Συζητήσεις για τον Λόγο στο Αιγινήτειο 2011-2012 Ι ΙΟΤΥΠΟΙ ΛΟΓΟΙ Αµφιθέατρο Αιγινητείου Νοσοκοµείου Από την Οµάδα Νευροψυχολογίας της Α Νευρολογικής Κλινικής του Αιγινητείου Το πρόγραµµα των Συζητήσεων περιλαµβάνει φέτος: Τις Συζητήσεις του Σαββάτου που θα γίνονται, όπως πάντα, Σάββατα στις 11:00 το πρωί, στο αµφιθέατρο του Αιγινητείου Νοσοκοµείου Τις παρουσιάσεις του Κλινικού Σεµιναρίου ιαταραχών του Λόγου µε τίτλο «Παθολογικοί Λόγοι: Κλινικά Παραδείγµατα», που θα γίνονται Πέµπτες, 15:30 17:30, επίσης στο αµφιθέατρο του Αιγινητείου Νοσοκοµείου. Θα δοθεί πιστοποιητικό παρακολούθησης
Σάββατο, 22 Οκτωβρίου (11:00) Η ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΛΕΧΘΕΝΤΩΝ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΧΘΕΝΤΩΝ Τίτος Πατρίκιος Ποιητής Σάββατο, 19 Νοεμβρίου (11:00) ΟΙ ΑΠΡΟΟΠΤΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΜΑΘΗΣΗ Ιάνθη-Μαρία Τσιμπλή Καθηγήτρια Ψυχογλωσσολογίας ΑΠΘ, Διευθύντρια Εργαστηρίου Γλωσσικής Ανάπτυξης ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ: Κατερίνα Παπανικολάου Λέκτορας Παιδοψυχιατρικής Πανεπιστήμιο Αθηνών Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 24 Νοεμβρίου (15:30) Οι αφασίες «Broca». Οι διαφορετικές εκφράσεις μιας βλάβης Στον κοινό όρο «αφασία Broca» περιλαμβάνονται εντελώς διαφορετικά πρότυπα ομιλίας: από τη στερεότυπη επανάληψη μιας συλλαβής έως την τηλεγραφική ομιλία ή μια απλή δυσκολία εύρεσης των λέξεων. Παρουσιάζονται περιπτώσεις ασθενών με εξαιρετική ποικιλομορφία διαταραχών του λόγου που παρ όλα αυτά χαρακτηρίζονται συλλήβδην ως αφασία Broca. Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 15 Δεκεμβρίου (15:30) Ο αυτιστικός λόγος Η περίπτωση ενός παιδιού με απουσία λόγου που επικοινώνησε για πρώτη φορά στα ένδεκά του με τη μητέρα του, μέσω ενός υπολογιστή. Παρουσιάζονται επίσης δείγματα από τον «συγκεκριμένο» λόγο ενός ενήλικα με αυτισμό. Παρουσιάζουν η Κατερίνα Παπανικολάου και ο Δημήτρης Πλουμπίδης. Σάββατο, 17 Δεκεμβρίου (11:00) Η ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΑ: ΛΕΞΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Χριστίνα Μανουηλίδου Λέκτορας Ψυχογλωσσολογίας-Νευρογλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο Πάτρας Σάββατο, 21 Ιανουαρίου (11:00) ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ Η ΔΥΣΛΕΞΙΑ; Παναγιώτης Σίμος Καθηγητής Αναπτυξιακής Νευροψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 26 Ιανουαρίου (15:30) Αφασία και Άνοια - Η σαρωτική απώλεια της έννοιας: παρουσίαση δύο διαφορετικών περιστατικών Πρωτοπαθούς Προϊούσας Αφασίας. Έννοιες, λέξεις και γραμματική αποσυντίθενται και χάνονται όσο η άνοια προχωρεί. Ο ρυθμός και η ποιότητα της αποσάθρωσης του λόγου ποικίλλει. Παρουσιάζονται δύο περιπτώσεις ασθενών με μετωποκροταφική άνοια και Προϊούσα Αφασία. Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 16 Φεβρουαρίου (15:30) Ρέουσα αφασία Σε μεγάλες βλάβες της αριστερής περιοχής του λόγου αναμένεται πλήρης αδυναμία λεκτικής έκφρασης. Παρουσιάζεται ένας ασθενής ο οποίος παρά μια βλάβη που καταλάμβανε όλο σχεδόν το αριστερό ημισφαίριο παρουσίαζε απροσδόκητα ρέουσα αφασία. Σάββατο, 18 Φεβρουαρίου (11:00) ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ: Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΜΑΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Στέλλα Μαρκαντωνάτου Κύρια Ερευνήτρια, Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 23 Φεβρουαρίου (15:30) Evolution of Aphasia Scientific ground of recovery of speech Ο Michel Rijntjes παρακολουθεί την εξέλιξη της αφασίας από τη στιγμή της εγκατάστασης του εγκεφαλικού επεισοδίου μέχρι την αποκατάσταση της ομιλίας και παρουσιάζει τις φάσεις της με βάση τα δεδομένα από τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία.
Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 29 Μαρτίου (15:30) Αφασία Wernicke: Είναι σπάνια στους Έλληνες; Σπάνια συναντάμε την κλασική, ρέουσα αφασία τύπου Wernicke σε Έλληνες ασθενείς. Με βάση πέντε περιπτώσεις ρέοντος, ακατανόητου λόγου από το αρχείο του Αιγινητείου, συζητείται το ερώτημα της χαμηλής τους συχνότητας: Μήπως οι ασθενείς αυτοί δεν διαγιγνώσκονται, μήπως αποκαθίστανται γρήγορα ή μήπως αγνοούν τη διαταραχή τους; Σάββατο, 31 Μαρτίου (11:00) Η ΑΜΦΙΣΗΜΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ: ΔΕΞΙΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ Ο ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΑ ΑΠ ΤΗΝ ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ Κατερίνα Κλεπουσνιώτου Lecturer in Cognitive Neuroscience & Neuropsychology. Institute of Psychological Sciences, University of Leeds, UK Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 26 Απριλίου (15:00) Αφασία και Μνήμη Ένας ασθενής με σχετικά καλή ομιλία και κατανόηση αδυνατεί να επαναλάβει λέξεις ή προτάσεις. Η λεγόμενη «αφασία αγωγής» οφείλεται σε κάποιες περιπτώσεις στο ότι ο ασθενής δεν καταγράφει τις λέξεις που μόλις άκουσε. Επανέρχεται το κλασικό ερώτημα «έχουν οι αφασικοί διαταραχές μνήμης;». Σάββατο, 28 Απριλίου (11:00) ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ: ΟΙ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ Αμαλία Μόζερ Καθηγήτρια Θεωρητικής Γλωσσολογίας-Σημασιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών Σάββατο, 19 Μαΐου (11:00) ΧΩΡΟΣ ΛΕΞΕΙΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Γιάννης Ευδοκιμίδης Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ: Θανάσης Τζαβάρας Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 24 Μαΐου (15:00) Μπορεί μια βλάβη σε μη γλωσσική περιοχή να προκαλεί διαταραχές του λόγου; Παρουσιάζεται μια ασθενής με εκτεταμένη βλάβη σε μη γλωσσική περιοχή του δεξιού ημισφαιρίου, αρχικά με πλήρη αφωνία που στη συνέχεια αποκαταστάθηκε ενώ παρέμειναν παραφασικά συμπτώματα. Κλινικό Σεμινάριο: Πέμπτη, 14 Ιουνίου (15:00) Σχιζοφασικός λόγος Πέραν του παραληρητικού θέματός του, ο λόγος του σχιζοφρενούς περιέχει παραμορφωμένες λέξεις και νεολογισμούς που δύσκολα διακρίνονται από τις παραφασίες της ρέουσας αφασίας. Παρουσιάζονται καταγραφές σχιζοφασικής ομιλίας και γίνεται προσέγγισή τους από ψυχιατρική, αφασιολογική και γλωσσολογική άποψη. Παρουσιάζει ο Ν. Σμυρνής και σχολιάζουν ο Θ. Καράβατος, ο Κ. Πόταγας και ο Δ. Γούτσος. Σάββατο, 23 Ιουνίου (11:00) ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ Βασίλης Αλεξάκης Συγγραφέας
Διοργανώνεται από την Ομάδα Νευροψυχολογίας της Νευρολογικής Κλινικής του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Παρουσιάζουν και σχολιάζουν: Βασίλης Αλεξάκης, Συγγραφέας Διονύσης Γούτσος, Αναπληρωτής Καθηγητής Γλωσσολογίας ΕΚΠΑ Ιωάννης Ευδοκιμίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας, ΕΚΠΑ Θανάσης Καράβατος, Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής ΑΠΘ Δημήτρης Κασελίμης, Ψυχολόγος, συνεργάτης Νευρολογικής κλινικής, ΕΚΠΑ Κατερίνα Κλεπουσνιώτου, Lecturer in Cognitive Neuroscience & Neuropsychology. Institute of Psychological Sciences University of Leeds, UK Εύη Κουρτίδου, Ψυχολόγος, συνεργάτης Νευρολογικής κλινικής, ΕΚΠΑ Γιώργος Μακρυδάκης, Ειδικευόμενος Νευρολογίας, Αιγινήτειο Νοσοκομείο Χριστίνα Μανουηλίδου, Λέκτορας Ψυχογλωσσολογίας- Νευρογλωσσολογίας, Πανεπιστήμιο Πάτρας Στέλλα Μαρκαντωνάτου, Κύρια Ερευνήτρια, Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου / Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» Αμαλία Μόζερ, Καθηγήτρια Θεωρητικής Γλωσσολογίας-Σημασιολογίας, ΕΚΠΑ Σωκράτης Παπαγεωργίου, Επίκουρος Καθηγητής Νευρολογίας, ΕΚΠΑ Κατερίνα Παπανικολάου, Λέκτορας Παιδοψυχιατρικής, ΕΚΠΑ Τίτος Πατρίκιος, Ποιητής Δημήτρης Πλουμπίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής, ΕΚΠΑ Κώστας Πόταγας, Επίκουρος Καθηγητής Νευρολογίας, ΕΚΠΑ Michel Rijntjes, Νευρολόγος, Πανεπιστήμιο Freiburg, Germany Παναγιώτης Σίμος, Καθηγητής Αναπτυξιακής Νευροψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης Νίκος Σμυρνής, Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής, ΕΚΠΑ Θανάσης Τζαβάρας, Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής, ΕΚΠΑ Ιάνθη-Μαρία Τσιμπλή, Καθηγήτρια Ψυχογλωσσολογίας. Διευθύντρια Εργαστηρίου Γλωσσικής Ανάπτυξης, ΑΠΘ
Οι Συζητήσεις για τον Λόγο στο Αιγινήτειο, 2011-2012: Ιδιότυποι Λόγοι Εστιάζουμε φέτος στη φαινομενολογία του Λόγου. Σε έναν άλλο τρόπο προσέγγισης του νοητικού και του νευρωνικού υποστρώματος του Λόγου, πέρα από την ανάλυση των ιδιοτήτων που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με αυτόν. Αν και είναι η πέμπτη χρονιά των Συζητήσεων για τον Λόγο στο Αιγινήτειο και παρά τον χώρο όπου διεξάγονται οι ομιλίες, το Νοσοκομείο, για πρώτη φορά πραγματευόμαστε τις ιδιοτυπίες του Λόγου. Οι «ιδιότυποι» λόγοι περιλαμβάνουν τις άτυπες και παθολογικές εκφάνσεις του Λόγου, αλλά όχι μόνο. Η παθολογία αποτελεί οπωσδήποτε προνομιακό παράθυρο στη λειτουργία και στις εγκεφαλικές δομές του Λόγου το γνωρίζουμε καλά από το παράδειγμα της αφασίας. Το λεξικό και η γραμματική διαλύονται στην άνοια. Στη δυσλεξία αποκαλύπτονται συγκεκριμένα ελλείμματα. Ο λόγος είναι λειψός όταν το αριστερό ημισφαίριο απομένει να μιλά μόνο του, χωρίς το «δεύτερο» επίπεδό του. Ταυτόχρονα, η ίδια η παθολογία αναδεικνύει συχνά αναπάντεχες πηγές γλωσσικού πλούτου, όπως σε διάφορες αναπτυξιακές αποκλίσεις. Παραδείγματα των παραπάνω παρέχονται με τη μορφή κλινικών περιστατικών στο πλαίσιο ενός κλινικού σεμιναρίου που θα διεξαχθεί τη φετινή χρονιά, παράλληλα με τα σαββατιάτικα πρωινά, μεσημέρια Πέμπτης. Ωστόσο, ο Λόγος παίρνει ιδιότυπες μορφές και εκτός παθολογίας, όπως στην ποίηση και στο μυθιστόρημα ή στον τρόπο που εκφράζει τον χώρο και τον χρόνο. Αλλά και η εμπειρία του ηλεκτρονικού λόγου από τις οιονεί παθολογικές μηχανές, τους υπολογιστές, σε περιοχές όπως η μηχανική μετάφραση, οδηγεί σε αναπάντεχα συμπεράσματα για την ίδια τη φύση της γλώσσας. Έτσι ιδωμένος, ο παθολογικός λόγος εντάσσεται στην ευρύτερη κατηγορία των προς διερεύνηση ιδιοτυπιών του λόγου, που ανοίγουν ξανά τη συζήτησή μας, εμπλέκοντας για μια ακόμη φορά διαφορετικές ειδικότητες, τέχνες, επιστήμες και τεχνικές.