Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ

Transcript

1 Χριστιανική Γραμματεία ΙIΙ Ενότητα 2-Δ Α3: Διαλεκτική Θεολογία Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Περιεχόμενα ενότητας 2-Δ Α3 1/2 Ιωάννης Μαυρόπους ( ). Μιχαήλ Ψελλός ( ). Ιωάννης Ιταλός ( ). Ευστράτιος Νικαίας ( ). Διαμάχη. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας 2-Δ Α3 2/2 Μύρων Συκιδίτης (12 ος αιώνας). Σωτήριχος Παντεύγενος (μέσα 12 ου αι). 5

6 Ιωάννης Μαυρόπους ( ) 1/2 Γεννημένος στην Παφλαγονία. Νέος άνοιξε Φιλοσοφική Σχολή. Νομική Σχολή (Κωνσταντίνος Μονομάχος). Μητροπολίτης Ευχαΐτων. 6

7 Ποιήματα, ύμνοι. Ιωάννης Μαυρόπους ( ) 2/2 Δικαιώνει τον Θοδώρητο Κύρου. Μαθητές του Καθηγητές και Πατριάρχες: Κωνσταντίνος Λειχούδης και Ιωάννης Ξιφιλίνος. 7

8 Μιχαήλ Ψελλός ( ) 1/4 Από φτωχούς γονείς, εργάσθηκε ως φοροεισπράκτορας. Δικαστής Φιλαδελφείας (Κων/νος Μονομάχος). 27 ετών Καθηγητής & Κοσμήτορας Φιλοσοφικής, ύπατος φιλοσόφων, Πρόεδρος Συγκλήτου (Πρωθυπουργός). Μοναχός στον Όλυμπο Μισίας. Επάνοδος στην Κωνσταντινούπολη ως Καθηγητής και πολιτικός. 8

9 Μιχαήλ Ψελλός ( ) 2/4 Χρονογραφία: από την άνοδο του Βασιλείου Β (976) ως τις μέρες του. Περί κοινών εννοιών: φιλοσοφικό έργο. Περί ψυχής: οι ψυχικές κινήσεις ουράνιες. Παντοδαπή διδασκαλία: εγκυκλοπαιδική σύνθεση με πλατωνική επίδραση. Λόγοι (εγκωμιαστικοί, επικήδειοι, κ.ά.) : πομπώδες ύφος. 9

10 Μιχαήλ Ψελλός ( ) 3/4 Επιχείρησε σύνδεση του χριστιανικού με το ελληνικό πνεύμα. Δίδασκε τη λογική του Αριστοτέλη και ακολουθούσε στη μεταφυσική τον Πλάτωνα. Κατηγορήθηκε για επαναφορά παγανισμού Χριστιανικός ανθρωπισμός. Δεν ήταν ορθολογιστής, χρήση διαλεκτικής. 10

11 Μιχαήλ Ψελλός ( ) 4/4 Θεός: όχι αντικείμενο φιλοσοφικής αναζήτησης, αλλά πηγή πίστης, αρχή και τέλος όλων, σ Αυτόν τα κτίσματα προ κτίσης ως αιώνιες έννοιες ως περιεχόμενο θείας βούλησης όχι αυθύπαρκτα. Κακό: χωρίς αυτοτελή ύπαρξη. Ψυχή: υπόσταση με φυσικές ιδιότητες, εγκαταλείπει τα πάντα για να επιτύχει την ένωση με το εν και να γίνει πνεύμα, νόηση, θεός (μέλλων αιώνας). 11

12 Ιωάννης Ιταλός ( ) 1/4 Κατάγονταν από την Καμπανία. Στα 1050 στην Κωνσταντινούπολη, μαθητής του Μιχαήλ Ψελλού. Κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής, είχε την εύνοια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Παραπινάκη και του Πατριάρχη Ευστράτιου Γαριδά. 1082: καταδικάζεται επί Αλέξιου Α Κομνηνού, διατάζεται η καύση των συγγραμμάτων του και κλείνεται σε μονή, Συνοδικό Ορθοδοξίας. 12

13 Ιωάννης Ιταλός ( ) 2/4 Περί τέχνης διαλεκτικής. Περί συλλογισμών. Αποριών και λύσεων. Σύστημα φιλοσοφικό, οι Φιλόσοφοι ανώτεροι των Πατέρων. Αριστοτελική συλλογιστική και πλατωνική εξέταση των πραγμάτων. Ξεκινούσε από τη Φιλοσοφία, την οποία μετέβαλλε σε Θεολογία. 13

