ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΟΥΡΑΝΙΟΥ ΑΠΟ ΟΞΙΝΑ Υ ΑΤΙΚΑ ΙΑΛΥΜΑΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΟ ΤΟΦΦΟ ΜΕ ΦΙΛΛΙΠΣΙΤΗ Μισαηλίδης Π. 1, Μπαµπαΐτη Α. 1, Νόλη Φ. 1, Ζαµπούλης. 1, Παυλίδου Ε. 2, Γκοντελίτσας Α. 3 1 Τµήµα Χηµείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, 54124 Θεσσαλονίκη, E-mail: misailid@chem.auth.gr 2 Τµήµα Φυσικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, 54124 Θεσσαλονίκη 3 Τµήµα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών, Πανεπιστηµιούπολη Ζωγράφου, 15784 Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ H αλληλεπίδραση όξινων υδατικών διαλυµάτων ουρανίου (ph 3 και 4) µε ένα τόφφο πλούσιο σε φιλλιπσίτη από το Marano (Ιταλία) µελετήθηκε παρουσία και απουσία σταθερού ηλεκτρολυτικού υποστρώµατος (0.1 M NaNO 3 ) σε θερµοκρασία περιβάλλοντος. Το υλικό είχε περιεκτικότητα σε φιλλιπσίτη 46%. Ο προσδιορισµός του ουρανίου πραγµατοποιήθηκε φασµατοφωτοµετρικά χρησιµοποιώντας Arsenazo-III. Οι ισόθερµες δέσµευσης του ουρανίου, που προέκυψαν πειραµατικά, αναπαράχθηκαν ιδιαίτερα ικανοποιητικά από την εξίσωση του Langmuir. Οι τιµές της µέγιστης προσροφητικής χωρητικότητας του υλικού (Q max ), που υπολογίσθηκαν, είναι 49.5 και 21.7 mg/g για διαλύµατα µε ph 3 και 109.9 και 33.1 mg/g για διαλύµατα µε ph 4 αντίστοιχα χωρίς και µε σταθερό ηλεκτρολυτικό υπόστρωµα. Η δέσµευση του ουρανίου από το φιλλιπσίτη λαµβάνει χώρα στην επιφάνεια του µε διάφορες διεργασίες µεταξύ των οποίων η προσρόφηση και η επιφανειακή κατακρήµνιση. URANIUM REMOVAL FROM ACIDIC AQUEOUS SOLUTION USING A PHILLIPSITE-RICH TUFF Misaelides P. 1, Babaiti Α. 1, Noli F. 1, Zamboulis D. 1, Pavlidou Ε. 2, Godelitsas Α. 3 1 Department of Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki, GR-54124 Thessaloniki, Greece, E-mail: misailid@chem.auth.gr 2 Department of Physics, Aristotle University of Thessaloniki, GR-54124 Thessaloniki, Greece 3 Department of Geology and Geoenvironment, National and Kapodistrian University of Athens, GR-15784 Zografou, Greece ABSTRACT The interaction of acidic aqueous uranium solutions (ph 3 and 4) with a phillipsite-rich tuff from Marano (Italy) was investigated with and without background electrolyte (0.1 M NaNO 3 ) at ambient conditions. The tuff contained 46% phillipsite. The uranium determination was performed by spectrophotometry using Arsenazo-III. The obtained sorption isotherms could satisfactorily be reproduced by a Langmuir equation. The calculated maximum removal capacity values (Q max ) are respectively 49.5 and 21.7 mg/g for solutions of initial ph 3 and 109.9 and 33.1 mg/g for solutions with initial ph 4 in the absence and presence of background electrolyte. The U-removal by the tuff under investigation was mainly based on its interaction with the surface of the zeolite crystals and was the result of several procedures also including adsorption and surface precipitation.