ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟΥ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Τμήμα Γεωγραφίας ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟΥ Δημητράκη Αικατερίνη Μυτιλήνη

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 3 Μεθοδολογία..6 Συμπεράσματα 13 Βιβλιογραφία 20 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της εργασίας αυτής, είναι η γεωγραφική ανάλυση του ελληνικού γραμματοσήμου από την πρώτη του κυκλοφορία το 1861 έως το Μελετάται δηλαδή η κατανομή του στο χώρο (κυρίως ελλαδικό), βάση της εικόνας που απεικονίζεται μέσα σε αυτό. Ορισμός: Γραμματόσημο είναι μία μικρή εικόνα πάνω σε ένα χαρτί, με συμβατική αξία, το οποίο εκδίδεται από τις ταχυδρομικές υπηρεσίες κάθε χώρας. Η ιστορία του γραμματοσήμου. Η γενεαλογία του γραμματοσήμου ξεκινά από τους Πτολεμαίους, ωστόσο η σημερινή χρήση και μορφή του βρίσκει αφετηρία 2 αιώνες πριν. Συγκεκριμένα, στις 6 Μάιου 1840 κυκλοφόρησε στη Μ. Βρετανία το πρώτο γραμματόσημο, το αποκαλούμενο «Μαύρη πέννα». Την ιδέα της κατασκευής του γραμματοσήμου, σκέφτηκε, υπέδειξε και εφάρμοσε ο Άγγλος Χιλ (Hill). Στην Ελλάδα, η οποία ακόμα προσπαθούσε να συνέλθει από τα 400 χρόνια σκλαβιάς και την επανάσταση του 21, το 1855 ψηφίστηκε νόμος «περί μεταρρυθμίσεων των Ταχυδρομείων», ο οποίος προέβλεπε και την έκδοση και κυκλοφορία γραμματοσήμων. Η πρώτη εμφάνιση γραμματοσήμου στην Ελλάδα έγινε την 1 η Οκτωβρίου του 1961, με την περίφημη σειρά των Μεγάλων Κεφαλών του Ερμή. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1874, δώδεκα χώρες, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, συνέταξαν και υπέγραψαν κοινή διακήρυξη για να διευκολύνουν τη μεταξύ τους διακίνηση αλληλογραφίας. Η διακήρυξη αυτή στάθηκε ιδρυτική πράξη της Παγκόσμιας ταχυδρομικής Ένωσης, σήμερα εξειδικευμένος Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών. Η Παγκόσμια ταχυδρομική Ένωση, έθεσε τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις για να φτάσει σήμερα η ταχυδρομική επικοινωνία σε υψηλό επίπεδο. Καταργεί τα κλειστά σύνορα των κρατών σε ότι σχετίζεται με τις ταχυδρομικές ανταποκρίσεις, κάνει τα τέλη ομοιόμορφα και χρησιμοποιεί τις διεθνείς συγκοινωνίες ανεξαρτήτως του τόπου προελεύσεως οποιουδήποτε ταχυδρομικού αντικειμένου. Είναι η παγκόσμια ένωση στην οποία δεν υπάρχει και δε μπορεί να ασκηθεί βέτο σε καμία περίπτωση. Τα πάντα διαβιβάζοντα ελεύθερα, που σημαίνει ότι το γραμματόσημο κάθε κράτους εισέρχεται ανεμπόδιστα σε κάθε επικράτεια. Η κινητική και διεισδυτική ικανότητα του γραμματοσήμου προσδίδει το μεγάλο δυναμισμό που κρύβει μέσα του, αυτό το εκ πρώτης όψεως ασήμαντο χαρτάκι. Τα κράτη από πολύ νωρίς κατάλαβαν το δυναμισμό αυτό, προσπαθώντας να τον εκμεταλλευτούν με κάθε τρόπο, ιδιαίτερα στον πολίτικο τομέα, δημιουργώντας ακόμα και γραφεία μελετών για αυτό το σκοπό. Το γραμματόσημο είναι ίσως το μεγαλύτερο πολιτικό προπαγανδιστικό μέσο, γιατί περνά τα σύνορα των κρατών χωρίς έλεγχο. Η ιστορία, η τέχνη, οι παραδόσεις, οι 3