14 Ιωάννης Ιταλός ( ) 3/4 Αυτονομία στη Φιλοσοφία ως επιστήμη. Φιλοσοφία μια ζωντανή πραγματικότητα, στήριζε τον ανθρώπινο νου. Φωτισμός του νου για την προσέγγιση των υψηλότερων αληθειών. Η εστία του φωτισμού μέσα στον άνθρωπο, λειτουργία ενός θείας φύσης νου. Ενότητα Θεού-κόσμου, ο άνθρωπος αναπόσπαστο τμήμα του χωρίς ανάγκη εξωτερικής βοήθειας. Απέρριπτε όσα δόγματα ήταν ασυμβίβαστα στο φιλοσοφικό πλαίσιό του. 14

15 Ιωάννης Ιταλός ( ) 4/4 Η ενανθρώπιση του Λόγου ασυμβίβαστη με τη φιλοσοφία του, ως περιττή. Μη χριστιανοί ορισμένοι μαθητές του. Μετεμψύχωση; Αιωνιότητα ιδεών και χρόνου; Μάλλον δεν τις αποδέχονταν ο ίδιος, αλλά τις αναφέρουν οι κατήγοροί του. Τέλος στην ανανέωση της θεολογικής. καταφατικής σκέψης. Επιρροές στην ανάπτυξη της δυτικής θεολογίας. 15

16 Ευστράτιος Νικαίας ( ) 1/2 Μαθητής του Ιωάννη Ιταλού, υποταγή. Θεολογικός σύμβουλος του Αλέξιου Α. 1111: Συζητητής του παπικού απεσταλμένου Πέτρου Χρυσολάνου. Άφθονη συλλογιστική στη θεολογία του, αλλά όχι φιλοσοφικό σύστημα. Περί Αγίου Πνεύματος (6 βιβλία). Κατά Μονοφυσιτισμού: ανθρώπινη φύση με τάση στην αμαρτία, 2 φύσεις-2 πρόσωπα (ένα ατελές και ένα διαρκώς τελειωμένο). 16

17 Ευστράτιος Νικαίας ( ) 2/2 Πραγματική ύπαρξη των ιδεών, συνδέονται με την ύλη αλλά δεν αφομοιώνονται. Η ανθρώπινη φύση: προσφέρει τη θυσία του Σταυρού και προσκυνά. Η θεία φύση: συνδέεται με την ανθρώπινη και δέχεται την θυσία και την προσκύνηση. 1117: καταδικάζεται (υπέβαλε μετάνοια, διατήρησε τη θέση του, σε αργία). 17

18 Διαμάχη 1/2 Η ανθρώπινη φύση ίση ή κατώτερη της θείας; Ο Θεάνθρωπος κατώτερος του Πατέρα; Την περί 2 φύσεων άποψη του Ευστράτιου δέχονταν ο Μανουήλ Κομνηνός: το έλασσον προκύπτει από το ανθρώπινο στοιχείο. Ιω 14:28 Ὁ πατήρ μου μείζον μού ἐστιν. 18

19 Διαμάχη 2/2 Δημήτριος εκ Λάμπης: το έλασσον του Υιού προκύπτει από την κένωσιν. Σύνοδοι 1166 και Ο Χριστός ελάσσων του Πατρός εξαιτίας της παρουσίας σ Αυτόν της ανθρώπινης φύσης, επειδή ο Πατέρας είναι αίτιος του Υιού. 19

20 Μύρων Συκιδίτης (12 ος αι) Μοναχός, ταυτίζεται με τον Μιχαήλ Γλυκά. Ο σταυρικός θάνατος είναι μόνο της ανθρώπινης φύσης και μόνο του σώματος, όχι της ψυχής που είναι εκτός θανάτου διάσπαση της ενότητας των δυο φύσεων και αποδοχή δυο προσώπων, στη Θ. ευχαριστία μεταβάλλεται μόνο το φθαρτό σώμα. Σύνοδος 1199 Κωνσταντινούπολη: καταδίκασε τη διδασκαλία του. Ο Χριστός απέθανε και ως Θεάνθρωπος Θεία Ευχαριστία. 20

