Φύλλο εργασίας: ερωτηµατολόγια Στόχοι: Υλικό: Τα µαθήµατα αποσκοπούν στο να βοηθήσουν τους µαθητές να κατανοήσουν καλύτερα τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίµατος. διαθέσιµο στον δικτυακό τόπο www.climatechange.eu.com: Οδηγός του µαθητή: Η Αλλαγή του Κλίµατος Εξαρτάται από Εσένα Ένταξη στο πρόγραµµα διδασκαλίας: αγωγή του πολίτη, φυσικές επιστήµες εξιότητες: ικανότητα ανάλυσης, έρευνα, συζήτηση Ερωτηµατολόγιο για συζήτηση Οι µαθητές διαβάζουν µόνοι τους το φυλλάδιο «Η Αλλαγή του κλίµατος Εξαρτάται από Εσένα!» Στη συνέχεια ο δάσκαλος θέτει τις ακόλουθες ερωτήσεις για να δώσει το έναυσµα για συζήτηση µεταξύ των µαθητών. 1. Ποιες είναι οι κυριότερες επιπτώσεις της αλλαγής του κλίµατος; Σηµειώνει άνοδο η θερµοκρασία. Λιώνουν τα στρώµατα πολικού πάγου. Υποχωρούν οι παγετώνες. Ανέρχεται η στάθµη της θάλασσας. Χάνεται η βιοποικιλία. Απειλείται η παραγωγή τροφίµων. Η λειψυδρία εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο. Ολοένα και συχνότερα σηµειώνονται ακραία καιρικά φαινόµενα: θύελλες, πληµµύρες, ξηρασία και κύµατα καύσωνα. Πλήττεται η οικονοµία. Οι ασθένειες εξαπλώνονται. Οι πληθυσµοί θα έχουν αναγκαστικά να αντιµετωπίσουν την έλλειψη νερού και τροφίµων, και πιθανώς θα προκληθούν συγκρούσεις και µεταναστευτικά ρεύµατα. Μπορεί να επέλθουν ανισορροπίες µε καταστρεπτικές συνέπειες. 2. Τι καιρικές συνθήκες θα πρέπει να αναµένει η Ευρώπη στο µέλλον; Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης πιθανόν να έχουν λιγότερες βροχοπτώσεις και υψηλότερες θερµοκρασίες. Η άνοδος της θερµοκρασίας στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης θα είναι ελαφρώς µικρότερη και οι βροχοπτώσεις θα είναι συχνότερες. Στις ακτές µπορεί να παρατηρηθεί άνοδος της στάθµης της θάλασσας. 3. Γιατί είναι προτιµότερο να ξοδέψουµε χρήµατα τώρα για να µην προχωρήσει περισσότερο η αλλαγή του κλίµατος, παρά να περιµένουµε να επιδεινωθεί η κατάσταση; Ολοένα και περισσότερα επιστηµονικά στοιχεία, αποδεικνύουν ότι, τα οικονοµικά οφέλη από τον περιορισµό της µέσης αύξησης της θερµοκρασίας του πλανήτη σε 2ºC, κατ' ανώτατο όριο στόχος που έχει θέσει η Ε.Ε. θα είναι µεγαλύτερα από το κόστος µείωσης των εκποµπών, το οποίο απαιτείται για να τηρηθεί το όριο αυτό. Θα επενδυθούν µεγάλα ποσά για την ελάττωση των εκποµπών των αερίων του φαινοµένου του
θερµοκηπίου, αλλά ακόµη µεγαλύτερα ποσά θα εξοικονοµηθούν αν αποφευχθούν οι καταστροφές που θα µπορούσαν να προκληθούν από την άνοδο της στάθµης των θαλασσών, τα ακραία καιρικά φαινόµενα, την έλλειψη τροφίµων και νερού και τη δυσλειτουργία των οικοσυστηµάτων. 4. ώσε ένα παράδειγµα που να δείχνει ότι το πρόβληµα της αλλαγής του κλίµατος είναι πρόβληµα που αφορά τον καθένα µας. Για παράδειγµα, τα νοικοκυριά χρησιµοποιούν το ένα τρίτο της ενέργειας που καταναλώνεται στην Ε.Ε. (και συνεπώς ευθύνονται για το 20% περίπου των εκποµπών των αερίων του φαινοµένου του θερµοκηπίου στην Ε.Ε.). 70% της ενέργειας που χρησιµοποιούν τα νοικοκυριά ξοδεύεται για τη θέρµανση των σπιτιών. 14% για την παροχή ζεστού νερού. 12% για τον φωτισµό και τις ηλεκτρικές συσκευές. Η χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων ευθύνεται για ένα επιπλέον 10% των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στην Ε.