Διαχείριση Αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Ελλάδα. Μέθοδοι και θεσμικό πλαίσιο.

Αθήνα 23 Μαρτίου 2011 Διαχείριση Αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Ελλάδα. Μέθοδοι και θεσμικό πλαίσιο. Δρ. Ι. Φουντούλης, Αν. Καθηγητής Εμμ. Ανδρεαδάκης, MSc, Υπ.Δρ. 1

Το πρόβλημα 250 εκ. τόνοι αστικών αποβλήτων ετησίως στην Ευρώπη 850 εκ. τόνοι βιομηχανικών αποβλήτων ετησίως στην Ευρώπη 3% αύξηση ετησίως από το 1985 στις ευρωπαϊκές χώρες του ΟΟΣΑ Αυξανόμενες ποσότητες τοξικών ουσιών Κακή διαχείριση και παράνομη διάθεση Διασυνοριακές μεταφορές προς χώρες με πιο χαλαρή νομοθεσία 2

Αίτια του προβλήματος Η κατά κεφαλήν παραγωγή αποβλήτων ακολουθεί την άνοδο του βιοτικού επιπέδου (αύξηση παραγωγής και κατανάλωσης αγαθών) Η ποσότητα και ποιότητα των αποβλήτων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τη μέθοδο και τα υλικά παραγωγής Η συμπεριφορά του καταναλωτή παίζει σημαντικό ρόλο 3

Μέθοδοι διαχείρισης - Ταφή Η ταφή είναι η πιο διαδεδομένη κατάληξη των απορριμμάτων. Παλιότερα γινόταν σε χώρους ανεξέλεγκτης διάθεσης χωρίς προδιαγραφές και μέτρα προστασίας. Οι χώροι διάθεσης παράγουν στραγγίσματα που αν δεν συλλεχθούν ρυπαίνουν το υπόγειο νερό με αρσενικό, κάδμιο, μόλυβδο, μαγγάνιο και ψευδάργυρο, αμμωνία και οργανικές ενώσεις όπως τα PCB. Παράγεται μεθάνιο σε μεγάλες ποσότητες. Σήμερα η ταφή γίνεται με προδιαγραφές για την επιλογή θέσης, την κατασκευή, τη λειτουργία, την αποκατάσταση και την παρακολούθηση μετά το πέρας της λειτουργίας του χώρου διάθεσης. 4

Το πρόβλημα Προβλήματα ανάλογα με τη μέθοδο διάθεσης: Ταφή: Η πιο διαδεδομένη μέθοδος. Αν δεν γίνει σωστά γίνεται διαρροή ρύπων στο έδαφος και το υπόγειο νερό. Καταλαμβάνει χώρο με επιπτώσεις στις χρήσεις γης και το τοπίο, αλλά μπορεί να αποκαταστήσει και το ανάγλυφο, π.χ. σε λατομεία. 5

Μέθοδοι διαχείρισης - Αποτέφρωση Η δεύτερη πιο διαδεδομένη κατάληξη των απορριμμάτων είναι η αποτέφρωση. Μειώνει τον όγκο των υπολειμμάτων και παράγει ενέργεια από την καύση. Απελευθερώνει ή δημιουργεί νέες τοξικές ουσίες. Οι εκπομπές της αποτέφρωσης περιλαμβάνουν κάδμιο, μόλυβδο, υδράργυρο, χρώμιο και ψευδάργυρο. Οργανικές ενώσεις απελευθερώνονται ως προϊόντα ατελούς καύσης ή δημιουργούνται κατά την αποτέφρωση. Απελευθερώνονται όξινα αέρια όπως HCl, HF, SO 2 NO x. Η αποτέφρωση παράγει μεγάλες ποσότητες σποδού και στάχτης με επικίνδυνα μέταλλα (Cd, Pb) και οργανικές ενώσεις (PAH, PCB, PCDD, PCDF). 6

Το πρόβλημα Προβλήματα ανάλογα με τη μέθοδο διάθεσης: Καύση: Αν δεν γίνει με αυστηρές προδιαγραφές οδηγεί σε εκπομπές τοξικών ουσιών και σποδού στην ατμόσφαιρα. Ανακύκλωση: Προκαλεί τις μικρότερες εκπομπές και αξιοποιεί πρώτες ύλες Περιλαμβάνει παρατεταμένη διαλογή και επεξεργασία, κατά τη διάρκεια των οποίων κάποιοι ρύποι μπορούν να διαφύγουν στο περιβάλλον ή να εισέλθουν στα ανακυκλωμένα προϊόντα. 7

Μέθοδοι διαχείρισης - Ανακύκλωση Τα ποσοστά ανακύκλωσης κυμαίνονται πολύ ανάμεσα στις χώρες. Στην Ευρώπη (χώρες ΟΟΣΑ) ανακυκλώνεται περίπου το ένα τρίτο του χαρτιού, γυαλιού και μετάλλου στα αστικά απόβλητα. Το ένα τέταρτο των οργανικών απορριμμάτων αποτεφρώνεται για παραγωγή ενέργειας. Οι προσπάθειες για την αύξηση της ανακύκλωσης προσκρούουν στο χαμηλό ενδιαφέρον της αγοράς για τα ανακυκλώσιμα υλικά. Οι πρωτογενείς πρώτες ύλες είναι πιο ανταγωνιστικές από τις δευτερογενείς ή τις ανακυκλωμένες. Το κόστος έχει παίξει πολύ σοβαρό (αν όχι τον κύριο) ρόλο στην επιλογή του τρόπου διάθεσης των αποβλήτων. 8

Μέθοδοι διαχείρισης Μέθοδος διαχείρισης αστικών αποβλήτων (τέλος δεκαετίας 1980) 9

Κόστος μεθόδων ανά κράτος Κόστος ανά τόνο και μέθοδο διαχείρισης αποβλήτων (1992) 10

