1 UITGANGEN 1.1 Persoonsuitgangen ACTIVUM PRIMAIR SECUNDAIR IMPERATIVUS ε/ο perf. plqpf. sg. 1 μι ω 1 α 2 ν α μι 3 η ειν 4 2 σ εις 5 θα 6 σ σθα 7 ης εις 4 θι σ ον 8 3 σι(ν) ει 9 ε(ν) (ν) ε(ν) 10 ει(ν) 11 τω pl. 1 μεν 12 μεν 12 2 τε τε τε 3 α0σι(ν) ουσι(ν) 13 ν αν εν σαν 14 ντων 15 du. 2 τον τον τον 3 τον την MEDIUM PRIMAIR SECUNDAIR IMPERATIVUS ε/ο ε/ο α ε/ο sg. 1 μαι μην 2 σαι η, ει (σ)ο ου ω 16 (σ)ο ου αι 17 3 ται το σθω pl. 1 μεθα μεθα 2 σθε σθε σθε 3 νται 18 ντο 19 σθων du. 2 σθον σθον σθον 3 σθον σθην 1
1.2 Uitgangen van de infinitivus ACTIVUM MEDIUM ε/ο ναι ε'ναι ειν αι 20 σθαι 1.3 Uitgangen van het participium ACTIVUM MEDIUM ε/ο perf. perf. sg. nom. M. σ ων ω' ς μενος με' νος sg. nom. F. σα2 ουσα2 υιñα μενη με' νη sg. nom. N. ν ον ο' ς μενον με' νον sg. gen. M./N. ντος οντος ο' τος 1.4 Opmerkingen bij de uitgangen Paradigmatisch zijn: athem. praes. δει'κνυμι ι«στημι, them. praes. φε'ρω, praesentia contracta τιμωñ φιλωñ δηλωñ, athem. aor. ε»γνων, them. aor. ε»βαλον, σ-aor. ε βου' λευσα, pass. aor. ε φα'νην ε ρρι'φθην, perf. act. πε'πονθα, perf. med. κε'κτημαι, fut. πε'μψω, fut. Atticum στελωñ. 1.4.1 Activum sg. 1 1 Them. ω een verlengde themavocaal, of < Idg. them. *o-ε2? 2 Idg. *ε2e > Gr. α. 3 ν athem. ipf. ε δει'κνυ-ν, ι«στη-ν; Voor ι«ειν, ε δι'δουν vgl. 2.1.1. them. ipf. ε»φερο-ν; athem. aor. ε»γνω-ν; them. aor. ε»βαλο-ν; pass. aor. ε φα' νη-ν, ε ρρι'φθη-ν; optat. met ιη: ι σται'η-ν, enz. (zie 3.4.2). α σ-aor. ε βου' λευσ-α. Voor ε»θηκ-α, ηðκ-α, ε»δωκ-α zie 2.2.2. Idg. *m > Gr. ν / α. Oudatt. ηò < Ho. ηò-α (Ion. ε»α0 met metathesis quantitatis); Att. ηòν uit ηò met toegevoegde uitg. ν. μι optat. met ι: δεικνυ' οι-μι, enz. (zie 3.4.1). Sec. ν / α nog in Arcad. εξελαυνοι-α; Att. (sporadisch) α μα' ρτοι-ν, τρε'φοι-ν. 4 Oudatt. η,»δη en sg. 2 η,»δης < Ho. η,»δε-α η»δε-ας (vgl. 2.3.3). Att. η,»δει-ν en sg. 2 η,»δει-ς naar analogie van sg. 3 η,»δει-. 2
1.4.2 Activum sg. 2 5 Idg. prim. *si > Gr. athem. prim. σι (Ho. ε σ-σι'; Epid. τι'θη-σι) > ι (in Att. ειò < *ε σ-ι, ειò < *ει -ι, φη,ñς < *φα0-ι met toegevoegde sec. uitg. σ; Lesb. φαιñ). Idg. sec. *s > Gr. athem. prim. σ. Idg. them. *e-si > Gr. εις. 6 θα slechts in perf. οιòσ-θα (*δ-θ). 7 σθα slechts in ipf. ηò-σθα; plqpf. η,»δη-σθα. σθα naar analogie van perf. οιòσ-θα. σθα ook in Oudatt. ipf. η,»ει-σθα (= Att. η,»ει-σ; vgl. 3.1.2c). 8 athem. praes. δει'κνυ-, ι«στη-; Voor τι'θει, ι«ει, δι'δου vgl. 2.1.1. them. praes. φε'ρε-; them. aor. βα' λε-. θι athem. praes. ι»σ-θι, ι»-θι, φα' -θι; ι»σ-θι < *ε1s-d h i, met assimilatie van de eerste lettergreep. athem. aor. γνωñ -θι; pass. aor. φα' νη-θι, ρ ι'φθη-τι (*θη-θι); perf. slechts ι»σ-θι (*ι δ-θι), ε«στα-θι, δε'δι-θι, τε'θνατι (*θνα-θι). σ slechts in aor. θε'-σ, ε«-σ, δο' -σ, σχε'-σ. ον σ-aor. βου' λευσ-ον. ον is wellicht oorspronkelijk een infinitivus-uitgang. 1.4.3 Activum sg. 3 9 Idg. *ti (Gr. ε σ-τι', Dor. δι'δω-τι) > Gr. σι (δει'κνυ-σι, ι«στη-σι, ειò-σι, enz.). Ηο. δα' μνα0- naar analogie van sec.. Idg. them. *e-ti > Gr. *ειτ > ει. 10 Idg. *t > Gr.. Ion. Att. ηòν < Ho. ηòεν (*η σ-εν), met oorspronkelijke uitg. pl. 3 εν; daarentegen Westgr. ηòς < *η σ-τ. ε σ-aor. ε βου' λευσ-ε. σ-aor. ε»δειξ-ε naar analogie van ε»φερε-, ε»βαλε-, οιòδ-ε. Voor ε»θηκ-ε, ηðκ-ε, ε»δωκ-ε zie 2.2.2. 11 Ho. Ion. ε-ε > Att. ει / Dor. η. 1.4.4 Activum pl. 1 12 Idg. prim. *mes > Dor. prim. & sec. μες; Idg. sec. *me > Gr. prim. & sec. μεν (met toegevoegde ν). 3
1.4.5 Activum pl. 3 13 ασι athem. praes. δεικνυ' -ασι, ι σταñσι (*α-α), τιθε'-ασι, ι αñσι (*ε-α), διδο' -ασι; perf. ι»σασι (stam ι»δ), ε σταñσι (*α-α), δεδι'-ασι, τεθναñσι, πεπο' νθ-ασι. Idg. *enti > Dor. ντι (φα-ντι') / Lesb. ισι (φαιñσι) / Gr. σι met compensatorische verlenging (Att. φα0σι', ει σι' < Westgr. ε ντι' < *h-enti < *ε1s-enti). Niet Idg. lijken Gr. athem. praes. en perf. α0σι (Ho. ε»-α0σι, Ion. ι»-α0σι, Att. δεικνυ' -α0σι, πεπο' νθ-α0σι) / Dor. αντι (δεδω' κ- αντι) / Lesb. αισι (πεπα' γ-αισι) en Gr. perf. α2σι (Ho. λελο' γχ-α2σι) / Dor. ατι (γεγο' ν-ατι); of wellicht Att. α0σι < *anti (Dor. αντι), dat *enti verving onder invloed van *ati (Dor. ατι) < Idg. *nti. ουσι them. praes. φε'ρουσι; fut. πε'μψουσι. Idg. them. *o-nti (Dor. φε'ρο-ντι) > Lesb. ο-ισι (φε'ροισι), Att. ουσι. 14 ν them. ipf. ε φερο-ν; them. aor. ε»βαλο-ν. αν σ-aor. ε βου' λευσ-αν. εν optat.: δεικνυ' οι-εν, enz. (zie 3.4.1). Idg. *(e)nt > Gr. ν / αν / εν. Athem. ν in Ho. Dor. ε»βα2-ν, Ho. ε»δο-ν, ε»τλα0-ν, ε»φυ0-ν, ε»μιγε-ν, ε κι'νηθε-ν, enz. εν ook in Delf. ηòν < *η σ-εν (Att. ηò-σαν); Ho. ηò-εν, gebruikt als sg. 3. σαν athem. ipf. ε δει'κνυ-σαν, ι«στα-σαν; athem. aor. ε»γνω-σαν; pass. aor. ε φα' νη-σαν, ε ρρι'φθη-σαν; plqpf. ε πεπο' νθ-ε-σαν. Gr. σαν naar analogie van σ-aor. σ-αν. 15 των in Ho. ε»σ-των. ντω in Dor. τιθε'-ντω, φερο' -ντω, enz. ντον in Lesb. καλε'-ντον, enz. Att. later τωσαν (ε»σ-τωσαν, φερε'-τωσαν). 