Ε. Εξάλλου, οι πολίτες αγοράζουν προϊόντα για την παρασκευή των οποίων καταναλώνεται ενέργεια, ταξιδεύουν µε το αεροπλάνο, δηµιουργούν απόβλητα, τρώνε κρέας κ.λ.π. δραστηριότητες που όλες προκαλούν έµµεσα εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου. 5. Τι µπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις να περιοριστούν οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίµατος; Να χαµηλώνεις την ένταση της θέρµανσης, να χρησιµοποιείς συσκευές που δεν ξοδεύουν πολύ ηλεκτρικό ρεύµα. Να σβήνεις τα φώτα, τις ηλεκτρικές συσκευές, την τηλεόραση, τον υπολογιστή, Να ανακυκλώνεις, π.χ. να κάνεις διαλογή των απορριµµάτων, να ξαναχρησιµοποιείς αντικείµενα αντί να τα πετάς στα σκουπίδια. Να περπατάς, να παίρνεις το λεωφορείο ή να πηγαίνεις µε το ποδήλατο ή ακόµη, να µοιράζεσαι τη διαδροµή µε το αυτοκίνητο µε άλλους που πηγαίνουν προς την ίδια κατεύθυνση.
Ερωτηµατολόγιο που βασίζεται στις γνώσεις Οι µαθητές προσπαθούν να απαντήσουν στις παρακάτω ερωτήσεις, µε τη βοήθεια του φυλλαδίου «Η Αλλαγή του Κλίµατος Εξαρτάται από Εσένα" και του δικτυακού τόπου www.climatechange.eu.com 1. Ποιος είναι ο ορισµός του «κλίµατος»; Είναι το σύνολο των µετεωρολογικών φαινοµένων που επικρατούν κατά τη διάρκεια µίας µακράς περιόδου σε µια συγκεκριµένη περιοχή. 2. Τι είναι το «φαινόµενο του θερµοκηπίου»; Όταν η θερµική ακτινοβολία απορροφάται από την επιφάνεια της γης, η θερµοκρασία αυξάνει και ένα µέρος της θερµότητας επιστρέφει στην ατµόσφαιρα. Τα φυσικά αέρια του φαινοµένου του θερµοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), οι υδρατµοί, το µονοξείδιο του αζώτου, το µεθάνιο και το όζον, απορροφούν τη θερµότητα αυτή ή την ανακλούν στην ατµόσφαιρα, µε αποτέλεσµα να αυξάνεται η θερµοκρασία του πλανήτη. 3. Κατά τη διάρκεια του περασµένου αιώνα, πόσο αυξήθηκε η θερµοκρασία του αέρα στην Ευρώπη; Σχεδόν κατά 1ºC 4. "Η πλειονότητα των επιστηµόνων συµφωνεί ότι η υπερθέρµανση του πλανήτη οφείλεται στην αύξηση των ατµοσφαιρικών συγκεντρώσεων αερίων του θερµοκηπίου που παγιδεύουν τη θερµότητα, οι οποίες οφείλονται όχι µόνο σε φυσικά αίτια, αλλά και σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Σωστό ή λάθος; 5. Κατά πόσο προβλέπουν οι µετεωρολόγοι του ΟΗΕ ότι θα αυξηθεί η θερµοκρασία ως το 2100; Η µέση θερµοκρασία του πλανήτη θα σηµειώσει νέα αύξηση κατά 1,4 έως 5,8 C µέχρι το 2100 6. Είναι φυσικό φαινόµενο το «φαινόµενο του θερµοκηπίου»; Ναι. Όταν η θερµική ακτινοβολία απορροφάται από την επιφάνεια της γης, η θερµοκρασία αυξάνει και ένα µέρος της θερµότητας επιστρέφει στην ατµόσφαιρα. Τα φυσικά αέρια του φαινοµένου του θερµοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, οι υδρατµοί, το µονοξείδιο του αζώτου, το µεθάνιο και το όζον, απορροφούν τη θερµότητα αυτή ή την ανακλούν στην ατµόσφαιρα, µε αποτέλεσµα να αυξάνεται η θερµοκρασία του πλανήτη αυτό ονοµάζεται «φαινόµενο του θερµοκηπίου». Ωστόσο, οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η χρήση ορυκτών καυσίµων επιτάχυναν αυτή τη διαδικασία σε τέτοιο βαθµό, ώστε να παρατηρούµε ολοένα µεγαλύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον. 7. Ποια είναι η µέση θερµοκρασία του πλανήτη µας σήµερα; 15 C 8. Εκτός από το CO 2, ποιο άλλο σηµαντικό αέριο του φαινοµένου του θερµοκηπίου συντελεί στη διατήρηση ανεκτής θερµοκρασίας; Οι υδρατµοί.