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ρύπανση των υδατικών πόρων από εργασίες εξόρυξης ουρανίου αποτελεί ένα παγκοσµίως γνωστό περιβαλλοντικό πρόβληµα. Ο κίνδυνος, που συνδέεται µ αυτό, προέρχεται όχι µόνο από την ακτινοβολία των προϊόντων της διάσπασης του ουρανίου αλλά κι από την τοξικότητα του στοιχείου [1-3]. Η περιβαλλοντική επικινδυνότητα του εξασθενούς ουρανίου, που προέρχεται από απορροές ορυχείων, οφείλεται στη ρύπανση των υπογείων υδάτων και στη δυνατότητα του να φθάσει στο ύψιστο σηµείο της τροφικής αλυσίδας. Η U.S.-EPA αναγνώρισε το ουράνιο ως καρκινογόνο της οµάδας Α (Group A carcinogen), υπέδειξε τη µηδενική ανεκτικότητα (MCLG: maximum contaminant level goal) ως το µόνο σίγουρο όριο για την αποφυγή της καρκινογένειάς του και πρότεινε τα 30 µg/l ως το µέγιστο επιτρεπόµενο επίπεδο ρύπανσης του πόσιµου νερού (MCL: maximum contaminant level) [4]. Ο ιεθνής Οργανισµός Υγείας (WHO), λαµβάνοντας υπ όψη την ασάφεια σχετικά µε την τοξικότητα του ουρανίου αλλά και την αµφιβολία για την ικανότητα των µεθόδων επεξεργασίας να επιτύχουν πολύ χαµηλότερα όρια, πρότεινε τα 15 µg/l ως προσωρινό επίπεδο αναφοράς της συγκέντρωσής του σε πόσιµα ύδατα [5]. ιάφορες τεχνικές (π.χ. προσρόφηση και ιοντο-ανταλλαγή χρησιµοποιώντας φυσικά και συνθετικά προσροφητικά υλικά, εκχύλιση, καταβύθιση, διαχωρισµός µε µεµβράνες, βιορρόφηση) έχουν προταθεί και εφαρµοσθεί για την αποµάκρυνση του ουρανίου από όξεινα διαλύµατα. Οι περισσότερες όµως από αυτές τις τεχνικές παρουσιάζουν και µειονεκτήµατα, όπως την ατελή αποµάκρυνση του µετάλλου, τη δηµιουργία τοξικής λάσπης και το υψηλό κόστος. Μεταξύ των φυσικών προσροφητικών υλικών που χρησιµοποιήθηκαν για την αποµάκρυνση του ουρανίου οι ζεόλιθοι προσφέρουν ως πλεονεκτήµατα την υψηλή προσροφητική ικανότητα, τις πολύ καλές υδραυλικές ιδιότητες, τη θερµική σταθερότητα, το χαµηλό κόστος, τη διαθεσιµότητα σε µεγάλες ποσότητες σε πολλές περιοχές της γης και τη µη εισαγωγή επιπρόσθετης ρύπανσης στο περιβάλλον σε περίπτωσης χρησιµοποίησης τους ως διαπερατά γεωλογικά φράγµατα (permeable reactive barriers) [6]. Οι ζεόλιθοι αποτελούν µία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα κατηγορία φυσικών και συνθετικών µικροπορωδών αργιλοπυριτικών υλικών, που λόγω της δοµής τους παρουσιάζουν ιδιαίτερες φυσικοχηµικές ιδιότητες και βρίσκουν µία πληθώρα περιβαλλοντικών και βιοµηχανικών εφαρµογών [π.