1.4.6 Medium sg. 2 16 (σ)ο athem. ipf. ε δει'κνυ-σο, ι«στα-σο (naast ι«στω); them. ipf. ε φε'ρου (*ε-ο), ε τιμωñ (*αου < *αε-ο), ε φιλουñ (*εου < *εε-ο), ε δηλουñ (*οου < *οε-ο); Ho. ε»θε-ο. athem. aor. ε»θου (*ε-ο), ειð-σο, ε»δου (*ο-ο); σ-aor. ε βουλευ' σω (*α-ο); Ion. ε δε'ξα-ο; Dor. ε πα'ξα0. plqpf. ε κε' κτη-σο; optat.: δεικνυ' οι-ο, ι σταιñ-ο, φε'ροι-ο; θειñ-ο, ειð-ο, δοιñ-ο; βουλευ' σαι-ο; βα' λοι-ο; πε'μψοι-ο. 17 (σ)ο athem. praes. δει'κνυ-σο, ι«στα-σο naast ι«στω (*α-ο); them. praes. φε'ρου (*ε-ο), τιμωñ (*αου < *αε-ο), φιλουñ (*εου < *εε-ο), δηλουñ (*οου < *οε-ο); athem. aor. θουñ (*ε-ο), ουð (*ε-ο), δουñ (*ο-ο); them. aor. βαλουñ (*ε-ο); perf. κε'κτη-σο. αι σ-aor. βου' λευσ-αι. αι is wellicht oorspronkelijk een uitg. infin. act., maar vgl. Gr. verschil in accentuering: infin. act. βουλευñσαι, imperat. med. sg. 2 βου' λευσαι. 4
1.4.7 Medium pl. 3 18 Ho. Aeol. Dor. Ion. αται = Att. νται. 19 αντο σ-aor. ε δει'ξ-αντο. σ-aor. ε δει'ξ-αν : ε δει'ξ-αντο naar analogie van ε»φερο-ν : ε φε'ρο-ντο. Ho. Ion. ατο = Att. ντο. 1.4.8 Infinitivus 20 ναι athem. praes. δεικνυ' -ναι, ι στα' -ναι; athem. aor. γνωñ -ναι; pass. aor. φανηñ-ναι, ρ ιφθηñ-ναι; perf. ε στα' -ναι, τεθνα' -ναι. ε'ναι athem. praes. ι -ε'ναι; athem. aor. θειñναι (*ε-ε), ει«ναι, δουñναι (*ο-ε); perf. ει δ-ε'ναι, ε στηκ-ε'ναι, δεδι-ε'ναι, πεπονθ-ε' ναι. Idg. locativus *(e)neε2-i > Gr. (ε')ναι (met ναι : ε'ναι als N : Fe?). ειν them. praes. φε'ρειν; them. aor. βαλειñν; fut. πε'μψειν, στελειñν (*εει). Idg. them. *e-sen > Gr. ειν (vgl. Ho. ι δε'ειν, βαλε'ειν, enz., waarin ε-ειν gespeld voor ε-εν < *ε-σεν). Idg. athem. *en wellicht aan te nemen in τιμαñν (*α-εν), φιλειñν (*ε-εν), ζηñν (η-εν), δηλουñν (*ο-εν), enz.; vgl. Arcad. α πεχ-εν (of them. α πεχε-ν?). αι σ-aor. βουλευñσ-αι. Idg. locativus *d h ieε2-i > *thiai > Gr. *σσαι > *σαι, dat als αι tot inf.-uitgang van de sigm. aor. geworden is. Ho. Westgr. Thess. Boeot. μεν. Ho. Lesb. μεναι (uit μεν naar analogie van ε' ναι?). 1.4.9 Participium athem. praes. δεικνυ0ς δεικνυñσα δεικνυ2-ν δεικνυ2-ντος δεικνυ2-μενος, ι στα0ς ι στα2-ν, τιθει'ς τιθε'-ν, διδου' ς διδο' -ν; them. praes. φε'ρων φε'ρουσα φε'ρο-ν φε'ρο-ντος φερο' -μενος; Att. ω» ν ουòσα ο»ν < *σ-οντ-; daarentegen niet-att. ε ω' ν ε ουñσα ε ο' ν < *ε σ-οντ-. Naar analogie van them. praes. ook ι -ω' ν ι -ουñσα ι -ο' ν. athem. aor. στα0ς στα2-ν, θει'ς θε'-ν θε'-μενος, γνου' ς γνο' -ν, δυ0ς δυ2-ν; them. aor. βαλω' ν βαλο' -μενος; σ-aor. βασιλευ' σα0ς βασιλευσα2-μενος; pass. aor. φανει'ς φανε'-ν, ρ ιφθει'ς ρ ιφθε'-ν; perf. act. ει δ-ω' ς ει δ-υιñα ει δ-ο' ς ει δ-ο' τος, δεδ-ιω' ς, πεπονθ-ω' ς; Afwijkend: ε στω' ς ε στωñσα ε στω' ς ε στωñτος, τεθνεω' ς τεθνεωñ σα τεθνεο' ς τεθνεωñτος; vgl. Ho. βεβαωñτα, μεμαωñτος, τεθνηωñτος. perf. med. κεκτη-με'νος; fut. πε'μψων πεμψο' -μενος, στελωñ ν (*εω) στελου' μενος (*εο). Athem. en α-them. act. MF *ντ-σ > σ met compensatorische verlenging van de voorafgaande korte vocaal α2 ε ο υ2; daarentegen them. M *ο-ντς > ων i.p.v. te verwachten *ους. In perf. act blijkbaar zowel M *óο0ς F *υσ- N *óος als MN *óοτ-. 5
2 VORMING VAN DE TEMPORA (indicativus, imperativus en infinitivus) 2.1 Praesens en imperfectum 2.1.1 Praesens en imperfectum (beide gevormd van de praesensstam) kunnen zijn: a) athematisch: δει'κνυ-νται, ε τι'θη-ν, enz. b) thematisch met themavocaal ε/ο (ο in indic. sg. 1 en pl. 1 & 3 en in imperat. act. pl. 3): φε'ρ-ο-μεν, ε φε'ρ-ε-σθε, enz. Naar analogie van de them. verba contracta (vgl. 2.1.5) zijn van de athem. ww. τι'θημι, ι«ημι en δι'δωμι gevormd: act. sg. indic. praes. τιθειñς τιθειñ (gebruikelijker: τι'θης τι'θησι), ι ειñς ι ειñ (gebruikelijker: ι«ης ι«ησι); ipf. ε τι'θεις ε τι'θει, ι«ειν (ει als in sg. 2 en 3) ι«εις ι«ει, ε δι'δουν ε δι'δους ε δι'δου; 2 imperat. τι'θει, ι«ει, δι'δου. Zo ook: Ho. praes. τι'θει, α νι'εις; Ion. τιθειñσι, ι ειñσι, διδοιñς διδοιñ διδουñσι. Daarnaast kan men onderscheiden: wortelpraesentia ( 2.1.2), en praesentia waarvan de stam versterkt is met een reduplicatie ( 2.1.3) of een praesenskenmerk ( 2.1.4). 