ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο Το 1 ο κεφάλαιο έχει πολλά τμήματα θεωρίας που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ομάδα θεμάτων Β των εξετάσεων, όπου αναπτύσσουμε τη θεωρία. Τέτοια τμήματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τις παραγράφους 1, 8, 10, 11 και 12. Επιπλέον πρέπει να γνωρίζουμε τους ορισμούς των παραγωγικών συντελεστών, του χρήματος, της αγοράς, της Καμπύλης Παραγωγικών Δυνατοτήτων (μαζί με τις υποθέσεις κατασκευής της) και του κόστους ευκαιρίας. Οι ασκήσεις του 1 ου κεφαλαίου, όπως τουλάχιστον εξετάζονται μέχρι τώρα, είναι περιορισμένης δυσκολίας. Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δώσουμε: Στη συμπλήρωση πινάκων παραγωγικών δυνατοτήτων, καθώς και στους χαρακτηρισμούς συνδυασμών παραγωγής αγαθών. Σε ερωτήσεις που αφορούν την εύρεση της άριστης ποσότητας ενός αγαθού σε σχέση με μια δεδομένη ποσότητα ενός άλλου. Στις ασκήσεις που αφορούν γραμμικές ΚΠΔ όπου το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό. Στις ερωτήσεις που αφορούν την αιτία παραγωγής εφικτών συνδυασμών (μη πλήρης απασχόληση) και τους τρόπους μετακίνησης της ΚΠΔ (αύξηση διαθέσιμων παραγωγικών συντελεστών και βελτίωση της τεχνολογίας). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο Από το 2 ο κεφάλαιο θα πρέπει να γνωρίζουμε πολύ καλά ώστε να μπορούμε να τις αναπτύξουμε τις παραγράφους 2, 6 (μαζί με τα αντίστοιχα διαγράμματα) και 13. Επίσης υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία από το κεφάλαιο που είναι απαραίτητα για τον υποψήφιο τα οποία μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: ο νόμος της ζήτησης οι τύποι και οι μορφές της ελαστικότητας ζήτησης (ελαστικότητα ως προς την τιμή και ελαστικότητα ως προς το εισόδημα καθώς και τοξοειδής ελαστικότητα) οι χαρακτηρισμοί που προκύπτουν από την ελαστικότητα ζήτησης (ελαστική ή ανελαστική ζήτηση και κανονικά ή κατώτερα αγαθά)
οι ειδικές μορφές της ζήτησης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (ευθύγραμμη, ισοσκελής υπερβολή, τέλεια ανελαστική, πλήρως ελαστική) Οι ασκήσεις του 2 ου κεφαλαίου αφορούν: συμπλήρωσης πινάκων ζήτησης στις οποίες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους τύπους της ελαστικότητας ζήτησης. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στη μεθοδολογία υπολογισμού της ελαστικότητας. Όταν χρησιμοποιούμε την ελαστικότητα για την τιμή θα πρέπει να είναι σταθεροί οι άλλοι παράγοντες όπως για παράδειγμα το εισόδημα. Αντίστοιχα όταν υπολογίζουμε την ελαστικότητα εισοδήματος πρέπει να διατηρούνται σταθεροί οι άλλοι παράγοντες, όπως για παράδειγμα η τιμή του αγαθού. υπολογισμού της γραμμικής ζήτησης. Μπορεί να υπολογιστεί είτε από δύο σημεία της (με σύστημα εξισώσεων που συνιστούν τα 2 σημεία που δίνονται) είτε από ένα σημείο της και την ελαστικότητα ως προς την τιμή με αρχικό αυτό το σημείο (με χρήση του τύπου της ελαστικότητας παίρνοντας ως αρχικό σημείο αυτό που δίνεται, ως τελικό ένα άγνωστο και λύνοντας ως προς τη ζητούμενη ποσότητα του άγνωστου σημείου). που συνδυάζουν την ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή και την καταναλωτική δαπάνη. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να χρησιμοποιούμε τη σχέση ελαστικότητας και δαπάνης (παράγραφος 13 στο κεφάλαιο 2). Η δαπάνη ακολουθεί τη μεταβολή της τιμής σε ανελαστική περιοχή ζήτησης και τη ζητούμενη ποσότητα σε ελαστική περιοχή. που αφορούν τις ιδιαίτερες ιδιότητες των ειδικών μορφών ζήτησης. Για παράδειγμα η ισοσκελής υπερβολή διατηρεί σταθερή τη δαπάνη σε όλο το μήκος της και την ελαστικότητα τόξου επίσης σταθερή και ίση με τη μονάδα σε απόλυτη τιμή. Επιπλέον στοιχείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ασκήσεις αυτού του είδους είναι η μεγιστοποίηση της δαπάνης των καταναλωτών στο μέσο της γραμμικής ζήτησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Στο 3 ο κεφάλαιο υπάρχουν αρκετά σημεία που πρέπει να προσεχθούν ιδιαίτερα, αφού μπορούν να αποτελέσουν θέματα ανάπτυξης. Τέτοια σημεία είναι οι παράγραφοι Α1 (η παραγωγική διαδικασία και τα χαρακτηριστικά της), Α6 (συνάρτηση παραγωγής και νόμος φθίνουσας απόδοσης στη βραχυχρόνια περίοδο), το τμήμα της σελίδας 62 που περιγράφει τις 3 βασικές μορφές κόστους στη βραχυχρόνια περίοδο (συνολικό, μεταβλητό, σταθερό και το αντίστοιχο κοινό διάγραμμα τους) και τμήμα της σελίδας 66 που αφορά τη μορφή του οριακού κόστους και τη σημασία του για τις
επιχειρήσεις. Επιπλέον είναι απαραίτητο για τον υποψήφιο να γνωρίζει άριστα τους ορισμούς και τους τύπους υπολογισμού όλων των επιμέρους μεγεθών που αναφέρονται στο 3 ο κεφάλαιο όπως το μέσο και το οριακό προϊόν, το μέσο σταθερό κόστος, το μέσο μεταβλητό κόστος, το μέσο συνολικό κόστος, το οριακό κόστος και τη διάκριση μεταξύ της βραχυχρόνιας και της μακροχρόνιας περιόδου παραγωγής. Στο 3 ο κεφάλαιο μπορούμε να δημιουργήσουμε πλήθος ασκήσεων και δεν είναι τυχαίο ότι πολλά από τα θέματα των Πανελλαδικών σε προηγούμενα έτη αφορούν αυτό το τμήμα της ύλης. Συγκεκριμένα: Οι ασκήσεις αφορούν υπολογισμό πινάκων παραγωγής (προϊόν, εργασία, μέσο και οριακό προϊόν) και κόστους (κόστος και μέσο κόστος όλων των μορφών, οριακό κόστος). Ζητείται συχνά ο προσδιορισμός του κόστους (μεταβλητού η συνολικού) σε σημεία που αναφέρονται σε επίπεδα παραγωγής μεταξύ των γραμμών των πινάκων. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούμε το οριακό κόστος του διαστήματος στο οποίο ανήκει το ζητούμενο και θεωρούμε ότι το ίδιο οριακό κόστος αντιστοιχεί και στο υποδιάστημα που έχει ως ένα άκρο το ζητούμενο σημείο. Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζουμε μεταβολές κόστους από ένα σημείο παραγωγής σε ένα άλλο. Η προηγούμενη μεθοδολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις όπου ζητείται η παραγωγή που προκύπτει με συγκεκριμένη εργασία (θεωρώντας ότι η τελευταία είναι πλήρως διαιρετή). Η διαφορά είναι ότι χρησιμοποιούμε το οριακό προϊόν το οποίο συνδέει προϊόν και εργασία. Στην περίπτωση που η εργασία είναι ο μοναδικός μεταβλητός παραγωγικός συντελεστής στη βραχυχρόνια περίοδο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον τύπο VC w L όπου w η σταθερή αμοιβή της εργασίας (μισθός). Αν η επιχείρηση χρησιμοποιεί εργασία και πρώτες ύλες ως μεταβλητούς παραγωγικούς συντελεστές τότε VC w L c Q, όπου c το κόστος της πρώτης ύλης ανά προϊόν. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να κάνουμε στις εξής σχέσεις: Μέσο προϊόν μέγιστο AP MP (δηλαδή στο σημείο παραγωγής όπου το μέσο προϊόν μεγιστοποιείται ισούται με το οριακό προϊόν). Μέσο μεταβλητό κόστος ελάχιστο AVC MC (δηλαδή στο σημείο παραγωγής όπου το μέσο μεταβλητό κόστος ισούται με το οριακό κόστος).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο Από το συγκεκριμένο κεφάλαιο απαιτείται να γνωρίζουμε: Η προσφορά είναι το ανερχόμενο τμήμα του οριακού κόστους μετά την τομή με το μέσο μεταβλητό. Τους προσδιοριστικούς παράγοντες της προσφοράς. Την επίδραση του χρόνου στην ελαστικότητα και φυσικά τον χαρακτηρισμό της προσφοράς ως ελαστικής ή ανελαστικής. Οι ασκήσεις του 4 ου κεφαλαίου είναι στην πράξη η συνέχεια των ασκήσεων του 3 ου. Το επιπλέον στοιχείο που ζητείται συνήθως είναι ο υπολογισμός του πίνακα προσφοράς, ο οποίος προκύπτει εύκολα αν χαρακτηρίσουμε ως τιμή το οριακό κόστος που είναι ανοδικό και τουλάχιστον ίσο η μεγαλύτερο από το μέσο μεταβλητό. Συχνό ζητούμενο είναι η εύρεση του πίνακα αγοραίας προσφοράς για συγκεκριμένο πλήθος επιχειρήσεων. Σε αυτήν την περίπτωση μπορούμε να πολλαπλασιάσουμε την προσφερόμενη ποσότητα μίας επιχείρησης σε κάθε τιμή επί το πλήθος των επιχειρήσεων. Εάν ακόμα συχνό ερώτημα είναι η εύρεση της γραμμικής συνάρτησης προσφοράς (αν φυσικά η προφορά είναι γραμμική). Σε αυτήν την περίπτωση χρησιμοποιούμε δύο από τα σημεία της προσφοράς, τα αντικαθιστούμε στη σχέση Q P και επιλύουμε το αντίστοιχο σύστημα εξισώσεων. S Απαραίτητο είναι φυσικά να μπορούμε να υπολογίζουμε την ελαστικότητα Q P της προσφοράς, ως προς την τιμή, με τη σχέση S. P Q ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο Από το 5 ο κεφάλαιο είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε την έννοια της ισορροπίας στην αγορά και φυσικά να αναπτύσσουμε την επιβολή ανώτατης και κατώτατης τιμής με τη χρήση των αντίστοιχων διαγραμμάτων (σελίδες 100 και 101). Επίσης πρέπει να μπορούμε να περιγράφουμε την επίδραση των μεταβολών της ζήτησης και της προσφοράς επάνω στην ισορροπία (σε τιμή και ποσότητα).
Στις ασκήσεις του 5 ου κεφαλαίου μπορούμε να συμπεριλάβουμε: Υπολογισμό ισορροπίας με την εξίσωση των σχέσεων προσφοράς και ζήτησης. Υπολογισμό των επιδράσεων από την επιβολή ανώτατης τιμής (έλλειμμα και καπέλο στις τιμές, μεταβολές στην καταναλωτική δαπάνη). Υπολογισμό των επιδράσεων από την επιβολή κατώτατης τιμής (πλεόνασμα, επιβάρυνση του Κράτους, μεταβολές στη δαπάνη των καταναλωτών και τα έσοδα των παραγωγών). Σύνθετες ασκήσεις όπου πρέπει να συνδυάσουμε στοιχεία από προηγούμενα κεφάλαια, όπως για παράδειγμα να υπολογίσουμε τις συναρτήσεις προσφοράς και ζήτησης ή να κατασκευάσουμε τον πίνακα προσφοράς και στη συνέχεια να προχωρήσουμε στην απάντηση θεμάτων που αφορούν το 5 ο κεφάλαιο. Σε αυτές τις ασκήσεις μπορούμε να συμπεριλάβουμε περιπτώσεις όπου οι συναρτήσεις ζήτησης ή προσφοράς μεταβάλλονται με την αλλαγή των παραγόντων που τις επηρεάζουν (κάτι που δείχνει ότι είναι υποχρεωτική η συνολική και όχι η αποσπασματική γνώση της ύλης). ΟΡΟΣΗΜΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΒΕΡΓΟΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