ. το 2005. Τέλος, σημαντική αύξηση παρατηρείται και στον τομέα των εξαγωγών, με την πορεία ανάπτυξής του να σημειώνει άνοδο της τάξης του 34,4% κατά την τριετία 2004-2006. Αξίζει να σημειωθεί ότι η άνοδος που παρατηρείται στις εξαγωγές τα τελευταία χρόνια είναι ταχύτερη από τον ρυθμό ανάπτυξης του ονομαστικού ΑΕΠ. Το 2005 οι εξαγωγές έφτασαν στο 8% του ΑΕΠ, το 2006 στο 8,8% και το 2007 στο 9,8% του ΑΕΠ. σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat (Οκτώβριος 2007). Βιβλιογραφία: Εκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Βιβλιογραφία: Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (2006-2009) Ιδρύματα: Γενική Γραμματεία Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδας (ΕΣΥΕ) Ιδρύματα: Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών 1.7. Στατιστικά Στοιχεία Βιβλιογραφία: Στατιστική Επετηρίδα, 2004, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος 1.7.1. Βασικά μακροοικονομικά μεγέθη www.eurydice.org 3
Κατά κεφαλή μεγέθη (σε τρέχουσες τιμές) 2005 2006 2007 Συνολικός πληθυσμός στο μέσο του έτους 11.103.929 11.148.533 11.171.740 (*) Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε αγοραίες τιμές 17.886 19.194 19.397 Ακαθάριστο εθνικό εισόδημα σε αγοραίες τιμές 17.527 18.844 18.903 Καθαρό εθνικό εισόδημα σε αγοραίες τιμές 15.578 16.773 16.698 Καθαρό εθνικό διαθέσιμο εισόδημα 15.562 16.764 16.533 (*) Προσωρινή εκτίμηση του μόνιμου πληθυσμού την 1/1 Πηγή: ΕΣΥΕ, 2007 1.7.2. Ρυθμός ανάπτυξης Έτος 2005 2006 2007 2008 (εκτίμηση) Μεταβολή Ετήσιου ΑΕΠ 3,7 % 4,3 % 4,1 % 4,0 % Πηγή: ΕΣΥΕ, 2007 1.7.3. Ποσοστό εργατικού δυναμικού στο σύνολο του πληθυσμού ανά επίπεδο εκπαίδευσης www.eurydice.org 4
Επίπεδο εκπαίδευσης Δ τρίμηνο 2007 Σύνολο 53,3 Διδακτορικό ή μεταπτυχιακός τίτλος Πτυχίο ΑΕΙ Πτυχίο ΤΕΙ Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης (υποχρεωτικής και μη υποχρεωτικής) Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης (μόνο υποχρεωτικής) Απολυτήριο Δημοτικού Μερικές τάξεις Δημοτικού Δεν πήγε καθόλου σχολείο 92,1 79,0 81,9 60,0 47,4 35,9 9,0 8,3 Πηγή: ΕΣΥΕ, 2007 1.7.4. Ποσοστό ανέργων στο σύνολο του εργατικού δυναμικού ανά επίπεδο εκπαίδευσης Σύνολο Επίπεδο εκπαίδευσης Διδακτορικό ή μεταπτυχιακός τίτλος Πτυχίο ΑΕΙ Πτυχίο ΤΕΙ Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης (υποχρεωτικής και μη υποχρεωτικής) Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης (μόνο υποχρεωτικής) Απολυτήριο Δημοτικού Μερικές τάξεις Δημοτικού Δεν πήγε καθόλου σχολείο Δ τρίμηνο 2007 8,1 5,9 6,2 10,3 8,9 7,7 6,6 8,1 14,5 Πηγή: ΕΣΥΕ, 2004 1.7.5. Αστικός και αγροτικός πληθυσμός της Ελλάδας www.eurydice.org 5
Απογραφή 2001 Πληθυσμός Ποσοστιαία κατανομή % Σύνολο Αστικός Αγροτικός Αστικός Αγροτικός α 10,964,020 7,984,414 2,983,606 72.8 27.2 β 10,934,097 8,211,646 2,722,451 75.1 24.9 Επεξηγήσεις: Τα στοιχεία της σειράς α αναφέρονται στον πραγματικό πληθυσμό Τα στοιχεία της σειράς β αναφέρονται στον μόνιμο πληθυσμό 1.7.6. Μετανάστευση: Αλλοδαποί στην Ελλάδα Σύνολο Μετανάστες προερχόμενοι από την Ευρώπη 621.023 534.806 Μετανάστες προερχόμενοι από άλλες ηπείρους 86.217 Πηγή: ΕΣΥΕ, 2007 Επεξήγηση: Τα στοιχεία αναφέρονται στον μόνιμο πληθυσμό www.eurydice.org 6