ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Ταυτίζεται ο αφηγητής με το συγγραφέα στο διήγημα αυτό; Στην απάντησή σας να σχολιάσετε τη φράση στο τέλος του διηγήματος (Δια την αντιγραφήν). Ο αφηγητής αφηγείται μια ιστορία σε πρώτο πρόσωπο στην οποία συμμετέχει, έχοντας μάλιστα πρωταγωνιστικό ρόλο. Ωστόσο, δεν πρέπει απαραίτητα να θεωρήσουμε ότι ταυτίζονται αφηγητής και συγγραφέας. Η αφήγηση ξεπερνά τα όρια της κατάθεσης ενός προσωπικού βιώματος και προσδίδει στο διήγημα την αίσθηση της γενικευμένης εμπειρίας. Στοιχεία που δικαιολογούν την ταύτιση συγγραφέα και αφηγητή: Η χρήση του α ενικού προσώπου στην αφήγηση. Ήρωας και συγγραφέας προέρχονται από τη Σκιάθο. Αμφότεροι διέθεταν χριστιανική αγωγή. Ποτέ στην πραγματικότητα δεν κατόρθωσαν να προσαρμοσθούν στην πόλη και νοσταλγούσαν την πατρίδα τους. Ήταν στενά δεμένοι με τη φύση. Στοιχεία που αμφισβητούν την ταύτιση: Η χρήση των εισαγωγικών στην αρχή και το τέλος του διηγήματος, που μαρτυρά πως αποτελεί αφήγηση που άκουσε ο συγγραφέας. Αφηγητής και ήρωας επιλέγουν διαφορετικά αντικείμενα σπουδών. Η έλλειψη βιογραφικών πληροφοριών για τον Παπαδιαμάντη που θα μας επέτρεπε να ταυτοποιήσουμε τα συγκεκριμένα γεγονότα της ιστορίας με τη ζωή του. Τα θέματα που αγγίζει το διήγημα είναι θέματα που απασχολούσαν τους περισσότερους ανθρώπους εκείνης της εποχής: α) Η καταπίεση της ερωτικής επιθυμίας λόγω της αυστηρής ηθικής που επικρατούσε τότε, β) Η κοινωνική αδικία που επικρατούσε στην επαρχία με τους φεουδάρχες, γ) Η αστυφιλία που οδήγησε χιλιάδες ανθρώπους της επαρχίας στην πρωτεύουσα, δ) Η αδυναμία προσαρμογής τους στον αστικό τρόπο ζωής. Το προσωπείο, το οποίο εδώ είναι για τον Παπαδιαμάντη ο βοσκός- προλύτης, αποτελεί μία από τις βασικές λογοτεχνικές συμβάσεις. Ο συγγραφέας σκόπιμα δεν αναφέρει ολοκληρωμένες ημερομηνίες για να αποφύγει την ταύτιση. Υπογράφοντας ο συγγραφέας στο τέλος του διηγήματος: «(Δια την αντιγραφήν) Α. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ», φαίνεται να δηλώνει ότι μεταφέρει στο διήγημα την ιστορία που άκουσε από κάποιον άλλο. Το βέβαιο είναι ότι η πλαστοπροσωπία δεν είναι μια υπεκφυγή, αλλά μια αναγκαία, χρήσιμη σύμβαση των αφηγηματικών τεχνικών, προκειμένου ο συγγραφέας να προσεγγίσει μέσω του προσωπικού ευρύτερα θέματα. Σελίδα 6 από 10