2.1.2 Zg. wortelpraesentia (athem. praesentia zonder tijdkenmerk): ει μι' (*ε σ-μι), ειò-μι, φη-μι', κειñ-μαι, ηðμαι, α»γα-μαι. In ει μι': stam *ε1s (zie 1.4.2 8, 1.4.5 14, 1.4.9) / *ε1es; in ειòμι: stam ι / ει (praes. indic. sg.; voor ipf. vgl. 3.1.2c); in φημι': stam φη (indic. sg.) / φα2. Andere wortelpraesentia: Ho. α»η-μι, δι'ε-μαι, ε»ρα-μαι, ε«σ-το, ι«εμαι (*óιε-μαι), πε'τα-μαι, κτι'-μενος; Ion. κρε' μα-μαι. 2.1.3 Een aantal ww. wordt gekenmerkt door een praesensreduplicatie (met vocaal ι): ι«-στημι (*σι-), τι'- θημι, ι«-ημι (*hι-hη), δι'-δωμι, γι'-γνομαι, ι«ζω (*σι-σδ), τι'κτω (*τι-τκ), enz. De reduplicatie onderscheidt soms een resultatief van een duratief praesens: μι'-μνω naast με'νω, ι»σχω (*σι-σεχ) naast ε»χω (*σεχ), enz. Resten van de Idg. intensiteitsreduplicatie (waarbij de gehele wortel verdubbeld wordt) in α ρ-αρι'σκω, ο νι'νημι (*ο ν-ον), μαρμαι'ρω (*μαρ-μαριω), enz. 2.1.4 De meeste praesensstammen zijn versterkt met een praesenskenmerk: νυ0 / νυ2: δει'κ-νυ-μι, ο»λλυ-μι (*ο λ-νυ), enz. Bij ο»λλυμι en ο»μνυμι heeft Gr. νυ0 / νυ2 de plaats ingenomen van Idg. *n(e)-ε1, resp. *n(e)-ε3; vgl. aor. ω» λε-σα, ω» μο-σα. Een aantal praesentia met e-vocalisme is afgeleid van de aoristus: δει'κ-νυ-μι (naar ε»δειξα), σβε'ν-νυ-μι (*σβεσ-, naar ε»σβεσα), κερα' ν-νυ-μι (naar ε κε'ρασα), enz. Afgeleid van praesens op -νω: κτει'-νυ-μι (naast κτει'νω). Idg. *n(e)-ε2 > Gr. νη / να2 in Ho. δα' μ-νη-μι en wellicht in δυ' -να-μαι (maar aor. ε δυνη' -θην enz.). ε/ο (themavocaal): α»γω, γι'γν-ο-μαι, γρα' φ-ω, ε«π-ο-μαι, η«δ-ο-μαι, φε'ρ-ω, χρωñ -μαι (*η-ο), enz. Hierbij ook stammen met ó en σ: πλε'ω (*πλεóε/ο; vgl. ε»πλευ-σα), δε'ω (*δεóε/ο; vgl. δευ' ο-μαι en adj. ε πιδευη' ς), enz.; σπωñ (*σπα2σε/ο; vgl. ε σπα2σ-θην ε σπα2σ-μαι ε»σπα2σα < *ε σπα2σ-σα), γελωñ (*γελα2σε/ο), ξε'ω (*ξεσε/ο; vgl. ε»ξεσα < *ε ξεσ-σα), τελωñ (*τελεσε/ο; vgl. ε τελε'σ-θην), enz. (In vormen als ε κελευ' -σ-θην κεκε'λευ-σ-μαι is de σ secundair; vgl. praesensstam κελευε/ο.) Latere vormen: χε'ω (*χεóε/ο, afgeleid van aor. ε»χεα < *ε χεó-α), λει'πω (λειπε/ο, afgeleid van aor. ε»λιπο-ν), enz. ιε/ο: βλα' πτω (*β-ι), ταρα' ττω (*χ-ι), νομι'ζω (*δ-ι), βα' λλω (*λ-ι), σπει'ρω (*ερ-ι), φαι'νω (*αν-ι), enz. Te onderscheiden: *ó-ιε/ο > ιε/ο: δαι'ω, και'ω, κλαι'ω, enz. *αν-ιε/ο, *εν-ιε/ο (Idg. *-m-ie/o) > αινε/ο, εινε/ο (= ε0νε/ο): βαι'νω, μαι'νομαι, κτει'νω, enz. *λ-ιε/ο > λλε/ο: βα' λλω, στε' λλω, enz. *αρ-ιε/ο, *ερ-ιε/ο, *υ2ρ-ι ε/ο > αιρε/ο, ειρε/ο (= ε0ρε/ο), υ0ρε/ο: χαι'ρω, σπει'ρω, ο δυ0ρομαι, enz. *σ-ιε/ο > ιε/ο: ναι'ω (vgl. ε να'σθην), μαι'ομαι. *γ-ιε/ο (Idg. *g (u) e/o) / *δ-ιε/ο > ζε/ο: α«ζομαι (vgl. adj. α«γιος), κλα' ζω (vgl. κλα' γξω), πλα' ζω (vgl. ε πλα' γχθην), φρα' ζω (vgl. adj. φρα'δμων), enz.; maar σσε/ο (Att. ττε/ο) in τα'ττω (vgl. subst. ταγη' ), σφα' ττω (naast σφα' ζω), enz.; πτε/ο in νι'πτω (naar analogie van fut. νι'ψομαι, naast νι'ζω). *κ-ιε/ο (Idg. *k (u) e/o) / *χ-ιε/ο / *τ-ιε/ο / *θ-ιε/ο > σσε/ο (Att. ττε/ο): φρι'ττω (vgl. πε'φρι0κα), ταρα' ττω (vgl. subst. ταραχη' ), κορυ' ττω (vgl. subst. sg. gen. κο' ρυθος), enz. *π-ιε/ο / *β-ιε/ο / *φ-ιε/ο > πτε/ο: α«πτω (vgl. subst. α φη' ), βλα' πτω (vgl. ε βλα'βην), κλε'πτω (vgl. κε'κλοφα), enz. *υ2-ι ε/ο, *α2-ι ε/ο, *ε-ιε/ο > υ2ε/ο, α2ε/ο, εε/ο: φυ' ω (*φυ-ιε/ο; vgl. Aeol. φυι'ω), ε ωñ (*ε α2-ι ε/ο), ο ρωñ (*ο ρα2-ι ε/ο), καλωñ (*καλε-ιε/ο; vgl. ε κα'λεσα), κινωñ (*κινε-ιε/ο; of hier versterking νε/ο?; vgl. Ho. κι-νυ-νται), δε'ω (*δε-ιε/ο; vgl. ε δε'θην δε' δεμαι naast ε»δησα), αι ρωñ (*αι ρε-ιε/ο; vgl. η, ρε' θην naast η,«ρημαι αι ρη' σω), δοκωñ (*δοκ + ε-ιε/ο; vgl. aor. ε»δοξα en Ion. δε'κομαι = Att. 6
