Η διάρκεια της ζωής 16

ΟΙ ΣΤΙΒΑΔΕΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ 205 Η διάρκεια της ζωής 16 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Εμβρυική ανάπτυξη Τοκετός Γέννηση ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΓΝΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Καρδιαγγειακό σύστημα Αναπνευστικό συστημα Γαστρεντερικό σύστημα Απεκκριτικό σύστημα Ενδοκρινές σύστημα Δέρμα Σκελετικό σύστημα ΤΑ 5 ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΜΑΙ Η ανθρώπινη ζωή περνά μία σειρά λειτουργικών σταδίων ξεκινώντας από τη σύλληψη και τελειώνοντας με την Τρίτη ηλικία. Κάθε στάδιο απαιτεί σημαντικές φυσιολογικές προσαρμογές και να διασφαλιστεί η συνέχεια της επιβίωσης. Το κεφάλαιο αυτό ξεκινά με τη σύλληψη. Η συνουσία αποθέτει τα σπερματοζωάρια στον κόλπο. Αυτά μεταναστεύουν και σε ιδανική περίπτωση συναντούν το ωάριο στις σάλπιγγες. Εάν το ωάρια γονιμοποιηθεί επιτυχώς το αναπτυσσόμενο έμβρυο μπορεί να εμφυτευθεί στο ενδομήτριο της μήτρας και σνολουθεί εγκυμοσύνη. Η μητέρα είναι ένας ενεργός συμμετέχων της εγκυμοσύνης και βιώνει πολυάριθμες φυσιολογικές αλλαγές που επιτρέπουν την επιτυχή θρέψη του εμβρύου κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Η περίοδος κύησης του ανθρώπινου εμβρύου είναι μία περίοδος 40 εβδομάδων κατά τη διάρκεια των οποίων το έμβρυο αναπτύσσεται στη μήτρα. Η περίοδος κύησης υπολογίζεται από την πρώτη ημέρα της τελευταίας εμμήνου ρύσης της μητέρας. Μέσα στην περίοδο αυτή σημαντικά γεγονότα ταυτοποιούνται από την εβδομάδα στην οποία συμβαίνουν ή σε ένα από τα τρία «τρίμηνα» κάθε ένα από τα οποία διαρκεί 13 εβδομάδες. Η περίοδος της κύησης λήγει με την γέννηση. Η γέννηση είναι μία σημαντική φυσιολογική πρόκληση και αντιπροσωπεύει τη μετάβαση από την εξαρτημένη από την μητέρα ύπαρξη στη μήτρα σε μία ανεξάρτητη ύπαρξη. Δραματικές καρδιακές και αναπνευστικές αλλαγές κάνουν δυνατή την μετάβαση αυτή και θα πρέπει να συμβούν στα πρώτα λεπτά μετά τη γέννηση. Η νεογνική περίοδος είναι οι πρώτες 28 ημέρες της ζωής. Τα μεταγεννητικά στάδια αποτελούν μία συνέχεια αλλά ένα άτομο μπορεί να χαρακτηριστεί διαδοχικά ως βρέφος, νήπιο, έφηβος, νέος ενήλικας, ώριμος ενήλικας, και ηλικιωμένο άτομο. Κάθε ένα από αυτά τα στάδια της ζωής απαιτεί μοναδικές φυσιολογικές προκλήσεις και προσαρμογές (Εικόνα 16-1). ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Η γυναικεία γονιμότητα προϋποθέτει την απελευθέρωση ενός ωαρίου, γεγονός που φυσιολογικά συμβαίνει μία φορά το μήνα από την αρχή της εμμηναρχής έως την εμμηνόπαυση. Η βιωσιμότητα του ωαρίου είναι γενικά λιγότερο από 24 ώρες μετά την απελευθέρωσή του από τη ωοθήκη. Για να επιτευχθεί εγκυμοσύνη, η συνουσία θα πρέπει να συμβεί έτι ώστε να επιτρέψει την ταυτόχρονη παρουσία σπερματοζωαρίων και ωαρίου στις σάλπιγγες. Η γονιμοποίηση καταλήγει στην ένωση των 23 χρωμοσωμάτων του σπερματοζωαρίου με τα 23 χρωμοσώματα του ωαρίου για να δημιουργηθεί ένα κύτταρο με 46 χρωμοσώματα που έχουν τα φυσιολογικά σωματικά κύτταρα. Το γονιμοποιημένο ωάριο ταξιδεύει μέσα στις σάλπιγγες για 3-5 ημέρες πριν φθάσει στη μήτρα. Κατά τη διάρκεια του χρόνου αυτού συνεχίζει τις μιτωτικές διαιρέσεις και μετατρέπεται σε ζυγωτό. Το ζυγωτό τρέφεται από τις εκκρίσεις της μήτρας μέχρι την εμφύτευση (Εικόνα 16-2). CNS Αισθητικά συστήματα Ύψος BMI Αναπαραγωγή Γέννηση Ήβη Εμμηνόπαυση Εικόνα 16-1: Χάρτης των σταδίων της ζωής που απεικονίζει τις αλλαγές που συνδέονται με την ηλικία στη λειτουργία των διαφόρων συστημάτων οργάνων. +

206 Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ Σπερμτοζωάρια Τα ώριμα σπερματοζωάρια αποτελούνται από την περιοχή της κεφαλής, που περιέχει 23 χρωμοσώματα που περιβάλλονται από ένα ακροσωμικό κάλυμα, μια μέση περιοχή που περιέχει μιτοχόνδρια και παρέχει το ΑΤΡ για να υποστηριχτεί η κίνηση και την περιοχή της ουράς που αποτελείται από τις συσταλτές πρωτεϊνες των μαστιγίων. ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Αντισυλληπτικά χάπια Ο πιο κοινός τύπος αντισυλληπτικού χαπιού είναι ένας συνδυασμός οιστρογόνων και προγεστίνης. Το μείγμα αυτό αποτρέπει την ωορρηξία. Η αγωγή ξεκινάει 5 ημέρες μετά την έναρξη της έμμηνης ρύσης και συνεχίζεται για τις επόμενες 21 ημέρες. Zygote Ημέρα 1η: Γονιμοποίηση Ημέρες 2-4: Κυτταροδιαίρεση Ωοθήκη Βλαστοκύστη Ημέρες 4-5: Η βλαστοκύστη φθάνει στη μήτρα Εικόνα 16-2: Η γονιμοποίηση στις σάλπιγγες και η εμφύτευση στη μήτρα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας φυσιολογικής εγκυμοσύνης. Η σύλληψη συμβαίνει όταν το σπερματοζωάριο και το ωάριο ενώνονται στις σάλπιγγες. Το γονιμοποιημένο ωάριο αρχίζει μία σειρά μιτωτικών διαιρέσεων και φθάνει στο στάδιο του ζυγωτού πριν την εμφύτευση στη μήτρα. Ωορρηξία Ωάριο Ημέρες 5-9: Εμφύτευση βλαστοκύστης Μήτρα Στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης, το γονιμοποιημένο ωάριο παράγει hcg, μία ορμόνη που διατηρεί την έκκριση προγεστερόνης και οιστρογόνων από το ωχρό σωμάτιο. