Η θεολογική διδασκαλία της προς Εβραίους Οι βασικές θέσεις και οι ιδιαιτερότητες της επιστολής σε σχέση με τα υπόλοιπα βιβλία της Κ.Δ.
Διαπιστώσεις Α. Δεν εντοπίζονται άμεσοι φιλολογικοί δεσμοί με τους συνοπτικούς, τις επιστολές του Παύλου, την ιωάννεια γραμματεία, τις καθολικές επιστολές και την Αποκάλυψη. Β. Ενυπάρχουν και σε αυτήν θεολογικές ιδέες που απαντούν σε όλα τα βιβλία της Κ.Δ. - Όλη η δογματική διδασκαλία του χριστιανισμού βρίσκεται διάσπαρτη με αριστοτεχνικό τρόπο στο κείμενο της προς Εβραίους. - Διακρίνεται μία χριστολογία η οποία κινείται στη γραμμή: προΰπαρξη, σταύρωση, ανάσταση και ανάληψη πάνω στην οποία αργότερα στηρίχθηκε η ανάπτυξη των δογμάτων.
Δύο ιδέες που είναι μοναδικές στην Κ. Δ. 1. Η ιεροσύνη του Χριστού κατά την τάξιν Μελχισεδέκ - Ιδέα, η οποία συνετέλεσε στην ανάπτυξη της χριστολογίας του συγγραφέα. & 2. Η χρήση του τυπικού της Ημέρας του Εξιλασμού από τον συγγραφέα προκειμένου να ερμηνευθεί ο θάνατος του Χριστού - Στοιχείο που την καθιστά αρκετά δύσκολη στην κατανόηση της από τους σύγχρονους αναγνώστες.
Βασικές θεολογικές θέσεις - Τα δυο πρώτα κεφάλαια της επιστολής ανακεφαλαιώνουν σε μερικές γραμμές το σύνολο του έργου της θείας οικονομίας. - Η τελείωση των πιστών εδώ σημαίνει ολοκλήρωση του σχεδίου του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων. - Το Άγιο Πνεύμα αναφέρεται μόνο επτά φορές στην προς Εβραίους και μάλιστα χωρίς έμφαση. Στην πραγματικότητα, το Πνεύμα δεν παίζει κανένα ρόλο στην επιχειρηματολογία της επιστολής. - Στο πρόσωπο του Χριστού, στην αρχιερατική του ιδιότητα και ειδικά στη μία και μοναδική για όλους τους ανθρώπους θυσία του έχουν όλα ολοκληρωθεί.
Βασικές θεολογικές θέσεις - Μοναδικής σημασίας είναι και οι χαρακτηρισμοί του Χριστού ως αιτίου, προδρόμου και αρχηγού της σωτηρίας. - Μέσα από το θυσιαστικό συμβολισμό ο συγγραφέας της προς Εβραίους εκφράζει τη νέα πραγματικότητα που εγκαινιάστηκε με το αίμα του Χριστού. - Το γεγονός ότι ο Χριστός έπαθε και πέθανε για τις αμαρτίες μας είναι βέβαια η γενική προϋπόθεση της Κ.Δ., αλλά η προς Εβραίους έχει τη δική της κατανόηση.
Βασικές θεολογικές θέσεις - Η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται πάνω στα αποτελέσματα της θυσίας του Χριστού είναι ίσως η σπουδαιότερη προσφορά στη θεολογία της Κ.Δ. - Η χριστολογία της επιστολής φανερώνει το αρχικό κήρυγμα του χριστιανισμού που αργότερα αναπτύχθηκε από τους πατέρες στις δογματικές έριδες των μετέπειτα αιώνων. - Ο συγγραφέας της προς Εβραίους είναι ο θεολόγος που βρίσκεται στη μετάβαση από τον αρχέγονο χριστιανισμό στη μεταποστολική περίοδο.
Βασικές θεολογικές θέσεις - Η ιδέα της παρουσίας του Χριστού εμφανίζεται μεν και εδώ, όπως αναμενόταν από την πρώτη Εκκλησία, αλλά με τη διαφορά ότι είναι περισσότερο επικείμενη. Κινείται ανάμεσα στο ήδη και όχι ακόμη. - Η ιδέα της μετάβασης που επιτυγχάνεται από την παλιά κατάσταση και το Νόμο στην εσχατολογική εποχή της νέας διαθήκης. - Η μορφή της ιεροσύνης του Χριστού, η οποία παρουσιάζεται εδώ με τρόπο που δεν έχει όμοιό της πουθενά αλλού στην Κ.Δ.
