ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπλγός (ΥΙ) Μαρίνος Καρανάσσος, Ιατρός Αντώνης Κερασνούδης

46 Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΟΥΛ. - ΑΥΓ. 2009 ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπλγός (ΥΙ) Μαρίνος Καρανάσσος, Ιατρός Αντώνης Κερασνούδης

ΚΙΝΗΤΗ ΤΗΛΕΦΩΝIΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑ & ΥΓΕIΑ Η ευρεία χρήση των κινητών τηλεφώνων την τελευταία δεκαετία ήγειρε τον προβληματισμό σχετικά με την επίπτωσή τους στην υγεία του ανθρώπου. Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος άρθρου αποτέλεσε η καθημερινή επαφή των συγγραφέων με απορίες των σπουδαστών της Α.ΔΙ.Σ.ΠΟ. σχετικά με την ασφάλεια χρήσης των συσκευών κινητής τηλεφωνίας. Στα πλαίσια λειτουργίας της Α.ΔΙ.Σ.ΠΟ. πραγματοποιήθηκε από το ιατρείο της σχολής ενημερωτική ομιλία με θέμα «Κινητή τηλεφωνία και υγεία», τα κυριότερα σημεία της οποίας παρατίθενται προς ενημέρωση του ευρύτερου στρατιωτικού προσωπικού. Ιστορικα-Στατιστικα στοιχεια Η κινητή τηλεφωνία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 από τεχνολογία που αναπτύχθηκε για λογαριασμό του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας των Η.Π.Α. Η είσοδος τους στην αγορά και η χρήση από το κοινό ξεκίνησε χωρίς προηγούμενο έλεγχο της ασφάλειας τους. (1) Τη σημερινή εποχή χρησιμοποιούνται παγκοσμίως, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, περίπου 3,3 δις συσκευές κινητής τηλεφωνίας (50% του πληθυσμού της γης). Σε 59 χώρες αναφέρεται ότι αντιστοιχούν δύο συσκευές ανά άτομο, ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι σε ηπείρους όπως η Ασία και η Αφρική υπάρχει 15% αύξηση της χρήσης κινητών τηλεφώνων. Για το 2009 εκτιμάται ότι οι χρήστες θα φτάσουν τα 4 δις παγκοσμίως. Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 47 Κινητή Τηλεφωνία και Υγεία

Κινητα τηλεφωνα και ακτινοβολια Καθημερινώς «κολυμπάμε» μέσα σε μία «θάλασσα» ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που παράγονται από κεραίες κινητής τηλεφωνίας, καλώδια υψηλής τάσης μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και μια πληθώρα άλλων τεχνολογικών συσκευών που αποτελούν κομμάτι του σύγχρονου τρόπου ζωής. Από το πλυντήριο πιάτων και το φούρνο μικροκυμάτων στην κουζίνα, έως το ηλεκτρονικό ξυπνητήρι και το κινητό τηλέφωνο που κρατάμε δίπλα στο αυτί μας, η έκθεσή μας στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ολοένα και αυξάνεται αποτελώντας δυνητική απειλή για την υγεία μας. Η εκπεμπόμενη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από τα κινητά τηλέφωνα και τους σταθμούς βάσης κινητής τηλεφωνίας εντάσσεται στις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες, δηλαδή τις ακτινοβολίες που είναι αδύνατο να προκαλέσουν ιοντισμό των μορίων και να διασπάσουν χημικούς δεσμούς. Τα κινητά τηλέφωνα εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία μόνο κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής επικοινωνίας. Επίσης, όταν ένα κινητό βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής (stand by), εκπέμπει ένα βραχύ παλμό προς το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας (περίπου