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας, δεδομένου ότι η συνέχιση της έκκρισης προγεστερόνης αποτρέπει την έλευση εμμήνου ρύσης. Μία εβδομάδα μετά την γονιμοποίηση, το ωάριο εμφυτεύεται στο ενδομήτριο της μήτρας το οποίο βρίσκεται στην εκκριτική φάση του ωορρηκτικού κύκλου. Το ζυγωτό διαφοροποιείται σε δύο δομές. Η μία εξελίσσεται στο έμβρυο και η άλλη μετατρέπεται σε πλακούντα (Εικόνα 16-3). Ο πλακούντας είναι μία σημαντική ενδοκρινής και κυκλοφορική δομή. Ο έντονα αγγειοβριθής πλακούντας ανατλάσσει θρεπτικά συστατικά και απόβλητα μεταξύ της μητρικής και της εμβρυικής κυκλοφορίας. Στο ΧΥ ζυγωτό, οι πλακουντιακή γοναδοτροπίνη ενεργοποιεί τη έκκριση τεστοστερόνης επιτρέποντας την ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων του άρρενα. Κατά τη διάρκεια της εμφύτευσης, τα κύτταρα που είναι προορισμένα να γίνουν πλακούντας πέπτουν το ενδομήτριο της μήτρας προκειμένου να τραφούν. Μέσα σε 12 εβδομάδες κύησης, ο πλακούντας έχει αναπτυχθεί και γίνεται η κύρια πηγή θρεπτικών συστατικών για το έμβρυο. Το εμβρυικό αίμα εισέρχεται στον πλακούντα με την πλακουντιακή αρτηρία και εξέρχεται με την πλακουντιακή φλέβα. Το μητρικό αίμα εισέρχεται στον πλακούντα με την μητρική αρτηρία και εξέρχεται με την μητρική φλέβα. Η έκκριση χοριονικής γοναδοτροπίνης μειώνεται καθώς ο πλακούντας αναλαμβα νει το ρόλο της παραγωγής οιστρογόνων και προγεστερόνης για το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο. Το ωχρό σωμάτιο υποστρέφεται και γίνεται μη λειτουργικό περίπου 18 εβδομάδες μετά τη ωορρηξία. Στον πλακούντα, τα οιστρογόνα παράγονται από την μετατροπή των επινεφριδιακών στεροειδών του εμβρύου κυρίως και όχι με εκ νέου σύνθεση. Στη μητέρα, τα πλακουντιακά οιστρογόνα αυξάνουν το μέγεθος της μήτρας, των μαστών και των εξωτερικών γεννητικών οργάνων και χαλαρώνουν τις πυελικές συνδέσεις. Η πλακουντιακή προγεστερόνη προετοιμάζει τους μαστούς για την γαλουχία. Ο πλακούντας εκκρίνει σωματομαστοτροπίνη, μία ορμόνη που μειώνει την ευαισθησία της μητέρας στην ινσουλίνη και προκαλέι αύξηση των κυκλοφορούντων επιπέδων γλυκόζης στη μητέρα. Η ορμόνη αυτή έχει κάποιες δράσεις παρόμοιες με την αυξητική ορμόνη, ιδιαίτερα στους μαστούς. Ο πλακούντας είναι η πρωταρχική περιοχή ανταλλαγής θρεπτικών συστατικών και αποβλήτων μεταξύ της μητρικής και της εμβρυική κυκλοφορίας. Τα υψηλότερα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα της μητέρας αυξάνουν τη διάχυση της γλυκόζης προς το έμβρυο. Επίσης, η διευκολυνόμενη διάχυση ευνοεί τη μεταφορά γλυκόζης μέσω του πλακούντα. Ο πλακούντας απορροφά αμινοξέα, Ca ++, ανόργανα φωσφορικά και ασκορ-

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ 207 Χόριο Αμνιακό υγρό Οι ομφαλικές αρτηρίες επιστρέφουν πτωχό σε O 2 αίμα στον πλακούντα Οι χοριονικές λάχνες περιλαμβάνουν εμβρυικά αιμοφόρα αγγεία Αμνιακός σάκος Ομφάλιος λώρος Πλακούντας Λεκιθικός σάκος Ομφάλιος λώρος Η ομφαλική αρτηρία μεταφέρει οξυγονωμένο αίμα στο έμβρυο. Το μητρικό αίμα εμβαπτίζεται στις χοριονικές λάχνες 10η εβδομάδα Εικόνα 16-3: Ένα εκτεταμένο δίκτυο τριχοειδών διευκολύνει την ανταλλαγή μεταξύ της μητρικής και της εμβρυικής κυκλοφορίας. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η αγγειακή παροχή της μήτρας αυξάνει δραματικά. Καθώς ο πλακούντας μεγαλώνει τα πλακουντιακά αιμοφόρα αγγεία διαπλέκονται με τα αγγεία της μήτρας. Η έντονα αγγειοβριθης αυτή δομή διευκολύνει την ανταλλαγή με διάχυση θρεπτικών ουσιών και αποβλήτων. ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Σύνθεση των οιστρογόνων του πλακούντα Το έμβρυο μπορεί να παράγει χοληστερόλη και πργνενελόνη αλλά δεν μπορεί να συνθέσει οιστρογόνα γιατί δεν έχει τα ένζυμα 3β-ϋδροξυστεροειδική δεϋδρογενάση και αρωματάση. Ο πλακούντας δεν έχει τα ένζυμα 17α-υδροξυλάση, 16α-υδροξυλάση και 17,20-δεσμολάση. Ο πλακούντας δρα στα στεροειδή των εμβρυικών επινεφριδίων για να τα μετατρέψει σε οιστρογόνα. βικό οξύ από το μητρικό αίμα και τα διοχετεύει στο έμβρυο. Η εμβρυική αιμοσφαιρίνη είναι εξειδικευμένη στο να απορροφά Ο 2 από το μητρικό αίμα. Η εμβρυική ισομορφή της αιμοσφαιρίνης έχει υψηλότερη συγγένεια για το Ο 2 από αυτή των ενηλίκων. Ο εμβρυικός αιματοκρίτης είναι υψηλότερος από το μητρικό, αυξάνοντας περαιτέρω την ικανότητα μεταφοράς Ο 2 από το εμβρυικό αίμα. Η απομάκρυνση του CO 2 από το αμβρυικό αίμα στο μητρικό πλάσμα αυξάνει επίσης την Ο 2 -δεσμευτική ικανότητα της εμβρυικής αιμοσφαιρίνης. Το CO 2 και άλλα μεταβολικά απόβλητα του εμβρύου περνούν τον πλακούντα κυρίως μεσω διάχυσης. Οι μητρικές προσαρμογές στην εγκυμοσύνη έχουν σκοπό να ικανοποιήσουν τις μεταβολικές και διατροφικές ανάγκες του αναπτυσσόμενου εμβρύου. Ο όγκος του μητρικού αίματος αυξάνει κατά τη διάρκεια της κύησης, έως και 20% μέχρι το 3 ο τρίμηνο. Η καρδιακή παροχή της μητέρας αυξάνει επίσης για να υποστηρίξει την αυξημένη αιματική ροή προς τον πλακούντα. Ο κυψελιδικός αερισμός της μητέρας αυξάνει επίσης γεγονός που μειώνει τα επίπεδα CO 2 στο πλάσμα της μητέρας παρ ολο το αυξημένο φορτίο CO 2 που προέρχεται από το μεταβολισμό του εμβρύου. Οι ενδοκρινείς εκκρίσεις από τη υπόφυση της μητέρας μεταβάλλονται επίσης κατά την εγκυμοσύνη. Η υποφυσιακή ACTH ενεργοποιεί την παραγωγή επινεφριδιακών γλυκοκορτικοειδών και αλδοστερόνης. Τα γλυκοκορτικοειδή κινητοποιούν την γλυκονεογένεση των αποθεμάτων αμινοξέων της μητέρας. Η αλδοστερόνη αυξάνει την κατακράτηση ύδατος και νατρίου. Η υποφυσιακή TSH επάγει τη σύνθεση θυρεοειδούς ορμόνης και αυξάνει το μεταβολικό ρυθμό. Η προλακτίνη της υπόφυσης διεγείρει την ανάπτυξη των μαστών προετοιμάζοντας τη γαλακτοφορία. Η μητρική παραθυρεοειδής ορμόνη αυξάνει, διεγείροντας το σχηματισμό βιταμίνης D και συνεπώς την απορρόφηση Ca ++ από το έντερο. Η αύξηση της παραθυρεοειδούς ορμόνης κινητοποιεί το ασβέστιο των οστών της μητέρας εάν το ασβέστιο της δίαιτας δεν επαρκεί και διατηρείται κατά τη διάρκεια του θηλασμού για να διατηρήσει την παραγωγή γάλακτος πλούσιου σε ασβέστιο. Τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη προάγουν και αναπτυξιακή δραση σε οργανα όπως η μήτρα και οι μαστοί. Η πρόσληψη βαρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι κατά μέσο όρο 11 κιλά, 5 από τα οοία είναι το έμβρυο, αμνιακό υγρό και ο πλακούντας. Η μήτρα μεγαλώνει κατά 1 κιλό περίπου και οι μαστοί το ίδιο. Στην κατακράτηση υγρών (λόγω κατακράτησης νατριου ύδατος) οφείλονται αλλά περίπου 3 κιλά. Υπάρχει επίσης μετατόπιση του μητρικού μεταβολισμού προς την κατανάλωση λιπαρών οξέων αντί για γλυκόζη ως υπόστρωμα. Η αντίσταση της μητέρας στην ινσουλίνη αυξάνει τα επίπεδα της γλυκόζης και μπορεί να οδηγήσει σε διαβήτη της κύησης. Τα γλυκοορτικοειδή υποστηρίζουν τη χρήση των λιπαρών οξέων ως υπόστρωμα του μητρικού μεταβολισμού.

208 Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ανάπτυξη του εμβρύου Το έμβρυο αναπτύσσεται από ένα και μοναδικό γονιμοποιημένο ωάριο σε μία περίοδο 9 μηνών, προσαρμοζόμενο για την ζωή στη μήτρα αλλά και για τη μετάβαση σε μία ανεξάρτητη ύπαρξη μετά τη γέννηση. Το καρδιαγγειακό σύστημα αναπτύσσεται καθώς η αύξηση του μεγέθους του εμβρύου μειωνει την διάχυση θρεπτικών συστατικών στα κύτταρα που βρίσκονται στο εσωτερικό του. Η εμβρυική κυκλοφορία αναπτύσσεται προκειμένου να υποστηρίξει την εμβρυική μεταφορά θρεπτικών ουσιών και αποβλήτων, με τον πλακούντα να χρησιμεύει ως η περιοχή ανταλλαγής νε την μητρική κυκλοφορία. Η ανταλλαγή αυτή συμβαίνει στην μητρική κολποειδο-ομφάλια τριχοειδική επιφάνεια. Η ομφάλική αρτηρία του εμβρύου μεταφέρει αίμα στον πλακούντα και ομφαλική φλέβα μεταφέρει αίμα από τον πλακούντα πίσω στο βρέφος. Το μητρικό αίμα περνά από τις αρτηρίες της μήτρας στα κολποειδή της μητέρας στον πλακούντα. Το μητρικό αίμα εγκαταλείπει τον πλακούντα μέσω των φλεβών της μητρας. Τα δύο κυκλοφορικά συστήματα, μητρικό και εμβρυικό παραμένουν ξεχωριστά. Η δημιουργία των κυττάρων του αίματος του εμβρύου ξεκινά την 3 η εβδομάδα της εμβρυικής ανάπτυξης. Τα κύταρα του αίματος σχηματίζονται αρχικά στο λεκιδικό σάκο και το πλακουντιακό μεσοθήλιο. Ο σχηματισμός του αίματος στη συνέχεια μεταφέρεται στο ενδοθήλιο των αιμοφόρων αγγει- ων, το ήπαρ, το σπλήνα και άλλες λεμφοειδείς ιστούς. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 3 μηνών της κύησης, ο σχηματισμός των κυττάρων του αίματος μεταφέρεται στο μυελό των οστών ο οποίος και παραμένει ο αιμοποιητικός ιστός για όλη την υπόλοιπη ζωή του ατόμου. Η εμβρυική καρδιά αρχίζει να συσπάται την τέταρη εβδομάδα μετά τη γονιμοποίηση και ο καρδιακός ρυθμός αυξάνει σε 140 παλμούς το λεπτό μέχρι το τέλος της κύησης. Το εμβρυική καρδιαγγειακό σύστημα έχει τρεις προσαρμογές που επιτρέπουν την ανταλλαγή αερίων στον πλακούντα παρά στους πνεύμονες (1) τον αρτηριακό πόρο (2) την ομφαλική αρτηρία και (3) την ομφαλική φλέβα/φλεβικό πόρο. Το έμβρυο έχει επίσης μία επιπρόσθετη προσαρμογή που επιτρέπει στο οξυγονωμένο αίμα να διαχέεται στον εγκέφαλο και την καρδιά το ωοειδές τρήμα. Η εμβρυική κυκλοφορία παρέχει στην αναπτυσσόμενη καρδιά και τον εγκέφαλο αίμα με υψηλά επίπεδα Ο 2 (Εικόνα 16-4, 16-5). Το οξυγονωμένο αίμα επιστρέφει στο έμβρυο με την ομφαλική φλέβα η οποία περνά μέσα από το εμβρυικό ήπαρ ως φλεβώδης πόρος πριν πέσει στην εμβρυική πυλαία φλέβα. Μέσα στην πυλαία φλέβα υπάρχει ροή δύο ρευμάτων αίματος το οξυγονωμένο αίμα από την ομφαλική φλέβα και το μη οξυγονωμένο αίμα που επιστρέφει από το κάτω μισό του σώματος του εμβρύου. Υπάρχει μικρή ανάμειξη των δύο ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Διαβήτης της εγκυμοσύνης Ο σακχαρώδης διαβήτης της εγκυμοσύνης μπορεί να διαγνωσθεί όταν εμφανίζεται μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη ή διαβήτης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οφείλεται σε μείωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και παρομοιάζεται με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Ο διαβήτης της εγκυμοσύνης αναπτύσσεται περίπου στο 5% όλων των εγκύων γυναικών και εξαφανίζεται μετά την γέννα. Πλακούντας Ο πλακούντας είναι ένα προσωρινό όργανο που διευκολύνει την ανταλλαγή μεταξύ του εμβρύου και της μητέρας. Το εμβρυικό μέρος του πλακούντα αποτελείται από μία χοριονική πλάκα και τους χοριονικούς κροσσούς. Το μητρικό μέρος είναι αυτό που απορρίπτεται με τη γέννηση. Οι χοριονικοί κροσσοί περιέχουν εμβρυικό αίμα και περιβάλλονται από μητρικό αίμα, που διευκολύνει την ανταλλαγη θρεπτικών συστατικών και αποβλήτων. Η ανταλλαγή λαμβάνει χώρα χωρίς ανάμιξη του εμβρυικού αίματος με το αιμα της μητέρας. Ομφαλική φλέβα Πλακούντας Vena cava Κοίλη φλέβα RA RV Ωοειδές τρήμα LA LV Αορτή Πνευμονική φλέβα Πνεύμονες Αρτηριακός πόρος Εμβρυικοί ιστοί Πνευμονική αρτηρία Εγκέφαλος και καρδιά Εικόνα 16-4: Η εμβρυική κυκλοφορία οδηγεί το οξυγονωμένο αίμα από τη ομφαλική φλέβα στα αιμοφόρα αγγεία που αιματώνουν την καρδιά και τον εγκέφαλο. Το πλούσιο σε Ο 2 αίμα από την ομφαλική φλέβα οδηγειται μέσω του ωοειδούς τρήματος στον αριστερό κόλπο (LA), την αριστερή (LV) και έξω από τη αορτή. Το μη οξυγονωμένο αίμα από τη άνω και κάτω κοίλη φλέβα περνά από το δεξιό κόλπο (RA) στη δεξιά (RV) και έξω στην πνευμονική αρτηρία πριν περάσει μέσω του αρτηριακού πόρου και ενωθεί με την κυκλοφορία του εμβρύου. Ομφαλική αρτηρία

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ 209 αυτών ρευμάτων λόγω του προτύπου νηματικής ροής στην πυλαία φλέβα. Και τα δύο ρεύματα εισέρχονται στο δεξιό κόλπο αλλά το οξυγονωμένο αίμα περνά μέσω του ωοειδούς τρήματος στο μεσοκολπικό διάφραγμα και εισέρχεται στον Αρτηριακός πόρος (ανοικτός) Ωοειδές τρήμα (ανοικτό) Δεξιός κόλπος Ηπατικές φλέβες Ομφαλική φλέβα A Κλείσιμο Δεξιός κόλπος Ηπατικές φλέβες Αριστερός κόλπος Αριστερή Δεξιά Αριστερός κόλπος Αριστερή Δεξιά B Εικόνα 16-5: Οι καρδιαγγειακές προσαρμογές κατά τη γέννηση. Α. Στη μήτρα, το οξυγονωμένο αίμα ρέει από την πρόσθια κοίλη φλέβα στ δεξιό κόλπο αι μέσω του ωοειδούς τρήματος στον αριστερό κόλπο. Αυτό το οξυγονωμένο αίμα αντλέιται από την αριστερή στην αορτή και εφοδιάζει το μυοκάρδιο, τον εγκέφαλο και το άνω σωμα. Στη μήτρα, το μη οξυγονωμένο αίμα εισέρχεται στη συνέχεια στο δεξιό κόλπο περνά στην δεξιά και μέσα στην πνευμονική αρτηρία. Περίπου το 10% της παροχής της πνευμονικής αρτηρίας περνά μέσα από τους εμβρυικούς πνεύμονες και περίπου 90% τους παρακάμπτει και εισερχεται στην αορτή μέσω του αρτηριακού πόρου. Β, Κατά τη γέννηση, το κλείσιμο του αρτηριακού πόρου και του ωοειδούς τρήματος διασφαλίζουν ότι όλο το αίμα που εισέρχεται στο δεξιό κόλπο περνάει μέσα από τους πνεύμονες του νεογέννητου. αριστερό κόλπο. Το αίμα αυτό στη συνέχεια ρέεει με σω της αριστερής ς μέσα στην αορτή. Το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα ρέει προς την στεφανιαία, καρωτιδική αρτηρία και τις εγκεφαλικές αρτηρίες που ξεκινούν από την αορτή κοντά στον αρτηριακό πόρο. Αυτό επιτρέπει στον εγκέφαλο, την καρδιά και το πάνω μέρος του εμβρυικού σώματος να λαμβάνουν καλά οξυγονωμένο αίμα. Το μη οξυγονωμένο αίμα που ρέει στην πυλαία φλέβα περνά μέσα στον δεξιό κόλπο και συνεχίζει μέσω της δεξιάς