Β1. Σε ποιο κοινωνικό πλαίσιο τοποθετούνται τα δεδομένα της αφήγησης και ποιος κοινωνικός προβληματισμός διαφαίνεται από τα παραπάνω χωρία (να απαντήσετε σε δύο παραγράφους); Ο Παπαδιαμάντης δεν μένει ασυγκίνητος απέναντι σε περιπτώσεις κοινωνικής αδικίας. Σε αρκετά διηγήματά του περιέχει υπαινιγμούς εναντίον τέτοιων φαινομένων. Δεν θα αφήσει ασχολίαστο τον τρόπο με τον οποίο απέκτησε την κτηματική του περιουσία ο παρείσακτος κυρ Μόσχος: «Έχων εκτεταμένον κτήμα εις την θέσιν εκείνην, έπεισε μερικούς πτωχούς γείτονας να του πωλήσουν τους αγρούς των». Η έκταση της ακίνητης περιουσίας του συνιστά πρόκληση και παραβίαση των μέτρων που υπήρχαν στο νησί. Το μέγεθος αλλά και η ιδιοκτησία, με το περιεχόμενο που δίνουν στη λέξη οι άνθρωποι της πόλης, αποτελούν έννοιες,ξένες προς τα ήθη της περιοχής. Ο βοσκός και οι συντοπίτες του αδυνατούν να κατανοήσουν τη σκοπιμότητα της περίφραξης και ιδιαίτερα τον υπερβάλλοντα ζήλο του γαιοκτήμονα στο να ολοκληρωθεί αυτή η εργασία, ανεξαρτήτως κόστους: «και απετέλεσε εν μέγα δια τον τόπον μας κτήμα, με πολλών εκατοντάδων στρεμμάτων έκτασιν. Ο περίβολος δια να κτισθή εστοίχισε πολλά, ίσως περισσότερα ή όσα άξιζε το κτήμα» Τα νέα ήθη και οι πρακτικές που εισήγαγε ο κυρ Μόσχος βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με τον τρόπο ζωής των ντόπιων και φυσικά του ήρωα - βοσκού. Περιγράφοντας την ελεύθερη ζωή του μέσα στη φύση και θέλοντας να υπογραμμίσει ότι η ποιμενική ζωή ευνοούσε τις αρμονικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, αναφέρεται στη δυνατότητα που είχε να παίρνει από τα «ξένα» χωράφια όσα χρειαζόταν, χωρίς το φόβο να διαταραχτούν οι σχέσεις του με εκείνους που τα καλλιεργούσαν. Για να τεκμηριώσει τη νομιμότητα των ενεργειών του, αναφέρει ως παράδειγμα την ανάλογη στάση των μαθητών του Χριστού και τις σχετικές διατάξεις του Δευτερονομίου. Σύμφωνα με αυτές, ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να πάρει από το χωράφι του γείτονά του καρπούς, προκειμένου να φάει. Κάτι τέτοιο δεν συνιστά κλοπή. Παρανομία συνιστά η αρπαγή μεγάλης ποσότητας με σκοπό την πώληση και το κέρδος. Β2. α. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδει ο Αλ. Παπαδιαμάντης το κάλλος της Μοσχούλας; Η Μοσχούλα αποτελεί τυπικό δείγμα γυναικείας μορφής-πειρασμού στο διήγημα του Παπαδιαμάντη. Η περιγραφή της εξωτερικής εμφάνισης της Μοσχούλας παρουσιάζεται μέσα από τα μάτια του αφηγητή και προδίδει την έλξη που ασκούσε η κόρη στο παλικάρι. Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται είναι τα εξής: Σελίδα 7 από 10
