ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ. Αθήνα, εκέµβριος 2007

ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ Αθήνα, εκέµβριος 2007

ΚΛΑ ΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Απαγορεύεται η µε κάθε µηχανικό, ηλεκτρονικό ή άλλο µέσο αντιγραφή, αναπαραγωγή ή ανατύπωση του παρόντος, η µετάφραση, διασκευή ή τροποποίηση αυτού, η θέση σε κυκλοφορία του πρωτοτύπου ή αντιτύπων του και γενικά η µε οποιαδήποτε τρόπο δηµοσίευσή του, ολόκληρου ή τµηµάτων του, χωρίς την άδεια των δηµιουργών του (Ν. 2121/1993 περί πνευµατικής ιδιοκτησίας).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σύνοψη...i Ζήτηση...i Προσφορά...i Αγορά... ii Ευρωπαϊκή Αγορά... ii 1. Εισαγωγή Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου...1 1.1 Εισαγωγή...1 1.2 Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου...1 1.3 Θεσµικό Πλαίσιο...2 1.4 Περιγραφή των Προϊόντων του Κλάδου...3 1.5 Ανάλυση Βασικών Οικονοµικών Μεγεθών του Κλάδου Παραγωγής Ποτών...6 2. Η Ζήτηση Αλκοολούχων Ποτών...9 2.1 Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης...9 2.2 Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών...11 3. Η Προσφορά Αλκοολούχων Ποτών...13 3.1 οµή και ιάρθρωση του Κλάδου...13 3.2 Απογραφικά Στοιχεία του Κλάδου...13 3.3 ιαφηµιστική απάνη Αλκοολούχων Ποτών...14 3.4 ίκτυα ιανοµής Εµπορική Πολιτική...16 3.5 Παρουσίαση Παραγωγικών Επιχειρήσεων...17 3.5.1 Πωλήσεις Παραγωγικών Επιχειρήσεων...27 3.5.2 Χρηµατοοικονοµική Ανάλυση Παραγωγικών Επιχειρήσεων...29 Κερδοφορία...29 Αποδοτικότητα...30 Ρευστότητα...31 Χρηµατοοικονοµική ιάρθρωση...32 Ανάλυση Οµαδοποιηµένου Ισολογισµού...33 3.6 Παρουσίαση Εισαγωγικών Επιχειρήσεων...34 3.6.1 Πωλήσεις Εισαγωγικών Επιχειρήσεων...39 3.6.2 Χρηµατοοικονοµική Ανάλυση Εισαγωγικών Επιχειρήσεων...40 Κερδοφορία...40 Αποδοτικότητα...41 Ρευστότητα...42 Χρηµατοοικονοµική ιάρθρωση...43 Ανάλυση Οµαδοποιηµένου Ισολογισµού...44 Παράρτηµα Κεφαλαίου 3...45 4. Η Αγορά Αλκοολούχων Ποτών...66 4.1 Εξωτερικό Εµπόριο Αλκοολούχων Ποτών...66 4.1.1 Εξέλιξη Εισαγωγών Αλκοολούχων Ποτών Κυριότερες Χώρες Προέλευσης...66 4.1.2 Εξέλιξη Εξαγωγών Αλκοολούχων Ποτών Κυριότερες Χώρες Προορισµού...68 4.2 Παραγωγή και Εγχώρια Αγορά Αλκοολούχων Ποτών...69 4.2.1 Εξέλιξη Παραγωγής Αλκοολούχων Ποτών...69 4.2.2 Εγχώρια Αγορά Αλκοολούχων Ποτών...71 4.2.3 Ούζο: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...72 4.2.4 Λικέρ: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...73 4.2.5 Μπράντυ: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...75 4.2.6 Ουίσκι: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...75 4.2.7 Ρούµι: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...76 4.2.8 Τζιν: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...77 4.2.9 Βότκα: Μέγεθος Εγχώριας Αγοράς και Μερίδια Αγοράς...78 Παράρτηµα Κεφαλαίου 4...80 5. Η Ευρωπαϊκή Αγορά Αλκοολούχων Ποτών...90

Παράρτηµα Κεφαλαίου 5...94 6. Συµπεράσµατα και Προοπτικές του Κλάδου...96 Παράρτηµα ι: Ισολογισµοί Εταιρειών του Κλάδου...98 Παράρτηµα ΙΙ: Κατάλογος Κλαδικών Μελετών που έχουν εκπονηθεί από τη ιέυθυνση Οικονοµικών Μελετών της A.E...193

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1 Βασικά οικονοµικά µεγέθη του κλάδου παραγωγής ποτών (1999-2004)...6 Πίνακας 1.2 Ανάλυση κόστους παραγωγής και προστιθέµενης αξίας του κλάδου ποτών (1999-2004)...6 Πίνακας 1.3 είκτης βιοµηχανικής παραγωγής αποσταγµένων αλκοολούχων ποτών (2000-2006)...7 Πίνακας 1.4 είκτης τιµών καταναλωτή οινοπνευµατωδών ποτών (2000-2006)...7 Πίνακας 2.1 ιαχρονική εξέλιξη της φορολογικής επιβάρυνσης αλκοολούχων ποτών (1995-σήµερα)...9 Πίνακας 2.2 Αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στην Ελλάδα (2000-2006)...10 Πίνακας 2.3 Μέσος όρος µηνιαίων αγορών και σε είδος απολαβών των νοικοκυριών, για ποτά οινοπνευµατώδη (2004/05)...11 Πίνακας 2.4 Μέσος όρος µηνιαίων ποσοτήτων αποσταγµάτων που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά (2004/05)...12 Πίνακας 2.5 Μέσος όρος µηνιαίων αγορών και σε είδος απολαβών των νοικοκυριών, για ποτά οινοπνευµατώδη κατά τάξεις µηνιαίας συνολικής αξίας αγορών (2004/05)...12 Πίνακας 2.6 Μέσος όρος µηνιαίων ποσοτήτων αποσταγµάτων που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά κατά τάξεις µηνιαίας συνολικής αξίας αγορών (2004/05)...12 Πίνακας 3.1 Επιχειρήσεις παραγωγής αποσταγµένων αλκοολούχων ποτών (2002 & 2003)...14 Πίνακας 3.2 Συνοπτική παρουσίαση παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου...17 Πίνακας 3.3 Πωλήσεις παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2007)...27 Πίνακας 3.4 Συντοµογραφίες επωνυµιών παραγωγικών επιχειρήσεων για την ανάγνωση των διαγραµµάτων...29 Πίνακας 3.5 Συνοπτική παρουσίαση εισαγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου...34 Πίνακας 3.6 Πωλήσεις εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2007)...39 Πίνακας 3.7 Συντοµογραφίες επωνυµιών εισαγωγικών επιχειρήσεων για την ανάγνωση των διαγραµµάτων...40 Π3.1 ιάρθρωση διαφηµιστικής δαπάνης οινοπνευµατωδών ποτών ανά µέσο ενηµέρωσης (2002-2006)...45 Π3.2 ιαφηµιστική δαπάνη οινοπνευµατωδών ποτών (2005-2006)...45 Π3.3 Αριθµοδείκτες κερδοφορίας παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...52 Π3.4 Αριθµοδείκτες αποδοτικότητας παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...53 Π3.5 Αριθµοδείκτες ρευστότητας παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...54 Π3.6 Αριθµοδείκτες χρηµατοοικονοµικού κινδύνου παραγωγικών επιχειρήσεων (2002-2006)...55 Π3.7 Οµαδοποιηµένος ισολογισµός παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2005-2006)...56 Π3.8 Οµαδοποιηµένος ισολογισµός κερδοφόρων παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2005-2006)...57 Π3.9 Οµαδοποιηµένος ισολογισµός ζηµιογόνων παραγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2005-2006)...58 Π3.10 Αριθµοδείκτες κερδοφορίας εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...59 Π3.11 Αριθµοδείκτες αποδοτικότητας εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...60 Π3.12 Αριθµοδείκτες ρευστότητας εισαγωγικών επιχειρήσεων (2002-2006)...61 Π3.13 Αριθµοδείκτες χρηµατοοικονοµικού κινδύνου εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...62 Π3.14 Οµαδοποιηµένος ισολογισµός εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2005-2006)...63 Π3.15 Οµαδοποιηµένος ισολογισµός κερδοφόρων εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2005-2006)...64 Π3.16 Οµαδοποιηµένος ισολογισµός ζηµιογόνων εισαγωγικών επιχειρήσεων αλκοολούχων ποτών (2005-2006)...65 Πίνακας 4.1 Ποσότητα παραγωγής και αξία πωλήσεων αλκοολούχων ποτών (2001-2005)...69 Πίνακας 4.2 Εγχώρια φαινοµενική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών (1992-2006)...72 Πίνακας 4.3 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς ούζου (1992-2006)...73 Πίνακας 4.4 Μερίδια αγοράς ούζου (2006)...73 Πίνακας 4.5 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς λικέρ (1992-2006)...74 Πίνακας 4.6 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς µπράντυ (1992-2006)...75 Πίνακας 4.7 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς ουίσκι (1992-2006)...76 Πίνακας 4.8 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς ρούµι (1992-2006)...77