ς προς την πνευμονική αρτηρία. Υποξία στον αρτηριακό πόρο ενεργοποιεί την παραγωγή του αγγειοδιασταλτικού παράγοντα προσταγλανδίνη Ε και ο αρτηριακός πόρος παραμένει ανοιχτός. Η υποξία προκαλεί επίσης σύσπαση των πνευμονικών αρτηριών, μειώνοντας την αιματική ροή μέσω των πνευμόνων. Το περισσότερο από το μη οξυγονωμένο αίμα που εισέρχεται στην πνευμονική αρτηρία ρέει μέσω του αρτηριακού πόρου στο τόξο της αορτής όπου αναμειγνύεται με το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα που εξέρχεται από την αριστερή. Μόνο το 10% της παροχής της δεξιάς ς εισέρχεται στην πνευμονική κυκλοφορία. Η πίεση στην εμβρυική πνευμονική αρτηρία είναι υψηλότερη από την εμβρυική αορτική πίεση. Η αντίσταση των εμβρυικών πνευμονικών αγγείων είναι υψηλή λόγω της πνευμονικής αγγειοσυστολής λόγω της υποξίας. Η εμβρυική αορτική πίεση είναι χαμηλή λόγω της μείωσης στην περιφερειακή αντίσταση που οφείλεται στην πλακουντιακή αρτηρία. Περίπου το 50% της εμβρυικής καρδιακής παροχής περνά μέσα από την πλακουντιακή αρτηρία για ανταλλαγή αερίων. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με το 100% της ενήλικης καρδιακής παροχής που περνάει μέσα από τους πνεύμονες για ανταλλαγή. Η εμβρυολογική ανάπτυξη του γαστρεντερικού σωλήνα είναι εμφανής την 4 η εβδομάδα της κύησης και μέχρι τις 6 εβδομάδες είναι εμφανείς οι ανατομικές διαιρέσεις. Ο οισοφάγος ξεκινά σαν μία κοινή σωληνοειδής δομή η οποία εξελίσσεται σε οισοφάγο, φάρυγγα, τραχεία και βρόγχους. Ανατομικά, ο στόμαχος αναπτύσσεται την 5 η εβδομάδα της κύησης αλλά η ανάπτυξη της γαστρικής λειτουργίας ξεκινά το δέυτερο τριμηνο. Η παραγωγή γαστρικού οξέος δεν ξεκινά πριν από το τρίτο τρίμηνο και αυξάνεται γρήγορα μετά τη γέννηση. Η ανατομική εξέλιξη του λεπτού εντέρου ολοκληρώνεται τις πρώτες 10 εβδομάδες της κύησης ενώ η λειτουργικότητα του εντέρου ξεκινά κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου και το λεπτό έντερο παραμένει ένα πλαστικό όργανο για ολόκληρη τη ζωή του ατόμου. Η ικανότητα να πέπτει δισακχαρίτες αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Εμβρυική Αιμοσφαιρίνη Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πρωτεϊνη μεταφοράς Ο 2 που αποτελείται από δύο ζεύγη ανόμοιων αλυσίδων. Η εμβρυική αιμοσφαιρίνη έχει δύο α-αλυσίδες και δύο γ-αλυσίδες. Η γ-αλυσίδα επιτρέπει στην εμβρυική αιμοσφαιρίνη να έχει υψηλότερη συγγένεια για το οξυγόνο από ότι η αιμοσφαιρίνη των ενηλίκων. Αυτό διευκολύνει τη μεταφορά Ο 2 από το μητρικό αίμα στο εμβρυικό αίμα μέσω του φράγματος του πλακούντα.

210 Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ τριμήνου αλλά η σημαντική δραστικότητα της λακτάσης αναπτύσσεται μετά τη γέννηση. Ο αυλός του γαστρεντερικού σωλήνα είναι γεμάτος με ένα σκούρο πράσινο μείγμα επιθηλιακών κυττάρων του εντέρου που έχουν αποπέσει, χολής και στερεών υπολειμμάτων του αμνιακού υγρού που έχει καταπιεί το έμβρυο, που ονομάζεται μηκώνιο. Φυσιολογικά, το μηκώνιο απεκκρίνεται λίγο μετά τη γέννηση. Η ενδομήτρια πίεση, μπορεί όμως να προκαλέσει απέκκριση του μηκωνίου και μέσα στο αμνιακό υγρό. Οι εμβρυικοί πνεύμονες είναι γεμάτοι με υγρό και δεν συμμετέχουν στην ανταλλαγή αερίων. Στη μήτρα το υγρό αυτό βρίσκεται σε συνέχεια με το αμνιακό υγρό. Η αναστολή των εμβρυικών αναπνευστικών κινήσεων αποτρέπει την εισπνοή μηκωνίου που έχε πιθανόν απεκκριθεί στο αμνιακό υγρό από το γαστρεντερικό σύστημα του εμβρύου. Επίσης οι συνεχείς εκκρίσεις του κυψελιδικού επιθηλίου αποτρέπουν την είσοδο μηκωνίου στις κυψελίδες. Η εμβρυική έκκριση επιφανειοδραστικού παράγοντα αυξάνει στο τελευταίο τρίμηνο και σηματοδοτούν τη δυνατότητα της επιβίωσης εκτός της μήτρας. Ανεπαρκής παραγωγή επιφανειοδραστικού παράγοντα στα πρόωρα νεογνά μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη νεογνικού αναπνευστικού συνδρόμου (IRDS). Το σύστημα απέκκρισης του βρέφους λειτουργεί όπως και αυτό του νεογνού. Το αμνιακό υγρό καταπίνεται από το αναπτυσσόμενο έμβρυο και απορροφάται κατά μήκος του εμβρυικού γαστρεντερικού σωλήνα, παρέχοντας πρόσληψη υγρών στο έμβρυο. Οι εμβρυικοί νεφροί παρέχουν ένα μηχανισμό επέκκρισης αυτού του φορτίου υγρού. Παρ όλο που η νεφρική απέκκριση συμβαίνει μέσα στη μήτρα, οι ρυθμιστικές διαδικασίες δεν αναπτύσσονται ιδιαίτερα παρα μόνο μετά τη γέννηση. A Θηλασμός CNS Υποθάλαμος Έκκριση γάλακτος Οξυτοκίνη από οπίσθια υπόφυση B Το έμβρυο κατεβαίνει χαμηλότερα στη μήτρα Διάταση τραχήλου Συσπάσεις μήτρας Εικόνα 16-6: Η οξυτοκίνη απελευθερώνεται με νευρική επανατροφοδότηση και