THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΥΡΚΟΥΛΑ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ THE GREEK EU PRESIDENCY SUMMIT THE SEA OF EUROPE: ROUTING THE MAP FOR ECONOMIC GROWTH ΔΕΥΤΕΡΑ 17 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014
ΔΕΥΤΕΡΑ 17 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014 Κύριε Πρόεδρε της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κυρία Επίτροπε, αξιότιμα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αγαπητέ Δήμαρχε, κυρίες και κύριοι, μεγάλη η χαρά μου που βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της ιδιαίτερα τιμητικής για εμένα πρόσκλησης να απευθύνω εναρκτήριο χαιρετισμό στο εκλεκτό ακροατήριο του Συνεδρίου. Ευχαριστώ τους διοργανωτές που είχαν την πρωτοβουλία να οργανώσουν αυτή την εκδήλωση με αυτό το θέμα και σε αυτήν την πόλη. Η Θεσσαλονίκη είναι εκτός από μια πολύ όμορφη και φιλόξενη πόλη, εκτός από ένα σταυροδρόμι ιστορικών διαδρομών, εκτός από ένα ζωντανό κομμάτι διαχρονικού πολιτισμού για την Ελλάδα και την περιοχή, είναι ένα περιφερειακό κέντρο στρατηγικής σημασίας ιδίως τώρα που έχουν διαμορφωθεί στην ευρύτερη περιοχή νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες. Κυρίες και κύριοι, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην ολοκλήρωση της περιοχής των Βαλκανίων ή για όσους δεν αρέσει ο όρος «Βαλκάνια»- για τη Ν.Α. Ευρώπη, και στην ενσωμάτωση της περιοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εντυπωσιακή. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχει γίνει πραγματική επανάσταση στην περιοχή μας. Το 2004 έγινε η πέμπτη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η επανένωση της Ευρώπης μετά τη διαίρεση του Ψυχρού Πολέμου. Η διεύρυνση αυτή δεν περιελάμβανε βαλκανικές χώρες, αλλά το 2004, πριν από δέκα χρόνια, ήδη η Βουλγαρία και η Ρουμανία προχωρούσαν στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις που τους οδήγησαν στην ένταξη το 2007. Το 2003 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης της Χαλκιδικής άνοιξε οριστικά τις πύλες για την ένταξη όλων των δυτικών Βαλκανίων. Πριν από λίγους μήνες υποδεχτήκαμε την Κροατία, ενώ πολλές από τις υπόλοιπες χώρες έχουν κάνει σταθερά βήματα προόδου, με το Μαυροβούνιο να έχει ήδη ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις, ενώ η Σερβία ξεκίνησε πριν από λίγες μέρες στις 21 Ιανουαρίου. Κοιτάζοντας πίσω δέκα χρόνια θα έλεγε κανείς ότι η ιστορία της περιοχής μας, μιας περιοχής που το 19 ο και 20 ο αιώνα χαρακτηρίζεται από
γεωπολιτικό κατακερματισμό, ξαφνικά επιταχύνθηκε. Έπειτα από δεκαετίες στασιμότητας, η διαδικασία ενοποίησης της περιοχής σε έναν ενιαίο γεωπολιτικό χώρο, προχώρησε με άλματα. Η διαδικασία αυτή δεν ήταν ούτε είναι εύκολη. Γιατί οι κατακερματισμοί και οι διαιρέσεις στα Βαλκάνια δεν προήλθαν μόνο από τον Ψυχρό Πόλεμο. Είχαν πολλαπλές ιστορικές ρίζες, που συνδέονται με την εθνική ολοκλήρωση των λαών της περιοχής. Σήμερα όμως μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η διαδικασία ενσωμάτωσης και περιφερειακής συνεργασίας κάτω από την ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι μη αναστρέψιμη. Για μερικούς συμπολίτες μας ή για ορισμένους επιχειρηματίες μπορεί όλα αυτά να ακούγονται θεωρητικά ζητήματα για διπλωμάτες και πολιτικούς. Δεν είναι όμως έτσι. Η γεωπολιτική προσέγγιση που έχει ήδη επιτευχθεί με καταλύτη την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει απτά αποτελέσματα για όλους μας. Θυμάμαι ακόμη σαν χτες όταν υπηρετούσα στη Σόφια το 2001 τις ατελείωτες ουρές Βούλγαρων πολιτών έξω από τις ευρωπαϊκές Πρεσβείες για να μπορέσουν να κάνουν ένα ταξίδι σε κάποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόμοιες σκηνές έζησα στο Σαράγεβο μέχρις ότου το 2006 αποφασιστεί η απελευθέρωση της υποχρέωσης θεώρησης διαβατηρίων. Θυμάμαι και θα θυμάστε πολλοί από εσάς τα χιλιόμετρα παρκαρισμένων φορτηγών και στις δυο πλευρές των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, που περίμεναν επί δύο και τρεις ημέρες για να περάσουν στην άλλη