ανά κάποια λεπτά), με το οποίο συνδέεται για να δηλώσει ότι βρίσκεται στη συγκεκριμένη περιοχή κάλυψης και ότι είναι διαθέσιμο για τη λήψη εισερχομένων κλήσεων. (12) Η συνολική ισχύς της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπεται από ένα κινητό τηλέφωνο είναι σχετικά μικρή. Επιπλέον, η συσκευή είναι εφοδιασμένη με συστήματα αυτόματου ελέγχου της εκπεμπόμενης ισχύος, ώστε αυτή να περιορίζεται στην ελάχιστη δυνατή για την επικοινωνία με το σταθμό βάσης. Hands Free Η αύξηση της απόστασης του κινητού τηλεφώνου από το ανθρώπινο σώμα μειώνει σημαντικά την έκθεσή αυτού στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Έτσι, η χρήση hands free ελαττώνει με τη σειρά της σημαντικά την έκθεση της κεφαλής στην ακτινοβολία των κινητών. Εάν όμως η χρήση των 48 Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΟΥΛ. - ΑΥΓ. 2009

εξαρτημάτων αυτών γίνεται έχοντας τη συσκευή σε επαφή με το σώμα, όπως σε κάποια τσέπη, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η μεταφορά της έκθεσης από το κεφάλι σε κάποιο άλλο μέρος του σώματός. Τα ενσύρματα hands free επιτρέπουν την διέλευση μόνο των ακουστικών συχνοτήτων που είναι απαραίτητες για τη συνομιλία, δεν αναμεταδίδουν δηλαδή την ακτινοβολία στο κεφάλι του χρήστη. Επιπροσθέτως, τα hands free τεχνολογίας Bluetooth εκπέμπουν πολύ μικρότερη ακτινοβολία απ ότι ένα κινητό τηλέφωνο, επειδή η απόσταση ανάμεσα στο ακουστικό Bluetooth και το κινητό τηλέφωνο είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με την απόσταση ανάμεσα στο κινητό τηλέφωνο και το σταθμό βάσης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η ισχύς εκπομπής των συσκευών Bluetooth είναι της τάξης του 1mw στη συχνότητα των 2,45 GHz. (12) Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 49 Κινητή Τηλεφωνία και Υγεία

Πως μετρaται η ενeργεια που απορροφa κaποιος oταν χρησιμοποεi κινητo τηλεφωνο; Για την μέτρηση της παραμέτρου αυτής χρησιμοποιείται ο ειδικός ρυθμός απορρόφησης SAR (Specific Absorption Rate). Οι κατασκευαστές κινητών τηλεφώνων δίνουν τις τιμές για το τοπικό SAR στο κεφάλι για τα διάφορα μοντέλα των κινητών τους στα φυλλάδια τεχνικών χαρακτηριστικών και εγχειρίδια χρήσης τους (manuals). Ο SAR κυμαίνεται για την συντριπτική πλειοψηφία των συσκευών από 0,5 W/kg έως 1,3 W/kg (με όριο Ε.Ε.: 2 W/kg), ανάλογα με το μοντέλο και τον κατασκευαστή του κάθε τηλεφώνου. (12) Βιομαγνητικo πεδiο Οι ζωντανοί οργανισμοί παράγουν το δικό τους ηλεκτρομαγνητικό πεδίο σε επίπεδο κυττάρου, ιστού, οργάνου και σώματος. Η παραπάνω διαπίστωση γίνεται αντιληπτή εάν αναλογιστούμε ότι, σύμφωνα με βασικούς νόμους του ηλεκτρισμού, οποιαδήποτε ροή φορτίου δημιουργεί ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, συνεπώς η ροή φορτίου σε κυτταρικό επίπεδο δημιουργεί το δικό της ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που καλείται βιομαγνητικό πεδίο. Το ηλεκτρομαγνητικό κύμα που μεταφέρει τη φωνή ή δεδομένα είναι συχνότητας παραπλήσιας με την συχνότητα του βιομαγνητικού πεδίου του ανθρώπου. Η καρδιά για παράδειγμα πάλλεται με συχνότητα 1-2 Hz. Το ανθρώπινο σώμα αναγνωρίζει την ακτινοβολία αυτή ως «εισβολέα», ενεργοποιώντας μια σειρά από βιοχημικές αντιδράσεις που μεταβάλλουν τη φυσιολογία του κυττάρου. Γίνεται αντιληπτό συνεπώς, ότι οι βλάβες δεν προκαλούνται άμεσα από την ακτινοβολία αλλά έμμεσα μέσω των βιοχημικών αλλαγών που λαμβάνουν χώρα σε κυτταρικό επίπεδο. (1) Κινητh τηλεφωνiα και eρευνα Η έρευνα για την ασφάλεια χρήσης των κινητών τηλεφώνων ξεκίνησε το 1993 στις Η.