χ. 7-9]. Ζεόλιθοι ήδη χρησιµοποιήθηκαν για την επεξεργασία επικινδύνων βιοµηχανικών και ραδιενεργών υγρών αποβλήτων [π.χ. 10,11]. Η βιβλιογραφία σχετικά µε την αλληλεπίδραση διαλυµάτων ουρανίου µε φυσικούς ζεολίθους δεν είναι ιδιαίτερα εκτενής και περιορίζεται κυρίως σε µελέτες που σχετίζονται µε ζεολίθους της οµάδας του κλινοπτιλόλιθου χιουλανδίτη (HEU-type zeolites) [π.χ. 12-15]. Ο φυσικός ζεόλιθος φιλλιπσίτης είναι ένα δευτερογενές ορυκτό που βρίσκεται, µαζί µε άλλους ζεολίθους, σε ηφαιστειογενείς γεωλογικούς σχηµατισµούς. Ο ιδανικός χηµικός τύπος του φιλλιπσίτη είναι K 2 (Na,Ca 0.5 ) 3 (Al 5 Si 11 O 32 ) 12H 2 O [16]. Η δοµή του ζεολίθου παρουσιάζει κανάλια µε διαστάσεις ανοίγµατος 3.8 x 3.8 (100), 3.0 x 4.3 (010) και 3.2 x 3.3 (001) Å. εδοµένα σχετικά µε την αλληλεπίδραση του φιλλιπσίτη µε διαλύµατα ουρανίου δεν κατέστη δυνατόν να βρεθούν στη βιβλιογραφία. Το ουράνιο, σύµφωνα µε τη βιβλιογραφία, βρίσκεται σε όξινα υδατικά διαλύµατα (ph<4) κυρίως υπό τη µορφή του ουρανυλίου ([O = U = O] 2+ ), που σχηµατίζει και διπυραµιδικά ουρανυλικά σύµπλοκα ιόντα του τύπου [UO 2 (H 2 Ο) 6 ] 2+ µε 6 µόρια του ύδατος. Η υδρόλυση των ουρανυλικών ιόντων αρχίζει πρακτικά σε ph>3 µε σχηµατισµό µόνο- (π.χ. [UO 2 (OH)] + ) και πολύ-πυρηνικών (π.χ. [(UO 2 ) 2 (OH) 2 ] 2+, [(UO 2 ) 3 (OH) 5 ] + ) συµπλόκων του γενικού τύπου [(UO 2 ) x (OH) y ] (2x-y)+, που µπορούν επίσης να προσροφηθούν, λόγω του φορτίου τους, από τους ζεολίθους. Ο σχηµατισµός φάσεων, όπως U 2 O 5 2+, U 3 O 8 2+ και UO 2 (UO 3 ) n 2+, έχει επίσης αναφερθεί στη βιβλιογραφία [17,18]. Η υδρόλυση εντατικοποιείται σε ph>5. Στο ιάγρ. 1 η
ιάγρ. 1: Eξάρτηση από το ph των ιοντικών ειδών του ουρανίου σε διάλυµά του συγκεντρώσεως 10-3 Μ [18]. εξάρτηση από το ph των ιοντικών ειδών του ουρανίου σε διάλυµά του συγκεντρώσεως 10-3 Μ [18]. Η κατακρήµνιση φάσεων όπως UO 2 (OH) 2 είναι επίσης δυνατή. Σε αλκαλικά διαλύµατα το ουράνιο σχηµατίζει, ανάλογα µε το ph, µια σειρά συµπλόκων που αυξάνουν τη διαλυτότητα, διαθεσιµότητα και κινητικότητά του (π.χ. UO 2 (CO 3 ) 2 2, UO 2 (CO 3 ) 3 4, UO 2 (CO 3 )(OH) 3 3 που υπάρχουν στα φυσικά ύδατα). Τα σύµπλοκα αυτά δεν µπορούν, λόγω του αρνητικού τους φορτίου, να δεσµευθούν από την αρνητικά φορτισµένη επιφάνεια των ζεολίθων αλλά µονον από τροποποιηµένες µορφές τους [π.χ. 19]. Η εργασία αυτή παρουσιάζει τα πρόσφατα αποτελέσµατα της µελέτης της αλληλεπίδρασης όξινων διαλυµάτων ουρανίου (ph 3 και ph 4) µε ένα φυσικό ζεολιθικό υλικό (τόφφο) πλούσιο σε φιλλιπσίτη από την περιοχή του Marano (Napoli, Italy). 