ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

Transcript

1 ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού

2 Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι αδένες) είτε σε εσωτερικές κοιλότητες (π.χ. σιελογόνοι αδένες). o Ενδοκρινείς αδένες: εκκρίνουν ορμόνες, οι οποίες εισέρχονται μέσω των τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων κατευθείαν στην κυκλοφορία του αίματος. Εδώ ανήκουν ο υποθάλαμος, η υπόφυση, η επίφυση, ο θυρεοειδής, τα επινεφρίδια, ο θύμος αδένας. o Μεικτοί αδένες: είναι αδένες με διπλή δράση, ενδοκρινή και εξωκρινή. Σε αυτούς ανήκουν το πάγκρεας, οι όρχεις, οι ωοθήκες.

3 Ενδοκρινείς αδένες Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων περιλαμβάνει: o τον υποθάλαμο. o την υπόφυση. o την επίφυση. o τον θυρεοειδή αδένα. o τους παραθυρεοειδείς αδένες. o τα επινεφρίδια.

4 Ορμόνες o Είναι χημικές ουσίες μηνύματα που παράγονται από ενδοκρινείς αδένες, οι οποίες, αν και φτάνουν σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, διεγείρουν ορισμένα μόνο από αυτά, τα κύτταρα στόχους, στα οποία προκαλούν εξειδικευμένες βιοχημικές δραστηριότητες. o Οι ορμόνες σε συνεργασία με το νευρικό σύστημα ρυθμίζουν τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Η παρουσία τους ή η απουσία τους επηρεάζει τον μεταβολισμό, την εμφάνιση του ατόμου και τη συμπεριφορά του. o Μία σημαντική διαφορά των δύο συστημάτων είναι ότι το νευρικό σύστημα είναι υπεύθυνο για τη γρήγορη ρύθμιση των λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού, ενώ οι ενδοκρινείς αδένες είναι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση αλλαγών στον οργανισμό που απαιτούν περισσότερο χρόνο.

5 Διάκριση ορμονών Οι ορμόνες ανάλογα με τη χημική σύσταση και τον τρόπο δράσης τους, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: o Πεπτιδικές ορμόνες: ελευθερώνονται από τους ενδοκρινείς αδένες στο αίμα και διεγείρουν τα κύτταρα στόχους χωρίς να εισέρχονται ποτέ στο εσωτερικό τους. Παράδειγμα αποτελεί η ινσουλίνη. o Στεροειδείς ορμόνες: ελευθερώνονται από τους ενδοκρινείς αδένες στο αίμα και διεγείρουν τα κύτταρα στόχους καθώς εισέρχονται στο εσωτερικό τους διότι είναι εξαιρετικά μικρά λιποδιαλυτά μόρια. Παράδειγμα αποτελεί η τεστοστερόνη.

6 Τρόπος δράσης πεπτιδικών ορμονών o Οι πεπτιδικές ορμόνες προσδένονται σε ειδικούς υποδοχείς που υπάρχουν στην επιφάνεια της κυτταρικής μεμβράνης των κυττάρων-στόχων. o Το σύμπλεγμα ορμόνης-υποδοχέα ενεργοποιεί τα ένζυμα του κυττάρου προκειμένου να γίνουν εξειδικευμένες βιοχημικές δραστηριότητες. o Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι αμίνες, οι πρωτεϊνες και τα πεπτίδια.

7 Τρόπος δράσης στεροειδών ορμονών o Οι στεροειδείς ορμόνες εισέρχονται με διάχυση μέσα στα κύτταρα-στόχους. o Προσδένονται σε ειδικούς υποδοχείς μέσα στο κυτταρόπλασμα και δημιουργείται το σύμπλεγμα ορμόνηςυποδοχέα. o Το σύμπλεγμα ορμόνης-υποδοχέα εισέρχεται στον πυρήνα, προσδένεται στο DNA και ενεργοποιεί την έκφραση συγκεκριμένων γονιδίων με αποτέλεσμα την παραγωγή πρωτεϊνών.

8 Υποθάλαμος Βρίσκεται στο στέλεχος του εγκεφάλου και ρυθμίζει το εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού. Ρυθμίζει: o τον καρδιακό ρυθμό. o τη θερμοκρασία του σώματος. o το ισοζύγιο του νερού. o τη λειτουργία της υπόφυσης.

9 Υπόφυση Θεωρείται ως ο σημαντικότερος αδένας του οργανισμού διότι ελέγχει τη δράση όλων των άλλων περιφερικών αδένων. Βρίσκεται κάτω από τον υποθάλαμο. Χωρίζεται σε δύο λοβούς: o τον πρόσθιο λοβό (αδενοϋπόφυση) που είναι πολύ σημαντική, δεδομένου ότι οι ορμόνες της ρυθμίζουν όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του οργανισμού από την ανάπτυξη (παραγωγή αυξητικής ορμόνης) μέχρι την αναπαραγωγή. Υπερέκκριση της αυξητικής ορμόνης κατά την περίοδο της ανάπτυξης προκαλεί τον γιγαντισμό, ενώ χαμηλά επίπεδα ορμόνης είναι υπεύθυνα για τον νανισμό. o τον οπίσθιο λοβό (νευροϋπόφυση) που δεν είναι ενδοκρινής αδένας με τη στενή έννοια του όρου διότι δεν παράγει, αλλά αποθηκεύει ορμόνες που παράγονται από νευροεκκριτικά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά παράγουν δύο ορμόνες, την ωκυτοκίνη (υπεύθυνη για τις ωδίνες του τοκετού) και την αντιδιουρητική ορμόνη (ρυθμίζει την ποσότητα των ούρων).