Συνέπειες των διαφορών στη διαχείριση: Κινητικότητα Τα διαφορετικά επίπεδα νομοθετικής αυστηρότητας και κόστους ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες (ειδικά μεταξύ ανατολικών και δυτικών) αύξησαν τις μεταφορές αποβλήτων. 100.000 διασυνοριακές μεταφορές και πάνω από 2 εκατομμύρια τόνοι επικίνδυνων αποβλήτων ετησίως. Σε χώρες με αυστηρούς κανονισμούς, αυτά τα απόβλητα συνήθως εξάγονται, νομίμως ή παρανόμως, εφόσον είναι πολύ ακριβή η εγχώρια διαχείρισή τους. Σήμερα, ευθύνη για την περιβαλλοντικά ορθή διαχείρισή τους έχει πια και ο παραγωγός που τα στέλνει στη χώρα που καταλήγουν. 11

Συνέπειες Δεν μπορεί να γίνει ακριβής παρακολούθηση της παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων. Όλα τα περιβάλλοντα δέχονται αυξανόμενες ποσότητες αποβλήτων. Μέχρι σήμερα, τα εδάφη και το νερό έχουν δεχθεί την κύρια δυσμενή επίδραση των αποβλήτων. Πάνω από 55.000 σημεία διάθεσης σε έξι χώρες, 22.000 από τα οποία σε κρίσιμη κατάσταση από πλευράς ρύπανσης από απόβλητα. Περίπου 3.000 τ.χλμ. έκτασης ρυπασμένης από ταφή απορριμμάτων πανευρωπαϊκά. Κόστος αποκατάστασης με 15ετές πρόγραμμα, περίπου 27 δισεκατομμύρια για τις κρίσιμες περιοχές μόνο. 12

Ευρωπαϊκή Ένωση και Περιβάλλον Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Council of the European Union): το ανώτατο όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποτελείται, ανάλογα με το θέμα, από τους αρμόδιους υπουργούς των Κρατών Μελών. Αποφασίζει για τους κεντρικούς άξονες όλων των πολιτικών και νομοθετεί από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο http://www.consilium.europa.eu/showpage.aspx?lang=en Ευρωπαϊκή Επιτροπή (European Commission): Καταρτίζει και προτείνει τις τομεακές πολιτικές οι οποίες αποφασίζονται από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο (καταλήγοντας στις σχετικές Οδηγίες - Directives) Φροντίζει για την ενσωμάτωσή τους από την εθνική νομοθεσία των Κρατών Μελών http://ec.europa.eu/dgs/environment/index_en.htm Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (European Parliament): Το όργανο λήψης αποφάσεων που αποτελείται από εκλεγμένους αντιπροσώπους από τα κράτη μέλη. Νομοθετεί μετά από εισήγηση που κάνουν οι αρμόδιες επιτροπές για κάθε θέμα http://www.europarl.europa.eu/default.htm Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (European Environment Agency) Συνδράμει την Κοινότητα και τις χώρες μέλη στη λήψη ενημερωμένων αποφάσεων σχετικά με τη βελτίωση του περιβάλλοντος, την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής συνιστώσας στις οικονομικές πολιτικές και την πρόοδο στην κατεύθυνση της βιωσιμότητας Ο συντονισμός του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πληροφοριών και Παρατηρήσεων για το Περιβάλλον «Πελάτες» του είναι το Συμβούλιο, η Επιτροπή και το Κοινοβούλιο http://www.eea.europa.eu/el 13

Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων Τέσσερις βασικές αρχές Ισχύουν για όλους τους τομείς περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ε.Ε., όχι μόνο για τα απόβλητα: Αρχή της πρόληψης αποφυγή δημιουργίας αποβλήτων στην πηγή Ο ρυπαίνων πληρώνει το κόστος της διαχείρισης αποβλήτων επιμερίζεται στους παραγωγούς Αρχή της προληπτικής δράσης λαμβάνονται μέτρα για να αποφευχθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις Αρχή της εγγύτητας η διαχείριση αποβλήτων γίνεται όσο το δυνατόν κοντά στην πηγή 14

5R Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων (EEA) Reduction (Μείωση) Αναδιαμόρφωση της παραγωγής ώστε τα προϊόντα να παράγουν λιγότερα και λιγότερο επικίνδυνα απόβλητα Replacement (Αντικατάσταση) Recovery (Ανάκτηση) Recycling (Ανακύκλωση) Reutilisation (Επαναχρησιμοποίηση) 15

Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων (EEA) Στρατηγικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος: Μείωση της παραγωγής αποβλήτων ανά μονάδα ΑΕΠ Κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων Κατάρτιση πληροφοριακής βάσης για τις πηγές, τη σύνθεση και τη διαχείριση διαφόρων τύπων αποβλήτων Εγκατάσταση δικτύων παρακολούθησης και έγκαιρης προειδοποίησης για διαφυγή ρύπων Ανάπτυξη εργαλείων για την αποκατάσταση της ρύπανσης Εναρμόνιση των σταθερότυπων διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων. 16

Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων (EEA) Δράσεις σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, κατανάλωσης και διάθεσης αποβλήτων: Μείωση των αποβλήτων Επαναχρησιμοποίηση, Ανάκτηση και Ανακύκλωση Επεξεργασία Ταφή Ελαχιστοποίηση του όγκου Αποκατάσταση και καθαρισμός μολυσμένων περιοχών Περιορισμός της κινητικότητας (μεταφορές ή και εξαγωγές) των αποβλήτων 17

Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων (EEA) - Δράσεις Κανονιστικά μέτρα για την ελαχιστοποίηση και την ασφαλή διαχείριση των αποβλήτων: Προγράμματα για την μείωση των αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Σταθερότυπα και διαδικασίες για την ασφαλή αποθήκευση, την επεξεργασία και τη διάθεση. Προγράμματα για την ενεργοποίηση της αποκατάστασης των ρυπασμένων θέσεων. 18

Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων (EEA) Ιεραρχία δράσεων (ΟΟΣΑ) γιατααπόβλητα 1. Μείωση της δημιουργίας αποβλήτων από την παραγωγή αγαθών 2. Διαχωρισμός των χρήσιμων αντικειμένων στην πηγή 3. Απευθείας επαναχρησιμοποίηση πρώτων υλών στην παραγωγή (π.χ. μέταλλα, χαρτιά) 4. Φυσική ή χημική επεξεργασία για την ανακύκλωση πρώτων υλών (π.χ. χαρτί, έλαια, διαλύτες) 5. Καταστροφή με αποτέφρωση ή χημική επεξεργασία (π.χ. αλληλεξουδετέρωση όξινων και αλκαλικών διαλυμάτων) 6. Μόνιμη αποθήκευση στη χέρσο 7. Απόρριψη στη θάλασσα (έσχατη λύση) 19

Παράδειγμα: Δυνατότητα μείωσης του όγκου απορριμμάτων που ενταφιάζεται >50% Μέταλλα Αδρανή Γυαλιά Υπόλοιπα Ζυμώσιμα Πλαστικά 5% 5% 3% 6% 9% 48% Υφάσματα, ξύλα, λάστιχα 5% 19% Χαρτί Μέση (%) σύσταση αστικών απορριμμάτων Ελλάδας 20

Γενικές αρχές και φιλοσοφία της διαχείρισης αποβλήτων (EEA) Πολύ σημαντικός τομέας στη διαχείριση των αποβλήτων, η Περιβαλλοντική Παρακολούθηση: Αξιολόγηση των κύριων επικίνδυνων οδών ρύπανσης, μαζί με τον αέρα και το υπόγειο νερό Βελτιστοποίηση της έγκαιρης προειδοποίησης για δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις Φρέατα παρακολούθησης του υπόγειου νερού ανάντη και κατάντη Ανάσχεση του πλουμίου στην ακόρεστη ζώνη, πριν φτάσει στον υδροφόρο 21

Ευρωπαϊκή Νομοθεσία Θεσμικό Πλαίσιο της Ε.Ε. γιατααπόβλητα Οδηγία 2006/12 (κωδικοποίηση της 1975/442) Οδηγία 1991/689 (για τα επικίνδυνα απόβλητα) Οδηγία 2008/1 (IPPC, για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης) Απόφαση 2000/532 (κατάλογος αποβλήτων) Κανονισμός 1013/2006 (για τη μεταφορά με πλοία) Νομοθεσία της Ε.Ε. για τη διαχείριση αποβλήτων Οδηγία 1999/31 για την ταφή αποβλήτων Οδηγία 2000/76 για την αποτέφρωση αποβλήτων Οδηγία 2000/59 για τις λιμενικές εγκαταστάσεις υποδοχής αποβλήτων από πλοία και φορτία Νομοθεσία της Ε.Ε. για ειδικές κατηγορίες αποβλήτων Νομοθεσία αναφορών και ερωτηματολογίων http://ec.europa.eu/environment/waste/legislation/index.htm 22

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 ΟΔΗΓΙΑ 2008/98/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 19ης Νοεμβρίου 2008 γιατααπόβλητακαιτην κατάργηση ορισμένων οδηγιών θεσπίζει μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας εμποδίζοντας ή μειώνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης αποβλήτων, και περιορίζοντας τον συνολικό αντίκτυπο της χρήσης των πόρων και βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της. http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:32006l0012:el:html 23

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 Βασικός στόχος κάθε ρύθμισης στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων πρέπει να είναι η προστασία της υγείας του ανθρώπου και του περιβάλλοντος από τις επιβλαβείς επιδράσεις που προκαλούνται από τη συγκέντρωση, τη μεταφορά, την επεξεργασία, την εναποθήκευση και την απόθεση των αποβλήτων. http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=celex:32006l0012:el:html 24

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 Ορισμοί «απόβλητο»: κάθε ουσία ή αντικείμενο που εμπίπτει στις κατηγορίες του παραρτήματος I και το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει 25

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 ΚΑΤΗΓΟΡIΕΣ ΑΠΟΒΛHΤΩΝ Q1 Υπολείμματα παραγωγής ή κατανάλωσης που δεν διευκρινίζονται κατωτέρω Q2 Προϊόντα μη σύμφωνα με τα πρότυπα Q3 Προϊόντα που έχουν υπερβεί το όριο διατήρησής τους Q4 Ύλες που έχουν κατά τύχη εκχυθεί, απολεσθεί ή για τις οποίες έχει σημειωθεί κάποιο περιστατικό, συμπεριλαμβανομένου κάθε είδους υλικού εξοπλισμού κ.λπ., ο οποίος έχει μολυνθεί εξ αιτίας αυτού του περιστατικού Q5 Ύλες που έχουν μολυνθεί ή ρυπανθεί ύστερα από ηθελημένες δραστηριότητες (π.χ. υπολείμματα εργασιών καθαρισμού, υλικά συσκευασίας, περιέκτες κ.λπ.) Q6 Μη χρησιμοποιήσιμα στοιχεία (π.χ. άδειες ηλεκτρικές στήλες, εξαντλημένοι καταλύτες κ.λπ.) Q7 Ουσίες που έχουν γίνει ακατάλληλες προς χρήση (π.χ. μολυσμένα οξέα, μολυσμένοι διαλύτες, εξαντλημένα άλατα βαφής μετάλλων κ.λπ.) Q8 Υπολείμματα βιομηχανικών μεθόδων (π.χ. σκωρίες, υποστήματα απόσταξης κ.λπ.) Q9 Υπολείμματα μεθόδων για την καταπολέμηση της ρύπανσης (π.χ. ιλύς πλυσίματος αερίων, σκόνες φίλτρων αέρος, φθαρμένα φίλτρα κ.λπ.) Q10 Υπολείμματα βιομηχανικής κατεργασίας/μορφοποίησης (π.χ. ρινίσματα τόρνευσης ή φραζαρίσματος κ.λπ.) Q11 Υπολείμματα εξόρυξης και προετοιμασίας πρώτων υλών (π.χ. υπολείμματα μεταλλευτικής ή πετρελαϊκής εκμετάλλευσης κ.λπ.) Q12 Μολυσμένες ύλες [π.χ. έλαιο που έχει ρυπανθεί από πολυχλωριωμένο διφαινύλιο (PCB) κ.λπ.] Q13 Κάθε ύλη, ουσία ή προϊόν η χρησιμοποίηση του οποίου απαγορεύεται από το νόμο Q14 Προϊόντα που δεν μπορούν να χρησιμεύσουν ή δεν μπορούν πλέον να χρησιμεύσουν στον κάτοχό τους (π.χ. απορρίμματα γεωργίας, κατοικιών, γραφείων, καταστημάτων, εργαστηρίων κ.λπ.) Q15 Μολυσμένες ύλες, ουσίες ή προϊόντα που προέρχονται από δραστηριότητες αποκατάστασης γαιών Q16 Κάθε ουσία, ύλη ή προϊόν που δεν καλύπτονται από τις προαναφερόμενες κατηγορίες. 26