δε'χομαι), enz. Bij denominativa met stam op -α2ε/ο, -εε/ο, -οε/ο (< *-α2-ι ε/ο, *-ε-ιε/ο, *-ο-ιε/ο) is de ι eveneens spoorloos verdwenen en verschijnt bovendien in de overige tijden een lange vocaal (α0, η, ω): α νιωñ (*α νια2-ι ε/ο) η νι'α0-σα, τιμωñ (*τιμα2- ιε/ο) ε»τι'μη-σα, φιλωñ (*φιλε-ιε/ο) ε»φι'λη-σα, δηλωñ (*δηλο-ιε/ο) ε δη' λω-σα, enz. *η-ιε/ο > *ηε/ο in ζωñ (*ζηιε/ο), πεινωñ (*πεινηιε/ο), enz. (*α0-ιε/ο > α0ε/ο in Ho. μνα0ο-μαι). νε/ο: τε'μ-νω, enz. Idg. *nε2e/o > Gr. νε/ο in δα' κ-νω, κα' μ-νω, πι0-νω, τε'μ-νω (Ho. Ion. Dor. τα' μ-νω), enz. Idg. *nue/o > Gr. νε/ο (met sonore vocaalrekking in Ho. en Ion.) in τι2-νω (Ho. τι0νω), φθι2-νω (vgl. φθι2-νυ' -θω; Ho. Ion. φθι0νω). Naar analogie hiervan ook φθα2-νω (Ion. φθα0νω), κιχα2-νω (Ion. κιχα0νω), enz. Idg. *nie/o (Gr. ook in andere tijdstammen) in κλι0νω (*κλι2-νι, vgl. ε»κλι0να ε κλι0νην naast ε κλι2θην κε'κλι2μαι κλι2το' ς), κρι0νω (*κρι2-νι, vgl. ε»κρι0να κρι0νωñ naast ε κρι2θην κε'κρι2μαι κρι2το' ς), πλυ0νω (*πλυ2-νι, vgl. ε»πλυ0να πλυ0νωñ naast πε'πλυ2μαι πλυ2το' ς), υ φαι'νω (*υ φα2-νι, vgl. υ«φηνα naast υ φωñ < *υ φα2ω), φαι'νω (*φα2-νι, vgl. ε»φηνα πε'φηνα naast subst. φωñ ς < Ho. φα'ος), enz. ανε/ο: α μαρτ-α' νω, α υξ-α' νω, enz. ν...ανε/ο: λα-ν-θ-ανω, λαμβ-α' νω (*ν-β), πυ-ν-θ-α' νο-μαι, enz. (ι)σκε/ο: α λ-ι'σκο-μαι, α ποθνη' -σκω, διδα' -σκω, ευ ρ-ι'σκω, enz. Tot deze groep behoren ook: ε»ρχομαι (*ε ρ-σκ), μι'σγω (*μιγ-σκ), πα'σχω (*παθ-σκ). Ho. ook (ε)σκε/ο in iterativusvormen als βοσκ-ε'σκε-το, ρ η' γνυ-σκε-. 2.1.5 Samentrekking treedt op bij stammen op -α2ε/ο, -εε/ο, -ηε/ο, -οε/ο: αε > α εε/εει > ει ηε > η οε/οο/οου > ου αει > α, εο/εου > ου ηει > η, οω > ω αο/αω/αου > ω εω > ω ηο/ηω/ηου > ω οει > οι Voor inf. act. op αñν, ειñν, ηñν, ουñν vgl. 1.4.8. Bij stammen op -εε/ο uit *εóε/ο of *εσε/ο met éénlettergrepige wortel treedt slechts samentrekking tot ει op: ρ ε'ω ρ ειñ (*ρ εóε/ο), ζε'ω ζειñ (*ζεσε/ο), enz. Ion. χραñσθαι (= Att. χρηñσθαι) naar analogie van stammen op -α2ε/ο. 2.1.6 De ww. met praesensversterking -νυ, de ww. ι«στημι, τι'θημι, ι«ημι, δι'δωμι en enkele andere athem. ww. hebben een stamvorm met lange (-νυ0 στη θη η δω) en een met korte eindvocaal (-νυ2 στα2 θε ε δο) (vgl. 4.2). De lange eindvocaal verschijnt in sg. indic. act. praes. en ipf. en in sg. 2 imperat. act.: δει'κνυ0-μι ε δει'κνυ0-σ, ι«στη-σι ι«στη, enz. In de overige vormen (ook in de them. vormen; zie 2.1.1b) staat de korte eindvocaal: δει'κνυ2-μεν δεικνυ2-τω, ι στα2-ναι ι«στα2-μαι, enz. 2.2 Aoristus 2.2.1 De athematische of wortelaoristus heeft geen tijdkenmerk: α πε'δρα0-ν, ε»βη-ν, ε»γνω-ν, ε»δυ0-ν, enz. De stamvocalen hebben een lange (α0 of η, ω, υ0) en een korte (α2, ο, υ2) variant. De laatste treedt op in de imperat. pl. 3: γνο' -ντων, enz. Mediale vormen ontbreken. Geïsoleerde vormen: ε πρι'α2-το (wortel *k w riiε2), ο»να-σθαι (wortel *ε3neε2); Ho. α πηυ' ρα0- α που' ρας, βληñ-το ξυμβλη' μεναι, γε'ντο, κλυñ-θι κλυñτε, ε»κτα-ν κτα'το κτα' μενος, λυ' -μην λυ' το, ε»σσυ-το, ε»φθι-το φθι'μενος, χυ' -το, enz.; Lesb. πωñ- πωñ θι / Att. πιñθι. Een athem. aoristus is ook ε»χε-α (*ε χεó-α met α uit Idg. *m) ε»χε-αν (*ε χεó-αν met αν uit Idg. *nt). Naar analogie van deze vormen ook ε»χε-ας enz. Vgl. Ho. ε»σσευ-α, ε»κη-α, Ho. Ion. η»νεικ-α η»νεικ-ας enz. (Att. η»νεγκ-ας enz. naast sg. 1 η»νεγκον, en naar analogie hiervan ειðπας ει»πατε naast ειòπον), Arcad. partic. α πυδο' -ας (= Att. α ποδου' ς). 2.2.2 De aoristus van de ww. τι'θημι, ι«ημι en δι'δωμι heeft in sg. indic. act. een kenmerk κ. In de κ-vormen bevat de stam een lange vocaal (θη-, η -, δω-) en volgen α-them. uitgangen (α, ας, ε). In de overige vormen eindigt de stam op een korte vocaal (θε-, ε -, δο-) en ontbreekt een tijdkenmerk (als bij de athem. aor.). Van deze ww. bestaan ook mediale vormen: ε»θη-κ-α ε»θε-μεν, ηð-κ-ε ειð-το, ε»δω-κ-ας δο' -σθαι, enz. Het element κ is waarschijnlijk verwant met het perfectumkenmerk κ ( 2.3.2d), en wellicht met κ in praesentia als διω' -κ-ω (naast Ho. δι'εμαι), Ho. ε ρυ0-κ-ω (naast Ion. ε ρυ' ω), ο λε'-κ-ω (afgeleid van aor. ω»λεσα). De κ ontbreekt bijv. in Boeot. sg. 3 α νεθε0- en is anderzijds doorgedrongen in Ion. ε»θη-κ-αν ε θη-κ-α' μην, enz. 2.2.3 De thematische aoristus wordt gekenmerkt door een themavocaal ε/ο (distributie als bij praesens): ειòδο-ν, ειòδε-σ, ε σχο' -μην, ε»σχου, enz. De Gr. them. aoristus heeft sporen bewaard van een Idg. onderscheid in accentuering tussen them. praes. en them. aor. Vgl. aor. λιπειñν λιπω' ν λιπουñ naast praes. λει'πειν λει'πων λει'που, en imperat. act. als ει πε', ε λθε'. 7