Π.Α., όπου επενδύθηκαν από το κράτος 28 εκ. δολάρια για την ίδρυση της WTR (Wireless Technology Research). Οι εταιρίες κινητής τηλεφωνίας από την πλευρά τους χρηματοδοτούν έρευνες για την ασφάλεια χρήσης των κινητών τηλεφώνων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την έρευνα που διεξήχθη σε δείγμα 420.000 χρηστών κινητής τηλεφωνίας στη Δανία και δημοσιεύθηκε το 2006 στο Journal of the National Cancer Institute. Στη συγκεκριμένη έρευνα δεν διαπιστώθηκε συσχέτιση μεταξύ χρήσης κινητού τηλεφώνου και καρκίνου. Στην έρευνα αυτή ωστόσο: Η παρακολούθηση του δείγματος ήταν μόνο για 8,5 έτη Μόνο το 3% του δείγματος χρησιμοποιούσε το κινητό τηλέφωνο ήδη για 15 χρόνια Αποκλείστηκαν οι ασχολούμενοι με οικονομικά επαγγέλματα, οι οποίοι είναι οι συνηθέστεροι χρήστες κινητών τηλεφώνων Δεν μελετήθηκε η πλευρά χρήσης της συσκευής. Λαμβάνοντας υπόψη ότι εκτεταμένη χρήση των κινητών τηλεφώνων γίνεται ουσιαστικά την τελευταία δεκαετία και ότι η ανάπτυξη ενός καρκινικού όγκου απαιτεί τουλάχιστον 10-20 χρόνια, η παραπάνω έρευνα κρίθηκε από την επιστημονική κοινότητα ότι εμφάνιζε μεθοδολογικά ελλείμματα και κατά συνέπεια θεωρήθηκε αναξιόπιστη. (1) 50 Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΟΥΛ. - ΑΥΓ. 2009

Θερμογραφική εικόνα κεφαλής χωρίς έκθεση στην ακτινοβολία κινητού τηλεφώνου. Θερμογραφική εικόνα κεφαλής ύστερα από 15λεπτη κλήση με κινητό τηλέφωνο. Οι κόκκινες περιοχές υποδηλώνουν αύξηση της θερμοκρασίας επικίνδυνη για τον άνθρωπο. Κινητα τηλεφωνα και εγκεφαλος Η μελέτη της επίδρασης των κινητών τηλεφώνων στον ανθρώπινο εγκέφαλο βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο. Προς την κατεύθυνση αυτή δημοσιεύθηκε το 2007 στη Σουηδία μία ανασκοπική μελέτη 18 παλαιότερων ερευνών επί του θέματος. Στην μελέτη αυτή διαπιστώθηκε ότι η χρήση κινητού τηλεφώνου για πάνω από μία δεκαετία, συνεχώς από την ίδια πλευρά, αύξανε σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης γλοιώματος εγκεφάλου (που αποτελεί το κακοηθέστερο νεόπλασμα του εγκεφαλικού ιστού), καθώς και νευρινώματος ακουστικού νεύρου (καλοήθης όγκος του ακουστικού νεύρου), σύστοιχα με την πλευρά ομιλίας. (2) Επιπρόσθετα σοβαρές ενδείξεις υπάρχουν, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Lund στη Σουηδία, ότι η εκτεταμένη χρήση κινητών τηλεφώνων διαταράσσει την λειτουργία του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, του σημαντικότερου δηλαδή «πέπλου προστασίας» του εγκεφάλου έναντι τοξικών ουσιών που ενδέχεται να κυκλοφορούν στο αίμα του οργανισμού. Η παραπάνω διαταραχή έχει ως αποτέλεσμα την είσοδο χημικών ουσιών στον ευαίσθητο εγκεφαλικό ιστό και την πρόκληση σημαντικών βλαβών στα εγκεφαλικά κύτταρα. (3) Απεικόνηση σε μαγνητική τομογραφία (Τ1) πολύμορφου γλοιοβλαστώματος με κακή διάγνωση. Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 51 Κινητή Τηλεφωνία και Υγεία