Πίνακας 4.9 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς τζιν (1992-2006)...78 Πίνακας 4.10 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς βότκας (1992-2006)...78 Π4.1 Εισαγωγές αλκοολούχων ποτών ανά κατηγορία (1998-2006)...80 Π4.2 Ουίσκυ: διάρθρωση εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης (2005-2006)...81 Π4.3 Βότκα: διάρθρωση εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης (2005-2006)...81 Π4.4 Λικέρ: διάρθρωση εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης (2005-2006)...82 Π4.5 Τζιν: διάρθρωση εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης (2005-2006)...82 Π4.6 Ρούµι: διάρθρωση εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης (2005-2006)...83 Π4.7 Μπράντυ: διάρθρωση εισαγωγών ανά χώρα προέλευσης (2005-2006)...83 Π4.8 Εξαγωγές αλκοολούχων ποτών ανά κατηγορία (1998-2006)...84 Π4.9 Ούζο: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...85 Π4.10 Μπράντυ: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...86 Π4.11 Ουίσκυ: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...87 Π4.12 Βότκα: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...87 Π4.13 Τζιν: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...88 Π4.14 Λικέρ: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...88 Π4.15 Ρούµι: διάρθρωση εξαγωγών ανά χώρα προορισµού (2005-2006)...89 Πίνακας 5.1 Κατανάλωση αλκοόλ στην Ε.Ε. των 25 (2005)...90 Π5.1 Ε.Ε. 25: Κατανάλωση αλκοολούχων ποτών (2005)...94 Π5.2 E.E 25: Εξωτερικό εµπόριο αλκοολούχων ποτών (2005)...95

ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ιάγραµµα 1.1 Εξέλιξη δείκτη βιοµηχανικής παραγωγής και δείκτη τιµών καταναλωτή (2000-2006)...7 ιάγραµµα 2.1 ιάρθρωση πληθυσµού ανά γεωγραφική περιφέρεια...10 ιάγραµµα 3.1 ιαφηµιστική δαπάνη αλκοολούχων ποτών (2002-2006)...14 ιάγραµµα 3.2 Εξέλιξη αριθµοδεικτών κερδοφορίας µεταποιητικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...30 ιάγραµµα 3.3 Εξέλιξη αριθµοδεικτών αποδοτικότητας µεταποιητικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...31 ιάγραµµα 3.4 Εξέλιξη αριθµοδεικτών ρευστότητας µεταποιητικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...32 ιάγραµµα 3.5 Εξέλιξη αριθµοδεικτών χρηµατοοικονοµικής διάρθρωσης µεταποιητικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...33 ιάγραµµα 3.6 Εξέλιξη αριθµοδεικτών κερδοφορίας εισαγωγικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...41 ιάγραµµα 3.7 Εξέλιξη αριθµοδεικτών αποδοτικότητας εισαγωγικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)..42 ιάγραµµα 3.8 Εξέλιξη αριθµοδεικτών ρευστότητας εισαγωγικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...42 ιάγραµµα 3.9 Εξέλιξη αριθµοδεικτών χρηµατοοικονοµικής διάρθρωσης εισαγωγικών εταιρειών του κλάδου (2002-2006)...43 ιάγραµµα 4.1 Εισαγωγές αλκοολούχων ποτών...67 ιάγραµµα 4.2 Εξαγωγές αλκοολούχων ποτών...68 ιάγραµµα 4.3 Εγχώρια αγορά αλκοολούχων ποτών...72 ιάγραµµα 4.4 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς ούζου (2000-2006)...73 ιάγραµµα 4.5 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς λικέρ (2000-2006)...74 ιάγραµµα 4.6 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς µπράντυ (2000-2006)...75 ιάγραµµα 4.7 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς ουίσκι (2000-2006)...76 ιάγραµµα 4.8 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς ρούµι (2000-2006)...77 ιάγραµµα 4.9 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς τζιν (2000-2006)...78 ιάγραµµα 4.10 Εξέλιξη εγχώριας αγοράς βότκα (2000-2006)...78

- i - ΣΥΝΟΨΗ Η παρούσα µελέτη εξετάζει τον κλάδο των αλκοολούχων ποτών και συγκεκριµένα εστιάζεται στις εξής κατηγορίες προϊόντων: βότκα, λικέρ, µπράντυ, ούζο, ουίσκι, ρούµι και τζιν. Ο κλάδος των αλκοολούχων ποτών γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στα µέσα της δεκαετίας του 80, όταν οι Έλληνες καταναλωτές, ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα, άρχισαν να υποκαθιστούν σταδιακά τα εγχωρίως παραγόµενα προϊόντα µε άλλα εισαγόµενα αλκοολούχα ποτά. Κάτω από συνθήκες έντονου ανταγωνισµού σε διεθνές επίπεδο, αρκετές ελληνικές παραγωγικές και εισαγωγικές εταιρείες περιήλθαν µέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, στον έλεγχο οίκων του εξωτερικού. Στη συνέχεια συνοψίζονται τα κύρια σηµεία της παρούσας µελέτης αναφορικά µε τη ζήτηση, την προσφορά, την ελληνική και διεθνή αγορά των αλκοολούχων ποτών. Ζήτηση Η ζήτηση των αλκοολούχων ποτών επηρεάζεται σε µεγάλο βαθµό από τις καταναλωτικές συνήθειες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια στρέφονται προς έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής και διαβίωσης, γεγονός που ευνοεί τη ζήτηση µη αλκοολούχων ποτών και ποτών χαµηλού αλκοολικού βαθµού. Επίσης, η ζήτηση των εξεταζόµενων προϊόντων επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες, καθώς επίσης και από το επίπεδο του πληθυσµού που βρίσκεται σε ηλικία κατάλληλη για κατανάλωση αλκοόλ. Η τιµή πώλησης των αλκοολούχων ποτών, σε συνδυασµό µε το διαθέσιµο εισόδηµα των καταναλωτών, είναι σηµαντικοί παράγοντες που επιδρούν στη ζήτηση. Η ειδική φορολογία στην οποία υποβάλλονται τα αλκοολούχα, επιδρά στη διαµόρφωση της τελικής τους τιµής και ενισχύει την υποκατάστασή τους από άλλα ποτά χαµηλότερης περιεκτικότητας σε αλκοόλ και κατ επέκταση και χαµηλότερης τιµής. Ορισµένα αλκοολούχα ποτά χαρακτηρίζονται από εποχικότητα και κατά συνέπεια η κατανάλωσή τους παρουσιάζει διακυµάνσεις κατά τη διάρκεια του έτους. Τα ποτά που παρουσιάζουν αυξηµένη ζήτηση κατά τη θερινή περίοδο, επηρεάζονται και από την τουριστική κίνηση. Προσφορά Η ελληνική παραγωγή αλκοολούχων ποτών, αφορά κυρίως το ούζο, το λικέρ και το µπράντυ, πραγµατοποιείται δε από ένα µεγάλο σχετικά αριθµό επιχειρήσεων, οι οποίες διαφοροποιούνται αρκετά µεταξύ τους ως προς το µέγεθος και τον τρόπο παραγωγής, καθώς και ως προς τη διάρθρωση του δικτύου διανοµής τους. Ο εισαγωγικός τοµέας περιλαµβάνει ορισµένες µεγάλου µεγέθους εταιρείες, οι οποίες ελέγχονται από πολυεθνικούς οµίλους µε σηµαντική παρουσία στη διεθνή αγορά. Οι περισσότερες έχοντας στη γκάµα τους ισχυρά εµπορικά σήµατα διαθέτουν πανελλαδικά δίκτυα διανοµής, ενώ συχνά αναλαµβάνουν και τη διανοµή των προϊόντων άλλων επιχειρήσεων του κλάδου. Το µεγαλύτερο µέρος των εισαγωγών πραγµατοποιείται από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία καλύπτει γενικότερα σηµαντικό µέρος της παγκόσµιας αγοράς αλκοολούχων ποτών.