Waarschijnlijk van futurumstammen afgeleid zijn them. aor. met σ in Ho.: βη' σετο, δυ' σετο, λε'ξεο (*γς), οι σε'μεν, enz. Een reduplicatie treedt op in α γ-αγειñν. Een rest van de Idg. intensiteitsreduplicatie (vgl. 2.1.3) ook in Ho. α λ-αλκειñν. Andere them. aoristi met reduplicatie in Ho.: δε'-δαε, λε-λα'χωσι, α μ-πε-παλω' ν, τε-τα' ρπετο, ε»-πε-φνον, πε'-φραδον, enz. In ει πειñν (*óε-óπ) is de reduplicatie niet meer zichtbaar. Een reduplicatie wellicht ook in ευ ρειñν (*óε-óρ?). In ε σπο' μην kan de aspiratie voor het augment zijn toegevoegd naar analogie van praes. ε«πομαι; in dat geval behoeft geen reduplicatie *σε-σπ te worden aangenomen (vgl. σπε'σθαι enz. zonder reduplicatie). 2.2.4 De sigmatische aoristus heeft σ als tijdkenmerk. De uitgangen zijn α-them.: ε»στη-σ-α, η»κου-σ-αν, ε ποιη-σα' -μην, ε πλη' σω (*σα-σο), ε»γραψαν (*π-σ), η ρξα' μεθα (*χ-σ), ω νομα' σατο (*δ-σ), enz. Naar analogie van indic. act. sg. 1 α en pl. 3 αν is voor de meeste overige uitgangen een themavocaal α ingevoegd. Voor indic. act. sg. 3 ε, imperat. sg. 2 act. ον, imperat. sg. 2 med. αι, infin. act. αι vgl. 1.4.3 10, 1.4.2 8, 1.4.6 17, 1.4.8. 2.2.5 Bij de pseudo-sigmatische aoristus is σ verdwenen na een nasaal of liquida en is de stamvocaal verlengd: ε κα' θηρ-α, ε μι'α0ν-α, ηòρ-α (stam α0ρ), ε»νειμ-α (= ε νε0μα), η»γγειλ-α, ε»κρι0ν-α, η»μυ0ν-α, enz. Vgl. Ho. ωòρ-σ-ε, ε»κυρ-σ-ε, κε'λ-σ-αι, enz.; Lesb. ε παγγελλα'μενον (*λ-σ), α ε'ρρατε (*ρ-σ), enz. 2.2.6 De zg. passieve aoristus heeft een kenmerk η / ε of θη / θε, en heeft actieve uitgangen: τραφ-ηñ-ναι, ε τε' -θην (*θε-θη), η«σθη-σ (*δ-θ), enz. De korte vormen ε en θε staan in de imperat. pl. 3: φαν-ε' -ντων, enz. Het element η / ε gaat wellicht terug op een Idg. kenmerk *(e)ε1 van de stativus (vgl. ε χα' ρην, Ho. ε δα'ην, enz.); als zodanig wellicht ook sporadisch in praes. als πεινηñν (*πειν-η-ιε/ο), διψηñν. Vgl. daarnaast 2.3.3, en de verbreiding van η in vormen als βουλ-η' -σομαι ε βουλ-η' -θην βεβου' λ-η-μαι naast βου' λομαι (η / ε in ευ ρ-η' -σω ηυ ρ-η' -κα ηυ ρ-ε'-θην naast ηυðρον). Een variant ω / ο in ε α' λ-ω-ν (voor ω tgov. η vgl. Ho. ζω' ειν tgov. Att. ζηñν). Het kenmerk θη / θε is wellicht geïsoleerd uit een Idg. uitgang indic. med. sg. 2 *tε2ēs > Gr. *θης, of berust misschien op een aor. act. *θη-ν *θη-σ enz. (met wortel als in τι'-θη-μι; vgl. ε πειρα'-θη = πειñραν ε»θηκε, enz.). Wellicht ook θη / θε uit θ (< Idg. *d h ) + η / ε; vgl. θε/ο < *d h e/o in aor. ε»σχε-θον (naast ε»σχο-ν, ε σχε'-θη-ν; ε»σχεθον : ε σχε'θην als ε»τραπον : ε τρα' πην?), ηòλ-θο-ν (adj. προση' λυ-τος), praes. πρη' -θω (naast πι'μπρη-μι), enz. 2.3 Perfectum en plusquamperfectum 2.3.1 Perfectum en plusquamperfectum worden gekenmerkt door de reduplicatie met vocaal ε: λε'-λοιπα, πε-παι'δευκα, τε'-τροφα, με'-μνημαι, κε'-χυμαι (*χε-χυ, met ademdissimilatie), πε'-φευγα, τε'-θαπται, enz. De reduplicatie ontbreekt slechts in οιòδα. De reduplicatie is in veel gevallen moeilijk te herkennen: ε»οικα (*óε-óοι), ε ο' ρακα (*óε-óορα), ε ρρυ' ηκα (he-hru < *se-sru), ηòγμαι (*ε2e-ε2g; naar analogie hiervan ook η»λπικα, «ι0δρυται, ω νο' μακα, enz.), ε»στρωται (*ε στρω < *σεστρω < *ste-strε3; naar analogie hiervan ook ε -ζη' τηκα, ε»-φθιται, Ion. ε»κτημαι = Att. κε'-κτημαι, enz.), ε λη' λυθα (*ε1le-ε1lud h ; naar analogie hiervan ο ρ- ω' ρυχα, enz.), ε γρη' γορα (*ε γηγορ < *ε1ge-ε1gor), ει»ληφα (*se-slab h ; naar analogie hiervan ει»ληχα i.p.v. oorspr. λε'-λογχα), enz. Vormen zonder reduplicatie wellicht ook Ho. α μφιαχυιñαν, α»νωγα (α να + *ω γα met wortel als in ipf. ηò, maar wellicht *ω γα < *ε1e-ε1og); Dor. Ion. οιòκα (maar Att. ει κω' ς wellicht < *óε-óικως). 2.3.2 Het perfectum activi is: a) athematisch: οιòδ-α οιòσθα (*δ-θ) οιòδ-ε ι»σμεν (*δ-μ) ι»σθι (*δ-θ) ει δ-ε'ναι, ε«στα-μεν ε«στα-θι ε στα' -ναι, δε'δι-μεν δε'δι-θι δεδι-ε'ναι, τε'θνα-μεν τε'θνα-θι τεθνα' -ναι. b) α-thematisch (uitgangen indic. sg. 2 ας, pl. 1-2 αμεν, ατε): ει»ωθ-α ει»ωθ-ας, ε»οικ-α, γε'γον-α, λε'λοιπ-α, πε'φην-α, διε' φθορ-α, enz. De α in α-σ α-μεν α-τε naar analogie van sg. 1 α en pl. 3 ασι (vgl. 2.2.4). c) α-them. met aspiratie van π, β, κ of γ aan het einde van de stam: βε' βλαφ-α βε' βλαφ-ας, κε'κλοφ-α, δε'δειχ-α, πεφυ' λαχ-α, enz. Het aspiratieperfectum heeft zich waarschijnlijk ontwikkeld naar analogie van mediale vormen als ε»στραφθε ε στρα' φθαι, τε' ταχθε τετα' χθαι (vgl. Ion. med. pl. 3 τετρι'φ-αται, διατετα' χ-ατo i.p.v. *τετριβ-αται, *διατεταγ-ατο). Vgl. oudere perfecta zonder aspiratie als λε'λοιπ-α, τε' τηκ-α en πε'πραγ-α (naast plqpf. ε πεπρα' χ-ει). De aspiratie is later doorgedrongen in κ-perfecta als Arg. δεδωχ-ε (Att. δε'δω-κ-ε). d) α-them. met kenmerk κ: ε«στη-κ-α ε«στη-κ-ας, δε'δοι-κ-α, τε'θνη-κ-α, πε'πλη-κ-α, τε'θη-κ-α, ειð-κ-α, δε'δω-κα, ε»ψευκ-α (*δ-κ), πε'πεικ-α (*θ-κ), λε'λου-κ-α, τετι'μη-κ-α, enz. Afgeleid van perfecta medii zijn vormen als ειðκα (*hεhε-κ-α; med. ειð-μαι < *hεhε-; geen wisseling η/ε als bij τε'θηκα τε'θεμαι), διε'φθαρ-κ-α (naast διε'φθορα; med. διε'φθαρ-μαι), πε'φαγκα (naast πε'φηνα; med. πε'φασμαι), ο μω' μο-κ-α (med. ο μω' μο-μαι). 8
