ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΜοΚΕ) Αθήνα 24.2.2011
ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΣΕ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΧΑΡΙΝ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ εισήγηση Χάρη Συνοδινού
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Μετάβαση από μονοπωλιακή δομή σε καθεστώς απελευθερωμένων αγορών Πανευρ σταδιακή διαδικασία απελ/ρωσης των αγορών Σημασία του Κλάδου της ενέργειας για την κοινωνική και οικονομική ισορροπία μιας χώρας Αποσαφήνιση κριτ. ιδιώτη επενδυτή (Τ 156/04 Edf) Τομείς που δεν ενδιαφέρουν τους ιδιώτες επενδυτές Ανάγκη υποβοήθησης ορισμένων κλάδων Νέα προσέγγιση από 2008 του δικαίου της ενέργειας από δύο σκοπιές: Ενέργεια Περιβάλλον
Αναγκαίες προσαρμογές για την διασφάλιση του «γενικού συμφέροντος» Οόροςτου«γενικού συμφέροντος» χρησιμοποιείται υπό την ευρεία έννοιά του Έννοιες της δημόσιας υπηρεσίας, της καθολικής υπηρεσίας και των υποχρεώσεων γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΥΓΟΣ) ή κοινής ωφελείας (ΥΚΩ) Άρθρα 14 και 106 2 ΣΛΕΕ, 3 οδηγιών 2003/54 και 2003/55 (νυν 2009/72 και 2009/73) Διάκριση μεταξύ αντισταθμίσεων για την εξασφάλιση εθνικών πολιτικών και παροχή κινήτρων για την διασφάλιση ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων (όπως λόγου χάριν η προστασία του περιβάλλοντος)
ΥΓΟΣ (άρθρα 14 και 106 2 ΣΛΕΕ) «(..) ενόψει της θέσης που κατέχουν οι υπηρεσίες γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος στα πλαίσια των κοινών αξιών της Ένωσης, καθώς και της συμβολής τους στην προώθηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, ηένωσηκαιτακράτημέλη, εντός των πλαισίων των αντιστοίχων αρμοδιοτήτων τους, και εντός του πεδίου εφαρμογής των Συνθηκών, μεριμνούν ούτως ώστε οι υπηρεσίες αυτές να λειτουργούν βάσει αρχών και προϋποθέσεων, ιδίως οικονομικών και δημοσιονομικών, οι οποίες επιτρέπουν την εκπλήρωση του σκοπού τους. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αποφασίζοντας μέσω κανονισμών σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, καθιερώνουν τις εν λόγω αρχές και καθορίζουν τις εν λόγω προϋποθέσεις, με την επιφύλαξη της αρμοδιότητας των κρατών μελών, τηρουμένων των Συνθηκών, για την παροχή, την ανάθεση και τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών αυτών» (ά.14). «Οι επιχειρήσεις που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος ή που έχουν χαρακτήρα δημοσιονομικού μονοπωλίου υπόκεινται στους κανόνες των Συνθηκών ιδίως στους κανόνες ανταγωνισμού, κατά το μέτρο που η εφαρμογή των κανόνων αυτών δεν εμποδίζει νομικά ή πραγματικά την εκπλήρωση της ιδιαίτερης αποστολής που τους έχει ανατεθεί. Η ανάπτυξη των συναλλαγών δεν πρέπει να επηρεάζεται σε βαθμό ο οποίος θα αντέκειτο προς το συμφέρον της Ένωσης» (ά.106 2).
Νομολογία Altmark C 280/00, 24.7.03 [σκ.87επ] Η αντιστάθμιση καθό μέρος αποτελεί αντιπαροχή έναντι παροχών εκ μέρους των δικαιούχων επιχειρήσεων προς εκπλήρωση υποχρεώσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας, δεν συνιστά κρατική ενίσχυση. Προς επαλήθευση τούτου πρέπει να εξετάζονται οι κάτωθι 4 προϋποθέσεων: πρώτον, η δικαιούχος επιχείρηση πρέπει να είναι πράγματι επιφορτισμένη με την εκπλήρωση υποχρεώσεως παροχής δημόσιας υπηρεσίας, ενώ η υποχρέωση αυτή πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένη δεύτερον, οι βασικές παράμετροι βάσει των οποίων υπολογίζεται η αντιστάθμιση πρέπει να έχουν προσδιοριστεί προηγουμένως αντικειμενικά και με διαφάνεια τρίτον, η αντιστάθμιση δεν πρέπει να υπερβαίνει το μέτρο του αναγκαίου για την κάλυψη του συνόλου ή μέρους των δαπανών που πραγματοποιούνται για την εκπλήρωση υποχρεώσεως παροχής δημόσιας υπηρεσίας, λαμβανομένωνυπόψητωνσχετικώνεσόδωνκαιενόςευλόγου κέρδους σε σχέση με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων αυτών τέταρτον, όταν η επιλογή της επιχειρήσεως στην οποία πρόκειται να ανατεθεί η εκπλήρωση υποχρεώσεως παροχής δημόσιας υπηρεσίας δεν πραγματοποιείται στο πλαίσιο διαδικασίας συνάψεως δημοσίας συμβάσεως, το επίπεδο της απαραίτητης αντισταθμίσεως πρέπει να καθορίζεται βάσει αναλύσεως των δαπανών στις οποίες θα προέβαινε μια μέση επιχείρηση, με χρηστή διαχείριση και κατάλληλα εξοπλισμένη με μεταφορικά μέσα προς ικανοποίηση των απαιτήσεων σχετικά με την παροχή δημόσιας υπηρεσίας προκειμένου να εκπληρώσει τις ως άνω υποχρεώσεις, λαμβάνοντας υπόψη τα σχετικά έσοδα και ένα εύλογο κέρδος από την εκπλήρωση των υποχρεώσεων αυτών.