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Για τη µελέτη αυτή χρησιµοποιήθηκε ένα φυσικό ζεολιθοφόρο πέτρωµα (τόφφος) πλούσιο σε φιλλιπσίτη από την περιοχή του Marano (Naples, Italy), που µας χορηγήθηκε από την εταιρία Italiana Zeoliti (I.Z) SRL. Το προϊόν αυτό, που φέρει το χαρακτηρισµό PHIL-75 περιέχει φιλλιπσίτη 46%, τσαµπαζίτη 5%, ανάλκιµο 9%, σµεκτίτη 10% και 30% φάσεις που δεν εµφανίζουν το φαινόµενο της ανταλλαγής ιόντων. Η ιοντο-ανταλλακτική ικανότητα (C.E.C.: cation exchange capacity) του υλικού ανέρχεται σε 203 meq /100g [20]. Για τις προσροφήσεις χρησιµοποιήθηκαν διαλύµατα ουρανίου συγκεντρώσεων 10 ως 1500 mg/l, που παρασκευάσθηκαν µε διάλυση UO 2 (NO 3 ) 2.6H 2 O σε απεσταγµένο ύδωρ. Το ph των διαλυµάτων ρυθµίσθηκε σε 3 και 4 χρησιµοποιώντας HCl και NaOH. Για τα επιµέρους πειράµατα 30 mg του ζεολιθικού υλικού αναδεύθηκαν µε περιστροφικό αναδευτήρα επί 24 ώρες σε πολυκαρβονικά φιαλίδια µε 10 ml των διαλυµάτων ουρανίου σε θερµοκρασία περιβάλλοντος. Προκαταρκτικά πειράµατα έδειξαν ότι ο χρόνος επαφής των 24 ωρών ήταν επαρκής για την επίτευξη της κατάστασης ισορροπίας. Μετά το πέρας της επεξεργασίας και τη µέτρηση του τελικού ph, η στερεά φάση διαχωρίσθηκε από την υγρή και πραγµατοποιήθηκε φασµατοφωτοµετρικός προσδιορισµός του ουρανίου στην υγρή φάση χρησιµοποιώντας Arsenazo III στα 660 nm [21]. Tα πειράµατα προσρόφησης πραγµατοποιήθηκαν παρουσία και χωρίς την παρουσία σταθερού ηλεκτρολυτικού
υποστρώµατος, που επιτεύχθηκε µε τη χρήση 0.1M NaNO 3 για την Παρασκευή των διαλυµάτων. Το ζεολιθικό υλικό εξετάσθηκε επίσης πριν και µετά τα πειράµατα προσρόφησης µε σαρωτικό ηλεκτρονικό µικροσκόπιο (JEOL JSM 840A SEM) εξοπλισµένο µε σύστηµα µικροαναλυτή (OXFORD ISIS 300 EDS). 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Οι ισόθερµες καµπύλες δέσµευσης του ουρανίου από το πλούσιο σε φιλλιπσίτη ζεολιθοφόρο πέτρωµα δίνονται στο ιάγρ. 2. Τα πειραµατικά δεδοµένα µπορούν να αναπαραχθούν ιδιαίτερα ικανοποιητικά χρησιµοποιώντας την εξίσωση προσρόφησης του Langmuir: x m QmaxKC = 1 + KC equ equ όπου x/m η δέσµευση του ουρανίου ανα µονάδα µάζας του προσροφητικού, Q max η µέγιστη προσροφητική χωρητικότητα, C equ η συγκέντρωση ισορροπίας και Κ σταθερά. Οι τιµές της µεγίστης προσροφητικής χωρητικότας του υλικού µαζί µε την τιµή R 2, που αποτελεί µέτρο της ποιότητας της αναπαραγωγής (προτυποποίησης) των πειραµατικών δεδοµένων από την εξίσωση του Langmuir, δίνονται στον Πίνακα 1. ιάγρ. 2: Πειραµατικές τιµές της δέσµευσης του ουρανίου από το ζεολιθικό πέτρωµα πλούσιο σε φιλλιπσίτη, που µελετήθηκε παρουσία (ph 3/NaNO 3 και ph 4/NaNO 3 ) και χωρίς την παρουσία (ph 3 και ph 4) σταθερού ηλεκτρολυτικού υποστρώµατος. Συνθήκες Q max (mg/g) R 2 ph 3 49.5 0.991 ph 4 109.9 0.967 ph 3/0.1 M NaNO 3 21.7 0.987 ph 4/0.1 M NaNO 3 33.1 0.992 Πίνακας 1: Τιµές Q max (mg/g) και R 2 που υπολογίσθηκαν µε την εξίσωση του Langmuir.