μεριά. Θυμάμαι ακόμη ότι υπήρχαν δύο μόνο διασυνοριακές δίοδοι, κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, ενώ σήμερα έχουν ανοίξει πολύ περισσότερες. Η βελτίωση στη διασύνδεση των χωρών της περιοχής τόσο μεταξύ τους όσο και με την υπόλοιπη Ευρώπη, είναι πράγματι εντυπωσιακή. Υπάρχουν όμως ακόμη πολλά να γίνουν. Στην έκθεση Μόντι του 2010 έχει καταγραφεί η ανισότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο στις υποδομές και έχει τονιστεί η ανάγκη δημιουργίας του κατάλληλου περιβάλλοντος, που θα βελτιώσει τις υποδομές, τα ενεργειακά δίκτυα και τη μεταφορά ψηφιακής πληροφορίας. 2
Χαίρομαι που το Συνέδριο αυτό συμπίπτει με την πρόσφατη υιοθέτηση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο του κανονισμού για την Connecting Europe Facility για τη διευκόλυνση της σύνδεσης της Ευρώπης. Θα έχετε είμαι σίγουρος τη δυνατότητα να ακούσετε αναλυτική παρουσίαση του νέου αυτού εργαλείου περιφερειακής συνεργασίας, που βασίζεται στη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων, από τους επόμενους ομιλητές. Είναι ένα εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί για την κατασκευή μεγάλων διασυνοριακών έργων, με συγχρηματοδότηση Τραπεζών και ιδιωτικού τομέα. Η πραγματική όμως οικονομία και η κοινωνία των πολιτών βρίσκεται ακόμη μια φορά μπροστά από τις πολιτικές αποφάσεις των εθνικών ή των ευρωπαϊκών οργάνων. Είναι εντυπωσιακή η ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ των χωρών των Βαλκανίων τα τελευταία δέκα χρόνια. Όπως εξίσου εντυπωσιακή είναι η ανάπτυξη του τουρισμού, των επενδύσεων, των συνεργασιών σε επίπεδο ακαδημαϊκής κοινότητας στην έρευνα και στην τεχνολογία. Δημιουργούνται σιγά - σιγά οι προϋποθέσεις ώστε η περιοχή των Βαλκανίων να πάψει να είναι συνώνυμη με την οικονομική και κοινωνική καθυστέρηση, με εθνικιστικές αντιθέσεις και με έχθρες. Η πρόοδος δεν είναι βέβαια γραμμική. Υπάρχουν και προβλήματα και υπάρχουν και περιπτώσεις που γίνονται βήματα προς τα πίσω. Μια τέτοια περίπτωση με αρνητικές περιφερειακές επιπτώσεις, είναι η πενταετής κρίση που βίωσε και βιώνει η Ελλάδα. Η κρίση, οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου οικονομική και κοινωνική οπισθοχώρηση, με σωρευτική απώλεια του 25% του ΑΕΠ και δραματική μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των Ελλήνων. Όμως η χώρα μας άντεξε, η κοινωνία και οι θεσμοί έδειξαν αξιοζήλευτη αντοχή και σήμερα μπορούμε να κοιτάμε το μέλλον με αισιοδοξία. Η χώρα μας κατόρθωσε την πιο εντυπωσιακή δημοσιονομική προσαρμογή και σήμερα, ένα χρόνο πριν από τον αρχικό στόχο, καταγράφει πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα. Το 2014 θα είναι η πρώτη χρονιά θετικών ρυθμών ανάπτυξης έπειτα από έξι χρόνια ύφεσης. 3
Η σταθεροποίηση του πολιτικού και ψυχολογικού κλίματος και οι σημαντικές αποφάσεις για τη βιωσιμότητα του χρέους, έχουν απομακρύνει κάθε ιδέα εξόδου από το ευρώ και έχουν εδραιώσει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης που δεν υπήρχε τα προηγούμενα χρόνια. Η ελληνική οικονομία έχει ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της ανταγωνιστικότητας που είχε χάσει μετά την ένταξή μας στην Ευρωζώνη. Υπάρχουν βέβαια ακόμη σημαντικές προκλήσεις για να μπούμε σε βιώσιμη τροχιά ανάπτυξης, κάτι, που θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις και για τους γείτονές μας. Η διαφορά φέρ' ειπείν στο κόστος του χρήματος για τις επιχειρήσεις και στο κόστος της ενέργειας, είναι δύο επιβαρυντικοί παράγοντες που τιμωρούν τις ελληνικές επιχειρήσεις και τις οικονομίες πολλών χωρών του νότου. Κυρίες και κύριοι, υπάρχουν πολλά ενθαρρυντικά σημάδια και για την Ελλάδα και για ολόκληρη την περιοχή μας. Οι διαρθρωτικές αλλαγές που υλοποιήθηκαν είτε κάτω από την πίεση της ενταξιακής προοπτικής χωρών της γειτονιάς μας, είτε όπως στην περίπτωση της Ελλάδας- κάτω από την πίεση της κρίσης χρέους, αρχίσουν να δίνουν αποτελέσματα. Η Ν.