Τα σημεία επαφής μεταξύ του Παύλου και του συγγραφέα της προς Εβραίους 1) Οι δυο συγγραφείς βλέπουν με παρόμοιο τρόπο την ενανθρώπιση του Χριστού, περιλαμβάνοντας την προηγούμενη δόξα και το ρόλο του στη δημιουργία του κόσμου. 2) H υπακοή του Χριστού στο σχέδιο της θείας οικονομίας. 3) O Χριστός ως απολύτρωση των αμαρτιών μας. 4) H μεσιτεία του Χριστού. 5) H ανωτερότητα της νέας διαθήκης. 6) H θεώρηση του Χριστού ως αδελφού μας. 7) H χρησιμοποίηση της πίστης του Αβραάμ ως παράδειγμα μίμησης.
Τα σημεία επαφής μεταξύ του Παύλου και του συγγραφέα της προς Εβραίους 8) H χριστιανική ζωή ως αγώνας. 9) H ιδέα του φωτισμού των πιστών. 10) H χρήση των ίδιων αποσπασμάτων από την Π.Δ. 11) H θεώρηση του θανάτου του Χριστού ως κατάργηση της δύναμης των δαιμονικών δυνάμεων. 12) O θάνατος του Χριστού ως εξιλασμός των αμαρτιών του κόσμου. O θάνατος, και για τους δυο συγγραφείς, αποτελεί αποφασιστική πράξη για τη σωτηρία. 13) Η αναμονή της επανόδου του Χριστού. 14) Η δικαίωση εκ πίστεως. Μία από τις σημαντικότερες ιδέες της παύλειας θεολογίας όχι όμως τόσο ισχυρή για τον συγγραφέα της προς Εβραίους.
Τα σημεία που διαφοροποιούν την προς Εβραίους 1. Απουσιάζει εντελώς η παύλεια αντίληψη ότι ο Σταυρός του Χριστού ήταν τιμωρία που έπεσε πάνω του αντί πάνω σε μας. 2. Η πίστη για τον Παύλο είναι προσωπική εξάρτηση από τον Χριστό και εμπιστοσύνη σε αυτόν. 3. Η μυστηριακή κοινωνία και η διδασκαλία περί του συμπάσχειν μετά του Χριστού, μολονότι λογικά απαιτείται εξ αιτίας της όλης ατμόσφαιρας της επιστολής, δεν παρουσιάζεται πουθενά. 4. Η έννοια και η σημασία της σωτηρίας για χάρη μας «extra nos» στην προς Εβραίους τονίζεται περισσότερο από ότι στις επιστολές του απ. Παύλου. Η σωτηρία όμως, στην προς Εβραίους δεν είναι ενέργεια του Χριστού επειδή είναι ο «Κύριος», αλλά επειδή είναι ο «Aρχιερέας».
Τα σημεία που διαφοροποιούν την προς Εβραίους 5. Απουσιάζει η παύλεια αντίληψη περί Νόμου. Το τέλος της ισχύος του Νόμου αναλύεται με διαφορετικό τρόπο. 6. Ο συγγραφέας της προς Εβραίους πουθενά δεν αναφέρει τους εθνικούς. 7. Στην επιστολή απουσιάζουν χαρακτηριστικοί όροι της παύλειας θεολογίας. 8. Η ανάσταση του Χριστού αναφέρεται μόνο στο Εβρ. 13:20. 9. Οι άγγελοι είναι λειτουργικά όντα, ιδέα που δεν συναντάται σε καμία από τις παύλειες επιστολές. 10. H περί Θεού εικόνα της προς Εβραίους θυμίζει την αυστηρή εικόνα του Θεού που έχουμε στον Ιουδαϊσμό. 11. Η ιδιαίτερη στάση της προς Εβραίους απέναντι στην αμαρτία και η άρνηση μιας δεύτερης μετάνοιας μετά το βάπτισμα
Συμπεράσματα Είναι αναμφισβήτητο γεγονός, ότι και στην προς Εβραίους απαντούν και θέματα που αναλύονται στις παύλειες επιστολές και μάλιστα αποτελούν βασικά στοιχεία της θεολογίας του. Πολλές φορές συναντάμε τις ίδιες ιδέες, έστω και αν αυτές αναπτύσσονται κατά διαφορετικό τρόπο και γλώσσα. Αυτό είναι λογικό, αφού και οι δύο συγγραφείς αντλούν τις ιδέες τους από μια κοινή χριστιανική παράδοση. Ο Παύλος και οι μαθητές του έπαιξαν σημαντικότατο ρόλο και μάλιστα αποτέλεσαν τη βάση της παράδοσης που διαμορφώθηκε αργότερα.