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 Ορισμοί «παραγωγός»: κάθε πρόσωπο του οποίου οι δραστηριότητες παράγουν απόβλητα (αρχικός παραγωγός αποβλήτων) ή κάθε πρόσωπο που πραγματοποιεί εργασίες προεπεξεργασίας, ανάμειξης ή άλλες οι οποίες οδηγούν σε μεταβολή της φύσης ή της σύνθεσης των αποβλήτων αυτών, «κάτοχος»: οπαραγωγόςτωναποβλήτωνήτοφυσικόήνομικόπρόσωποπουέχειστηνκατοχή του τα απόβλητα «διαχείριση»: η συλλογή, η μεταφορά, η αξιοποίηση και η διάθεση των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της εποπτείας των εργασιών αυτών, καθώςκαιτηςεπίβλεψης των χώρων απόρριψης «έμπορος»: οιαδήποτε επιχείρηση η οποία ενεργεί ως εντολέας για την αγορά και την περαιτέρω πώληση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των εμπόρων που δεν καθίστανται υλικοί κάτοχοι των αποβλήτων, «μεσίτης»: οιαδήποτε επιχείρηση η οποία οργανώνει την ανάκτηση ή τη διάθεση αποβλήτων για λογαριασμό τρίτων, συμπεριλαμβανομένων των μεσιτών που δεν καθίστανται υλικοί κάτοχοι των αποβλήτων 27

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 Ορισμοί «διάθεση»: κάθε εργασία που προβλέπεται στο παράρτημα II Α Εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας: 1. τα αέρια απόβλητα που εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα 2. εφόσον εμπίπτουν ήδη στο πεδίο εφαρμογής άλλης νομοθεσίας: i. τα ραδιενεργά απόβλητα, ii. τα απόβλητα που προκύπτουν από εργασίες ανίχνευσης, εξαγωγής, επεξεργασίας και εναποθήκευσης των μεταλλευτικών πόρων καθώς και από την εκμετάλλευση των λατομείων, iii. τα πτώματα ζώων και τα ακόλουθα γεωργικά απόβλητα: περιττώματα και άλλες φυσικές και μη επικίνδυνες ουσίες που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της γεωργικής εκμετάλλευσης, iv. τα λύματα, εξαιρέσει των αποβλήτων σε υγρή κατάσταση, v. τα αποχαρακτηρισμένα εκρηκτικά. 28

Οδηγία 1975/442 - Αναθ. Οδηγία 2006/12 Αναθ. Οδηγία 2008/98 Εργασίες διάθεσης Σημείωση: Σκοπός του παρόντος παραρτήματος είναι η ανακεφαλαίωση των εργασιών διάθεσης αποβλήτων, όπως αυτές εκτελούνται στην πράξη. Σύμφωνα με το άρθρο 4, τα απόβλητα πρέπει να διατίθενται με τρόπο που να μη θέτει σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία και χωρίς να χρησιμοποιούνται διαδικασίες ή μέθοδοι που μπορούν να βλάψουν το περιβάλλον. D 1 Εναπόθεσηεντόςήεπίτουεδάφους(π.χ. σε χωματερές κ.λπ.) D 2 Επεξεργασία σε χερσαίο χώρο (π.χ. βιοαποικοδόμηση υγρών αποβλήτων ή λυματολάσπης στο έδαφος κ.λπ.) D 3 Βαθεία έγχυση (π.χ. έγχυση αντλήσιμων αποβλήτων σε φρέατα, σε θόλους άλατος ή σε φυσικά γεωλογικά ρήγματα κ.λπ.) D 4 Τελμάτωση (π.χ. έκχυση υγρών αποβλήτων ή λυματολάσπης σε φρέατα, μικρές λίμνες ή λεκάνες κ.λπ.) D 5 Ειδικά διευθετημένοι χώροι απόρριψης (π.χ. τοποθέτηση σε σειρά χωριστών στεγανών κυψελοειδών κατασκευών, επικαλυμμένων και στεγανοποιημένων τόσο μεταξύ τους όσο και σε σχέση με το περιβάλλον κ.λπ.) D 6 Απόρριψη αποβλήτων σε υδατικό περιβάλλον πλην της καταβύθισης D 7 Καταβύθιση, συμπεριλαμβανομένης της ταφής στο θαλάσσιο βυθό D 8 Βιολογική επεξεργασία που δεν αναφέρεται σε άλλο σημείο του παρόντος παραρτήματος, η οποία έχει αποτέλεσμα το σχηματισμό τελικών ενώσεων ή μειγμάτων που διατίθενται με κάποια από τις μεθόδους που αναφέρονται στα σημεία D 1 έως D 7 και D 9 έως D 12 D 9 Φυσικοχημική επεξεργασία που δεν αναφέρεται σε άλλο σημείο του παρόντος παραρτήματος και η οποία έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό τελικών ενώσεων ή μειγμάτων που διατίθενται με κάποια από τις μεθόδους που αναφέρονται στα παραρτήματα D 1 έως D 8 και D 10 έως D 12 (π.χ. εξάτμιση, ξήρανση, διαπύρωση κ.λπ.) D 10 Αποτέφρωση στο έδαφος D 11 Αποτέφρωση στη θάλασσα D 12 Μόνιμη αποθήκευση (π.χ. εναπόθεση δοχείων σε ορυχείο κ.λπ.) D 13 Συγκέντρωση αποβλήτων πριν υποβληθούν σε μια από τις εργασίες που αναφέρονται στα σημεία D 1 έως D 12 D 14 Επανασυσκευασία αποβλήτων πριν υποβληθούν σε μια από τις εργασίες που αναφέρονται στα σημεία D 1 έως D 13 D 15 Εναποθήκευση, εν αναμονή μιας από τις εργασίες που αναφέρονται στα σημεία D 1 έως D 14 (εκτός από την προσωρινή εναποθήκευση, πριν από τη συλλογή, στο χώρο όπου παράγονται τα απόβλητα) 29