10 Θυρεοειδής o Ο θυρεοειδής αδένας είναι δίλοβος. Βρίσκεται κάτω από τον λάρυγγα και μπροστά στην τραχεία. o Παράγει τις ορμόνες θυροξίνη και καλσιτονίνη που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό, την ανάπτυξη του οργανισμού και τη δράση του νευρικού συστήματος. Η καλσιτονίνη στην παιδική ηλικία επηρεάζει τα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα και την ανάπτυξη του σκελετού.

11 Παραθυρεοειδείς αδένες o Οι παραθυρεοειδείς αδένες βρίσκονται στην πίσω επιφάνεια του θυρεοειδούς. Είναι τέσσερις, δύο σε κάθε λοβό του θυρεοειδούς. o Εκκρίνουν την παραθορμόνη, η οποία ελέγχει την ποσότητα ασβεστίου και φωσφορικών ιόντων στο αίμα.

12 Επινεφρίδια Σε κάθε επινεφρίδιο υπάρχουν δύο περιοχές: o η εξωτερική περιοχή που εκκρίνει τις ορμόνες αλδοστερόνη (ρυθμίζει την ομοιόσταση νερού, Να + και Κ + ) και την κορτιζόλη (έχει αντιφλεγμονώδη δράση, επηρεάζει τον μεταβολισμό και συμμετέχει στην αντιμετώπιση συναισθηματικής φόρτισης). o η εσωτερική περιοχή που εκκρίνει την αδρεναλίνη και τη νοραδρεναλίνη, ορμόνες που συμμετέχουν στην αντιμετώπιση έντονης συναισθηματικής φόρτισης και αυξάνουν τον καρδιακό και μεταβολικό ρυθμό, τον ρυθμό της αναπνοής και την αρτηριακή πίεση.

13 Επίφυση o Η επίφυση βρίσκεται δίπλα στον θάλαμο του εγκεφάλου. o Εκκρίνει την ορμόνη μελατονίνη που παίρνει μέρος στη ρύθμιση των αναπαραγωγικών διαδικασιών. o Η μελατονίνη παράγεται στο σκοτάδι, ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας μειώνεται η παραγωγή της.

14 Θύμος αδένας Ο θύμος αδένας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον ανοσοποιητικό μηχανισμό διότι σε αυτόν συντελείται η διαφοροποίηση και η ωρίμανση των Τ- λεμφοκυττάρων.

15 Πάγκρεας o Το πάγκρεας είναι ένας μεικτός αδένας με εξωκρινή και ενδοκρινή δράση. o Η εξωκρινής μοίρα του παγκρέατος παράγει παγκρεατικό υγρό το οποίο εκβάλλει στο δωδεκαδάκτυλο δια μέσου του παγκρεατικού πόρου. Το παγκρεατικό υγρό περιέχει ένζυμα για τη διάσπαση των ουσιών της τροφής και NaHCO 3 που ρυθμίζει το ph του εντερικού χυλού.

16 Ενδοκρινής μοίρα παγκρέατος o Η ενδοκρινής μοίρα του παγκρέατος εκκρίνει τις ορμόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη που ελέγχουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα. o Αποτελείται από κύτταρα που σχηματίζουν ομάδες γνωστές ως νησίδια του Langerhans με τρία είδη κυττάρων: τα κύτταρα Α εκκρίνουν τη γλυκαγόνη, τα κύτταρα Β εκκρίνουν την ινσουλίνη και τα κύτταρα Δ εκκρίνουν μία ορμόνη που αναστέλλει την έκκριση των δύο προηγούμενων.

17 Σακχαρώδης διαβήτης o Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι αποτέλεσμα της δυσλειτουργίας του παγκρέατος. Τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα αυξάνονται και ο οργανισμός δεν έχει την ικανότητα για επαναρρόφηση νερού. Ο διαβητικός έχει συχνοουρία και αισθάνεται δίψα και πείνα. o Οι σημαντικότεροι τύποι σακχαρώδους διαβήτη είναι δύο. Στο διαβήτη τύπου Ι τα κύτταρα Β του παγκρέατος δεν παράγουν ινσουλίνη. Ο τύπος αυτός του διαβήτη ονομάζεται και νεανικός διαβήτης διότι προσβάλλει άτομα κάτω των 20 ετών. Αντιμετωπίζεται με περιοδική χορήγηση ινσουλίνης. o Ο διαβήτης τύπου ΙΙ είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος διαβήτη και αντιπροσωπεύει το 90% των περιπτώσεων. Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα άνω των 40 ετών, κυρίως παχύσαρκα. Έχει ήπια συμπτώματα που συνήθως αντιμετωπίζονται με ειδική δίαιτα και σε ορισμένες περιπτώσεις με αντιδιαβητικά φάρμακα. Το πάγκρεας παράγει ινσουλίνη, αλλά αυτή δεν αναγνωρίζεται από τους υποδοχείς των κυττάρων-στόχων.