Α. Ευρώπη είναι σήμερα πιο ελκυστικός τόπος για ξένες επενδύσεις από ό,τι πριν από δέκα χρόνια. Η καταπολέμηση της διαφθοράς έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο, αν και πολλά ακόμη πρέπει να γίνουν. Στον κρίσιμο τομέα της ενέργειας και της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας είμαστε ευτυχείς που με την πρόσφατη απόφαση για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου TAP συμβάλλουμε στην ενεργειακή διαφοροποίηση της Ελλάδας και ολόκληρης της περιοχής. Ο TAP που θα διασχίσει τη βόρεια Ελλάδα και Αλβανία για να καταλήξει στις ιταλικές ακτές, θα μεταφέρει για πρώτη φορά στην Ευρώπη φυσικό αέριο από την Κασπία Θάλασσα, έναν από τους πιο σημαντικούς ενεργειακούς πόλους για τις επόμενες δεκαετίες. Με τον διασυνδετήριο αγωγό θα διατίθεται φυσικό αέριο και στη Βουλγαρία και εφόσον προχωρήσουν οι προτάσεις για νέους κάθετους άξονες, πολλές χώρες των δυτικών Βαλκανίων θα μπορέσουν να επωφεληθούν. 4
Στον τομέα των διεθνών μεταφορών το πανευρωπαϊκό τοπίο αλλάζει επίσης ραγδαία. Η αναβάθμιση του λιμένα του Πειραιά και ελπίζω σύντομα, Δήμαρχε, του λιμένα της Θεσσαλονίκης, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των υποδομών στις σιδηροδρομικές μεταφορές, δημιουργούν τις προϋποθέσεις όχι μόνο για βελτίωση των μεταφορών μεταξύ των χωρών της περιοχής, αλλά για ανάδειξη της περιοχής σε πύλη εισόδου για την ευρωπαϊκή αγορά και για τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας. Αυτό που λέω δεν είναι θεωρητικές ευχές. Είναι πραγματικές προοπτικές που έχουν αρχίσει ήδη να υλοποιούνται στο λιμάνι του Πειραιά, που έχει ήδη πολλαπλασιάσει τον όγκο των αγαθών που διακινούνται μέσω του Πειραιά τα τελευταία χρόνια. Κυρίες και κύριοι το τρέχον εξάμηνο η Ελλάδα έχει ως γνωστόν την τιμή να ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναλάβαμε το έργο της Προεδρίας σε μια κρίσιμη μεταβατική περίοδο για όλη την Ευρώπη. Σε λίγες εβδομάδες οι λαοί της Ευρώπης θα κληθούν να ανανεώσουν την εντολή τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα υπάρξει ανανέωση των οργάνων. Οι προτεραιότητες της Προεδρίας μας στοχεύουν στην ενίσχυση της ανάπτυξης, της θεσμικής θωράκισης της οικονομικής και νομισματικής Ένωσης του ευρώ που περιλαμβάνει και την τραπεζική Ένωση, την αποτελεσματική διαχείριση του φαινομένου της μετανάστευσης και την καλύτερη αξιοποίηση των θαλάσσιων πολιτικών. Οι προτεραιότητες αυτές ανταποκρίνονται και στις ανάγκες όλων των χωρών της περιοχής, είτε είναι κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε όχι. Είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς που μπορέσαμε σε συνεργασία με τους Ιταλούς φίλους μας, να προωθήσουμε την αναβάθμιση της συνεργασίας των χωρών της Αδριατικής και του Ιονίου, η ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την περιοχή και επί Ιταλικής Προεδρίας η συνεργασία αυτή θα αναβαθμιστεί σε μέγα Περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε εντατικά για την ένταξη όλων των χωρών των δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και χαίρομαι 5
που το Συνέδριο αυτό συμπίπτει με την έναρξη μιας σημαντικής πρωτοβουλίας του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και Υπουργού Εξωτερικών κ. Βενιζέλου, που θα επισκεφθεί στις επόμενες τρεις μέρες το Βελιγράδι, την Ποντγκόριτσα, το Σαράγεβο, την Πρίστινα, τα Σκόπια και τα Τίρανα. Σήμερα κυρίες και κύριοι, η Ελλάδα αρχίζει να βγαίνει σταθερά και ίσως τολμώ να πω δυναμικά, δυναμικότερα από όσο προεβλέπετο, από τη βαθιά υφεσιακή πορεία και την κρίση των τελευταίων ετών. Παράλληλα, το 2014 θα είναι η χρονιά που και η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωζώνη θα βγουν οριστικά από την κρίση. Τώρα, που τα σύννεφα της αστάθειας, των πολεμικών συγκρούσεων, της ανθρωπιστικής καταστροφής και των κοινωνικών και θρησκευτικών εντάσεων πληθαίνουν στη γειτονιά μας, η Ελλάδα είναι και θα παραμείνει σημαντικός πόλος ασφάλειας, σταθερότητας, ανάπτυξης και εμμονής στις δημοκρατικές αξίες στις οποίες θεμελιώνεται το ευρωπαϊκό μας σπίτι. Είμαστε σίγουροι ότι όλες οι χώρες της περιοχής, χωρίς εξαίρεση, θα είναι συμπαραστάτες μας σε αυτήν την ευρωπαϊκή πορεία. Σας ευχαριστώ. 6