Οδηγία 2008/98 Ιεράρχηση των αποβλήτων (άρθρο 4) 1. Στη νομοθεσία και την πολιτική για την πρόληψη και τη διαχείριση των αποβλήτων ισχύει ως τάξη προτεραιότητας η ακόλουθη ιεράρχηση όσον αφορά τα απόβλητα: a) πρόληψη, b) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, c) ανακύκλωση, d) άλλου είδους ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειας, και e) διάθεση. 30

Οδηγία 1999/31 Οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26 ης Απριλίου 1999 περί Υγειονομικής Ταφής των Αποβλήτων 31

Οδηγία 1999/31 Άρθρο 4 - Κατηγορίες χώρων ταφής Κάθε χώρος ταφής κατατάσσεται σε μία από τις ακόλουθες κατηγορίες: χώρος ταφής επικίνδυνων αποβλήτων, χώρος ταφής μη επικίνδυνων αποβλήτων, χώρος ταφής αδρανών αποβλήτων. 32

Οδηγία 1999/31 Άρθρο 5 - Απόβλητα και επεξεργασίες τους, μη αποδεκτά σε χώρους υγειονομικής ταφής 3. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι τα ακόλουθα απόβλητα δεν γίνονται δεκτά σε χώρο ταφής: a. υγρά απόβλητα b. απόβλητα τα οποία, σε συνθήκες ταφής, είναι εκρηκτικά, διαβρωτικά, οξειδωτικά, πολύ εύφλεκτα ή εύφλεκτα, όπως ορίζονται στο παράρτημα III της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ c. απόβλητα νοσοκομείων και συναφή, προερχόμενα από ιατρικές ή κτηνιατρικές εγκαταστάσεις, τα οποία είναι μολυσματικά κατά την έννοια της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ (παράρτημα III ιδιότητα Η9), καθώς και απόβλητα της κατηγορίας 14 (παράρτημα I μέρος Α) της ίδιας οδηγίας d. ολόκληρα μεταχειρισμένα ελαστικά αυτοκινήτων μετά πάροδο δύο ετών από την ημερομηνία που ορίζεται στο άρθρο 18 παράγραφος 1, εκτός από τα υλικά που προορίζονται για χρήση σε έργα, και τεμαχισμένα μεταχειρισμένα ελαστικά αυτοκινήτων, μετά πάροδο πενταετίας από την ημερομηνία που ορίζεται στο άρθρο 18 παράγραφος 1 (εξαιρουμένων και στις δύο περιπτώσεις των ελαστικών ποδηλάτων και των ελαστικών με εξωτερική διάμετρο άνω των 1400 mm) e. οποιοσδήποτε άλλος τύπος αποβλήτων που δεν πληροί τα κριτήρια αποδοχής που καθορίζονται σύμφωνα με το παράρτημα II. 33

Οδηγία 1999/31 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I - ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΩΡΩΝ ΤΑΦΗΣ 1. Θέση 1.1. Για τη θέση του χώρου ταφής πρέπει να λαμβάνονται υπόψη απαιτήσεις που αφορούν: α) τις αποστάσεις των ορίων του χώρου από κατοικημένες περιοχές και χώρους αναψυχής, υδατορεύματα, στάσιμα επιφανειακά ύδατα και άλλες γεωργικές ή αστικές περιοχές β) την ύπαρξη υπόγειων ή παράκτιων υδάτων ή ζωνών προστασίας της φύσης στην περιοχή γ) τις γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες της περιοχής δ) τον κίνδυνο πλημμυρών, καθιζήσεων, κατολισθήσεων ή χιονοστιβάδων στο χώρο ταφής ε) την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. 1.2. Ο χώρος ταφής μπορεί να εγκρίνεται μόνον εάν τα χαρακτηριστικά του όσον αφορά τις προαναφερόμενες απαιτήσεις ή τα επανορθωτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν, δείχνουν ότι δεν συνιστά σοβαρό κίνδυνο για το περιβάλλον. 34

Οδηγία 1999/31 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I - ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΩΡΩΝ ΤΑΦΗΣ 2. Έλεγχος των υδάτων και διαχείριση των στραγγισμάτων Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του χώρου ταφής και τις μετεωρολογικές συνθήκες, λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα ώστε: να ελέγχεται η εισροή των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων στον όγκο των αποτιθέμενων αποβλήτων, να προλαμβάνεται η εισροή επιφανειακών ή/και υπογείων υδάτων στα αποτιθέμενα απόβλητα, να συλλέγονται τα μολυσμένα ύδατα και στραγγίσματα. Εάν μετά από αξιολόγηση, βασιζόμενη στη θέση του χώρου ταφής και στα χαρακτηριστικά των αποβλήτων που πρόκειται να γίνουν δεκτά, προκύπτει ότι ο χώρος ταφής δεν συνιστά πιθανό κίνδυνο για το περιβάλλον, η αρμόδια αρχή μπορεί να αποφασίζει ότι η παρούσα διάταξη δεν εφαρμόζεται, να υποβάλλονται σε επεξεργασία τα μολυσμένα ύδατα και στραγγίσματα που συλλέγονται από το χώρο ταφής, ώστε να πληρούνται οι κατάλληλες προδιαγραφές που απαιτούνται για την αποχέτευσή τους. Οι ανωτέρω διατάξεις μπορούν να μην εφαρμοσθούν στους χώρους ταφής αδρανών αποβλήτων. 35