Είναι επίσης γνωστό ότι η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας οποιουδήποτε αγώγιμου υλικού, όπως ο ζωντανός ανθρώπινος ιστός. Στην περίπτωση ενός ατόμου που χρησιμοποιεί διαρκώς το κινητό του τηλέφωνο, η αύξηση της θερμοκρασίας είναι εντονότερη στην περιοχή γύρω από το αυτί και την μετωπιαία χώρα, καθώς και στον εγκεφαλικό ιστό που γειτνιάζει με αυτές. (4) Κινητα και καρδια Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία του κινητού θα μπορούσε να επηρεάσει την λειτουργία ενός καρδιακού βηματοδότη αν λειτουργεί πολύ κοντά σε αυτόν. Για τον λόγο αυτό προτείνεται στα άτομα που έχουν βηματοδότη να μην τοποθετούν το κινητό τηλέφωνο κοντά στο βηματοδότη, όπως στις τσέπες των πουκαμίσων ή στις εσωτερικές τσέπες από το σακάκι, πάνω από αυτόν. Επειδή τα διάφορα μοντέλα βηματοδοτών μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους, εάν έχετε βηματοδότη, συμβουλευτείτε τον ιατρό σας και τον κατασκευαστή για την συμβατότητα του βηματοδότη σας με τη χρήση κινητού τηλεφώνου. Κινητα και υπνος Σχετικά με την επίδραση των κινητών τηλεφώνων στον ύπνο, σημαντική αποκάλυψη αποτέλεσε η μελέτη του Karolinska Institute της Στοκχόλμης και του Wayne State University των Η.Π.Α., αποτελέσματα της οποίας παρουσιάσθηκαν το 2007 στο Συμπόσιο για την Έρευνα της Ηλεκτρομαγνητικής Ακτινοβολίας στο Cambridge. Σύμφωνα με την μελέτη αυτή, η τοποθέτηση του κινητού τηλεφώνου σε σημείο κοντά στο ανθρώπινο σώμα κατά την διάρκεια της βραδινής ανάπαυσης, δύναται να καθυστερήσει σημαντικά την έλευση του ύπνου, όπως επίσης και την ποιότητα αυτού. (5), (6), (7) Κινητα και ευαισθητες ηλεκτρονικες συσκευες Η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει παρεμβολές σε ευαίσθητες ηλεκτρονικές συσκευές. Στα αεροπλάνα και τις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) των νοσοκομείων υπάρχουν τέτοιες ευαίσθητες συσκευές γι αυτό, επειδή κάποια παρεμβολή σε αυτές θα μπορούσε να έχει ολέθρια αποτελέσματα, συστήνεται η απενεργοποίηση των κινητών τηλεφώνων σε αυτούς τους χώρους. Στα πρατήρια καυσίμων ανάφλεξη μπορεί να προκληθεί εάν η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι πολύ ισχυρή. Στην πράξη η ακτινοβολία από τα κινητά τηλέφωνα είναι πολύ μικρή για να προκαλέσει τέτοιου είδους επιδράσεις. Αντίθετα είναι πιθανή η δημιουργία σπινθήρα από την μπαταρία του κινητού και η πρόκληση πυρκαγιάς ή έκρηξης. Κινητα και οδηγηση Συχνό φαινόμενο του σύγχρονου τρόπου ζωής αποτελεί η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Η απόσπαση της προσοχής κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας στο κινητό τηλέφωνο εν ώρα οδήγησης αυξάνει, σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Αυστραλία τον κίνδυνο τροχαίου ατυχήματος κατά 4 φορές. (8),(9),(10) Προς αυτή την κατεύθυνση έρευνες πραγματοποιούνται σε εξομοιωτές οδήγησης με παράλληλη χρήση κινητού τηλεφώνου από τον οδηγό. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτέλεσε η έρευνα του Πα 52 Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΟΥΛ. - ΑΥΓ. 2009