- ii - Η αγορά των αλκοολούχων ποτών διακρίνεται στην «κρύα», η οποία περιλαµβάνει χώρους µαζικής εστίασης, catering κλπ. και στη «ζεστή» αγορά, η οποία αφορά την οικιακή κατανάλωση. Η διανοµή των προϊόντων στην αγορά πραγµατοποιείται απευθείας από τις επιχειρήσεις του κλάδου και µέσω χονδρεµπόρων. Αγορά Η συνολική εγχώρια αγορά των εξεταζόµενων κατηγοριών αλκοολούχων ποτών παρουσίασε αυξοµειώσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου 1992-2006, δίχως ιδιαίτερες αποκλίσεις. Ειδικότερα, το 2006 εκτιµάται σε 6.400 χιλ. κιβώτια (των 9 λίτρων) έναντι 6.455 χιλ. κιβωτίων το 2005. Το µεγαλύτερο µέρος της εγχώριας αγοράς καλύπτεται από εισαγόµενα προϊόντα, ενώ η εγχώρια παραγωγή συνίσταται κυρίως σε ούζο, τσίπουρο, µπράντυ και λικέρ. Στο σύνολο της αγοράς των αλκοολούχων ποτών, το ουίσκι καλύπτει το µεγαλύτερο µέρος καταλαµβάνοντας ποσοστό 41% το 2006, ενώ ακολουθεί το ούζο µε µερίδιο 25%. Στην τρίτη θέση µε αρκετά µικρότερη ζήτηση βρίσκεται η βότκα µε ποσοστό συµµετοχής 9,2% και ακολουθεί το λικέρ µε µερίδιο 8,9%. Το µερίδιο του µπράντυ ανήλθε σε 7,8% το 2006, ενώ τη µικρότερη ζήτηση συγκεντρώνουν το τζιν και το ρούµι. Το ούζο αποτελεί αποκλειστικά εγχωρίως παραγόµενο προϊόν και το κυριότερο εξαγόµενο αλκοολούχο ποτό. Από το 2000 παρατηρείται πτωτική τάση της κατανάλωσης, ενώ για το 2006 η αγορά εκτιµάται στο ύψος των 1.600 χιλ. κιβωτίων 9 λίτρων. Η κατανάλωση λικέρ ακολουθεί καθοδική πορεία από το 2004, ενώ το µέγεθος της αγοράς του εν λόγω προϊόντος εκτιµάται σε 570 χιλ. κιβώτια των 9 λίτρων το 2006. Στάσιµη παρουσιάζεται η αγορά µπράντυ το µέγεθος της οποίας διαµορφώθηκε σε 500 χιλ. κιβώτια το 2006. Όσον αφορά το ουίσκι, τα δύο τελευταία χρόνια η συγκεκριµένη αγορά κινείται καθοδικά και εκτιµάται το 2006 σε 2.625 χιλ. κιβώτια, ενώ δεν προκύπτουν σηµαντικές αυξοµειώσεις όσον αφορά τη ζήτηση για ρούµι, το µέγεθος αγοράς του οποίου ανήλθε σε 250 χιλ. κιβώτια. Τέλος, διαχρονική αύξηση παρουσιάζει η ζήτηση τζιν (265 χιλ. κιβώτια το 2006) σε αντίθεση µε τη ζήτηση για βότκα η οποία δεν εµφανίζει αξιόλογη µεταβολή (590 χιλ. κιβώτια). Ευρωπαϊκή Αγορά Το 2005 σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση καταναλώθηκαν 23 εκατ. εκατόλιτρα οινοπνευµατωδών ποτών, αντιπροσωπεύοντας µερίδιο 22% στο σύνολο της κατανάλωσης αλκοόλ, ενώ όλοι οι παραγωγοί αλκοολούχων ποτών κατέβαλαν 14,4 δισ. για φόρο οινοπνεύµατος. Η κατανάλωση αλκοόλ στην Ε.Ε. των 25 ξεπέρασε το 2005 σε αξία το ύψος των 31 δισ., ενώ όσον αφορά την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών ανά κατηγορία, τα λευκά ποτά αντιπροσωπεύουν σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2005 το µεγαλύτερο µερίδιο επί του συνόλου της κατανάλωσης αλκοολούχων στην Ε.Ε. (32,7%) και ακολουθούν τα διάφορα αρωµατικά και άλλα ποτά µε 31,1%. Από πλευράς εξωτερικού εµπορίου, η Ε.Ε. αποτελεί τον κυριότερο εξαγωγέα οινοπνευµατωδών ποτών παγκοσµίως, καθώς το 2005 εξήχθηκαν πάνω από 23 εκατ. εκατόλιτρα οινοπνευµατωδών ποτών αξίας 10 δισ., εκ των οποίων περισσότερα από 10 εκατ. εκατόλιτρα (αξίας 5,7 δισ.) απορροφήθηκαν εκτός Ε.Ε.

- 1-1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ 1.1 Εισαγωγή Αντικείµενο της παρούσας µελέτης είναι η διερεύνηση της εγχώριας αγοράς αλκοολούχων ποτών. Συγκεκριµένα, οι κατηγορίες προϊόντων που εξετάζονται είναι η βότκα, τα λικέρ, το µπράντυ, το ούζο, το ουίσκι, το ρούµι και το τζιν. Στο παρόν κεφάλαιο πραγµατοποιείται αναφορά στα γενικά χαρακτηριστικά του κλάδου και σύντοµη περιγραφή των προϊόντων του. Στη συνέχεια, εξετάζεται η ζήτηση και αναλύονται οι κυριότεροι παράγοντες που την επηρεάζουν (κεφάλαιο 2), ενώ ακολουθεί η παρουσίαση του τοµέα της προσφοράς αλκοολούχων ποτών, όπου περιγράφεται η δοµή του κλάδου, η διαφηµιστική δαπάνη για τα εξεταζόµενα προϊόντα, οι κυριότερες παραγωγικές και εισαγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου, τα δίκτυα διανοµής και η πιστωτική πολιτική που ακολουθούν οι επιχειρήσεις και πραγµατοποιείται η χρηµατοοικονοµική ανάλυση των οικονοµικών τους καταστάσεων (κεφάλαιο 3). Το µέγεθος και η εξέλιξη της εγχώριας αγοράς αλκοολούχων ποτών, καθώς και τα µερίδια αγοράς ορισµένων εκ των κυριοτέρων εµπορικών σηµάτων, παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 4, ενώ το κεφάλαιο 5 αναφέρεται σε στοιχεία που αφορούν τη διεθνή αγορά αλκοολούχων ποτών. Στο τελευταίο κεφάλαιο, παρουσιάζονται τα κύρια συµπεράσµατα της µελέτης, γίνεται αναφορά στα προβλήµατα και παρουσιάζονται οι προοπτικές που διαγράφονται για τον κλάδο. 1.2 Γενικά Χαρακτηριστικά του Κλάδου Στον τοµέα των αλκοολούχων ποτών η εγχώρια αγορά εµφάνισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στα µέσα της δεκαετίας του 80, σαν συνέπεια της διαφοροποίησης των καταναλωτικών προτιµήσεων των Ελλήνων, οι οποίοι άρχισαν να υποκαθιστούν σταδιακά τα εγχωρίως παραγόµενα προϊόντα µε άλλα εισαγόµενα αλκοολούχα ποτά. Κάτω από συνθήκες έντονου ανταγωνισµού σε διεθνές επίπεδο, αρκετές ελληνικές παραγωγικές και εισαγωγικές εταιρείες περιήλθαν, µέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, στον έλεγχο οίκων του εξωτερικού. Η ελληνική παραγωγή αλκοολούχων ποτών, αφορά κυρίως το ούζο, το λικέρ και το µπράντυ. Στον κλάδο δραστηριοποιείται ένας µεγάλος σχετικά αριθµός επιχειρήσεων, οι οποίες διαφοροποιούνται αρκετά µεταξύ τους ως προς το µέγεθος και τον τρόπο παραγωγής, καθώς και ως προς τη διάρθρωση του δικτύου διανοµής τους. Από την άλλη πλευρά, ο εισαγωγικός τοµέας αλκοολούχων ποτών περιλαµβάνει ορισµένες µεγάλου µεγέθους εταιρείες, οι οποίες ελέγχονται από πολυεθνικούς οµίλους µε σηµαντική παρουσία στη διεθνή αγορά. Οι περισσότερες διαθέτουν πανελλαδικά δίκτυα διανοµής των προϊόντων τους, ενώ συχνά αναλαµβάνουν και τη διανοµή των προϊόντων άλλων επιχειρήσεων του κλάδου. Το µεγαλύτερο µέρος των εισαγωγών προέρχεται από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αγορά των αλκοολούχων ποτών διακρίνεται στη λεγόµενη «κρύα» αγορά, η οποία περιλαµβάνει χώρους µαζικής εστίασης, ψυχαγωγίας κλπ. και στη «ζεστή» αγορά, η οποία αφορά την οικιακή

- 2 - κατανάλωση. Η διανοµή των προϊόντων στην αγορά πραγµατοποιείται απευθείας από τις επιχειρήσεις του κλάδου και µέσω χονδρεµπόρων. 1.3 Θεσµικό Πλαίσιο Από την πλευρά της εθνικής νοµοθεσίας, ο Ν.2969/18.12.01 (ΦΕΚ Α 281) «περί αιθυλικής αλκοόλης και αλκοολούχων προϊόντων», βρίσκεται σε ισχύ από την 1.1.2002 και έχει ως αντικείµενα ρυθµίσεων: α) ζητήµατα παραγωγής, µεταποίησης, αποθήκευσης και διακίνησης της αιθυλικής αλκοόλης, των αποσταγµάτων και των προϊόντων απόσταξης, των αλκοολούχων ποτών και των αλκοολούχων προϊόντων πάσης φύσεως, β) το είδος των µηχανηµάτων παραγωγής αιθυλικής αλκοόλης και αποσταγµάτων, οι όροι και ο τρόπος λειτουργίας τους, καθώς και οι διαδικασίες ελέγχου και εποπτείας, γ) τη διάκριση των επιτηδευµατιών, τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις αυτών, τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις έκδοσης άδειας άσκησης επαγγέλµατος και δ) τις παραβάσεις, τη διαδικασία βεβαίωσής τους καθώς και τις διοικητικές και ποινικές κυρώσεις σε βάρος των παραβατών. Αρµόδιες διοικητικές αρχές για την εφαρµογή του νόµου αυτού είναι η Γενική ιεύθυνση Τελωνείων και Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης, καθώς και η Γενική διεύθυνση του Γενικού Χηµείου του Κράτους. Το πλήρες κείµενο του συγκεκριµένου νόµου παρατίθεται στο παράρτηµα Ι της µελέτης. Στο µεταξύ, βελτιώνονται οι προϋποθέσεις διείσδυσης των ελληνικών αλκοολούχων ποτών στις ξένες αγορές, καθώς απλοποιείται όλη η γραφειοκρατική διαδικασία που δυσχέραινε µέχρι σήµερα το κύκλωµα των ποτών, από την απόσταξη µέχρι και τη διακίνησή τους. Σύµφωνα µε σχετική υπουργική απόφαση του Υπουργού Οικονοµικών (3018093/2377/0029), επέρχονται οι εξής τροποποιήσεις: 1) διευκρινίζονται και αποσαφηνίζονται ορισµένες πρακτικές (αρωµατισµός και γλύκανση), που γενικά εφαρµόζονται κατά την παρασκευή αλκοολούχων ποτών, 2) δίδεται η δυνατότητα χρήσης των παραδοσιακών ενδείξεων «τσικουδιά» και «τσίπουρο», αντί της γενικής επωνυµίας «απόσταγµα στεµφύλων σταφυλής», 3) παρέχεται η δυνατότητα χρήσης περιεκτών µε τιµές ονοµαστικών όγκων, κατά παρέκκλιση της κοινοτικής και εθνικής νοµοθεσίας, καθώς και η δυνατότητα αναγραφής επιπρόσθετων ενδείξεων και όρων στην επισήµανση, µόνον για τις περιπτώσεις εξαγωγών σε τρίτες χώρες, 4) αποσαφηνίζονται θέµατα σχετικά µε τηρητέες διατυπώσεις και διαδικασίες κατά την εισαγωγή αλκοολούχων ποτών από τρίτες χώρες, 5) δίνεται η δυνατότητα χρήσης πλαστικών φιαλών αποκλειστικά και µόνον από πολυτερεφθαλικό αιθυλεστέρα (PET) και µετά από προηγούµενο σχετικό έλεγχο για την εµφιάλωση των αλκοολούχων ποτών, ώστε να διασφαλίζεται η καταλληλότητα και ασφάλεια του µέσου συσκευασίας, 6) απλοποιείται η διαδικασία αδειοδότησης και οι τηρητέες σχετικές διατυπώσεις, προκειµένου για την παραγωγή ποτών για λογαριασµό τρίτων και 7) ορισµένες διατάξεις σχετικά µε την επισήµανση, αναδιατυπώνονται επί το σαφέστερον και τροποποιούνται σε ό,τι αφορά το µέγεθος των µέγεθος των χρησιµοποιούµενων για την αναγραφή ενδείξεων, ιδιαίτερα στις µικρές προσυσκευασίες.