Οδηγία 1999/31 36

Οδηγία 1999/31 37

Οδηγία 2000/76/ΕΕ Οδηγία για την αποτέφρωση αποβλήτων Καταργεί προηγούμενες οδηγίες για την αποτέφρωση επικίνδυνων αποβλήτων (1994/67) και οικιακών (1989/369 και 1989/429) και τις αντικαθιστά με ενιαίο κείμενο. Στοχεύει στην πρόληψη και τη μείωση κατά το δυνατόν των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την αποτέφρωση και τη συν-αποτέφρωση αποβλήτων. της ρύπανσης από εκπομπές ρύπων στον αέρα, το έδαφος, το επιφανειακό και το υπόγειο νερό και να ελαχιστοποιήσει τη διακινδύνευση που προκύπτει για την υγεία του ανθρώπου. 38

Εθνικό θεσμικό πλαίσιο 29407/3508 Εναρμόνιση με το Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο Μέτρα και όροι για τη Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης 39

Περιβαλλοντική πληροφορία (Υπ. Περιβάλλοντος) Διαχείριση αποβλήτων ΒΑΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝΤΩΝ ΧΥΤΑ 05-06-09 ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Διευκρινιστική θεμάτων της ΚΥΑ 13588 Αδειοδοτημένες εταιρείες για διαπεριφερειακή μεταφορά επικίνδυνων ιατρικών αποβλήτων μολυσματικού χαρακτήρα (ΕΙΑ-ΜΧ) (Ενημέρωση Ιούνιος 2008) ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ για άρθρο 7 ΚΥΑ 13588 (28-1-08) - Ορθή Επανάληψη Νομοθεσία Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) Μη επικίνδυνα στερεά απόβλητα Έγγραφα διασυνοριακής μεταφοράς για τον Κανονισμό 1013/2006 Έντυπο για πληροφορίες που συνοδεύουν τα απόβλητα για τον Κανονισμό1013/2006 Αδειοδοτημένες εταιρίες στη συλλογή μεταφορά επικινδύνων αποβλήτων και εταιρίες που έχουν εγγραφεί στο Μητρώο Φορέων Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων 1η Εγκύκλιος για τη σύνταξη Διαχειριστικών Σχεδίων Αποβλήτων (10-05) 2η Εγκύκλιος για τη σύνταξη Διαχειριστικών Σχεδίων Αποβλήτων (10-07) ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (10-2007) ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (10-2007) Οδηγός Χρήσης ΕΚΑ - Σύνδεση με Ετήσια Έκθεση Παραγωγού Αποβλήτων http://www.minenv.gr/4/41/g4100.html 40

Περιβαλλοντική πληροφορία (Υπ. Περιβάλλοντος) Ολοκληρωμένη Πρόληψη και Έλεγχος της Ρύπανσης στη Βιομηχανία - (IPPC) http://www.minenv.gr/4/ypexode4/index.htm Το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει εκπονήσει μελέτες IPPC για κάθε κλάδο που αφορά η Οδηγία: Ενεργειακές Βιομηχανικές Δραστηριότητες Παραγωγή & Μεταποίηση Μετάλλων Βιομηχανίες μη Μεταλλικών Ορυκτών Προϊόντων Χημικές Βιομηχανίες Διαχείριση Αποβλήτων Χαρτοποιία-Κλωστοϋφαντουργία-Βυρσοδεψία Τρόφιμα ΗΟδηγία96/61/Eκ γιατηνολοκληρωμένη Πρόληψη και Περιορισμό της Ρύπανσης (IPPC) και οι Ελληνικές Προτάσεις για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές Διαχείριση Αποβλήτων http://www.minenv.gr/4/ypexode4/pdf/sterea.pdf 41

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων Μια ειδικά σχεδιασμένη μέθοδος διάθεσης στερεών αποβλήτων στη χέρσο, με τρόπο ώστε να προστατεύει το περιβάλλον τοποθετώντας τα απόβλητα σε λεπτά στρώματα συμπιέζοντάς τα στο μικρότερο δυνατό όγκο και καλύπτοντάς τα με συμπιεσμένο έδαφος στο τέλος κάθε ημέρας, ή σεπιοσυχνά διαστήματα, αν χρειάζεται. 42

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων 43

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων 44

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων Σχηματισμός κυττάρων 45

Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης και λειτουργίας ΧΥΤΑ 1. Χημικής και Βιολογικής επεξεργασίας στραγγισμάτων (Ε=250m 2 περίπου) 2. Δεξαμενή αποθήκευσης και ανακύκλωσης επεξεργασμένων στραγγισμάτων, (Ε=250m 2 περίπου) 3. Μονάδα καθαρισμού, επεξεργασίας και διάθεσης (καύσης) παραγόμενου αερίου, αρχικής επιφάνειας 200m 2 και με δυνατότητα επέκτασης πλέον 300m 2 σε περίπτωση αξιοποίησης του Βιοαερίου για παραγωγή ηλεκτρισμού ή/και θερμότητας 4. Ζυγιστήριο, αποτελούμενο από δύο γεφυροπλάστιγγες, συνολικής επιφάνειας 80m 2 5. Υποσταθμός ηλεκτρικού ρεύματος, επιφάνειας 30m 2 46

Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης και λειτουργίας ΧΥΤΑ 6. Υποσταθμός ηλεκτρικού ρεύματος, επιφάνειας 30m 2 7. Σύστημα εξωτερικού φωτισμού περιμετρικά του ΧΥΤΑ καθώς και έξω από τα κτίρια και τις αλέες 8. Οίκημα ελέγχου, παρακολούθησης και εξυπηρετήσεων του προσωπικού, συνολικής επιφάνειας 200m 2, το οποίο περιλαμβάνει αίθουσα ελέγχου και παρακολούθησης, λογιστήριο, κουζίνα-εστιατόριο, WC, αποδυτήρια, δωμάτιο προϊσταμένου και αίθουσα ανταλλακτικών 9. Συνεργείο, αποθήκη και γκαράζ οχημάτων και μηχανημάτων συνολικής επιφάνειας 400m 2 10. Οικίσκος Ελέγχου Πύλης με εγκατεστημένα τα συστήματα αποτύπωσης των ζυγίσεων, επιφάνειας 30m 2 47