διεγείρει τον τοκετό και την έναρξη παραγωγής γάλακτος. Α, η απομύζηση των θηλών ενεργοποιεί το αντανακλαστικό της απελευθέρωσης οξυτοκίνης η οποία αυξάνει την γαλουχία στην θηλάζουσα μητέρα. Β, Κατά τη διάρκεια του τοκετού η αυξημένη πίεση της κεφαλής του εμβρύου στον τράχηλο της μήτρας ενεργοποιεί το αντανακλαστικό έκκρισης της οξυτοκίνης η οποία αυξάνει τη συσταλτικότητα της μήτρας. Τοκετός Στο τέλος της κύησης, οι συσπάσεις της μήτρας προκαλούν την βίαιη έξοδο του εμβρύου από τη μήτρα, μια διαδικασία που ονομάζεται τοκετός. Οι συσπάσεις της μήτρας γενικά ξεκινούν στο πάνω μέρος του πυθμένα της μήτρας και εξαπλώνονται προς τα κάτω προς τον τράχηλο. Οι συσπάσεις της μήτρας κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου αυξάνουν τη δύναμη του μυόμητρίου. Οι συσπάσεις αυτές ονομάζονται Braxton-Hicks και είναι χαμηλές, ρυθμικές συσπάσεις του μυομητρίου της μήτρας. Η οξυτοκίνη αυξάνει δραματικά την δύναμη και τη συχνότητα των συσπάσεων της μήτρας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ξεκινήσει τον τοκετό εάν αυτός δεν ξεκινά αυθόρμητα. Κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, οι συσπάσεις αυξάνονται σε ένταση και δύναμη και ωθούν το έμβρυο μέσα στην γεννητική οδό. Η διάταση του τραχήλου προκαλεί αντανακλαστική απελευθέρωση επιπλέον οξυτοκίνης από την οπίσθια υπόφυση, αυξάνοντας περαιτέρω τη δύναμη των συσπάσεων με ένα μηχανισμό θετικής πανατροφοδότησης. Επιπλέον, η διάταση του τραχήλου μπορεί άμεσα να αυξήσει την δύναμη των συσπάσεων της μήτρας (Εικόνα 16-6). Κατά τη διάρκεια του τοκετού, οι συσπάσεις των λείων μυών της μήτρας αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα μέχρι το έμβρυο να εξωθηθεί. Η εξώθηση διευκολίνεται από σύσπαση των μυών της ς. Τα οιστρογόνα και η ορμόνη ρελαξίνη, που εκκρίνεται στα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης χαλαρώνουν τις συνδέσεις και τον συνδετικό ιστό στη γεννητική οδό. Η εξώθηση του εμβρύου αποσύρει το ερέθισμα του τοκετού και οι συσπάσεις των λείων μυών της μήτρας συμπιέζουν το μέγεθος της μήτρας. Οι συσπάσεις της μήτρας τα 10-45 λεπτά μετά τη γέννηση αποκολλούν τον πλακούντα. Η σύσπαση της μήτρας συμπιέζει επίσης τα αιμοφόρα αγγεία αποτρέποντας την εκτενή αιμορραγία της μητέρας μετά την αποκόλληση του πλακούντα. Με τον τοκετό μόνο 500mL μητρικού αίματος χάνονται, ενώ ο υπόλοιπος περίσσειος όγκος χάνεται προοδευτικά. Ισχυρές συσπάσεις της μήτρας συμπιέζουν τα αιμοφόρα αγγεία της μήτρας, αποτρέποντας την αιμορραγία κατά τη γέννηση. Γέννηση Η πρώτη αναπνοή εγκαινιάζει την μεταβαση από το εμβρυικό κυκλοφορικό πρότυπο σε αυτό του νεογνού (και του ενήλικα). Ο αγγειόσπασμος του ομφάλιου λώρου αποφράσσει την ομφαλική αρτηρία και φλέβα. Η απώλεια αίματος από τον ομφάλιο λώρο προκαλεί αύξηση κατά 50% της συστηματικής αγγειακης αντίστασης και αύξηση της συστηματικής αρτηριακής πίεσης και των πιέσεων στον αριστερό κόλπο και την αριστερή. Η εισπνοή φέρνει Ο 2 στους πνεύμονες του νεογνού απομακρύνοντας την υποξική πνευμονική αγγειοσυστολή. Το 90% μείωσης της πενυμονικής αγγειακής αντίστασης προκαλεί την ροή του αίματος της πνευμονικής αρτηρίας μέσα από τους πνεύμονες παρά από τον αρτηριακό πόρο (Εικόνα 16-7). Οι εμβρυικές κυκλοφορικές προσαρμογές είναι τώρα μη εφαρμόσιμες. Η αγγειοσυσπαση φράσσει τα ομφαλικά αγγεία. Η αύξηση της πίεσης στον αριστερό κόλπο προκαλεί κλείσιμο της βαλβίδας του ωοειδούς τρήματος. Το οξυγονωμένο αίμα

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ 211 Ομαφαλική φλέβα Πλακούντας Σύσπαση Κοίλη φλέβα Ωοειδές τρήμα κλείνει από την πίεση του αριστερού κόλπου Κοίλη φλέβα RA Δεξιά LA LV Αορτή Πνευμονική φλέβα Διαταση πνευμόνων από O 2 Αρτηριακός πόρος Ιστοί Πνευμονική αρτηρία σύσπαση από O 2 Σύσπαση ομφαλικής αρτηρίας Εγκέφαλος και καρδιά Εικόνα 16-7: Οι καρδιαγγειακές προσαρμογές του εμβρύου κατά τη γέννηση σταματούν την αιματική ροή προς τον πλακούντα και αυξάνουν την αιματική ροή προς τους πνεύμονες. Η σύσπαση της ομφαλικής αρτηρίας και φλέβας απομονώνει τον πλακούντα από το εμβρυικό αγγειακό σύστημα. Η εισνοή προκαλεί πτώση της πνευμονικής αγγειακής αντίστασης του νεογνού και αύξηση της πνευμονικής αιματικής ροής. Οι αγγειακές αυτές αλλαγές συνδιάζονται με αυξηση στις πιέσεις της αριστερής πλευράς της καρδιάς. Η αύξηση στην πίεση του αριστερού κόλπου προκαλεί κλείσιμο του ωοειδούς τρήματος. Η παρουσία οξυγονωμένου αίματος προκαλεί σύσπαση του αρτηριακού πόρου. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ Σύνδρομο Αναπνευστικής Δυσχέρειας των νεογνών (IRDS) Ο επιφανειοδρστικός παράγοντας δεν είναι αρκετός για να υποστηρίξει τη ζωή πριν την 26 η εβδομάδα της κύησης. Οι κυψελίδες των πρόωρων νεογνών με ανεπαρκή παράγοντα έχουν πολύ ψηλή επιφανειακή τάση και συνεπώς δεν ανοίγουν αρκετά για να επιτρέψουν επαρκή ανταλλαγή οξυγόνου. από την υψηλής πίεσης αορτή ρέει πίσω μέσα από τον αρτηριακό πόρο στην πνευμονική αρτηρία. Η παρουσία οξυγονωμένου αίματος στον αρτηριακό πόσο μειώνει την παραγωγή της αγγειοδιασταλτικής ουσίας προσταγλανδίνη Ε, και συνεπώς ο αρτηριακός πόρος συσπάται και μέσα σε μερικές ημέρες κλείνει. Η δεξιά (πνευμονική) και η αριστερή (συστηματική) κυκλοφορία έχουν πλέον διαχωριστεί. Η έναρξη της αναπνοής είναι σημαντική για την επιβίωση. Η ανταλλαγή των αερίων δεν είναι δυνατόν να γίνεται στον πλακούντα αλλά οι πνεύμονες του εμβρύου είναι γεμάτοι υγρό από την εκκρίσεις των επιθηλιακών κυττάρων. Κατά τη γέννηση η πρώτη εισπνοή διεγείρεται με εξωτερικά αισθητικά ερεθίσματα από την ψύξη του δέρματος και την απελευθέρωση της πίεσης που προκαλείται από την γέννηση. Η αναπνοή διεγείρεται περαιτέρω από την υποξία και την υπερκαπνία, μία αντανάκλαση του συστήματος ελέγχου της αναπνοής που συνεχίζει να λειτουργεί δια βίου. Το υγρό στους πνεύμονες αντίσταται στην είσοδο του αέρα κατά την εισπνοή. Συνεπώς η πρώτη αναπνοή απαιτεί περίπου υπεζωκοτική πίεση -60mmHg. Επόμενες αναπνοές απαιτούν λιγότερη δύναμη δεδομένου ότι το υγρό επαναρροφάται μέσω των επιθηλίων. Η εισπνοή προκαλεί μία επιφάνεια διασύνδεσης αέρα-νερού με την επιφάνεια υψηλής τασης στους πνεύμονες. Οι πνεύμονες του νεογνού απαιτούν επιφανειοδραστικό παράγοντα για να μειώσουν την κυψελιδική επιφανειακή πίεση. Η απουσία επιφανειοδραστικού παράγοντα προκαλεί το σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας των νεογνών (IRDS) ή ασθένεια της υαλοειδούς μεμβράνης. Ο επιφανειοδραστι- κός παράγοντας παράγεται το δεύτερο τρίμηνο, έτσι τα πρόωρα νεογνά διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο για IRDS. Μετά τη γέννηση, όλη η ανταλλαγή αερίων πρέπει να γίνει στους πνεύμονες. Η εκπτυξη των εμβρυικών πνευμόνων κατά τη γέννηση επιτρέπει την ανταλλαγή Ο 2. Η έκπτυξη των πνευμόνων αυξάνει τον κυψελιδικό αερισμό και ανακουφίζει την υποξική πνευμονική συστολή. Η μειωμένη αντίσταση των πνευμονικών αγγείων επιτρέπει στην ροή της πνευμονικής αρτηρίας να περάσει μέσα από τους πνεύμονες. Ο συνδυασμός αερισμού/αιμάτωσης επιτυγχάνεται μέσα στα πρωτα δευτερόλεπτα της ζωής. Γαλουχία Οι μαστοί της μητέρας μεγαλώνουν κατά τη διάρκεια της εγκύμοσύνης και μετατρέπονται σε ένα εκκριτικό όργανο μετά τον τοκετό. Τα οιστρογόνα, η αυξητική ορμόνη, η προλακτίνη και τα γλυκοκορτικοειδή δρουν συνεργαζόμενα για να προάγουν την αύξηση των μαστών κατά την εγκυμοσύνη. Η προγεστερόνη προκαλεί αύξηση των λοβίων και διεγείρει το επιθήλιο των πόρων να γίνει εκκριτικό. Τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη υποστηρίζουν την ανάπτυξη των μαστών αλλά αναστέλλουν την γαλακτόρροια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η προλακτίνη και η σωματομαστροτροπίνη προκαλούν την παραγωγή μικρών ποσοτήτων πρωτογάλακτος το τελευταίο τρίμηνο της κύησης. Το πρωτόγαλα δεν έχει λίπος αλλά περιέχει λακτόζη και πρωτεϊνες γάλακτος. Η εξώθηση του πλακούντα (πηγή οιστρογόνων κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης) κατά τη γέννηση μειώνει τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης της μητέρας και επιτρέπει στην προλακτίνη να προκαλέσει την παραγωγή γάλακτος. Η αυξητική ορμόνη, η κορτιζόλη και η παραθυρεοειδής ορμόνη έχουν επίσης επιτρεπτικό ρόλο. Η μητρική γαλουχία εγκαθιδρύεται στις 48 ώρες μετά την γέννηση. Η οξυτοκίνη διεγείρει την εκκριση του γάλακτος ή «κατέβασμα». Η απομύζηση της θηλής ενεργοποιεί τις αισθητικές προσαγωγέςίνες στον υποθάλαμο, απελευθερώνοντας οξυτοκίνη από την οπίσθια υπόφυση (Εικόνα 16-6). Η οξυτοκίνη συσπά τα μυοεπιθηλιακά κύτταρα των κυψελών του μαστού, εκκρίνοντας γάλα στους κυψελιδικούς πόρους. Η