νεπιστημίου της Utah, αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν το 2003. Στην έρευνα αυτή μελετήθηκαν τα αντανακλαστικά 47 οδηγών - εθελοντών, ηλικίας 22-45 ετών, οι οποίοι κλήθηκαν να οδηγήσουν σε εξομοιωτή, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούσαν και το κινητό τους τηλέφωνο. Διαπιστώθηκε ότι οι οδηγοί αυτοί εμφάνιζαν σημαντικά καθυστερημένη αντίδραση (πάτημα φρένου), όπως επίσης και μειωμένη δύναμη πέδησης μπροστά σε επερχόμενους κινδύνους έναντι των φυσιολογικών οδηγών. (11) Εύλογα προκύπτει το ερώτημα εάν η χρήση hands free ακουστικού ελαττώνει τον κίνδυνο για πρόκληση ατυχήματος κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Η απάντηση είναι αρνητική καθώς η απόσπαση της προσοχής και όχι η χρήση χεριών είναι που αυξάνει τον κίνδυνο για τροχαίο ατύχημα. Πιο συγκεκριμένα διαπιστώθηκε από επιδημιολογικές μελέτες ότι η απόσπαση της προσοχής από κινητά τηλέφωνα ευθύνεται για το 8-13 % των τροχαίων ατυχημάτων. (8),(9),(10) Συνεπώς χρήσιμο θα ήταν κατά τη διάρκεια της οδήγησης να αποφεύγεται η χρήση κινητού τηλεφώνου. Ειδάλλως φρόνιμο είναι να: Γνωρίζετε καλά το κινητό σας, τις λειτουργίες του και τα πλήκτρα ταχείας κλήσης Να τοποθετήσετε το κινητό σας στο αυτοκίνητο σε θέση εύκολης πρόσβασης (π.χ. όχι σε ντουλαπάκια) Να μειώσετε κατά το δυνατό το χρόνο ομιλίας σας μέσα στο αυτοκίνητο Να σταματήσετε, εάν αυτό είναι εφικτό, στην άκρη του δρόμου για να δεχθείτε ή να πραγματοποιήσετε μία κλήση Να ζητήσετε βοήθεια από τον συνεπιβάτη σας Να αποφύγετε τις συνομιλίες με συναισθηματική φόρτιση, οι οποίες αυξάνουν ακόμα περισσότερο την απόσπαση της προσοχής Να χρησιμοποιείτε την «ανοικτή ακρόαση» Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 53 Κινητή Τηλεφωνία και Υγεία

54 Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΟΥΛ. - ΑΥΓ. 2009 Κινητa και παιδιa Για τα παιδιά που μεγαλώνουν στη σημερινή εποχή, δεν αποτελεί ζήτημα εάν θα αποκτήσουν κινητό τηλέφωνο, αλλά πότε θα γίνει αυτό. Η ευρεία χρήση κινητών τηλεφώνων από παιδιά τα τελευταία χρόνια δημιούργησε την ανάγκη μελέτης της επίπτωσης της ακτινοβολίας των συσκευών κινητής τηλεφωνίας στον παιδικό οργανισμό. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι οι κίνδυνοι από τα κινητά τηλέφωνα θα έχουν πολλαπλάσιο αντίκτυπο στα παιδιά, καθώς η χρήση τους από αυτά ξεκίνησε σε σημαντικά μικρότερη ηλικία (σε σχέση με τους ενήλικους χρήστες) και θα συνεχιστεί για ακόμα περισσότερα χρόνια. Ενώ οι μελέτες για τους ενήλικες επικεντρώνονται στην συσχέτιση των συσκευών κινητής τηλεφωνίας με τον καρκίνο, μία έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Epidemiology Journal τον Ιούλιο του 2008, υποστηρίζει ότι η έκθεση των παιδιών στην ακτινοβολία των κινητών επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο συμπεριφοράς τους. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά του δείγματος της έρευνας που ήταν υπερκινητικά ή είχαν συναισθηματικά ή συμπεριφορικά προβλήματα (π.χ. αντικοινωνικότητα, δυσκολία στην επαφή με συνομήλικα άτομα) ήταν πιο πιθανό να προέρχονταν από μητέρες που χρησιμοποιούσαν εκτενώς το κινητό τους τηλέφωνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους. Τα παιδικά αυτά προβλήματα ήταν ακόμα πιο εμφανή σε περιπτώσεις όπου η μητέρα, εκτός από την εγκυμοσύνη, χρησιμοποιούσε το κινητό εκτενώς και κατά τα πρώτα 7 χρόνια ζωής του παιδιού. Η πιθανότητα