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων 48

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων Αρχή Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικού Ohio, USA. http://www.swaco.org/smartkids/tour.aspx 49

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων 50

Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων Ολοκληρωμένη Μονάδα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στην Antwerp, Βέλγιο http://www.indaver.be/index.php?id=1701&l=0 51

Παράδειγμα: Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ) Στα πλαίσια του προγράμματός του ο Ε.Σ.Δ.Κ.Ν.Α. υλοποίησε, υλοποιεί και διαχειρίζεται μεγάλα και σύνθετα έργα και προγράμματα, ιδιαίτερα υψηλής τεχνογνωσίας, και εισήγαγε καινοτόμες πρακτικές πρωτόγνωρες για την Ελλάδα. Έτσι, στα πλαίσια των στόχων του Εθνικού Περιφερειακού Σχεδιασμού καθώς και των στόχων που τίθενται από τους Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς και Οδηγίες, προτίθεται να υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό σχέδιο παρέμβασης, το οποίο έχει ξεκινήσει να υλοποιείται και να αποδίδει καρπούς με πόρους των προηγούμενων Κ.Π.Σ. και του Ταμείου Συνοχής και του οποίου η συνέχεια προτεινόταν για χρηματοδότηση στα πλαίσια των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Γ Κ.Π.Σ. και του Ταμείου Συνοχής. 52

Παράδειγμα: Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ) Η εφαρμογή του ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης επιτυγχάνεται με τη συνεχή δυναμική ανάπτυξη και εξέλιξη του προγραμματισμού του Ε.Σ.Δ.Κ.Ν.Α., που περιλαμβάνει: την εξασφάλιση της λειτουργικής αρτιότητας των έργων που έχουν ήδη παραδοθεί την εκτέλεση των έργων που βρίσκονται στη φάση υλοποίησης την ένταξη στα επιχειρησιακά προγράμματα των έργων υψηλής ωριμότητας το σχεδιασμό νέων έργων ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΕΡΓΑ ΑΜΕΣΗΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΡΓΑ ΥΨΗΛΗΣ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ ΝΕΑ ΕΡΓΑ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 53

Ολοκληρωμένα Έργα Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ ΧΥΤΑ Δυτικής Αττικής Πρώτο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης Κομποστοποίησης Αποτεφρωτήρας Μολυσματικών Απορριμμάτων Πυρολυτικός Αποτεφρωτήρας Μολυσματικών Απορριμμάτων Αποκατάσταση του παλαιού χώρου διάθεσης απορριμμάτων (ΧΔΑ) Σχιστού Αποκατάσταση του ΧΔΑ των Άνω Λιοσίων Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Σχιστού Τοπικοί Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων Το πρόγραμμα διαλογής στην πηγή του χαρτιού Εργαστήριο ποιοτικού και περιβαλλοντικού ελέγχου 54

ΧΥΤΑ Δυτικής Αττικής Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Ένας σύγχρονος χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων έκτασης 250 στρεμμάτων που υποδέχεται το σύνολο σχεδόν των στερεών αποβλήτων της Αττικής από τα οποία 1.700.000 τον./έτος είναι τα οικιακά απορρίμματα. Επίσης δέχεται μετά από σχετική έγκριση: βιομηχανικά στερεά απόβλητα μη επικίνδυνα, προϊόντα εκσκαφών, ιλύ από τον ΚΕΛ Ψυτάλλειας και το ΚΒΚ Μεταμόρφωσης 55

ΧΥΤΑ Δυτικής Αττικής Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Παράλληλα με τη λειτουργία του ΧΥΤΑ Δυτ. Αττικής συνεχίζεται η σταδιακή κατασκευή των επόμενων κυττάρων του. 56

Πρώτο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης Κομποστοποίησης Η υπερσύγχρονη εγκατάσταση επεξεργασίας απορριμμάτων 200 στρεμμάτων βρίσκεται στην περιοχή των Άνω Λιοσίων και έχει ημερήσια δυναμικότητα: Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ 1.200 τόνους οικιακών απορριμμάτων, 300 τόνους ιλύος βιολογικού καθαρισμού (Ψυτάλλειας) και 130 τόνους κλαδιών πρασίνων 57

Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Πρώτο Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης Κομποστοποίησης ΜΕΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΒΛΑΠΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΣΤΟΥΣ Χ.Υ.Τ.Α., ΑΞΙΟΠΟΙΕΙ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΜΕ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Fe, Al ΚΑΙ ΜΕ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (COMPOST, RDF) 58

Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Αποτεφρωτήρας Μολυσματικών Απορριμμάτων Ο ΕΣΔΚΝΑ συνδράμει την Πολιτεία στη διαχείριση των ειδικών αποβλήτων με την σύγχρονη κεντρική μονάδα αποτέφρωσης με εξελιγμένα συστήματα απορρύπανσης: δυναμικότητας 30 τόννων/ημέρα που θα εξυπηρετεί το σύνολο των αναγκών του Νομού Αττικής. 59

Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Αποτεφρωτήρας Μολυσματικών Απορριμμάτων 60

Πυρολυτικός Αποτεφρωτήρας Μολυσματικών Απορριμμάτων Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ που υποδέχεται φορτίο 800 kg/ημέρα απορριμμάτων (υψηλού παθογόνου παράγοντα) και την εξωνοσοκομειακή μεταφορά του πιο πάνω φορτίου από 25 νοσοκομεία της Αττικής στον πυρολυτικό αποτεφρωτήρα Hospital Waste Incinerated Συγκριτικό γράφημα 87-99 300000 Ποσότητα (kg) 250000 200000 150000 100000 50000 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 0 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 61

Αποκατάσταση του παλαιού χώρου διάθεσης απορριμμάτων (ΧΔΑ) Σχιστού Αποκατάσταση των βλαβών που έχουν προκληθεί στο φυσικό περιβάλλον από τη λειτουργία της παλιάς χωματερής του Σχιστού Διάπλαση με τη δημιουργία περιβαλλοντικού πάρκου αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού συνολικής έκτασης 400 στρεμμάτων που ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2000 και παραδόθηκε για χρήση στους πολίτες της περιοχής Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ 62