212 Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ οξυτοκίνη μπορεί επίσης να εκκριθεί ως μία ελεγχόμενη απόκριση στο κλάμα του νεογνού. Υπάρχει συναισθηματική επίδραση στη γαλουχία, καθώς η απελευθέρωση οξυτοκίνης αυξάνεται σε ένα ήσυχο και αδιατάρακτο περιβάλλον. Η παραγωγή της προλακτίνης διεγείρεται με τον θηλασμό, έτσι η παραγωγή γάλακτος συνεχίζεται ανάλογα με την συχνότητα του θηλασμού. Η παραγωγή γάλακτος μειώνεται μετά τους 9 μήνες. Η γαλουχία απαιτεί σημαντικές ποσότητες από την ενέργεια και τις αποθήκες Ca ++ της μητέρας γι αυτό η πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών από τη μητέρα θα πρέπει να είναι αυξημένη προκειμένου να υποστηρίξει τη γαλουχία. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΓΝΟΥ Μέσα στη μήτρα, η μητέρα παρείχε ένα σταθερό περιβάλλον για την ανάπτυξη του εμβρύου. Ο πλακούντας ήταν η κύρια πηγή παροχής θρεπτικών συστατικών και ανταλλαγής αερίων. Η θερμορρύθμιση ελέγχετο από την μητέρα. Η παραγωγή ορμονών από τη μητέρα και τον πλακούντα παρείχε την κύρια πηγή ρύθμιση της διέγερσης για το έμβρυο. Μετά την γέννηση, το νεογνό θα πρέπει να αναλάβει μία ανεξάρτητη ύπαρξη. Η ανταλλαγή αερίων πρέπει να γίνει με τους νεογνικούς πνεύμονες. Τα θρεπτικά συστατικά πρέπει να αντληθούν από τις εσωτερικές δεξαμενές έως ότου ξεκινήσει η παροχή του μητρικού γάλακτος. Οι θερμορρυθμιστικές διαδικασίες του νεογνού γίνονται λειτουργικές τις πρώτες ημέρες της ζωής. Επίσης, αλλαγές στις αναπαραγωγικέςενδοκρινείς αλλαγές όπως η απουσία της μητρικής FSH και της LH καταστέλλει την ωρίμανση των γεννητικών οργάνων μέχρι την ήβη. Η εξάρτηση του εμβρύου από τη γλυκόζη της μητέρας τελειωνει με τη γέννηση. Μετά τη γέννηση η εμβρυική γλυκόζη πεφτει κατά 50% σε σχέση με τις τιμές στη μήτρα. Η ικανότητα γλυκονεογένεσης περιορίζεται και συνεπώς παρέχει μόνο μικρή ποσότητα γλυκόζης. Οι αποθήκες εμβρυικού γλυκογόνου είναι περιορισμένες, έτσι τα αποθηκευμένα λίπη και πρωτεϊνες χρησιμοποιούνται για ενέργεια τις πρώτες δύο μέρες. Ο χαμηλός όγκος του μητρικού γάλακτος, συνδυασμένος με τον συνεχή νεογνικό μεταβολισμό των ενεργειακών αποθηκών, προκαλεί πτώση του όγκου υγρών του νεογνού και του βάρους για 2 ημέρες μετά τη γέννηση. Οι πρωτεϊνες του μητρικού γάλακτος και το ποσοστό λίπους καθώς και ο όγκος αυξάνει μετά τη δεύτερη ημέρα και αποκαθίσταται η πρόσληψη θρεπτικών ουσιών. Η ηπατική λειτουργία αναπτύσσεται λίγο στο νεογνό. Αμέσως μετά τη γέννηση η χολερυθρίνη συγκεντρώνεται στο πλάσμα προκαλώντας ίκτερο. Επίσης, η συγκέντρωση των πρωτεινών του πλάσματος που συντίθενται στο ηπαρ περιλαμβάνοντας και τους παράγοντες πήξης, πέφτει. Μετά από μερικές ημέρες η δραστικότητα της γλυκουρονικής τρανσφεράσης και η χολερυθρίνη αποβάλλεται με τα κόπρανα. Η λειτουργικότητα των νεφρών είναι αρχικά μικρή, οδηγώντας σε πιθανά προβλήματα αφυδάτωσης, οξέωσης και εάν η πρόσληψη υγρών είναι υψηλή πιθανώς υπερυδάτωση. Η λειτουργικότητα των νεφρών προοδευτικά αυξάνει κατά τη διάρκεια της νεογνικής περιόδου. Η θερμορρύθμιση του νεογνού αναπτύσσεται αργά. Ο υψηλός μεταβολικός ρυθμός του νεογνού παράγει θερμότη- 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 % ύψους ενηλίκου Στάδιο Εφηβεία 10-14 ετών (κορίτσια) 12-16 ετών (αγόρια) Παιδί (1-12 ετών) Βρέφος (γέννηση-1 έτους) Εμβρυο (9 μήνες-γέννηση) Ορμονική εξάρτηση IGFs και άλλοι Φυλετικά GFs GH T 3 στεροειδή Ινσουλίνη Εικόνα 16-8: Η ορμονική υποστήριξη της ανάπτυξης βασίζεται στο στάδιο της ζωής. Στη μήτρα, η ινσουλίνη και οι ινσουλινομιμητικοί παράγοντες είναι μεγαλύτεροι ρυθμιστές της ανάπτυξης. Κατά τη γέννηση η θυρεοειδής ορμ ονη (Τ 3 ) και η αυξητική ορμόνη (GH) προστίθενται στους ρυθμιστικούς παράγοντες της ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια της ήβης τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη συμβάλλουν στην τελική έξαρση της ανάπτυξης και ωρίμανσης των αναπαραγωγικών οργάνων. Ταχύτητα ανάπτυξης (cm/έτος) 20 Άνδρες 18 Γυναίκες 16 14 12 Βρεφική ηλικία 10 8 Άνδρες Γυναίκες 6 Παιδική ηλικία 4 Νεότητα 2 0 Εφηβεία Ενηλικίωση 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 Ηλικία (έτη) 200 180 160 140 120 100 Εικόνα 16-9: Ο ρυθμός της αύξησης του ύψους είναι μεγαλύτερος στην βρεφική ηλικία και κατά τη διάρκεια της ήβης. Μετά από μία γρηγορη αλλαγή στα πρώτα χρόνια η αύξηση σε ύψος είναι σχετικά σταθερή σε όλη την παιδική ηλικία. Ένα τελικό ξέσπασμα ανάπτυξης που συνοδεύει την ήβη οδηγεί στην κατάκτηση του ύψους του ενηλίκου. τα καιο νεογνικός μεταβολισμός του φαιού λίπους από μηχανισμούς αδρενεργικής δραστηριότητας παράγει επιπλέον θερμότητα. Παρ ολη αυτή την αραγωγη θερμότητας η θερμοκρασία του σώματος του νεογνού πέφτει μετά τη γέννηση. Τα θερμορρυθμιστικα συστήματα σταθεροποιούνται μετά από μερικές ημέρες. Οι ανώτερες λειτουργίες του νευρικού συστήματος αναπτυσσονται λίγο μέσα στη μήτρα. Οι λειτουργίες του ΚΝΣ αναπτύσσονται σταδιακά τη νεογνική περίοδο και το ΚΝΣ 80 60 40 Ύψος (cm)