- η γενική ομορφιά και η λάμψη της κοπέλας δίνονται με πληθώρα από καίρια επίθετα και ηχηρά ρήματα (ωραία, μελαχρινή, ηλιοκαυμένη, ωχρά, ῥοδίνη, χρυσαυγίζουσα, λευκότερος - έφεγγε, υπέφωσκεν) - κινητικές εικόνες προβάλλουν τη Μοσχούλα ως ένα πλάσμα γεμάτο ενέργεια και ζωντάνια («μικρή επήδα από βράχον εις βράχον, έτρεχεν ἀπό κολπίσκον τά καβούρια») - στη συνέχεια παρομοιάζεται με «πτηνόν του αιγιαλού» και χαρακτηρίζεται μεταφορικά «θερμοαίμος» - η κόρη παρομοιάζεται με τη «νύμφην τοῦ Ἄσματος» - η λεπτομέρεια του λευκού λαιμού δίνεται σε σύγκριση με το χρώμα του προσώπου της και καθ υπερβολή («απείρως λευκότερος») - οξύμωρο σχήμα: το ωχρό χρώμα της καχεκτικότητας και το ρόδινο της υγείας δεν είναι δυνατό να συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο. Όμως η ποιητική αντίφαση αίρεται με το συνδυασμό τους, που δίνει το χρυσαφί - τρία γνωρίσματα («μικρόσωμη, λεπτοκαμωμένη, στιλπνά μαλλιά») υποδηλώνονται σε συσχετισμό με την αγαπημένη κατσίκα του βοσκού (με παρομοίωση) Η εξιδανίκευση της ομορφιάς και ο θαυμασμός που είναι έκδηλος στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζει ο αφηγητής την κοπέλα υποκρύπτουν το ερωτικό συναίσθημα που έχει δημιουργηθεί στο νεαρό βοσκόπουλο. Με όλα τα παραπάνω γνωρίσματα η Μοσχούλα ενσαρκώνει το πρότυπο ομορφιάς του κοριτσιού του βουκολικού λογοτεχνικού είδους. Β2.β. Να αναφερθείτε στη γλώσσα του διηγήματος. Αναζητείστε αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα για να αναδείξετε τη γλωσσική ποικιλία και σχολιάστε το αισθητικό της αποτέλεσμα. Πρόκειται για μια εντελώς προσωπική και ιδιότυπη χρήση και αξιοποίηση των στοιχείων της καθαρεύουσας, ιδιότυπη, ως προς την οποία μπορούμε να διακρίνουμε τρία επίπεδα (αναβαθμούς, κατά τον Λίνο Πολίτη): - στους διαλόγους, υπάρχει σαφής προσέγγιση της δημοτικής, εμπλουτισμένη πολλές φορές με ιδιωματικούς σκιαθίτικους ιδιωματισμούς (ώστε να αποδίδεται πιστότερα η πραγματικότητα, στοιχείο ρεαλισμού που απαντά και στον Βιζυηνό) [π.χ. «ἂν ἠθελαν να μὲ καμουν καλογερον, δεν ἔπρεπε να μὲ στειλουν ἔξω ἀπὸ τὸ μοναστῆρι»] - στις αφηγήσεις, υπάρχει η βάση της καθαρεύουσας με πρόσμειξη πολλών στοιχείων της δημοτικής (όχι μόνο στο λεξιλόγιο, αλλά και στο τυπικό και στη σύνταξη). Αυτή αποτελεί ίσως την πλέον προσωπική χαρακτηριστική γραφή του [π.χ. «Μόνον διαρκῇ γείτονα, ὅταν κατηρχόμην κατω, εἰς τὴν ἀκρην τῆς περιοχῆς μου, εἰχα τὸν κυρ Μόσχον, ἔναν μικρὸν ἄρχοντα λίαν ἰδιότροπον»] -στις περιγραφές / λυρικές παρεκβάσεις του, χρησιμοποιεί μια πιο προσεγμένη και αυστηρή καθαρεύουσα, παραδεδομένη από την παλαιότερη γενιά της πεζογραφίας [π.χ. «Ὁ λαιμὸς τῆς, καθὼς ἐφεγγε καὶ ὑπεφωσκεν ὑπὸ τὴν τραχηλιαν τῆς, ἧτο Σελίδα 8 από 10