Αποκατάσταση του παλαιού χώρου διάθεσης απορριμμάτων (ΧΔΑ) Σχιστού Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ 63

Αποκατάσταση του παλαιού χώρου διάθεσης απορριμμάτων (ΧΔΑ) Σχιστού Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ 64

Αποκατάσταση του ΧΔΑ των Άνω Λιοσίων Αποκατάσταση των βλαβών που έχουν προκληθεί στο φυσικό περιβάλλον από την λειτουργία του παλαιού χώρου διάθεσης απορριμμάτων Δημιουργία πάρκου συνολικής έκτασης 875 στρεμμάτων Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ 65

Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Σχιστού Από το 1991, ο μεγαλύτερος σταθμός μεταφόρτωσης απορριμμάτων της Ευρώπης Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ υποδέχεται 5.500 τον. οικιακών απορριμμάτων την εβδομάδα, σε πενθήμερη βάση με ημερήσια φορτία αιχμής που φτάνουν και τους 1.600 τον. εξυπηρετώντας δήμους της περιοχής 66

Τοπικοί Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Διαχειρίζεται, επίσης, ευέλικτα συστήματα τοπικής μεταφόρτωσης με ειδικό εξοπλισμό, με διακινούμενο φορτίο 1400 τον. την εβδομάδα. 67

Το πρόγραμμα διαλογής στην πηγή του χαρτιού Με το γνωστό σύνθημα «ΚΑΝ ΤΟ ΚΙ ΕΣΥ», εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες των Δήμων της Αττικής συμμετέχουν από το 1994 στο Πρόγραμμα Ανακύκλωσης Χαρτιού με την μέθοδο των ογκο-δοχείων (Bring-system), που αναφέρεται γεωγραφικά και πληθυσμιακά στο 50% του Λεκανοπεδίου της Αθήνας Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ 68

Εργαστήριο ποιοτικού και περιβαλλοντικού ελέγχου Παράδειγμα: ΕΣΔΚΝΑ Ουσιαστικός έλεγχος των εισερχομένων στερεών αποβλήτων προκειμένου να μην καταλήγουν σε αυτούς επικίνδυνα για την Δημόσια Υγεία και το περιβάλλον απόβλητα. Αυτοδύναμη υποστήριξη του ερευνητικού έργου με υλικοτεχνική υποδομή από το Εργαστήριο Στερεών Αποβλήτων τουεσδκνακαιμεεξειδικευμένοεπιστημονικόκαι τεχνικό προσωπικό. Πρόγραμμα παρακολούθησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων των εγκαταστάσεων του ΧΥΤΑ Δυτικής Αττικής για τη διασφάλιση από το ενδεχόμενο διαφυγής ρυπαντών από τον ΧΥΤΑ, που περιλαμβάνει: Καταγραφή μετεωρολογικών στοιχείων Καταγραφή ποσοτική και ποιοτική των παραγομένων στραγγισμάτων Έλεγχο της ποιότητας των υπογείων υδάτων Έλεγχο πλευρικών διαφυγών βιοαερίου από τα πρανή του ΧΥΤΑ Αποτύπωση και συνεχή υπολογισμό του όγκου υγειονομικής ταφής και της εξέλιξης των καθιζήσεων 69

ΧΥΤΑ Απαραίτητα: χωροθέτηση κατάλληλου χώρου καθημερινή συμπίεση και επικάλυψη των αποτιθέμενων απορριμμάτων έλεγχος και συλλογή του παραγόμενου στραγγίσματος απομάκρυνση του παραγόμενου βιοαέριου αποκατάσταση του χώρου μετά το τέλος των εργασιών απόθεσης (~25 έτη). 70

Κριτήρια επιλογής θέσης ΧΥΤΑ Για την επιλογή μιας θέσης ΧΥΤΑ: Η επιτρεψιμότητα και Η καταλληλότητα Έχουν γίνει τα πιο επίμαχα και δύσκολα τμήματα της διαδικασίας διαχείρισης των στερεών αποβλήτων Στη διαδικασία επιλογής θέσης ΧΥΤΑ, θα πρέπει να συμβάλλουν επιστήμονες που προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία όπως: Γεωλόγοι Χωροτάκτες Μηχανικοί, καθώςεπίσηςκαι Αντιπρόσωποι από το κοινό (δημοτικοί ή νομαρχιακοί) 71

Κριτήρια επιλογής θέσης ΧΥΤΑ Η εύρεση θέσεων που να είναι και τεχνικά άρτιες αλλά και περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποδεκτές Δεν είναι μία εύκολη διαδικασία ΝΙΜΒΥ = Not In My Back Yard Είναι πολλές οι περιπτώσεις όπου Δήμοι και Κοινότητες έχουν εμπλακεί σε πολιτικές διαμάχες με την πολιτεία για την επιλογή κάποιων θέσεων Αυτές οι διαμάχες επικεντρώνονται κυρίως στην επιλογή της θέσης του ΧΥΤΑ και ακόμα περισσότερο στις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για να παρθεί μία απόφαση 72

Κριτήρια επιλογής θέσης ΧΥΤΑ Το ερώτημα που ανακύπτει είναι: Ποιος πρόκειται να είναι ή ακόμα καλύτερα- ποιοι πρέπει να είναι αυτοί που κρατούν την τύχη και τη διαδικασία της απόφασης στις περιπτώσεις επιλογής θέσης; Δηλαδή ποιος και με ποια κριτήρια αποφασίζει; 73

Το παραδοσιακό μοντέλο «αποφασίζω-ανακοινώνωυποστηρίζω» και τα πιο συνήθη αποτελέσματά του 74

Το μοντέλο «μαθαίνω-ευαισθητοποιώ-υλοποιώ» το οποίο φαίνεται να είναι το πιο δόκιμο κοινωνικό εργαλείο προκειμένου μία κοινωνία να το αξιοποιεί καιναλύνειδύσκολαπροβλήματα 75