Απεικόνιση της διεισδυτικότητας της ακτινοβολίας των κινητών τηλεφώνων σε εγκεφάλους ενήλικα και παίδων (από εργασία του καθηγητή Omar Gandi) Κεφαλή ενηλίκου Κεφαλή 10χρονου παιδιού Κεφαλή 5χρονου παιδιού για εμφάνιση παρομοίων προβλημάτων διαπιστώθηκε ότι είναι 80% μεγαλύτερη σε σχέση με παιδιά που προέρχονται από μητέρες με σπάνια ή καθόλου χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την εγκυμοσύνη. Η απάντηση στο ερώτημα με ποιο μηχανισμό συμβαίνει η παραπάνω διεργασία, δόθηκε στο περιοδικό Physics in Medicine and Biology, όπου μελετήθηκε η αντίδραση των παιδικών εγκεφάλων ηλικίας κάτω από 8 ετών σε έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων. Διαπιστώθηκε από την ερευνητική ομάδα ότι ο παιδικός εγκέφαλος απορροφά διπλάσια ακτινοβολία σε σχέση με έναν ενήλικο εγκέφαλο, κάτι το οποίο εξηγούσε σε μεγάλο βαθμό τις προκαλούμενες βλάβες (Εικόνα 17). Την άποψη αυτή ενίσχυσε και η έρευνα του Νευροδιαγνωστικού Ερευνητικού Κέντρου της Marbella της Ισπανίας, σύμφωνα με την οποία, μία 2λεπτη κλήση μπορεί να επηρεάσει την ηλεκτρική δραστηριότητα του παιδικού εγκεφάλου έως και 1 ώρα μετά. Η παραπάνω δημοσίευση ήγειρε τις ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας ότι η διαταραχή αυτή στην λειτουργία του εγκεφάλου, εκτός από αρνητικό αντίκτυπο στην συμπεριφορά, μπορεί να επηρεάσει και την αφομοιωτική ικανότητα του παιδιού. Από την άλλη πλευρά, μητέρες που χρησιμοποιούν ευρέως το κινητό τους τηλέφωνο και δείχνουν ελαττωμένη προσοχή στο παιδί τους, μπορούν να συνεισφέρουν στην εκδήλωση προβλημάτων συμπεριφοράς του παιδιού στο μέλλον. Τι πρeπει να προσeξουμε Είναι σήμερα αποδεκτό ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι δύσκολο να σταματήσουν να χρησιμοποιούν το κινητό τους τηλέφωνο, λόγω των αυξημένων αναγκών του σύγχρονου τρόπου ζωής. Οι περισσότερες μελέτες που δημοσιεύονται παγκοσμίως υποστηρίζουν ότι η εκτεταμένη χρήση κινητών τηλεφώνων δύναται να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό. Χρήσιμο είναι συνεπώς να παραθέσουμε μία σειρά από συμβουλές για ορθολογική χρήση των συσκευών κινητής τηλεφωνίας. Πιο συγκεκριμένα πρέπει: Να μειώσουμε τον αριθμό και τη διάρκεια των κλήσεων Να προμηθευτούμε συσκευή με χαμηλό S.A.R. Να χρησιμοποιούμε hands free με ταυτόχρονη απομάκρυνση της συσκευής από το σώμα μας Να αλλάζουμε πλευρά ομιλίας Να περιορίσουμε τις κλήσεις σε περιοχές με ασθενές σήμα (π.χ υπόγεια ή απομακρυσμένα μέρη) Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 55 Κινητή Τηλεφωνία και Υγεία