ἀπείρως λευκοτερος ἀπὸ τὸν χρωτὰ τοῦ προσώπου τῆς»]τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά Σε ένα γλωσσικό αμάγαλμα καθαρεύουσας, εκκλησιαστικής, δημοτικής και ιδιωματισμών ξεδιπλώνει την αφηγηματική του άνεση, διαποτισμένη αφενός από γνήσια ποιητική πνοή [...] η οποία όμως «δένει» αρμονικά με το ρεαλισμό στην απόδοση των καταστάσεων και τη διαγραφή των απλών και ταπεινών «ηρώων» του της Σκιάθου ή της Αθήνας. Αυτός ακριβώς ο «μαγικός ρεαλισμός» συνιστά ίσως την ιδιαίτερη γοητεία και τη μοναδικότητα του Παπαδιαμάντη. Γ1. Πώς χαρακτηρίζετε το είδος της συγκεκριμένης αφήγησης με βάση την οπτική γωνία από την οποία παρουσιάζονται τα γεγονότα (120 140 λέξεις); Το διήγημα ανήκει στις αυτοδιηγητικές αφηγήσεις, κατά τις οποίες ο αφηγητής της ιστορίας, πέρα από το ότι είναι πρωτοπρόσωπος και μετέχει σε αυτήν (ομοδιηγηματικός), είναι επιπλέον και ο πρωταγωνιστής. Άλλοτε ο αφηγητής υιοθετεί την προοπτική του προλύτη (κυρίως στον πρόλογο και τον επίλογο), γεγονός που καθιστά την εστίαση της αφήγησης διευρυμένη εσωτερική: ο αφηγητής έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα της γνώσης έναντι του ήρωα-βοσκού και μπορεί όχι μόνο να αποκαλύπτει την συνέχεια της ιστορίας, αλλά και να ερμηνεύει τις συνέπειες των γεγονότων. Άλλοτε ο αφηγητής υιοθετεί την περιορισμένη προοπτική του ήρωα-βοσκού (στην κυρίως αφήγηση), γεγονός που συνεπάγεται την εσωτερική εστίαση της αφήγησης. Στις περιπτώσεις αυτές ο αφηγητής παρουσιάζει την εξέλιξη της υπόθεσης, όπως ο ήρωας-βοσκός την αντιλαμβανόταν. Ο αφηγητής-βοσκός όμως δεν μπορεί να γνωρίζει περισσότερα από όσα η εμπειρία της στιγμής του παρέχει. Επομένως η προοπτική του είναι περιορισμένη, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό και τον αναγνώστη, ώστε να έχει ο τελευταίος αγωνία για την εξέλιξη. Γ2. «Ένα από τα γνωρίσματα του Αλ. Παπαδιαμάντη είναι το θρησκευτικό συναίσθημα και η χριστιανική ευλάβεια». Να επισημάνετε τα στοιχεία θρησκευτικότητας στα παραπάνω αποσπάσματα (120 140 λέξεις). Στο διήγημα φαίνεται με σαφήνεια η επίδραση του χριστιανικού στοιχείου. Υπάρχουν πολλές αναφορές σε κείμενα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Ο αφηγητής αναφέρεται στις διατάξεις του Δευτερονομίου και την παραβολή του σκύλου από τις Παροιμίες Ζ. Στην προσπάθειά του να αποδώσει την ομορφιά της Μοσχούλας και την εντύπωση που του προκάλεσε, τη συγκρίνει με τη γυναίκα του Άσματος Ασμάτων του Σολομώντα., ενώ στον επίλογο του έργου κάνει αναφορά στους πρωτόπλαστους και την Εύα. Υπάρχουν, βέβαια και διάσπαρτοι συμβολισμοί στο διήγημα που παραπέμπουν στα Ιερά Κείμενα: ο γεωργός, η άμπελος, ο καλός ποιμένας, η αναζήτηση της κατσίκας, η οποία παραπέμπει στην παραβολή του απολωλότος πρόβατου από το κατά Λουκάν Σελίδα 9 από 10