- 3 - Από την πλευρά της κοινοτικής νοµοθεσίας, σε ισχύ βρίσκεται από την 1.1.1995 ο κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 3378/94 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 22.12.1994. Ο συγκεκριµένος κανονισµός προήλθε ως τροποποίηση α) του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 1576/89 «περί θέσπισης των γενικών κανόνων σχετικά µε τον ορισµό, το χαρακτηρισµό και την παρουσίαση των αλκοολούχων ποτών» και β) του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 1601/91 «περί θέσπισης των γενικών κανόνων σχετικά µε τον ορισµό, το χαρακτηρισµό και την παρουσίαση των αρωµατισµένων οίνων, των αρωµατισµένων ποτών µε βάση τον οίνο και των αρωµατισµένων κοκτέιλ αµπελοοινικών προϊόντων, κατόπιν των αποτελεσµάτων των πολυµερών εµπορικών διαπραγµατεύσεων του Γύρου της Ουρουγουάης». Σύµφωνα µε τον κανονισµό 3378/94 ο οποίος και συµπληρώνει τους προϋπάρχοντες, όλα τα κράτη µέλη της Ε.Ε. µπορούν να λάβουν όλα εκείνα τα αναγκαία µέτρα, που επιτρέπουν στους ενδιαφερόµενους να εµποδίζουν τη χρησιµοποίηση στην κοινότητα µιας γεωγραφικής ένδειξης προσδιορισµού προϊόντων τα οποία καλύπτονται από τον παρόντα κανονισµό, για προϊόντα τα οποία δεν κατάγονται από τον τόπο που αναφέρεται στη γεωγραφική ένδειξη, ακόµη και όταν αναφέρεται η πραγµατική καταγωγή του προϊόντος ή όταν η γεωγραφική ένδειξη είναι µεταφρασµένη ή συνοδεύεται από εκφράσεις όπως «είδος», «τύπος», «στιλ», «αποµίµηση» κλπ. 1.4 Περιγραφή των Προϊόντων του Κλάδου Στην παρούσα ενότητα γίνεται µία σύντοµη περιγραφή των προϊόντων του κλάδου και µία γενική αναφορά στον τρόπο παρασκευής τους. Ως αλκοολούχα ποτά νοούνται εκείνα τα αλκοολικά υγρά που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, έχουν ιδιαίτερους οργανοληπτικούς χαρακτήρες και ελάχιστο αλκοολικό βαθµό 15% vol. Τα προϊόντα του κλάδου χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες βάσει του αλκοολικού βαθµού: Η πρώτη κατηγορία αφορά τα αποσταγµένα οινοπνεύµατα που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση και αποτελούν προϊόντα απόσταξης µε αλκοολικό βαθµό µικρότερο του 96 ο (µέσο όρο 80 ο ). Τα εν λόγω προϊόντα διατηρούν εν µέρει τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της πρώτης ύλης - γεωργικής προέλευσης - που χρησιµοποιήθηκε για τη ζύµωση. Τέτοιου είδους προϊόντα είναι το ουίσκι και τα άλλα προϊόντα απόσταξης σιτηρών, το µπράντυ, τα αποστάγµατα στέµφυλων σταφυλής (γκράπα, τσίπουρο, τσικουδιά), το ρούµι και τα προϊόντα απόσταξης φρουτοπολτών (eau-de-vie). Το ουδέτερο οινόπνευµα που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση ή για βιοµηχανική χρήση, αποτελεί τη δεύτερη κατηγορία οινοπνευµατωδών ποτών. Τα προϊόντα που εντάσσονται στη συγκεκριµένη κατηγορία - διυλισµένα προϊόντα µε οινοπνευµατικό βαθµό µεγαλύτερο του 96 - χαρακτηρίζονται από την απώλεια των οργανοληπτικών χαρακτηριστικών της πρώτης ύλης που έχει χρησιµοποιηθεί. Τα προϊόντα που έχουν ως βάση το ουδέτερο αλκοόλ είναι τα απεριτίφ, τα πικρά αλκοολούχα ποτά (bitters), τα ηδύποτα και διάφορα άλλα παρασκευάσµατα, όπως το τζιν, η βότκα κ.ά. Τονίζεται ότι το ουδέτερο αλκοόλ χρησιµοποιείται επίσης στη φαρµακευτική βιοµηχανία και στη βιοµηχανία καλλυντικών.

- 4 - Τρόπος Παρασκευής των Αλκοολούχων Ποτών Το µπράντυ προέρχεται από απόσταξη οίνου, αλλά και πολτού φρούτων που έχει υποστεί ζύµωση. Αν το φρούτο δεν προσδιορίζεται στην ονοµασία του µπράντυ, τότε εξ ορισµού είναι το σταφύλι. Η απόσταξη πραγµατοποιείται µέσα σε παλιούς κλασικούς αποστακτήρες, που λειτουργούν σύµφωνα µε τις αρχές της κλασµατικής απόσταξης. Η παλαίωσή του πραγµατοποιείται σε δρύινα δοχεία επί ένα τουλάχιστον έτος ή επί έξι τουλάχιστον µήνες εάν τα δρύινα βαρέλια έχουν χωρητικότητα µικρότερη από 1.000 λίτρα. Η ποιότητα και η παλαιότητα του αποστάγµατος χαρακτηρίζεται µε ένα, δύο ή τρία αστέρια τα οποία σηµαίνουν την παλαίωση σε βαρέλια επί 3, 4 και 5 χρόνια αντίστοιχα. Ο συµβολισµός V.O. (very old) σηµαίνει την παλαίωση επί 10 έως 12 χρόνια, ο V.S.O.P. (very superior old pale) από 20 έως 25 χρόνια και ο EXTRA 70 χρόνια. Το µπράντυ συχνά συγχέεται µε το κονιάκ, το οποίο είναι ένα είδος µπράντυ που παράγεται στην περιοχή της Γαλλίας Cognac και έχει κατοχυρώσει την ονοµασία προέλευσης. Το µπράντυ θα πρέπει να έχει ελάχιστο κατ όγκο αλκοολικό τίτλο 36%. Το ουίσκι παράγεται µε απόσταξη δηµητριακών. Ως πρώτη ύλη χρησιµοποιείται το κριθάρι, το οποίο µε διαβροχή µετατρέπεται σε βύνη. Ακολουθεί αλκοολική ζύµωση και εµπλουτισµός µε αιθυλική αλκοόλη για την παραγωγή του τελικού προϊόντος. Μια βασική κατηγοριοποίηση είναι τα single ουίσκι που προέρχονται αυστηρά από ένα αποστακτήριο και τα blended ουίσκι που προκύπτουν από ανάµιξη της παραγωγής περισσοτέρων (µερικές φορές άνω των 50) αποστακτηρίων. Ανάλογα µε την πρώτη ύλη και τον τρόπο απόσταξης, το ουίσκι επιδέχεται πολλές επιπλέον κατηγοριοποιήσεις, οι σηµαντικότερες εκ των οποίων είναι: Σκοτσέζικο ουίσκι (παράγεται αποκλειστικά από κριθάρι και πραγµατοποιείται διπλή απόσταξη), Ιρλανδέζικο ουίσκι (περιέχει και άλλα δηµητριακά εκτός του κριθαριού και πραγµατοποιείται διπλή απόσταξη), Αµερικάνικο ουίσκι, Bourbon (παράγεται κατά το µεγαλύτερο µέρος του από καλαµπόκι), Rye (παράγεται κυρίως από σίκαλη), Korn (παράγεται κυρίως από καλαµπόκι), Tennessee (παράγεται κυρίως από καλαµπόκι και κατά τη ζύµωση προστίθεται ζύµη από παλαιότερη ζύµωση) και το Καναδέζικο ουίσκι (Rye ουίσκι µε συνεχή απόσταξη). Το ουίσκι θα πρέπει να έχει ελάχιστο κατ όγκο αλκοολικό τίτλο 40%. Το ρούµι λαµβάνεται αποκλειστικά µε αλκοολική ζύµωση και απόσταξη, είτε σιροπιού ζαχαροκάλαµου, είτε µελάσας (το υπόλοιπο του σιροπιού αφού ληφθεί πρώτα η κρυσταλλική ζάχαρη). Αποστάζεται το πολύ σε 96% vol και κατά τέτοιον τρόπο ώστε το προϊόν απόσταξης να παρουσιάζει αισθητά τα ειδικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του ρούµι. Το ρούµι θα πρέπει να έχει ελάχιστο κατ όγκο αλκοολικό τίτλο 37,5%. Το τζιν παράγεται µε διπλή ή τριπλή απόσταξη από δηµητριακά (σιτάρι, κριθάρι, καλαµπόκι ή µίγµα), ενώ στη συνέχεια προστίθενται αρωµατικές ουσίες, όπως φλούδες λεµονιού, πορτοκαλιού, κανέλλα, µοσχοκάρυδο, πικραµύγδαλα, άνηθος, µάραθος, κάρδαµο κλπ. Το κυριότερο µυρωδικό όµως είναι ο ραγοστρόβιλος του άρκινθου, ενός είδους κέδρου (jenever στα ολλανδικά), που δίνει και τη χαρακτηριστική γεύση. Θα πρέπει να παρουσιάζει τα επιθυµητά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και να έχει αρχικό αλκοολικό τίτλο τουλάχιστον 96% vol. Το τελικό εν λόγω προϊόν θα πρέπει να έχει ελάχιστο κατ όγκο αλκοολικό τίτλο 37,5%.