Μέτρα της Επιτροπής για υιοθέτηση της νομολογίας Altmark Νομοθετικό πακέτο του 2005 (ΕΕ ) ΑΠΟΦΑΣΗ2005/842/ΕΚ για την εφαρμογή του άρθρου 86 παράγραφος 2 της συνθήκης ΕΚ στις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας που χορηγούνται σε ορισμένες επιχειρήσεις επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος (ΕΕ L 312/29.11.2005 σελ.67επ) ΟΔΗΓΙΑ 2005/81/ΕΚ για την τροποποίηση της οδηγίας 80/723/ΕΟΚ περί της διαφάνειας των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των κρατών μελών και των δημοσίων επιχειρήσεων και για την οικονομική διαφάνεια εντός ορισμένων επιχειρήσεων (ΕΕ L 312/29.11.2005 σελ.47επ) Κοινοτικό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή αντιστάθμισης για την παροχή δημόσιας υπηρεσίας (2005/C 297/04) Νέα δημόσια διαβούλευση για τις ΥΓΟΣ έληξε 10.9.2010 (http://ec.europa.eu/competition/consultations/closed.html, ΔηΣΚΕ 2/2010, 12) «ορισμένοι τομείς δραστηριότητας δεν μπορούν να αφήνονται μόνον στις δυνάμεις της αγοράς»
ΥΚΩστιςαγορέςενέργειας Άρθρο 3 οδηγίας 2009/72 περί υποχρεώσεων παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και προστασία του πελάτη (αντίστοιχες διατάξεις στην οδ 2009/73) (..) 2. Τηρώντας πλήρως τις οικείες διατάξεις (..) τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλλουν στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ηλεκτρικής ενεργείας, χάριν του γενικού οικονομικού συμφέροντος, υποχρεώσεις παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας οι οποίες μπορούν να αφορούν την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας του εφοδιασμού, την τακτική παροχή, την ποιότητα και τις τιμές παροχής, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ενεργειακής αποδοτικότητας, της ενεργείας από ανανεώσιμες πηγές και της προστασίας του κλίματος. Οι υποχρεώσεις αυτές πρέπει να ορίζονται σαφώς, να είναι διαφανείς, αμερόληπτες και επαληθεύσιμες και να διασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση των επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενεργείας της Κοινότητας στους εθνικούς καταναλωτές. Όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού, την ενεργειακή αποδοτικότητα/διαχείριση της ζήτησης και την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και των στόχων που αφορούν την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, σύμφωνα με την παρούσα παράγραφο, τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, λαμβάνοντας υπόψη το ενδεχόμενο τρίτα μέρη να ζητήσουν πρόσβαση στο δίκτυο. 3. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι όλοι οι οικιακοί πελάτες και, όπου κρίνεται σκόπιμο από τα κράτη μέλη, οι μικρές επιχειρήσεις (..) απολαύουν της καθολικής υπηρεσίας, δηλαδή του δικαιώματος να προμηθεύονται ηλεκτρική ενέργεια συγκεκριμένης ποιότητας εντός του εδάφους τους σε λογικές, εύκολα και άμεσα συγκρίσιμες και διαφανείς τιμές που δεν εισάγουν διακρίσεις. Για να διασφαλίσουν την παροχή καθολικής υπηρεσίας, τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να καθορίσουν έναν ύστατο προμηθευτή. Τα κράτη μέλη επιβάλλουν στις εταιρείες διανομής την υποχρέωση σύνδεσης των πελατών με το δίκτυό τους υπό όρους, προϋποθέσεις και τιμολόγια που καθορίζονται (..). Το πρώτο εδάφιο εφαρμόζεται με διαφανή και αμερόληπτο τρόπο και δεν εμποδίζει το άνοιγμα της αγοράς (..).