ευαγγέλιο. Το χριστιανικό στοιχείο είναι εμφανές από τις αναφορές που κάνει στους μοναχούς, από τη σχέση που είχε ο ήρωας μαζί τους, αλλά και από τις ιερατικές σπουδές που θα κάνει αργότερα. Το ηθικό και το αξιακό του σύστημα συγκροτήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από την καθοδήγηση του πάτερα Σισώη. Δ1. Να συγκρίνετε τη Λιαλιώ στο παραπάνω απόσπασμα με τη Μοσχούλα στο Όνειρο στο κύμα. Ποια στοιχεία της γυναικείας εμφάνισης φαίνεται να εκτιμά ιδιαίτερα ο συγγραφέας; Και οι δύο νέες περιγράφονται από τον Αλ. Παπαδιαμάντη ως πρότυπα ομορφιάς. Υπάρχουν αρκετές ομοιότητες όπως η περιγραφή αναφορά στις κνήμες, στο λαιμό, στα μαλλιά τους. Είναι ακόμη χαρακτηριστική η αναφορά του συγγραφέα στο λευκό χρώμα (κνήμες Λιαλιώ / ωμοπλάτες Μοσχούλα), όπως και η χρήση κοινών λέξεων στις περιγραφές των δύο κοριτσιών (τραχηλιάν, τορνευτάς, αμαυρά, ωχράς). Στο παράλληλο κείμενο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο πρόσωπο και μάλιστα στα μάτια και στα χείλη. Αυτό δεν γίνεται στο «Όνειρο στο κύμα», αφού ο αφηγητής βλέπει από μακριά και στο μισοσκόταδο τη Μοσχούλα και συνεπώς δεν μπορεί να δει τις λεπτομέρειες του προσώπου. Γι αυτό σε εκείνη εκτιμά τους βραχίονες, το στέρνο, τους κόλπους και τη μέση. Σελίδα 10 από 10
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Το 1883 µε τη δηµοσίευση στη Nouvel Revue του διηγήµατος «Τό ἀµάρτηµα τῆς µητρός µου», παρατηρείται στροφή προς τη λαογραφία στην ελληνική πεζογραφία. Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η στροφή αυτή; Τι χαρακτηριστικά προσέδωσε στα διηγήµατα του Βιζυηνού η χρήση λαογραφικών στοιχείων; Παράγοντες στους οποίους οφείλεται η στροφή προς τη λαογραφία: Το πρόγραµµα ανασυγκρότησης του Τρικούπη προωθεί τις εµπορικές και επιχειρηµατικές δραστηριότητες µε αποτέλεσµα η Ελλάδα να έρχεται σε επαφή µε τις ευρωπαϊκές εξελίξεις σε όλους τους τοµείς. Οι Ευρωπαίοι λόγιοι έχουν ήδη στραφεί προς τη λαογραφία (π.