9. Ποια αέρια αυξάνονται στην ατµόσφαιρα εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτής της αύξησης; Το CO 2, το µεθάνιο και το οξείδιο του αζώτου - αυξάνεται η θερµοκρασία του πλανήτη 10. Κατά ποιο ποσοστό έχει αυξηθεί η συγκέντρωση των αερίων του φαινοµένου του θερµοκηπίου από την εποχή της βιοµηχανικής επανάστασης; Κατά 50%
11. Τι είναι η UNFCCC; Είναι η ένωση - πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίµατος, που παρέχει ένα παγκόσµιο θεσµικό πλαίσιο για την αντιµετώπιση του προβλήµατος της αλλαγής του κλίµατος. Η σύµβαση αυτή θέτει τους στόχους και τις βασικές αρχές για την επίτευξή τους. 12. Τι είναι το Πρωτόκολλο του Κιότο και πότε θεσπίστηκε; Θεσπίστηκε από τη UNFCCC στις 11 εκεµβρίου 1997. Το έγγραφο αυτό καθορίζει νοµικά κατοχυρωµένα όρια για τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου και καθιερώνει καινοτόµους µηχανισµούς εφαρµογής αυτών των ορίων µε βάση τη λογική της αγοράς - «ευέλικτοι µηχανισµοί του Κιότο» - οι οποίοι σκοπό έχουν να διατηρήσουν χαµηλό το κόστος της µείωσης των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου. 13. Τι είναι η IPCC; Η ιακυβερνητική Οµάδα για τις Κλιµατικές Μεταβολές (IPCC) ιδρύθηκε από τα Ηνωµένα Έθνη το 1988. Στην οµάδα αυτή συµµετέχουν εκατοντάδες επιστήµονες που αξιολογούν και συγκρίνουν µελέτες και άλλες σχετικές πληροφορίες µε σκοπό να αποκτήσουν καλύτερη γνώση της αλλαγής του κλίµατος και να δηµοσιεύσουν εκθέσεις σχετικά µε το θέµα αυτό. 14. «Τα πέντε θερµότερα έτη που έχουν καταγραφεί από τη δεκαετία του 1860, εποχή από την οποία άρχισαν να πραγµατοποιούνται αξιόπιστες µετρήσεις, ανήκουν όλα στην τελευταία δεκαετία.» Σωστό ή λάθος; 15. Πόσους τόνους αερίων του θερµοκηπίου «εκπέµπει» κάθε Ευρωπαίος πολίτης ετησίως; 11 τόνους αερίων 16. «Τα ιδιωτικά αυτοκίνητα ευθύνονται για το 50% των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου της Ε.Ε.». Σωστό ή λάθος; 17. Ποιο είναι το ποσοστό της παγκόσµιας εκποµπής αερίων του θερµοκηπίου για το οποίο ευθύνεται η Ευρωπαϊκή Ένωση; 14% 18. Πού είναι η έδρα της Γενικής ιεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γ.. Περιβάλλοντος); Με τι ασχολείται; Η Γενική ιεύθυνση Περιβάλλοντος είναι κυρίως εγκατεστηµένη στις Βρυξέλλες (µόνο η µονάδα που ασχολείται µε την ακτινοπροστασία βρίσκεται στο Λουξεµβούργο). Έχει αναλάβει το έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο αφορά την αντιµετώπιση της αλλαγής του κλίµατος. Κύριος ρόλος της είναι να επινοεί και να θεσπίζει νέους περιβαλλοντικούς κανονισµούς και να µεριµνά ώστε τα µέτρα που συµφωνούνται να εφαρµόζονται πραγµατικά στα κράτη µέλη.