- 5 - Η βότκα παρασκευάζεται από εξευγενισµένο οινόπνευµα, το οποίο προέρχεται από διάφορους αµυλούχους σπόρους, όπως κριθάρι, βρώµη, πατάτα κλπ. και αποτελεί µίγµα αλκοόλης και νερού. Μετά την απόσταξη καθαρίζεται µε ενεργό φυτικό άνθρακα, γεγονός στο οποίο οφείλεται το διαυγές χρώµα και η απουσία έντονου αρώµατος (µε εξαίρεση τις βότκες που εµπλουτίζονται µε αρώµατα φρούτων). Η βότκα θα πρέπει να έχει ελάχιστο κατ όγκο αλκοολικό τίτλο 37,5%. Λικέρ ονοµάζονται τα γλυκά αλκοολούχα ποτά µε έντονο άρωµα από φρούτα, άνθη, φύλλα ή άλλο αρωµατικό παράγοντα. Περιέχουν καθαρή αλκοόλη (αραιωµένη) ή κάποιο από τα γνωστά αποστάγµατα, ζάχαρη ή σιρόπι ζάχαρης. Ανάλογα µε τον τρόπο ενσωµάτωσης του αρωµατικού παράγοντα, χωρίζονται σε λικέρ εκχύλισης και σε λικέρ απόσταξης. Κατά την πρώτη µέθοδο, οι αρωµατικοί παράγοντες παραµένουν για πολύ καιρό εµβαπτισµένοι µέσα στο αλκοολικό µίγµα ώστε να αφήσουν σιγά σιγά να διαρρεύσει ο χαρακτήρας τους, ενώ κατά τη δεύτερη το µίγµα αλκοόλ-αρωµατικού παράγοντα αποστάζεται εκ νέου. Πραγµατοποιείται και συνδυασµός των δύο µεθόδων, δηλαδή πρώτα εκχύλιση και µετά απόσταξη. Ανάλογα µε τους αρωµατικούς παράγοντες, τα λικέρ διακρίνονται στις εξής κατηγορίες: φυσικά λικέρ (ηγεµονεύει το άρωµα ενός αναγνωρίσιµου αρωµατικού παράγοντα π.χ. λικέρ πορτοκάλι), λικέρ φαντασία (συµµετέχουν τόσοι αρωµατικοί παράγοντες, ώστε κανένας από αυτούς δεν ηγεµονεύει µε το χαρακτήρα του στο ποτό), κρέµες (περιέχουν κρέµα γάλακτος ή καφέ ή κακάο ή µίγµα αυτών και χαρακτηρίζονται από περισσότερη ζάχαρη και λιγότερο αλκοόλ). Το ούζο λαµβάνεται µε σύµµειξη αλκοολών που έχουν αρωµατιστεί, µε απόσταξη ή διαβροχή, µε σπόρους ανίσου και ενδεχοµένως µάραθου, µαστίχας και άλλους αρωµατικούς σπόρους, φυτά και καρπούς. Η αλκοόλη που έχει αρωµατιστεί µε απόσταξη θα πρέπει να αντιπροσωπεύει το 20% τουλάχιστον του αλκοολικού τίτλου του ούζου. Το ούζο θα πρέπει να έχει ελάχιστο αλκοολικό τίτλο 37,5%. Για να µπορεί το εν λόγω αλκοολούχο ποτό να ονοµάζεται ούζο, θα πρέπει να παρασκευάζεται αποκλειστικά στην Ελλάδα Τέλος, αξίζει να σηµειωθεί ότι µε βάση σχετική απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, κατοχυρώνονται το όνοµα, η προέλευση και τα συστατικά παρασκευής για µια σειρά από ελληνικά παραδοσιακά αλκοολούχα ποτά όπως: - στην κατηγορία αποσταγµάτων στεµφύλων σταφυλής, η τσικουδιά Κρήτης, το τσίπουρο Μακεδονίας, το τσίπουρο Θεσσαλίας και το τσίπουρο Τιρνάβου, - στην κατηγορία των αποσταγµένων anis, το ούζο Μυτιλήνης, Πλωµαρίου, Καλαµάτας, Θράκης και Μακεδονίας, - στην κατηγορία των ηδύποτων λικέρ, η µαστίχα Χίου, το κίτρον Νάξου, το κουµ κουάτ Κέρκυρας και η τεντούρα Πατρών και - στην κατηγορία των brandies, το brandy Αττικής, Πελοποννήσου και Κεντρικής Ελλάδας.

1.5 Ανάλυση Βασικών Οικονοµικών Μεγεθών του Κλάδου Παραγωγής Ποτών - 6 - Ο πίνακας 1.1 παρουσιάζει την ανάλυση των βασικών οικονοµικών µεγεθών του κλάδου παραγωγής ποτών, για την περίοδο 1999-2004, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Ετήσιας Βιοµηχανικής Έρευνας της ΕΣΥΕ, τα οποία αναφέρονται σε επιχειρήσεις µε απασχολούµενο προσωπικό άνω των δέκα (10) ατόµων. Συγκεκριµένα, περιλαµβάνονται επιχειρήσεις που είναι καταχωρηµένες στον κωδικό 159, σύµφωνα µε τη Στατιστική Ταξινόµηση των Κλάδων Οικονοµικής ραστηριότητας (ΣΤΑΚΟ -91). Ο συγκεκριµένος κωδικός καλύπτει την παραγωγή του ευρύτερου κλάδου ποτών (αλκοολούχα ποτά, οίνοι, µπύρα, εµφιαλωµένα νερά, χυµοί, αναψυκτικά). Πίνακας 1.1 Βασικά οικονοµικά µεγέθη του κλάδου παραγωγής ποτών (1999-2004) 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Αριθµός Εταιρειών 141 141 117 117 116 113 Σύνολο Απασχολουµένων 8.269 8.330 8.708 8.605 8.678 8.641 Σύνολο Αµοιβών 163.114 170.198 179.047 192.741 212.269 226.517 Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής 1.286.178 1.356.710 1.504.368 1.561.097 1.645.024 1.616.713 Σύνολο Αναλώσεων 629.071 680.726 764.777 759.994 779.806 726.928 Προστιθέµενη Αξία Παραγωγής 657.106 675.984 739.591 801.103 865.218 889.785 Πωλήσεις Προϊόντων 1.207.170 1.278.803 1.379.976 1.460.222 1.519.177 1.494.170 Αξία σε χιλ. Πηγή: ΕΣΥΕ, Ετήσιες Βιοµηχανικές Έρευνες Από τα στοιχεία του πίνακα προκύπτει ότι, ο αριθµός των εταιρειών της έρευνας παρουσίασε διαχρονική µείωση την εν λόγω περίοδο και διαµορφώθηκε σε 113 το 2004 από 141 το 1999. Ο αριθµός των απασχολουµένων (αµειβόµενη απασχόληση) δεν µεταβλήθηκε σηµαντικά κατά τα τελευταία τρία έτη, ενώ οι συνολικές αµοιβές αυξήθηκαν µε µέσο ετήσιο ρυθµό 6,8% την περίοδο 1999-2004. Μείωση εµφάνισε η ακαθάριστη αξία παραγωγής το 2004 ύστερα από πέντε έτη συνεχούς ανόδου, ενώ όσον αφορά την αξία των αναλώσεων, κάλυψε το 45% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής για το 2004. Η προστιθέµενη αξία παραγωγής ανήλθε σε 889,8 εκ. το 2004, σηµειώνοντας αύξηση 2,8% έναντι του 2003, ενώ οι πωλήσεις των παραχθέντων προϊόντων διαµορφώθηκαν σε 1,49 δισ. το 2004, παρουσιάζοντας µείωση 1,6% έναντι του προηγούµενου έτους. Πίνακας 1.2 Ανάλυση κόστους παραγωγής και προστιθέµενης αξίας του κλάδου ποτών (1999-2004) Αναλώσεις 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Πρώτες και βοηθητικές ύλες 334.179 350.487 425.551 448.174 466.480 424.739 Υλικά συσκευασίας 220.636 250.773 259.208 235.801 241.600 222.546 Ανταλλακτικά 18.221 18.772 24.050 23.255 21.930 23.700 Μεταφορικά 5.496 5.823 9.789 6.893 7.650 7.866 Αναλώσιµα 12.523 13.307 15.479 16.553 14.603 16.922 Πληρωµές Φασόν 21.121 20.933 9.617 10.086 6.634 11.561 Καύσιµα Λιπαντικά 6.045 9.257 8.720 6.552 7.567 6.079 Ηλεκτρική Ενέργεια 10.851 11.374 12.364 12.681 13.342 13.516 Προστιθέµενη Αξία Σύνολο Προστιθέµενης Αξίας 669.740 689.885 751.136 812.309 879.522 901.269 Προστιθέµενη Αξία Εµπορίας 12.634 13.901 11.545 11.206 14.304 11.484 Προστιθέµενη Αξία Παραγωγής 657.106 675.984 739.591 801.103 865.218 889.785 Αξία σε χιλ. Πηγή: ΕΣΥΕ, Ετήσιες Βιοµηχανικές Έρευνες