Η δέσµευση του ουρανίου από ζεολιθικά υλικά είναι ένα σύνθετο φαινόµενο, που έχει σχέση τόσο µε τη χηµεία του ουρανίου σε υδατικά διαλύµατα όσο και µε τις ιδιότητες των ζεολίθων (π.χ. δοµή, ορυκτολογική και χηµική σύσταση). Ένας ιδιαίτερα σηµαντικός παράγοντας είναι το ph του διαλύµατος, που καθορίζει την υδρολυτική συµπεριφορά του ουρανίου αλλά και το φορτίο της επιφάνειας των κρυστάλλων των ζεολίθων. Το υπό µελέτη υλικό περιείχε συνολικά 3 είδη ζεολίθων (φιλλιπσίτη, τσαµπαζίτη, ανάλκιµο) αλλά και ποσότητα του φυλλοπυριτικού ορυκτού (ορυκτού της αργίλου) σµεκτίτης, που κι αυτό έχει προσροφητικές ικανότητες. Από την άλλη πλευρά, τα φαινόµενα που συνδέονται µε το ph παρουσιάζουν έναν δυναµικό χαρακτήρα γιατί η προσθήκη των ζεολίθων στο διάλυµα προκαλεί µία αύξησή του ph και συνεπώς µεταβολή των ιοντικών ειδών του ουρανίου. Επιπλέον, οι επιφανειακές ιδιότητες των κρυστάλλωνν των ζεολίθων µεταβάλλονται κατά τη διάρκεια των πειραµάτων προσρόφησης. Σ όλα τα πειράµατα αυτής της εργασίας παρατηρήθηκε αύξηση του ph των διαλυµάτων του ουρανίου µετά την προσθήκη του ζεολιθικού υλικού. Η αύξηση ήταν σηµαντικότερη στην περίπτωση των αραιών διαλυµάτων λόγω της ιοντο-ανταλλαγής και ιόντων υδρογόνου, που λαµβάνει χώρα συγχρόνως µε αυτή των ουρανιούχων κατιόντων. Η εξέταση των κρυστάλλων του φιλλιπσίτη µε τη βοήθεια της σαρωτικής ηλεκτρονικής µικροσκοπίας έδειξε ότι η δέσµευση του ουρανίου από το φιλλιπσίτη λαµβάνει χώρα κυρίως στην επιφάνεια του και µπορεί να είναι αποτέλεσµα διαφόρων διεργασιών µεταξύ των οποίων η προσρόφηση και η επιφανειακή κατακρήµνιση. Στο ιάγρ. 3 δίνεται µια µικροφωτογραφία από ηλεκτρονικό µικροσκόπιο ενός κρυστάλλου φιλλιπσίτη µετά από αλληλεπίδρασή του για 24 ώρες µε διάλυµα ουρανίου (ph 3) συγκεντρώσεως 1500 mg/l καθώς επισής και η κατανοµή του ουρανίου επάνω σ αυτόν (EDS). ιάγρ. 3: Κρύσταλλος φιλλιπσίτη µετά από αλληλεπίδρασή του για 24 ώρες µε διάλυµα ουρανίου (ph 3) συγκεντρώσεως 1500 mg/l (αριστερά) καθώς επίσης και η κατανοµή του ουρανίου επάνω σ αυτόν (δεξιά). Η είσοδος και απορρόφηση των σχετικά ογκωδών ουρανυλικών κατιόντων στους κρυστάλλους του φιλλιπσίτη αλλά και των άλλων ζεολίθων που περιέχονται στο υλικό που µελετήθηκε δεν είναι δυνατή λόγω των διαστάσεων των ανοιγµάτων των καναλιών της δοµής τους. Οι διαστάσεις των ανοιγµάτων των καναλιών στην κρυσταλλική δοµή του φιλλιπσίτη είναι 3.8 x 3.8 (100), 3.0 x 4.3 (010) 3.2 x 3.3 (001) Å, του τσαµπαζίτη 3.8 x 3.8 (001) Å και του ανάλκιµου 4.2 x 1.6 (110) Å [22].
Η δέσµευση του ουρανίου από διαλύµατα µε σταθερό ηλεκτρολυτικό υπόστρωµα ήταν χαµηλότερη από αυτή που προσδιορίσθηκε σε αυτά χωρίς ηλεκτρολύτη λόγω του ανταγωνισµού των ουρανιούχων κατιόντων µε τα κατιόντα νατρίου, που βρίσκονται και σε µεγαλύτερη ποσότητα. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το πλούσιο σε φιλλιπσίτη ζεολιθικό υλικό που µελετήθηκε µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την δέσµευση ουρανίου από υδατικά του διαλύµατα. Η δέσµευση του ουρανίου βασίζεται κυρίως στην αλληλεπίδρασή του µε την επιφάνεια των κρυστάλλων του ζεολίθου. Παρόµοια φαινόµενα παρατηρήθηκαν και στη περίπτωση ζεολίθων του τύπου χιουλανδίτη (HEU-type zeolites), που έχουν µάλιστα µεγαλύτερα ανοίγµατα των καναλιών της δοµής τους (π.χ. χιουλανδίτης: 7.5 x 3.1, 4.6 x3.6, 4.7x2.8 Å ) [23]. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Craig, D.K. (2001) Chemical and Radiological Toxicity of Uranium and its Compounds, Westinghouse Savannah River Company: Aiken, SC, 2001, Report WSRC-TR-2001-00331 (http://www.osti.gov/bridge) 2. Lawrence, D. G. (2004) Uranium toxicity literature with commentaries, http://myweb.brooklyn.liu.edu/lawrence/duproject/litsum3.pdf 3. WHO (1998) Addendum to Volume 2, Guidelines for Drinking Water Quality. World Health Organization, Geneva 4. US EPA (1999) National Primary Drinking Water Regulation; Radon-222, Proposed Rule 5. WHO (2003) Uranium in drinking-water. Background document for preparation of WHO Guidelines for drinking-water quality World Health Organization, Geneva, Report WHO/SDE/WSH/03.04/118. 6. Morrison, S.J., Naftz, D.L., Davis, J.A. and Fuller C.C. (2003) Introduction to groundwater remediation of metals, radionuclides, and nutrients with permeable reactive barriers In: Handbook of groundwater remediation using permeable reactive barriers: Applications to Radionuclides, Trace Metals, and Nutrients (editors: D.L. Naftz, S.J. Morrison, C.C. Fuller and J.A. Davis), Elsevier, Amsterdam, 2003, Chapter 1. pp. 1-15. 7. Breck D.W. (1974) Zeolite Molecular Sieves, Structure, Chemistry and Use, J. Wiley & Sons Inc., New York 8. Dyer A. (1988) Zeolite Molecular Sieves, J. Wiley & Sons Inc., Chichester 9. Mumpton F.A. (1999) Roca Magica, Proc. Natl. Acad. Sci. USA, Vol. 96, pp. 3463 3470 10. Misaelides, P., F. Macasek, T.J. Pinnavaia and C. Colella, Eds., (1999) Natural Microporous Materials in Environmental Technology, Kluwer Academic Publishers, NATO Science Series E: Applied Sciences, Vol. 362. Dordrecht 11. Misaelides, P. (2008) Separation of Cesium-137. Strontium-90 and Actinides from Waters and Wastewaters: A Short Review of the Materials and Processe in: Water Treatment Technologies for the Removal of High- Toxicity Pollutants (editors: M. Vaclavikova, K. Vitale, G.P. Gallios and L. Ivanicova L.) Springer, Dordrecht, pp. 183-191
12. Misaelides, P., A. Godelitsas, A. Filippidis, D. Charistos, I. Anousis (1995) Thorium and uranium uptake by natural zeolitic materials. The Science of the Total Environment, 73/174: 237-246 13. Godelitsas, A., P. Misaelides, A. Filippidis, D. Charistos and I. Anousis, (1996) Uranium uptake from aqueous solutions on the Na-form of HEU-type zeolite crystals, J. Radioanal. Nucl. Chem. Articles, 208: 393-402 14. Krestou, A., A. Xenidis and D. Panias (2003) Mechanism of aqueous uranium (VI) uptake by a natural zeolitic tuff, Minerals Engineering, 16: 1363-1370 15. Kilincarslan A. and S. Akyil (2005) Uranium adsorption characteristic and thermodynamic behavior of clinoptilolite zeolite, J. Radioanal. Nucl. Chem., 264: 541-548 16. Diego Gatta G., P. Cappelletti, N. Rotiroti, C. Slebodnick and R. Rinaldi (2009) New insights into the crystal structure and crystal chemistry of the zeolite phillipsite, American Mineralogist, 94: 190 199 17. Grindler,J.A., The Radiochemistry of Uranium, NAS-NS, 3050. 1962 18. Sylva R.N. and M.R. Davidson (1979) The hydrolysis of metal ions. Part 2. Dioxouranium (VI), J. Chem. Soc., Dalton: 465-471. 19. Bowman, R.S. (2003) Applications of surfactant-modified zeolites to environmental remediation, Micropor. Mesopor. Mater., 61: 43-56 20. Iucolano F., D. Caputo and C. Colella (2005) Permanent and safe storage of Ba 2+ in hardened phillipsite-rich tuff/cement pastes, Appl. Clay Sci., 28: 167-173 21. Savvin, S.B. (1964) Analytical applications of Arsenazo III-II. Determination of thorium, uranium, protactinium, neptunium, hafnium and scandium, Talanta, 11: l-6. 22. International Zeolite Association Database of zeolite structures, http://www.izastructure.org/databases/ 23. Misaelides P., A. Godelitsas, S. Kossionidis and G. Manos (1996) Investigation of chemical processes at mineral surfaces using accelerator-based and surface analytical techniques: heavy metal sorption on zeolite crystals, Nucl. Instr. Meth. B, 113: 296-299