χ. αδελφοί Γκριµ). Σ αυτό το πλαίσιο και οι Έλληνες πεζογράφοι παρακολουθούν τις ευρωπαϊκές τάσεις. Ο εξαστισµός µεγάλου τµήµατος της ελληνικής υπαίθρου απαιτεί την αναπαραγωγή ηθών και εθίµων, για να διατηρηθούν αλώβητοι οι δεσµοί µε την ιδιαίτερη πατρίδα. Η απαίτηση για απόδειξη της συνέχειας του ελληνικού κράτους (Φαλµεράγιερ). Η αναζήτηση ζωντανών δυνάµεων του σύγχρονου ελληνισµού για να τεκµηριωθεί η συνέχεια του έθνους. Η λαογραφία αποτέλεσε τον καταλύτη για την εµφάνιση της ηθογραφικής διηγηµατογραφίας, η οποία: Περιόρισε το ρόλο της φαντασίας για να αφήσει όσο γίνεται περισσότερο χώρο στην παρατήρηση και στη ρεαλιστική απεικόνιση των γεγονότων. Υποκατέστησε τις µεγάλες µυθιστορηµατικές συνθέσεις µε µικρά αφηγηµατικά έργα. Αντικατέστησε το µοναδικό και ασυνήθιστο περιστατικό που αποτελούσε τον πυρήνα του ροµαντικού µυθιστορήµατος µε το συνηθισµένο, το επαναλαµβανόµενο αλλά αληθοφανές, που τώρα αποκτά στη συνείδηση του συγγραφέα, αλλά και του αστικοποιηµένου αναγνώστη, µεγάλη σηµασία. Ο Βιζυηνός δεν αναπαριστά στα διηγήµατά του, απλά και µόνο, τα ήθη και τα έθιµα της εποχής και της περιοχής του, αλλά: Σχολιάζει άλλοτε µε ειρωνεία και άλλοτε µε συµπάθεια και κατανόηση τις αντιλήψεις των ανθρώπων. Αναζητά τις αιτίες των συµπεριφορών και των αντιλήψεων διεισδύει στην ψυχή των ηρώων, όχι µόνο των βασικών, και αναλύει τα κίνητρά τους. Σελίδα 7 από 11
Περιγράφει µε τρόπο πιστό τις ασυνήθιστες τελετές που χαρακτηρίζουν την περιοχή του, προσπαθώντας να αναδείξει την εθιµική της ιδιαιτερότητα. Εντοπίζει τις συνέπειες που έχει αυτό το πολιτισµικό πλαίσιο στον ψυχισµό των ανθρώπων. Συµπέρασµα: Με τη χρήση λαογραφικών στοιχείων η αφήγηση ξεπερνά τα πλαίσια µιας προσωπικής και οικογενειακής κατάστασης ιστορίας και αποκτά ευρύτερες διαστάσεις, αφού ο συγγραφέας µεταφέρει στο έργο του κοµµάτια αυθεντικής ζωής, µέσα στην οποία αναπνέει η εθνική ψυχή, εικονίζεται ο εθνικός βίος, µιλάει το λαϊκό συναίσθηµα και ξαναζωντανεύει πολλά πολύτιµα στοιχεία της ελληνικής και ιδίως της θρακιώτικης παράδοσης. Β1. α) Αναζητείστε αντιπροσωπευτικά αποσπάσµατα (Απόσπασµα 1 ο ) για να αναδείξετε τη γλωσσική ποικιλία του διηγήµατος. Β1. β) Να σχολιάστε το αισθητικό αποτέλεσµα των γλωσσικών επιλογών. Β1. α) Γλώσσα διηγήµατος = καθαρεύουσα, δηµοτική + θρακιώτικοι ιδιωµατισµοί. Η κυρίως αφήγηση είναι γραµµένη σε καθαρεύουσα, ανάλαφρη όµως καθώς εµπεριέχει και τύπους της δηµοτικής (π.χ. «Ἦτο καθ ἥν ἐποχήν ἡ µήτηρ µας εἰργάζετο διά νά θρέψῃ τήν πρώτην µας θετήν ἀδελφήν καθώς καί ἡµᾶς..»). Στα διαλογικά µέρη χρησιµοποιείται δηµοτική, η οποία βρίθει ιδιωµατισµών (π.χ. «- Μή δουλεύῃς πιά, µάνα, τῇ εἶπον, ἐνῷ ἐκείνη µ ἐνέδυε στεγνά φορέµατα. - Ἀµ ποιός θά µᾶς θρέφῃ, παιδί µου, σάν δέ δουλεύω ἐγώ; - Ἠρώτησεν ἐκείνη στεναξασα.»). Όταν αφηγείται ως ενήλικος επιλέγει και πάλι την καθαρεύουσα, η οποία γίνεται πιο βαριά και επίσηµη, διότι εµπλουτίζεται και από τύπους αρχαιοπρεπείς (π.χ. «έν ἤξευρον ἀκόµη ὅτι δεκαετές παιδίον ὄχι τήν µητέρα, ἀλλ οὐδέ τόν ἑαυτόν του δέν δύναται νά θρέψῃ.»). Όταν αφηγείται ως παιδί ή έφηβος, η γλώσσα είναι απλή, δηµοτική, λαϊκή Σελίδα 8 από 11