- 7 - Ο πίνακας 1.2 εµφανίζει κατ αρχήν την ανάλυση του κόστους παραγωγής του κλάδου ποτών για την περίοδο 1999-2004. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, οι πρώτες και βοηθητικές ύλες Πίνακας 1.3 είκτης βιοµηχανικής παραγωγής αποσταγµένων αλκοολούχων ποτών (2000-2006) είκτης Βιοµηχανικής Γενικός είκτης Έτος Παραγωγής Βιοµηχανικής Αλκοολούχων Παραγωγής συµβάλλουν µε το µεγαλύτερο ποσοστό (2006: Ποτών 58,4%) στη διαµόρφωση του συνολικού κόστους 2000 100,00 100,00 παραγωγής (σύνολο αναλώσεων) καθ όλη την 2001 98,07 98,18 2002 101,15 98,97 εξεταζόµενη περίοδο. Περαιτέρω, τα υλικά 2003 114,21 99,29 2004 99,10 100,45 συσκευασίας κάλυψαν το 2004 ποσοστό 30,6% των 2005 97,75 99,59 συνολικών αναλώσεων. Τέλος, η συνολική 2006 99,41 100,08 Έτος βάσης: 2000=100 προστιθέµενη αξία (των εταιρειών που συµµετείχαν Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. στην έρευνα) αυξήθηκε µε µέσο ετήσιο ρυθµό 6,1% το διάστηµα 1999-2004. Πίνακας 1.4 είκτης τιµών καταναλωτή οινοπνευµατωδών ποτών (2000-2006) Ο δείκτης βιοµηχανικής παραγωγής είκτης Τιµών Γενικός είκτης αλκοολούχων ποτών καθώς και ο δείκτης τιµών Καταναλωτή Έτος Τιµών Οινοπνευµατωδών καταναλωτή για τα οινοπνευµατώδη ποτά, Καταναλωτή Ποτών 2000 89,06 84,62 παρουσιάζονται στους πίνακες 1.3 και 1.4 2001 91,13 87,48 αντίστοιχα. Με βάση τα στοιχεία του πίνακα 1.3, ο 2002 93,16 90,65 είκτης Βιοµηχανικής Παραγωγής αποσταγµένων 2003 94,31 93,86 2004 95,58 96,58 αλκοολούχων ποτών ενώ παρουσίασε απότοµη 2005 100,00 100,00 αύξηση το έτος 2003, στη συνέχεια υποχώρησε σε επίπεδα ελαφρά χαµηλότερα ακόµη και από το έτος 2006 103,30 103,20 Έτος βάσης: 2005=100 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε βάσης 2000, διαµορφούµενος σε 99,41 το 2006. Σχετικά µε τον Γενικό είκτη Βιοµηχανικής Παραγωγής, το 2006 προσέγγισε τα επίπεδα του 2004 ξεπερνώντας οριακά το έτος βάσης. Αναφορικά τέλος µε την εξέλιξη ιάγραµµα 1.1 Εξέλιξη δείκτη βιοµηχανικής παραγωγής και δείκτη τιµών καταναλωτή (2000-2006) α) δείκτης βιοµηχανικής παραγωγής β) δείκτης τιµών καταναλωτή 115 113 111 109 107 105 103 105 100 95 90 101 99 85 97 95 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 είκτης παραγωγής αλκοολούχων ποτών Γενικός δείκτης παραγωγής Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. του είκτη Τιµών Καταναλωτή, παρατηρείται ότι ο σχετικός δείκτης της κατηγορίας των οινοπνευµατωδών 80 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 είκτης τιµών καταναλωτή αλκοολούχων ποτών Γενικός δείκτης τιµών καταναλωτή

- 8 - ποτών παρουσιάζει συνεχή διαχρονική αύξηση κατά την εξεταζόµενη περίοδο και µόνον το 2004 διαµορφώνεται σε επίπεδο µικρότερο του αντίστοιχου Γενικού είκτη.

- 9-2. Η ΖΗΤΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΩΝ ΠΟΤΩΝ Στο πρώτο µέρος της παρούσας ενότητας αναφέρονται οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση για αλκοολούχα ποτά και στο δεύτερο µέρος παρουσιάζονται ορισµένα από τα αποτελέσµατα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισµών, που πραγµατοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος κατά την περίοδο Φεβρουαρίου 2004-Ιανουαρίου 2005. 2.1 Προσδιοριστικοί Παράγοντες της Ζήτησης Το διαθέσιµο εισόδηµα των καταναλωτών και οι ισχύουσες οικονοµικές συνθήκες είναι από τους σηµαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση των αλκοολούχων ποτών. Η µείωση του διαθέσιµου εισοδήµατος και των καταναλωτικών δαπανών σε περιόδους οικονοµικής δυσχέρειας, επιδρά αρνητικά στην κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, καθώς η τελευταία συνδέεται κυρίως µε την εκτός οικίας διασκέδαση. Η διαφοροποίηση επιπλέον της τιµής των αλκοολούχων µεταξύ των διαφόρων κατηγοριών, αλλά κυρίως σε σχέση µε άλλα ποτά (µπύρες, «ready to drink» ποτά κλπ.) επηρεάζει έως ένα βαθµό τη ζήτηση. Οι µεταβολές στη φορολογία που υποβάλλονται τα αλκοολούχα ποτά, επηρεάζουν έµµεσα τη ζήτησή τους, καθώς επιδρούν στη διαµόρφωση της τελικής τιµής τους. Τα αλκοολούχα ποτά επιβαρύνονται µε ειδικό Πίνακας 2.1 ιαχρονική εξέλιξη της φορολογικής επιβάρυνσης αλκοολούχων ποτών (1995-σήµερα) Περίοδος Συντελεστής Ε.Φ.Κ. φόρο κατανάλωσης (Ε.Φ.Κ.), µε βάση την οδηγία 92/84/EEC. Οι συντελεστές αυτών των ειδικών φόρων πρέπει σε κάθε κράτος µέλος να βρίσκονται πάνω από ένα ελάχιστο 01.01.1995-31.12.1995 ECU 550 µέγεθος, που έχει καθοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο 01.01.1996-10.12.1996 ECU 770 11.12.1996-31.12.1998 ECU 960 και που ελέγχεται τακτικά από αυτό, λαµβάνοντας υπόψη 01.01.1999-31.12.1999 ECU 882 όλους τους σχετικούς παράγοντες. Η διαχρονική εξέλιξη της 01.01.2000-31.03.2005 908 από 01.04.2005 1.090 φορολογικής επιβάρυνσης αλκοολούχων ποτών στη χώρα µας, Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών παρουσιάζεται στον πίνακα 2.1 για την περίοδο από το 1995 µέχρι και σήµερα. Τα στοιχεία του πίνακα αφορούν τον υπολογισµό του συντελεστή του Ε.Φ.Κ. ανά εκατόλιτρο άνυδρης αιθυλικής αλκοόλης. Σύµφωνα µε στοιχεία του Υπουργείου Οικονοµικών, ο ειδικός αυτός φορολογικός συντελεστής περιορίζεται στο ήµισυ ( 550) για το ούζο, το τσίπουρο και την τσικουδιά, ενώ µείωση του συντελεστή, προβλέπεται επίσης για τα αλκοολούχα ποτά που καταναλώνονται στις περιοχές των ωδεκανήσων. Η υποκατάσταση των αλκοολούχων ποτών από άλλα ποτά χαµηλότερης περιεκτικότητας σε αιθυλική αλκοόλη, καθώς και η ανακατανοµή της ζήτησης µεταξύ των διαφόρων αλκοολούχων ποτών, εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις προτιµήσεις και συνήθειες των καταναλωτών, καθώς και από την εµφάνιση νέων προϊόντων στην αγορά, τα οποία αποσπούν µερίδιο από τα ήδη υπάρχοντα. Η ζήτηση των αλκοολούχων ποτών χαρακτηρίζεται από εποχικότητα. Συγκεκριµένα, το ουίσκι, το µπράντυ και το λικέρ είναι ποτά που καταναλώνονται περισσότερο τους χειµερινούς µήνες, ενώ το ούζο, το