2.3.3 Het plusquamperfectum activi is afgeleid van het perfectum activi De uitgangen worden gekenmerkt door een element η / ε: η,»δη η,» δ-η-σθα (naast η,»δ-ειν η,»δ-εις) η,»δ-ει η,»δ-ε-μεν η,»δ-ε-τε η,»δ-ε-σαν, ε λελοι'π-η ε λελοι'π-η-σ ε λελοι'π-ε-μεν, ε κεκλο' φ-η, ε πεφυλα' χ-η, ει«στη-κ-η, ε δεδοι'-κ-η, ε τεθνη' -κ-η, ε λελου' - κ-η, enz. In de meervoudsvormen van ww. met athem. perf. ontbreekt het element η / ε echter: η,òσμεν (*δ-μ) η,òστε η,òσαν, ε«στα-μεν, ε δε'δι-μεν, ε τε'θνα-μεν. Het element η / ε (vgl. 2.2.6) is in zijn oorspronkelijke vorm wellicht bewaard in η,»δ-η (< Ho. η,»δε-α); vgl. coni. ει δ-ωñ (*η-ω; Ho. echter ει»δ-ω naast ι δ-ε'-ω; Ion. ει δ-ε' -ω), optat. ει δ-ει'ην (*ε-ιην), fut. ει δ-η' -σω. Dan naar analogie van η,» δη ook andere plusquamperfecta op -η. 2.3.4 (Plusquam)perfecta activi met de verbuiging van praesens en imperfectum zijn Ho. α νω' γει, ε γεγω' νεον, κεκλη' γοντες, enz.; Syrac. γεγα0θει, δεδοι'κω; Lesb. λελα' θων. 2.3.5 Perfectum en plusquamperfectum medii zijn athem.: ε«στα-μαι, ειð-μαι ει«-μην, δε'δο-μαι ε δεδο' -μην, κε'κτη-μαι ε κεκτηñ-μην, τετιμη' -μαι, τε'τριμμαι (*φ-μ) τε' τριψαι (*φ-σ) τε'τριπται (*φ-τ) τετρι'φθαι (*φ-σθ), δεδι'ωγμαι (*κ-μ) δεδι'ωξαι (*κ-σ) δεδιωñχθαι (*κθ < *κ-σθ), τετα' χθαι (*γθ < *γ-σθ), ε»ψευσμαι (*δ-μ) ε»ψευσαι (*δ-σ) ε»ψευσται (*δ-τ) ε ψευñσθαι (*δθ < *δ-σθ), πε'φασμαι (*ν-μ) πε' φαν-σαι πεφα'νθαι (*ν-σθ), η γγε'λθαι (*λ-σθ), enz. 2.3.6 Van de wortels στη/στα2, θη/θε, δω/δο, θνη/θνα2 verschijnt in vormen met kenmerk κ de lange variant (ε«στη-κα, δε'δω-κα, enz.), en in athem. vormen de korte variant (ε«στα2-μεν, δε'δο-μαι, enz.). Een afwisseling Fo N in δε'δοι-κα δε'δι-μεν; Fo N Fe in οιòδ-α ι»σμεν ει δ-ε'ναι. 2.4 Futurum en futurum exactum 2.4.1 Het sigmatische futurum heeft σε/ο als tijdkenmerk (met themavocaal ε/ο): λου' -σω, ποιη' -σε-σθε, θη-σο' -μεθα, πε'μψουσιν (*π-σ), α»ξε-ται (*γ-σ), πει'σει (*θ-σ), enz. Het sigmatische futurum is wellicht ontstaan uit een Idg. desiderativum; vgl. praes. met σε/ο als Ηο. α λε'ξω, νι0σομαι (ook met futurum-betekenis), en wellicht Att. βου' λομαι / Dor. δη' λομαι (< *g w ol-se/o / *g w el-se/o?). De oorspronkelijke functie van desiderativum verklaart ook de voorkeur voor mediale futura: ε»σομαι (naast ει μι'), βη' σομαι (naast βαι'νω ε»βην), λη' ψομαι (naast λαμβα'νω ε»λαβον), enz. 2.4.2 Na een korte vocaal is de σ verdwenen en treedt samentrekking op (vgl. 2.1.5): α πολωñ (*ε-ω), ε λα,ñ (*α-ει), enz. 2.4.3 Futura als πι'-ομαι, ε»δ-ομαι zijn oorspronkelijk coni. aor. met kenmerk ε/ο (zie 3.3.1; vgl. aor. πιñ-θι, Ho. ε»δ-μεναι). Het fut. χε'ω (alleen samentrekking tot ει) kan op dezelfde wijze worden verklaard (vgl. aor. ε»χε-α), of is een praes. met de betekenis van een futurum (zoals ειòμι, Ho. νε'ομαι). 2.4.4 Bij ww. waarvan de wortel eindigt op een nasaal of liquida en bij ww. waarvan de wortel twee of meer lettergrepen heeft en op ιδ eindigt, is het kenmerk εε/ο (uit *εσε/ο; futurum Atticum ). Kenmerk en uitgang trekken samen als bij de praesensstammen op ε: στελειñς (*εει). Bij stammen op ιδ verdwijnt bovendien de δ: νομιου' -μεθα (*δ-εο). Een soortgelijke vorming ook bij τελωñ (*ε-σω < *εσ-σω). Een mengvorm van σ-futurum en futurum Att. in πλευ-σουñ-μαι (*σεο), φευξουñ-μαι (*γ-σεο), enz. Met deze mengvormen ( futurum Doricum ) vgl. Dor. κλεψε'ω, ποιη-σειñ-ται, α ποδω-σευñ-ντι, enz. 2.4.5 Het zg. futurum passivi is afgeleid van de passieve aoristus maar heeft mediale uitgangen: δαρ-η' - σο-μαι, διωχ-θη' -σο-μαι, enz. 2.4.6 Het futurum exactum, afgeleid van het perfectum, komt slechts sporadisch voor: ε στη' ξω, τεθνη' ξω, κεκο' ψομαι, μεμνη' σομαι, enz. Het futurum exactum is ontstaan naar analogie van oude futura met reduplicatie als Ho. δεδε'ξομαι, Att. δεδη' σεται. 9