(π.χ. «Μή κλαίγῃς µητέρα µητέρα, τῇ εἶπον ἀναχωρῶν. Ἐγώ πηγαίνω πιά νά κάµω παράδες.»). Β1. β) Αισθητικό αποτέλεσµα: Η προσαρµογή της γλώσσας στην πραγµατικότητα χαρίζει στο έργο αρµονία και ζωντάνια και καθιστά την αφήγηση ρεαλιστική. Β2. Ποιες αναχρονίες εντοπίζετε στο δοθέν απόσπασµα; (Απόσπασµα 1 ο ). Αφού παρουσιάσετε το περιεχόµενό τους, αναφερθείτε στη λειτουργία τους. Αναχρονίες: Αναδροµική αφήγηση: «Ἦτο καθ ἥν ἐποχήν έν θέλω πιά νά δουλεύῃς!». Πρόκειται για τη διάσωση του Γιωργή από τη µητέρα του στο ποτάµι και την υπόσχεση που της δίνει. - Φωτίζει πλευρές της προγενέστερης οικογενειακής κατάστασης. - Αποκαθίσταται η εικόνα της µάνας στα µάτια του Γιωργή και των αναγνωστών µεταστρέφεται η οπτική γωνία του Γιωργή και των αναγνωστών. - Αναδεικνύεται η σχέση µητέρας-παιδιού και επιβεβαιώνεται ο ψυχικός τραυµατισµός και ο ενοχοποιηµένος ψυχισµός του αφηγητή. Πρόδροµη αφήγηση: «έν ἤξευρον ἀκόµη ἀπό τάς χεῖρας τῶν ἄλλων.» (πρόκειται για τη µοναδική πρόδροµη αφήγηση του διηγήµατος) Αναφέρεται στις κακουχίες που θα συναντήσει ο Γιωργής στην ξενιτιά. - Περαιτέρω αποκατάσταση της µητέρας, λόγω της ανησυχίας για την τύχη του γιου της στην ξενιτιά. Συµπέρασµα: Με τη χρήση αναχρονιών αποφεύγεται η γραµµική αφήγηση, µε αποτέλεσµα να προσδίδεται στον χρόνο της ιστορίας µια πλαστικότητα ως προς τη µορφή και το νόηµα. Παράλληλα αναδεικνύονται οι αιτιώδεις σχέσεις των γεγονότων, οι οποίες συγκροτούν το αφηγηµατικό έργο. Γ1. Ο Π. Μουλάς υποστηρίζει για τον Γ. Βιζυηνό «Γεννηµένος αφηγητής, ο συγγραφέας µας ξέρει να στήνει µια ιστορία, να κανονίζει τις αναλογίες και τους ρυθµούς της, να δηµιουργεί τις κατάλληλες εντάσεις στην κατάλληλη στιγµή, να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να σκορπίζει πρόωρες «ενδείξεις» που η σηµασία τους θα φανεί αργότερα». Να επιβεβαιώσετε την άποψή αυτή µε βάση το απόσπασµα που σας έχει δοθεί (Απόσπασµα 2 ο ). Σελίδα 9 από 11
Το συγκεκριµένο απόσπασµα από «Το αµάρτηµα της µητρός µου», είναι ενδεικτικό για τις αφηγηµατικές αρετές, που διακρίνουν τον Γ. Βιζυηνό και την ιδιαίτερη δεξιοτεχνία, µε την οποία τις διαχειρίζεται. Στο απόσπασµα κυριαρχεί η σκηνή λίγο πριν την αποκάλυψη του µεγάλου µυστικού από τη µάνα. Με τη φράση «Η αµαρτία µου, βλέπεις, δεν εσώθηκεν ακόµη», προσηµαίνεται η εκµυστήρευση του