ΥΚΩ συνέχεια άρθρου 3 (..) 6. Όταν παρέχεται οικονομική αντιστάθμιση, άλλεςμορφέςαντιστάθμισηςκαι αποκλειστικά δικαιώματα τα οποία παραχωρεί ένα κράτος μέλος για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων των παραγράφων 2 και 3, τούτο γίνεται χωρίς διακρίσεις και με διαφάνεια. 7. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για την προστασία των τελικών πελατών και, ειδικότερα, μεριμνούν ώστε να υπάρχουν επαρκείς διασφαλίσεις για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών. Στοπλαίσιο αυτό, κάθε κράτος μέλος ορίζειτηνέννοια των "ευάλωτων καταναλωτών", όπου μπορεί να γίνεται μνεία στην ενεργειακή φτώχεια, καθώς και, μεταξύ άλλων, την απαγόρευση διακοπής σύνδεσης τέτοιων καταναλωτών σε κρίσιμες περιόδους. Τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που συνδέονται με τους ευάλωτους καταναλωτές τηρούνται και ειδικότερα λαμβάνουν μέτρα προστασίας των τελικών πελατών σε απομακρυσμένες περιοχές. Διασφαλίζουν υψηλά επίπεδα προστασίας των καταναλωτών (..). 8. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα, όπως Εθνικά σχέδια Ενεργειακής Δράσης, ευεργετήματα σε συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, για την εξασφάλιση του απαραίτητου ενεργειακού εφοδιασμού σε ευάλωτους πελάτες ή την υποστήριξη των βελτιώσεων ενεργειακής απόδοσης, έτσι ώστε να αντιμετωπίζεται η ενεργειακή φτώχεια όπου εντοπίζεται, μεταξύ άλλων και μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της φτώχειας. Τέτοια μέτρα δεν εμποδίζουν το ουσιαστικό άνοιγμα της αγοράς που ορίζεται στο άρθρο 33 ή τη λειτουργία της αγοράς και πρέπει να γνωστοποιούνται στην Επιτροπή, όπου αρμόζει, βάσει της παραγράφου 15 του παρόντος άρθρου. Αυτή η γνωστοποίηση μπορεί επίσης να περιλαμβάνει μέτρα που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο του γενικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. (..)
Αντισταθμίσεις για άρση ανισορροπιών πρακτικές δυσκολίες στην εφαρμογή της νομολογίας Altmark (πχ ΥΗΕ Ιλαρίωνα). Νεότερη ΔΕΚ C 206/06 της 17ης 7.2008 Essent Netwerk Noord εξέλιξη στην νομολογία PreussenElektra ( παρεμβολή δημοσίου φορέα) ελληνική εμπειρία (ζήτημα χρηματοδότησης ΥΚΩ) εκκρεμείς υποθέσεις ενώπιον του ΣτΕ (ήδη ΕΑΣτΕ 315 & 316/2010)
Αντισταθμίσεις για την εξασφάλιση εθνικών πολιτικών Πχ εισαγγ παραγγελία Οκτ 2008 ΜιασυγκεκριμένηεποχήηΔΕΗήταν υποχρεωμένη να αγοράζει ακριβά το ρεύμα και να το πωλεί φθηνά, με συνέπεια να ζημιώνεται (συνδυασμός υποχρέωσης τελευταίου καταφυγίου, ρυθμιζομένων τιμολογίων και ενεργειακής πενίας)
Προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος μέσω της χορήγησης κινήτρων Νομικά εργαλεία: κυρίως ΓΑΚ [Καν.800/2008, αιτ.σκ.45 52, ά 17επ.] L 214/9.8.2008, σελ.3επ., ανώτατη διάρκεια 10ετών Κοινοτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος,c 82/1.4.2008, σελ.1επ.) Ενισχύσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας Ενισχύσεις για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (γενικές παρατηρήσεις και feeding tariffs) Ενισχύσεις για τη συμπαραγωγή ηλ/μου και θερμότητας ενισχύσεις για την τηλεθέρμανση Ενισχύσεις με τη μορφή μειώσεων περιβαλλοντικών φόρων σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου ΠΕΚ Τ 233/04, 10.4.2008 Ολλανδία κατά Επιτροπής, της οποίας ωστόσο έχει πρόσφατα [22.11.10] προταθεί η αναίρεση από το ορισθέντα στην αίτηση αναίρεσης [C 279/08 P] γεν εισ Mengozzi ελληνική εμπειρία (ν.3468/06 ως τροπ, τέλος ΑΠΕ, πχ Πράσινου νησιού)