3 VORMING VAN DE MODI 3.1 Indicativus 3.1.1 De indic. praes., perf. en fut. worden gevormd met de primaire uitgangen (afwijkend in perf. act. sg.) (zie 1.1). Een aantal primaire uitgangen heeft het element *i bewaard dat in het Idg. de primaire van de oudere secundaire uitgangen onderscheidde; vgl. δει'κνυ-μι naast ε»δεικνυ-ν (< *-m), φε'ρουσι (< *-nt-i) naast ε»φερο-ν (< *-nt), ι«στα-ται (met ται naar analogie van sg. 1 μαι voor Idg. *-to-i) naast ι«στα-το. 3.1.2 De indic. praeteriti (indic. ipf., aor. en plqpf.) worden gevormd met de secundaire uitgangen (afwijkend in plqpf. act. sg.) (zie 1.1) en worden verder gekenmerkt: a) door het augment ε vóór de stam: ipf. ε»-φερε, ε -ω' θουν, ει ργα' ζετο (*ε -ε), enz.; aor. ε»-δειξα, ε»-στη, ειðμεν (*ε-hε), ε -α' γην, enz.; plqpf. ε -λελοι'πειν, ει στη' κειν (*ε-hε), enz. b) door verlenging van de beginstamvocaal: ηòγον (stam α2γε/ο), η» γειρον (stam ε γειρε/ο), «ι0στην (stam ι2στη), ω,» μωζον (stam οι μωζε/ο), enz. Het augment lijkt te ontbreken in ηðκον (praes. η«κω), ευ«ρισκον (naast ηυ«ρισκον; praes. ευ ρι'σκω). Een combinatie van augment ε en vocaalverlenging in ipf. ε ω' ρων (praes. ο ρωñ); aor. ε -α0λων (optat. α2λοι'ην); plqpf. ε ω,' κει (perf. ε»οικα). Praeterita zonder augment in Ho. als ι»δεν, τε'τυκτο hebben waarschijnlijk hun oorsprong in Idg. iniunctivi (zonder augment steeds Ho. Ion. iterativi als καλε'εσκε, α ι'ξασκε). c) door een augment η vóór de stam: ipf. η,òα (*η -ι), η -βουλο' μην, η»-μελλον; Oudatt. sg. 1 η,òα met herstel van de ι, i.p.v. *η α < *eε1-ei-m; zo ook sg. 3 η,»ει i.p.v. *η ει < *eε1-ei-, naar analogie waarvan Att. sg. 1 η,»ει-ν en sg. 2 η,»ει-σ (Oudatt. η,»ει-σθα). plqpf. η,»δει (*η -ιδ). 3.2 Imperativus, infinitivus De imperat. wordt gekenmerkt door eigen uitgangen in sg. 2-3 en pl. 3 (zie 1.1). De inf. heeft eveneens eigen uitgangen (zie 1.2). 3.3 Coniunctivus 3.3.1 De coni. is in alle vormen them., met verlengde themavocaal η/ω (ω in sg. 1 en pl. 1 & 3) en primaire uitgangen. Bij stammen met een lange en een korte variant treedt steeds de lange variant op: praes. ι»-ω ι»-η, ς, δεικνυ0-ω δεινκυ' -η, ς δεικνυ' -ω-μαι δεικνυ' -η, (*η-αι), φε'ρω φε'ρη, ς φε'ρω-μαι φε'ρη,, enz.; In ωò η,òς (Ho. ε»ω ε»η, ς) waarschijnlijk stam *ε1es. them. aor. βα' λω βα' λη, ς βα' λωμαι βα' λη,, enz.; σ-aor. βουλευ' σ-ω βουλευ' σ-η, ς βουλευ' σ-ω-μαι βουλευ' ση,, enz.; perf. act. δεδι'-ω δεδι'-η, ς, πεπο' νθ-ω πεπο' νθ-η, ς, enz. Het oorspronkelijke kenmerk ε/ο in Ho. praes. ι»-ο-μεν, κειñται (*ει-ε), enz.; athem. aor. α«λ-ε-ται, φθι'-ε-ται, βη' -ο-μεν, δω-ομεν, στει'ομεν (= στη-ο-μεν), θει'ομεν (= θη-ο-μεν), enz.; pass. aor. δαμη' -ε-τε, enz.; perf. ει»δ-ο-μεν, πεποι'θ-ο-μεν, enz. Zo ook Dor. βαñμες (*α0-ο). Een athem. coni. met verlengde stamvocaal in gevallen als Att. διασκεδα' ννυ0-ται (indic. διασκεδα' ννυ2ται); Messen. προτι'θηντι; Lesb. ε»ρα0-ται. De oorspronkelijke sec. uitgangen nog in Cypr. óει'σε0-σ, Cyren. ποι'ησε-σ, Arkad. ε»χη-. Daarentegen Ho. act. sg. ε θε'λω-μι ε θε'λη, σ-θα ε θε'λη, -σι. 3.3.2 Een eindvocaal van de stam (niet: ι, υ) trekt samen met de themavocaal η/ω: 10
α2ω / α0ω > ω α2η / α0η > α0 α2η, / α0η, > α, εω / ηω > ω εη / ηη > η εη, / ηη, > η, οω/ωω > ω οη / ωη > ω οη, > οι ωη, > ω, praes. ι στωñ (*η-ω) ι στη,ñς (*η-η, ) ι στωñ-μαι, τιθωñ τιθη,ñς, ι ωñ ι η,ñς, διδωñ (*ω-ω) διδω,ñ ς (*ω-η, ), τιμωñ (*α-ω) τιμα,ñς (*α2-η, ), φιλωñ (*ε-ω) φιλη,ñς (*ε-η, ), δηλωñ (*ο-ω) δηλη,ñς (*ο-η, ), enz.; athem. aor. βωñ (*η-ω) βη,ñς (*η-η, ), γνωñ (*ω-ω) γνω,ñ ς (*ω-η, ) Θωñ Θηñς θωñ -μαι, ωð η,ðς ωð -μαι, δωñ δω,ñ ς δωñμαι, enz.; pass. aor. φανωñ (*η-ω) φανη,ñς (*η-η, ), ρ ιφθωñ ρ ιφθη,ñς, enz; perf. act. ει δωñ ει δη,ñς, ε στωñ ε στη,ñς. Uitstoting van de stamvocaal lijkt te hebben plaatsgevonden in praes. δυ' ν-ωμαι, ε πι'στ-ωμαι, κρε'μ-ωμαι en aor. ο»ν-ωμαι, πρι'-ωμαι. Vgl. Ion. δυνε'ωνται (*η' -ω), Thessal. coni. δυνα0-εται, en de accentuering in Att. ι στωñμαι (*η' -ω). 3.4 Optativus 3.4.1 De optat. heeft als kenmerk ι, en wordt gevormd met secundaire uitgangen (maar act. sg. 1 μι; pl. 3 εν). Bij stammen met een lange en een korte variant treedt steeds de korte variant op. De optat. heeft een themavocaal ο in de athem. praesentia met praesens~versterking -νυ2, in de them. praesentia, in de them. aoristi, en in het perf. act. bij stammen die op een consonant eindigen. De optat. is α-them. in de σ-aoristus. Het kenmerk ι gaat met een voorafgaande korte vocaal α2, ε of ο op in een tweeklank αι, ει of οι: praes. ειòμεν (*ε σ-μεν), ι»-οι-μι, δεικνυ2-οι-μι δεικνυ-οι'-μην (*ο-ι), ι σταιñ-μεν (*α2-ι), φε'ροι-μι φεροι'-μην, τιμω,ñ-μεν (*α2ο-ι), φιλοιñ-μεν (*εο-ι), δηλοιñ-μεν (*οο-ι), enz.; athem. aor. βαιñ-μεν, γνοιñ-μεν, δυ0-μεν (*υ2-ι), θειñμεν θει'μην (*ε-ι) ειðμεν ει«μην, δοιñμεν δοι'μην), enz.; them. aor. βα' λοι-μι βαλοι'-μην, enz.; σ-aor. βουλευ' σαι-μι βουλευσαι'-μην (*α-ι), enz.; pass. aor. φανειñ-μεν (*ε-ι) ρ ιφθειñ-μεν, enz.; perf. act. ει δειñ-μεν, ε σταιñ-μεν, πεπο' νθ-οι-μι, enz.; fut. πε'μψοι-μι πεμψοι'-μην, στελοιñ-μεν στελοι'-μην, enz. In act. sg. 3 gelden οι en αι als lang; vgl. βουλευ' σαι naast inf. βουλευñσαι. 