- 10 - ρούµι και η βότκα εµφανίζουν υψηλότερη κατανάλωση το καλοκαίρι. Σηµαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη ζήτηση, ιδιαίτερα σε χώρες τουριστικές όπως η Πίνακας 2.2 Αφίξεις αλλοδαπών Ελλάδα, είναι και το επίπεδο της τουριστικής κίνησης (πίνακας τουριστών στην Ελλάδα (2000-2.2). Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών τείνει να αυξάνεται τις περιόδους που παρατηρείται αύξηση του τουρισµού, ιδιαίτερα δε για Έτος 2006) Αφίξεις Ρυθµός Μεταβολής το 2007 εκτιµάται ότι οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στην 2000 13.567.453-2001 14.678.688 8,2% Ελλάδα θα παρουσιάσουν αύξηση της τάξης του 6% σε σύγκριση µε 2002 14.918.177 1,6% το 2006. 2003 14.784.560-0,9% 2004 14.267.420-3,5% Το µέγεθος του πληθυσµού και ιδιαίτερα του πληθυσµού που 2005 15.449.133 8,3% βρίσκεται σε ηλικία κατάλληλη για κατανάλωση αλκοόλ είναι ένας 2006 17.283.910 11,9% Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. ακόµα παράγοντας που επηρεάζει την ζήτηση των εξεταζόµενων προϊόντων και ιδιαίτερα των ποτών υψηλής περιεκτικότητας σε αιθυλική αλκοόλη. Ο πληθυσµός της Ελλάδος αυξήθηκε από 10.259.600 το 1991 σε 10.964.020 το 2001, σηµειώνοντας αύξηση κατά 6,9%. Σύµφωνα δε µε την απογραφή του 2001, ο πληθυσµός ηλικίας από 15 ετών και άνω ανέρχεται σε 9.299.935 (84,8% επί του συνολικού πληθυσµού). Η διάρθρωση του πληθυσµού της χώρας, ανά περιφέρεια, σύµφωνα µε τις τελευταίες εθνικές απογραφές, απεικονίζεται στο διάγραµµα 2.1 που ακολουθεί. 3% 22% 4% 5% 7% 3% 2% ιάγραµµα 2.1 ιάρθρωση πληθυσµού ανά γεωγραφική περιφέρεια α) Έτος 1991 β) Έτος 2001 11% 31% 12% Πρωτεύσουσα Λοιπή Στερεά Ελλάς &Εύβοια Πελλοπόνησος Ιόνιοι Νήσοι Ήπειρος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Νήσοι Αιγαίου 22% Κρήτη 2% 3% 7% 5% 3% 5% Πρωτεύουσα 11% 8% 34% Λοιπή Στερεά Ελλάς &Εύβοια Πελλοπόνησος Ιόνιοι Νήσοι Ήπειρος Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη Νήσοι Αιγαίου Κρήτη Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. Περαιτέρω, µία σειρά άλλοι κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες επιδρούν θετικά ή αρνητικά στην κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Τα τελευταία χρόνια, έχουν ληφθεί από την πολιτεία µέτρα που περιορίζουν την ανώτερη επιτρεπτή κατανάλωση αλκοόλ από τους οδηγούς οχηµάτων, µε σκοπό την πρόληψη των τροχαίων ατυχηµάτων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε τη ταυτόχρονη ενίσχυση των ελέγχων των οδηγών, επιδρά στη ζήτηση των εξεταζόµενων προϊόντων. Η διαφήµιση αποτελεί σηµαντικό παράγοντα που επηρεάζει και κατευθύνει τη ζήτηση σε συγκεκριµένα προϊόντα και εµπορικά σήµατα. Σηµαντικά ποσά για την προβολή των προϊόντων, δαπανώνται από τις µεγάλου µεγέθους επιχειρήσεις, µέσω κυρίως της τηλεόρασης και των περιοδικών, µε σκοπό να επηρεάσουν τις προτιµήσεις των καταναλωτών (ανάλυση της διαφηµιστικής δαπάνης του κλάδου γίνεται σε επόµενο κεφάλαιο).

- 11-2.2 Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών Η τελευταία δειγµατοληπτική Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών πραγµατοποιήθηκε από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος κατά την περίοδο Φεβρουάριος 2004 Ιανουάριος 2005, σε τελικό δείγµα 6.555 ιδιωτικών νοικοκυριών και σε 17.836 µέλη τους σε ολόκληρη τη χώρα. Σκοπός της έρευνας αυτής είναι η συγκέντρωση αναλυτικών πληροφοριών για την αξία των αγορών και των σε είδος απολαβών των νοικοκυριών, καθώς και των δηµογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών αυτών και των κατοικιών τους. Σηµειώνεται ότι τα στοιχεία της έρευνας είναι πλήρως εναρµονισµένα µε τα στοιχεία των ερευνών των Οικογενειακών Προϋπολογισµών των άλλων χωρών της Ε.Ε. Όπως προκύπτει από τον πίνακα 2.3 που ακολουθεί, σε επίπεδο συνόλου χώρας την περίοδο 2004/05, ο µέσος όρος µηνιαίων αγορών των νοικοκυριών για ποτά οινοπνευµατώδη (συµπεριλαµβάνονται εκτός των αποσταγµάτων, το κρασί, η µπύρα και ο αφρώδης οίνος) ανήλθε σε 12,39 ανά νοικοκυριό. Ειδικότερα, όσον αφορά τα αποστάγµατα (ούζο, ουίσκι και λοιπά οινοπνευµατώδη), η µέση µηνιαία δαπάνη ανήλθε (για όλες τις περιοχές) σε 4,61, ενώ στην περιφέρεια της πρωτεύουσας παρατηρείται η υψηλότερη συγκριτικά δαπάνη για αποστάγµατα ( 6,17), σε αντίθεση µε τις αγροτικές περιοχές όπου παρατηρείται η χαµηλότερη δαπάνη ( 2,57). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο πίνακας 2.4 στον οποίο παρουσιάζεται ο µέσος όρος των αποκτώµενων ποσοτήτων των νοικοκυριών σε αποστάγµατα κατά την περίοδο 2004/05. Με βάση τα στοιχεία του συγκεκριµένου πίνακα, στο σύνολο χώρας η ποσότητα που κατά µέσο όρο αποκτήθηκε από τα νοικοκυριά µηνιαίως ήταν 0,406 λίτρα αποσταγµάτων, τα δε νοικοκυριά που κατοικούν στην περιφέρεια της πρωτεύουσας κατέχουν την πρώτη θέση µε 0,489 λίτρα το µήνα. Στον πίνακα 2.5 παρουσιάζεται η µέση µηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών για ποτά οινοπνευµατώδη κατά τάξεις µηνιαίας συνολικής αξίας αγορών την περίοδο 2004/05, ενώ κατά αντιστοιχία στον πίνακα 2.6 παρουσιάζεται ο µέσος όρος των αποκτώµενων ποσοτήτων των νοικοκυριών σε αποστάγµατα. Όπως φαίνεται από τον εν λόγω πίνακα, οι δαπάνες των νοικοκυριών για ποτά οινοπνευµατώδη αυξάνονται όσο αυξάνονται και οι µηνιαίες συνολικές τους αγορές, µε αποτέλεσµα τα νοικοκυριά µε σύνολο µηνιαίων αγορών άνω των 3.501, να καταναλώνουν το µήνα για αποστάγµατα κατά µέσο όρο 9,73, ενώ ο µέσος όρος των ποσοτήτων για τα νοικοκυριά αυτά ανέρχεται σε 0,789 λίτρα. Πίνακας 2.3 Μέσος όρος µηνιαίων αγορών και σε είδος απολαβών των νοικοκυριών, για ποτά οινοπνευµατώδη (2004/05) Αστικές Περιοχές Όλες οι Περιοχές Σύνολο Αστικών Περιοχών Περιφέρεια Πρωτευούσης Πολεοδοµικό Συγκρότηµα Θεσσαλονίκης Λοιπές Αστικές Περιοχές Ηµιαστικές Περιοχές Αγροτικές Περιοχές Σύνολο Αγορών 1.792,28 1.940,59 2.013,20 1.979,47 1.815,61 1.712,18 1.353,17 Ποτά Οινοπνευµατώδη* 12,39 13,34 15,23 12,61 10,72 11,52 9,78 Αποστάγµατα 4,61 5,36 6,17 4,25 4,50 3,92 2,57 Ούζο 0,71 0,74 0,73 0,56 0,80 0,87 0,52 Ουίσκι 2,13 2,64 3,35 1,87 1,85 1,50 0,78 Λοιπά 1,77 1,98 2,09 1,81 1,84 1,55 1,27 Οινοπνευµατώδη αξία σε * συµπεριλαµβάνοντα και το κρασί, η µπύρα και ο αφρώδης οίνος Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. / Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών 2004/05