αµαρτήµατος από τη µάνα, αλλά ο Γιωργής προσπερνά για άλλη µια φορά την αναφορά αυτή. Όταν όµως λέει στη µάνα, «Κάτι θα έχεις στην καρδιά, µητέρα», δίνει το έναυσµα σε αυτή ν ανακουφιστεί από το βάρος της. Έτσι, ο αφηγητής σταδιακά θα µας οδηγήσει στη σκηνή της αποκάλυψης. Η ένταση αυξάνεται µε την επανάληψη «βαρύ, πολύ βαρύ, παιδί µου». Πρόκειται για µια πολύ σοβαρή αποκάλυψη, η οποία πρέπει να µείνει µυστική, κρυφή από τα υπόλοιπα παιδιά «Σήκω, κλείσε τη θύρα». Η αγωνία για τον αναγνώστη παρατείνεται και από την περιγραφή της ψυχικής κατάστασης του Γιωργή (ταραχή, τρόµος, απορίες). Άλλωστε, οι συναισθηµατικά φορτισµένες λέξεις «εκρέµασε», «κατάδικος», «κριτού», «τροµερού τινός εγκλήµατος» κεντρίζουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ακόµη και η απάντηση του Γιωργή, στην ερώτηση της µάνας, εάν θυµάται την Αννιώ, δεν είναι τυχαία. Η επανάληψη της φράσης «ήταν η µόνη µας αδελφή», είναι ενδεικτική της ποιητικής της πλάνης, στην οποία βρίσκεται αφηγητής και αναγνώστης έως αυτό το σηµείο, η οποία θα καταρριφθεί αµέσως µετά, µε τη φανέρωση του µυστικού «...αλλά δεν ήτο το µόνο µου κορίτσι». 1. Η µάνα και ο Κιαµήλης αντίστοιχα, στα δύο αποσπάσµατα, προετοιµάζουν τον Γιωργή για την επικείµενη αποκάλυψη των «αµαρτηµάτων» τους. Να συγκρίνετε τον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζουν το µορφωτικό επίπεδο του Γιωργή. Τα δύο αποσπάσµατα, που ανήκουν σε διηγήµατα του ίδιου συγγραφέα, αφηγούνται παρόµοιες σκηνές. Η µάνα και ο Κιαµήλης είναι ένοχοι για έναν ακούσιο φόνο, και είναι έτοιµοι να τον αποκαλύψουν στον Γιωργή. Η µάνα όµως, αναγνωρίζει το µορφωτικό επίπεδο του Γιωργή και γι αυτό επιλέγει αυτόν για τη εκµυστήρευσή της. Αντίθετα, ο Κιαµήλης αντιµετωπίζει µε φόβο το Γιωργή, φοβάται ότι αυτός δεν θα τον κατανοήσει, αλλά θα τον περιγελάσει. Αυτό είναι δικαιολογηµένο, η µάνα ήξερε πολύ καλά το παιδί της, µπορούσε να του δείξει εµπιστοσύνη, δε συµβαίνει όµως το ίδιο και µε τον Κιαµήλη. Σελίδα 10 από 11
Επίσης, παρατηρούµε ότι η µάνα θεωρεί τον Γιωργή ισάξιο µε έναν πνευµατικό «σαν τον ίδιο τον πνευµατικό, και καλύτερα». Ο Κιαµήλης όµως έχει αντίθετη γνώµη. Πιστεύει ότι ο αντίστοιχος πνευµατικός της δικής του θρησκείας είναι ανώτερος: «ο Σεϊχης του Τεκέ µας είναι πιο διαβασµένος από σένα, είναι άγιος». Αυτός είναι και ο λόγος που εµπιστεύεται πρώτα σ αυτόν το µυστικό του και ακολουθεί πιστά τις συµβουλές του, διότι πιστεύει ότι θα είναι αρεστές και στο Θεό «όποιος κάµνει τον λόγο του, κάµνει την βουλή του Θεού». Σελίδα 11 από 11