21 Σωτήριχος Παντεύγενος (μέσα 12 ου αι) Διάκονος εψηφισμένος Πατριάρχης Αντιοχείας. Αποδέκτης της σταυρικής θυσίας μόνο ο Πατέρας και το Άγιο Πνεύμα. Εκλάμβανε το προσφέρειν και το δέχεσθαι ως υποστατικά ιδιώματα και όχι ως ενέργεια της οικονομικής Τριάδας => διαίρεση της Τριάδας. Οι ύψιστες τρεις ιδέες = οι τριαδικές υποστάσεις. Σύνοδοι 1156 και 1157 τον καταδίκασαν. Η θυσία του Χριστού προσφέρεται σε όλη τη θεότητα, στο Θεό και τον εαυτό του. 21

22 Ερωτήσεις 1/2 1. Ποιος ήταν ο Ιωάννης Μαυρόπους; 2. Ποια η συμβολή του Μιχαήλ Ψελλού στη Βυζαντινή Φιλοσοφία; 3. Ποια η περί Θεού διδασκαλία του Μιχαήλ Ψελλού; 4. Πότε καταδικάσθηκε ο Νικηφόρος Ιταλός; 5. Ποιο ήταν το κυριότερο μεθοδολογικό σφάλμα στη θεολογική διδασκαλία του Νικηφόρου Ιταλού; 22

23 Ερωτήσεις 2/2 6. Ποια ήταν η σωτηριολογική κακοδοξία του Νικηφόρου Ιταλού; 7. Ποιος ήταν συζητητής του παπικού απεσταλμένου Πέτρου Χρυσολάνου το 1111; 8. Με ποιο πρόσωπο του 12 ου αιώνα ταυτίζεται ο μοναχός Μύρωνας Συκιδίτης; 9. Που οδηγεί η χριστολογία του Μύρωνα Συκιδίτη; 10. Ποιες Σύνοδο καταδίκασαν τον Σωτήριχο Παντεύγενο; 23

24 Απαντήσεις 1/3 1. Καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης και Μητροπολίτης Ευχαΐτων. 2. Επιχείρησε σύνδεση του χριστιανικού με το ελληνικό πνεύμα. Δίδασκε τη λογική του Αριστοτέλη και ακολουθούσε στη μεταφυσική τον Πλάτωνα. Ήταν ο εισηγητής του χριστιανικού ανθρωπισμού τον 11 ο αιώνα. 3. Κατά τον Ψελλό ο Θεός δεν είναι αντικείμενο φιλοσοφικής αναζήτησης, αλλά πηγή πίστης, αρχή και τέλος όλων, σ Αυτόν τα κτίσματα προ κτίσης ως αιώνιες έννοιες, ως περιεχόμενο θείας βούλησης όχι αυθύπαρκτα. 24

25 Απαντήσεις 2/3 4. Καταδικάσθηκε Το 1082 επί Αλέξιου Α Κομνηνού. 5. Ξεκινούσε από τη Φιλοσοφία, την οποία μετέβαλλε σε Θεολογία, ενώ απέρριπτε όσα δόγματα ήταν ασυμβίβαστα στο φιλοσοφικό πλαίσιό του. 6. Θεωρούσε περιττή την ενανθρώπιση του Λόγου ως ασυμβίβαστη με τη φιλοσοφία του, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη εξωτερικής βοήθειας. 7. Ο Ευστράτιος Νικαίας. 25

26 Απαντήσεις 3/3 8. Ταυτίζεται με τον Μιχαήλ Γλυκά. 9. Οδηγεί σε διάσπαση της ενότητας των δυο φύσεων και αποδοχή δυο προσώπων, ενώ κατ αυτόν στη Θ. ευχαριστία μεταβάλλεται μόνο το φθαρτό σώμα. 10. Τον καταδίκασαν οι Σύνοδοι του 1156 και

27 Ηλεκτρονικές πηγές Papaioannou, Stratis. «Michael Psellos on friendship and love: erotic discourse in eleventh-century Constantinople»,In: Early Medieval Europe 19.1 (2011)

28 Ενδεικτική Βιβλιογραφία Χρήστου, Παναγιώτης Κ. (2005). Εκκλησιαστική Γραμματολογία: Πατέρες και θεολόγοι του Χριστιανισμού. Τόμος B - 2 η έκδοση, Θεσσαλονίκη: Κυρομάνος, σελ