- 12 - Πίνακας 2.4 Μέσος όρος µηνιαίων ποσοτήτων αποσταγµάτων που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά (2004/05) Αστικές Περιοχές Όλες οι Περιοχές Σύνολο Αστικών Περιοχών Περιφέρεια Πρωτευούσης Πολεοδοµικό Συγκρότηµα Θεσσαλονίκης Λοιπές Αστικές Περιοχές Ηµιαστικές Περιοχές Αγροτικές Περιοχές Αποστάγµατα 0,406 0,454 0,489 0,378 0,429 0,374 0,264 Ούζο 0,101 0,105 0,101 0,075 0,123 0,133 0,070 Ουίσκι 0,132 0,165 0,207 0,116 0,118 0,086 0,050 Λοιπά Οινοπνευµατώδη ποσότητα σε λίτρα 0,171 0,183 0,180 0,186 0,187 0,154 0,144 Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. / Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών 2004/05 Πίνακας 2.5 Μέσος όρος µηνιαίων αγορών και σε είδος απολαβών των νοικοκυριών, για ποτά οινοπνευµατώδη κατά τάξεις µηνιαίας συνολικής αξίας αγορών (2004/05) Νοικοκυριά µε µηνιαίες συνολικές αγορές έως 750 751-1100 1101-1450 1451-1800 1801-2200 2201-2800 2801-3500 3501 και άνω Σύνολο Αγορών 380,65 689,19 1011,33 1308,61 1632,78 2072,51 2582,95 4237,08 Ποτά Οινοπνευµατώδη* 3,12 5,34 9,41 10,68 11,78 15,57 16,81 24,09 Αποστάγµατα 0,94 1,81 3,42 3,52 4,30 5,24 7,04 9,73 Ούζο 0,19 0,49 0,66 0,67 0,84 0,66 1,06 1,03 Ουίσκι 0,04 0,31 1,31 1,68 1,66 2,76 3,37 5,31 Λοιπά Οινοπνευµατώδη 0,71 1,01 1,44 1,17 1,79 1,81 2,60 3,39 αξία σε * συµπεριλαµβάνονται και το κρασί, η µπύρα και ο αφρώδης οίνος, τα οποία δεν αναλύονται παρακάτω Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. / Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών 2004/05 Πίνακας 2.6 Μέσος όρος µηνιαίων ποσοτήτων αποσταγµάτων που αποκτήθηκαν από τα νοικοκυριά κατά τάξεις µηνιαίας συνολικής αξίας αγορών (2004/05) Νοικοκυριά µε µηνιαίες συνολικές αγορές έως 750 751-1100 1101-1450 1451-1800 1801-2200 2201-2800 2801-3500 3501 και άνω Αποστάγµατα 0,093 0,181 0,319 0,339 0,402 0,445 0,615 0,789 Ούζο 0,024 0,069 0,094 0,097 0,122 0,089 0,163 0,147 Ουίσκι 0,002 0,020 0,086 0,112 0,106 0,174 0,212 0,313 Λοιπά Οινοπνευµατώδη 0,067 0,091 0,138 0,129 0,173 0,180 0,240 0,327 ποσότητα σε λίτρα Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. / Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισµών 2004/05

- 13-3. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΩΝ ΠΟΤΩΝ Σε συνέχεια της παρουσίασης των βασικών παραγόντων που επηρεάζουν τη ζήτηση αλκοολούχων ποτών, αναφέρονται τα στοιχεία που σκιαγραφούν την προσφορά των εξεταζόµενων προϊόντων. Ειδικότερα, περιγράφεται η δοµή και διάρθρωση του κλάδου, αναφέρεται η διαφηµιστική δαπάνη των αλκοολούχων ποτών, ενώ ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων παραγωγικών και εισαγωγικών επιχειρήσεων και ανάλυση των οικονοµικών τους στοιχείων. 3.1 οµή και ιάρθρωση του Κλάδου Στον κλάδο των αλκοολούχων ποτών δραστηριοποιείται σχετικά µεγάλος αριθµός επιχειρήσεων. Η πλειοψηφία τους είναι µικρού και µεσαίου µεγέθους και δραστηριοποιείται στον παραγωγικό τοµέα. Οι µεγάλες παραγωγικές επιχειρήσεις παρουσιάζονται αρκετά διαφοροποιηµένες σε σχέση µε τις µικρότερου µεγέθους, ως προς τον τρόπο οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας και το δίκτυο διανοµής τους. Οι µικρές παραγωγικές µονάδες έχουν κυρίως βιοτεχνικό χαρακτήρα και το µεγαλύτερο µέρος της παραγωγής τους αφορά το ούζο. Οι µεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου επεκτείνουν την παραγωγή τους σε λικέρ και µπράντυ, ενώ ορισµένες ασχολούνται επίσης µε την παραγωγή κρασιού, αναψυκτικών, χυµών κλπ. Σχεδόν στο σύνολό τους, οι µεγάλες παραγωγικές µονάδες διαθέτουν εκτεταµένο δίκτυο διανοµής των προϊόντων τους, που καλύπτει τη «ζεστή» και «κρύα» αγορά. Οι εισαγωγές τους περιορίζονται συνήθως σε πρώτες ύλες, ενώ οι εξαγωγές τους αφορούν κυρίως το ούζο. Ο εισαγωγικός τοµέας ελέγχεται από ορισµένες µεγάλου µεγέθους επιχειρήσεις, που είναι θυγατρικές πολυεθνικών εταιρειών. ιαθέτουν πανελλαδικά δίκτυα διανοµής, µέσω των οποίων διοχετεύουν στην αγορά τα προϊόντα τους, καθώς και τα προϊόντα άλλων επιχειρήσεων του κλάδου. Εκτός από αλκοολούχα ποτά, πολλές από αυτές εισάγουν και εµπορεύονται κρασιά, µπύρες, αναψυκτικά και είδη διατροφής. Πέραν των αναφερόµενων εταιρειών, ένας µικρός αριθµός επιχειρήσεων πραγµατοποιεί εισαγωγές και παραγωγή αλκοολούχων ποτών που προορίζονται για την κάλυψη αποκλειστικά των αναγκών της τοπικής αγοράς και κυρίως των νησιών. 3.2 Απογραφικά Στοιχεία του Κλάδου Σύµφωνα µε τη Στατιστική Ταξινόµηση των Κλάδων Οικονοµικής ραστηριότητας (ΣΤΑΚΟ -91), οι επιχειρήσεις παραγωγής αλκοολούχων ποτών κατατάσσονται στον κωδικό 159.1 («Παραγωγή αποσταγµένων αλκοολούχων ποτών»). Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. ( ιεύθυνση Απογραφών Μητρώο Επιχειρήσεων), τα οποία παρουσιάζονται στον πίνακα 3.1, το 2003 καταµετρήθηκαν στον συγκεκριµένο κλάδο συνολικά 261 επιχειρήσεις µε συνολικό κύκλο εργασιών 157,2 εκατ. Οι περισσότερες εξ αυτών και συγκεκριµένα οι 143 είναι προσωπικές επιχειρήσεις, ο συνολικός κύκλος εργασιών των οποίων ανήλθε σε 14,9 εκατ. κατά το 2003. Αντίθετα, οι ανώνυµες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο ήταν µόλις 39, εµφάνισαν όµως συνολικό κύκλο εργασιών 118,8 εκ.,

- 14 - κάλυψαν δηλαδή ποσοστό 75,5% του συνόλου των πωλήσεων του κλάδου. Χαρακτηριστική είναι η µείωση του κύκλου εργασιών (23,1%) από σχεδόν ίδιο αριθµό παραγωγικών επιχειρήσεων. Πίνακας 3.1 Επιχειρήσεις παραγωγής αποσταγµένων αλκοολούχων ποτών (2002 & 2003) Νοµική Μορφή Αριθµός επιχειρήσεων Κύκλος εργασιών (σε ) 2002 2003 2002 2003 Ανώνυµες Εταιρείες 39 39 162.284.662 118.755.605 Εταιρείες Περιορισµένης 8 6 3.808.737 2.048.190 Ευθύνης Οµόρρυθµες / Ετερόρρυθµες 67 71 23.321.858 21.358.539 Εταιρείες Προσωπικές Επιχειρήσεις 141 143 14.843.909 14.933.226 Άλλες 4 2 - - Σύνολο 259 261 204.348.947 157.190.000 Σηµείωση: από 3 επιχειρήσεις και κάτω δεν εµφανίζεται ο κύκλος εργασιών αλλά συνυπολογίζεται στο σύνολο Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε. / Μητρώο Επιχειρήσεων 3.3 ιαφηµιστική απάνη Αλκοολούχων Ποτών Ο κλάδος των αλκοολούχων ποτών χαρακτηρίζεται από υψηλή διαφηµιστική δαπάνη. Στον πίνακα Π3.1 του παραρτήµατος του παρόντος κεφαλαίου παρουσιάζεται η εξέλιξη και η διάρθρωση της διαφηµιστικής δαπάνης ανά µέσο ενηµέρωσης (τηλεόραση, περιοδικά, εφηµερίδες και ραδιόφωνο) για την πενταετία 2002-2006. Οι ίδιες πληροφορίες απεικονίζονται και στο διάγραµµα 3.1. Στον πίνακα Π3.2 παρουσιάζεται η διάρθρωση της διαφηµιστικής δαπάνης ανά εµπορικό σήµα και κατηγορία ποτού για την διετία 2005-2006. Οι ίδιες πληροφορίες απεικονίζονται και στο διάγραµµα 3.1. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα Π3.1, φθίνουσα είναι η εξέλιξη της διαφηµιστικής δαπάνης του κλάδου από το 2003. Ειδικότερα, το 2006 διαµορφώθηκε σε 39.212 χιλ. έναντι 41.138 χιλ. το 2005 παρουσιάζοντας µείωση κατά 4,7%. Την τελευταία πενταετία, ο µέσος ετήσιος ρυθµός µεταβολής της διαφηµιστικής δαπάνης του κλάδου ήταν αρνητικός (-5,8%). ιάγραµµα 3.1 ιαφηµιστική δαπάνη αλκοολούχων ποτών (2002-2006) α) ιαχρονική εξέλιξη διαφηµιστικής δαπάνης β) Κατανοµή διαφηµιστικής δαπάνης ανά µέσο ενηµέρωσης 51.000 49.000 47.000 000 45.000 43.000 41.000 2002 2003 2004 2005 2006 39.000 2002 2003 2004 2005 2006 Τηλεόραση Περιοδικά Εφηµερίδες Ραδιόφωνο Πηγή: Media Services SA Από την πλευρά των διαφηµιστικών µέσων, η τηλεόραση απορρόφησε το µεγαλύτερο µέρος του συνόλου της διαφηµιστικής δαπάνης κατά την εξεταζόµενη πενταετία και ακολουθούν τα περιοδικά. Συγκεκριµένα το 2006 η τηλεόραση κατείχε µερίδιο 55,2% στο σύνολο της διαφηµιστικής δαπάνης των