Να μειώσουμε τη χρήση των συσκευών από παιδιά. Συμπερaσματα Συνοψίζοντας, η χρήση κινητών τηλεφώνων συνιστά σήμερα σημαντικό κομμάτι του παγκόσμιου επικοινωνιακού ιστού. Εκτιμάται ότι το 90% του Δυτικού πολιτισμού χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο. Καθώς τα προϊόντα τεχνολογίας γίνονται φθηνότερα και κατά συνέπεια περισσότερο προσβάσιμα στο ευρύ κοινό, η χρήση τους από μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών, θα αυξηθεί ραγδαία. Παρόλο που η τεχνολογία αυτή αναπτύχθηκε προς όφελος του ανθρώπου, συνεχώς αυξάνονται οι έρευνες που αναδεικνύουν τη βλαβερή επίδραση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας των κινητών τηλεφώνων, καθιστώντας τα «αόρατο κίνδυνο». Με σκοπό την τεκμηριωμένη ενημέρωση του στρατιωτικού και ευρύτερου κοινού, οι συγγραφείς προσπάθησαν να παραθέσουν τα βασικότερα στοιχεία λειτουργίας των συσκευών κινητής τηλεφωνίας και τον μηχανισμό με τον οποίο αυτά δύνανται να προκαλέσουν βλάβη στον ανθρώπινο οργανισμό. Η ορθολογικότερη χρήση των κινητών τηλεφώνων από ενήλικες, η αποφυγή χρήσης τους από παιδιά και η λήψη των προαναφερθέντων προληπτικών μέτρων προστασίας θα συμβάλλουν στη μείωση της έκθεσης μας στην ακτινοβολία αυτή και την ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης σοβαρών διαταραχών της υγείας. Η τεχνολογία που χρησιμοποιούμε στη σημερινή εποχή σαφώς και εμπεριέχει κινδύνους. Εν κατακλείδι σημασία έχει, όχι εάν θα χρησιμοποιήσουμε τη συγκεκριμένη τεχνολογία, αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει αυτό. 56 Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η ΙΟΥΛ. - ΑΥΓ. 2009

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Hidden dangers of cell phones - Rue Covach, Le Magazine Aug. 2007. 2. Rachel Lieberman, Brandel France de Bravo MPH, Diana Zuckerman, Ph.D - Can Cell Phones Harm Our Health? National Research Center of USA. 3. Nerve Cell Damage in Mammalian Brain after Exposure to Microwaves from GSM Mobile Phones - Arne E. Brun, Jacob L. Eberhardt, Lars Malmgren, Bertil R. R. Persson, Environmental Health Perspectives 111 (7): 881-883. 4. Biological Effects of Radiofrequency Fields: Does Modulation Matter? - Foster et al, Radiation Research, 162(2): 219-225, August 2004. 5. Mobile phone talk-mode signal delays EEG-determined sleep onset - Hung CS, Anderson C, Horne JA, McEvoy P, Neuroscience Letters 421 (1): 82-86. 6. The Effects of 884 MHz GSM Wireless Communication Signals on Self-reported Symptom and Sleep (EEG)-An Experimental Provocation Study - Arnetz BB, Akerstedt T, Hillert L, Lowden A, Kuster N, Wiholm, C (2007)- Progress in Electromagnetics Research Symposium. 7. Mobile effect on sleep - Behind the Headlines, National Health Service. 8. Association between cellular telephone calls and motor vehicle collisions - Redelmeier Donald, The Νew England Journal of Medicine 336 (7): 453-458. 9. Role of mobile phones in motor vehicle crashes resulting in hospital attendance: a case-crossover study - McEvoy, Suzanne (2005), BMJ. 10. Wireless telephones and the risk of road crashes - Laberge-Nadeau, Claire (September 2003), Accident Analysis & Prevention 35 (5): 649-660. 11. Fatal Distraction? A comparison of the cell phone driver and the drunk driver - Strayer, David; Drews, Frank & Crouch, Dennis (2003), University of Utah Department of Psychology. 12. Κινητή τηλεφωνία και υγεία - Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας. Σ Τ ΡΑΤ Ι ΩΤ Ι Κ Η Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η 57 Κινητή Τηλεφωνία και Υγεία