3.4.2 Een optativuskenmerk ιη (athem. of ο-them.) treedt op in sg. act. van praesensstammen en aoristusstammen die op α2, ε of ο eindigen (uitgang sg. 1 ν): athem. praes. ει»η-ν ει»η-σ ει»η- (*ε σ-ιη), ι σται'η-ν (*α-ιη), τιθει'η-ν, ι ει'η-ν, διδοι'η-ν (*ο-ιη); them. praes. τιμω,ñη-ν (*α2ο-ιη), φιλοι'η-ν (*εο-ιη), δηλοι'η-ν (*οο-ιη), enz.; athem. aor. γνοι'η-ν, δυ0η-ν (*υ2-ι), θει'η-ν, ει«η-ν, δοι'η-ν, enz.; them. aor. slechts σχοι'η-ν σχοι'η-σ σχοι'η-; pass. aor. φανει'η-ν, ρ ιφθει'η-ν, enz.; perf. act. ει δει'η-ν, ε σται'η-ν, δεδιει'η-ν, τεθναι'η-ν; fut. Att. στελοι'η-ν (*εο-ιη), enz. De kenmerken ι en ιη verhouden zich als als N en Fe (Idg. *iε1 : *ieε1). 3.4.3 Een optat. met kenmerk ει en α-them. uitgangen ας ε αν ( Aeolische optativus) treedt op in σ-aor. act. sg. 2-3 en pl. 3: βουλευ' σ-ει-ας βουλευ' σ-ει-ε βουλευ' σ-ει-αν (naast βουλευ' σ-αι-σ βουλευ' σ-αιβουλευ' σ-αι-εν). 11
4 KLANKWISSELING 4.1 Overzicht van lange en korte eindvocalen in athematische tijdstammen Praesens Aoristus Perfectum wortel κ-aoristus kenmerk Act. Med. Act. Act. Med. (θ)η/ε Act. Med. indic. sg. pl. imperat. sg. 2 pl. 3 overige infin. coni. optat. partic. 4.2 Voorbeelden van klankwisselingen in de stam ( Ablaut ) Nulfase (N) Fase met e-klank (Fe) Fase met o-klank (Fo) ε»λιπον (λιπ) λει'πω (*λειπ) λε' λοιπα (*λοιπ) ε λει'φθην λε' λειμμαι ε τραπο' μην (*τρπ) τρε'πομαι (τρεπ) τε'τροφα (*τροπ) ε τρα' πην ε τρεψα' μην τε'τραμμαι ε τρε'φθην ι δειñν (*óιδ) ει δε'ναι (*óειδ) οιòδα (*óοιδ) γι'γνομαι (γν) ε γενο' μην (γεν) γε'γονα (γον) In γε-γε'ν-η-μαι: Fe *gen + Fe *eε1; vgl. adj. γν-η' -σιος: N *gn + Fe; subst. γε'ν-ε-σις: Fe + N *ε1. Iets dergelijks in τε' -τλ-α2-μεν: N *tl + N *ε2; τλ-ηñ-ναι τε' -τλ-η-κα: N + Fe *eε2; vgl. subst. τελ-α2-μω' ν: Fe *tel + N. Zo ook ζηñν (*ζ-η): N *g w i + Fe *eε1; ε -βι'-ω-ν: N *g w ii + Fo *eε3; vgl. Ho. ζ-ω' -ειν: N *g w i + Fo; subst. βι'-ο-τος: N *g w ii + N *ε3; Ho. coni. βει'-ομαι: Fe *g w ei. τι'θεμεν (*d h ε1) τι'θημι (*d h eε1) In subst. θω-μο' ς: Fo *d h oε1. φα2μεν (*b h ε2) φημι' (*b h eε2) In subst. φω-νη' : Fo *b h oε2. δι'δομεν (*dε3) δι'δωμι (*deε3) ρ η'γνυμαι (*wreε1g) ε»ρρωγα (*wreε3g) ε ρρα2γην (met a-klank die niet in de wortel voorkomt) naar analogie van πη' γνυμι : ε πα2γην (Fe *peε2g : N *pε2g). 12
5 ACCENT Het accent staat in het algemeen zo ver terug als de algemene accentregels toelaten: δο' ς, φε'ρει, γνωñθι, πα' ρεχε, enz. Het accent staat echter nooit verder terug dan de lettergreep vóór de stam of, in augmentvormen, de plaats van het augment: ε πι'σχες, κατειñπον, enz. Oxytonon zijn: a) de participia activi van de athem. praesentia, de athem., them. en passieve aoristi, en het perfectum: ω»ν, ι ω' ν, δεικνυ' ς, γνου' ς, βαλω' ν, φανει'ς, πεπονθω' ς, enz.; b) de imperativi aoristi activi sg. 2 ει πε', ε λθε', ευ ρε', ι δε', λαβε'. Perispomenon zijn: a) de infinitivi activi van de them. aoristi: βαλειñν, enz.; b) de imperativi medii sg. 2 van de them. aoristi: βαλουñ, enz. Paroxytonon of properispomenon zijn: a) de infinitivi activi van de athem. praesentia, de athem., α-them. en passieve aoristi, en het perfectum: δεικνυ' ναι, γνωñναι, βουλευñσαι, φανηñναι, πεπονθε'ναι, enz. b) de infinitivi medii van de them. aoristi en het perfectum: βαλε'σθαι, κεκτηñσθαι, enz.; c) de participia medii van het perfectum: κεκτημε'νος, enz. Enclitisch zijn de praesentia indic. sg. 1 & 3 en pl. 1-3 ει μι' ε στι' (naast beklemtoond ε»στι) ε σμε'ν ε στε' ει σι', φημι' φησι' φαμε'ν φατε' φασι'. In samengetrokken vormen wordt de plaats van het accent door de samentrekking bepaald: βη,ñς (*η' η, ), τιμαñται (*α' ε), στελου' μενος (*εο' ), enz. Men accentueert praes. coni. ι στωñ μαι, τιθωñ μαι, ι ωñ μαι, διδωñμαι, maar δυ' νωμαι, ε πι'στωμαι, κρε' μωμαι (vgl. 3.3.2); evenzo aor. coni. ο»νωμαι, πρι'ωμαι. Zo ook praes. optat. ι σταιñο, τιθειñο, ι ειñο, διδοιñο, maar δυ' ναιο, ε πι'σταιο, κρε' μαιο. 13