4 θάλασσες, οι λίμνες, τα ποτάμια, τα ζώα, τα φυτά, τα φάρμακα, τα κτίρια, τα αυτοκίνητα, τα τρένα, τα πλοία και ότι άλλο έχει σχέση με τον άνθρωπο και τη φύση απεικονίζονται σε αυτό καθιστώντας το έτσι μέσο διαφήμισης του φυσικού, τουριστικού αλλά και βιομηχανικού πλούτου κάθε χώρας. Το γραμματόσημο δεν καθρεφτίζει μόνο την ιστορία αλλά γράφει και ιστορία. Παράδειγμα η μεγάλη χρησιμότητα τους στη διάρκεια των Α και Β Παγκοσμίων Πολέμων ως μέσο μεταφοράς μηνυμάτων από τους κατασκόπους των εμπολέμων, μέσω τρίτων χωρών. Το γραμματόσημο ως καινοτομία προπληρωμής της αλληλογραφίας βρήκε απροσδόκητη υποδοχή και εξαπλώθηκε ραγδαία. Σήμερα πάνω από 250 χώρες εκδίδουν η εξέδωσαν γραμματόσημα και οι υπάρχουσες ποικιλίες ξεπερνούν το ενάμιση εκατομμύριο, ενώ ο αριθμός των προστιθέμενων κάθε χρόνο νέων γραμματοσήμων υπολογίζετε στις Με τη θεαματική αυτή διάδοση, εκτός της χρήσης τους ως ταχυδρομικό τέλος, βρήκε υπόσταση και αναπτύχθηκε και ο φιλοτελισμός. Φιλοτελισμός. Ο όρος «φιλοτελισμός» που σημαίνει τη συστηματική μελέτη και περισυλλογή των γραμματοσήμων, άρχισε να υπάρχει λίγα χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου γραμματοσήμου, το 1840 Από τότε η ιδέα της συλλογής γραμματοσήμων διαδόθηκε σε όλες τις χώρες του κόσμου και εμφανίστηκε στην Ελλάδα το Στην Αθήνα ιδρύθηκε ο «Ελληνικός Σύλλογος Γραμματοσημοφίλων», που αποτέλεσε τον πρώτο φιλοτελικό σύλλογο στη χώρα μας. Το 1896 εκδόθηκε η πρώτη σειρά γραμματοσήμων λόγω των πρώτων Ολυμπιακών αγώνων και ο σύλλογος φιλοτελιστών άρχισε να αναπτύσσεται. Αυτό ήταν το ερέθισμα για την ίδρυση φιλοτελικών οργανώσεων και τη λειτουργία κεντρικών καταστημάτων τα οποία προμήθευαν τις νεοκδοθείσες σειρές στους γραμματοσυλλέκτες. Από παλαιότερα βέβαια υπήρχε ένας μικρός αριθμός συλλεκτών, οι οποίοι όμως ήταν κυρίως ανώτατοι αξιωματούχοι και διπλωμάτες. Το 1924 ο Στέφανος Μακρυμίχαλος εκδίδει το περιοδικό «Φιλοτέλεια», το 1925 ιδρύεται η «Ελληνική Φιλοτελική Εταιρία». Οι δυο αυτές ενέργειες συντέλεσαν ακόμη περισσότερο στην ανάπτυξη του φιλοτελισμού. Με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Οικονομικών Β. Δεληγιάννη και εισήγηση της «Ελληνικής Φιλοτελικής Εταιρίας» δημιουργήθηκε φιλοτελική επιτροπή (1929), της οποίας την αρμοδιότητα έχει αναλάβει το υπουργείο Συγκοινωνιών και την προεδρία ο γενικός διευθυντής των Ταχυδρομείων. Η επιτροπή αυτή γνωστή σήμερα ως «Γνωμοδοτική επί των γραμματοσήμων επιτροπή», χάρη στις επιτυχείς πρωτοβουλίες της και στις ορθές βάσεις, που έθεσε για τη θεμελίωση επίσημης κρατικής 4

5 φιλοτελικής πολιτικής συνέβαλε στη διεθνή διάδοση και ζήτηση των ελληνικών γραμματοσήμων. Επίσης σύμφωνα με νόμο του 1930 απαγορευόταν η παραποίηση των γραμματοσήμων, που προορίζονταν για τους συλλέκτες. Οι διατάξεις του νόμου αυτού υπέρ του φιλοτελισμού χαρακτηρίστηκαν πρωτοποριακές και δεν απαντούν σε καμιά νομοθεσία, ούτε των πιο εξελιγμένων κρατών (π.χ. Ευρώπη, Αμερική). Η αποτέφρωση (1931) στην Αποθήκη Σφραγιστού Χάρτου των διατηρουμένων αποθεμάτων των ελληνικών γραμματοσήμων, έδωσε σημαντική ώθηση στις τιμές τους. Ειδικό φιλοτελικό γραφείο ιδρύθηκε το 1960 πλάι στη Γενική Διεύθυνση των Ελληνικών Ταχυδρομείων για την εξυπηρέτηση των φιλοτελιστών της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Ελληνικά γραμματόσημα Τα θέματα των γραμματοσήμων πολιτιστικά και επιμορφωτικά προσφέρουν πλούσιες γνώσεις στους συλλέκτες και η ταξινόμησή τους αποτελεί πολύτιμη προπαιδεία και εθισμό στον τρόπο μεθοδικής επιστημονικής εργασίας. Στα ελληνικά γραμματόσημα εικονίζονται: αρχαίοι θεοί και ήρωες (Ερμής Αθηνά Εστία Δαίδαλος και Ίκαρος, Αχιλλέας, Οδυσσέας), μεγάλες μορφές ( Όμηρος, Μιλτιάδης, Περικλής, Αριστοτέλης, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αυτοκράτορας του Βυζαντίου), Δείγματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής (στην αρχαία Ελλάδα ο Παρθενώνας, η Κνωσός, Ιωνικά και Κορινθιακά κιονόκρανα), Υπέροχα ευρήματα σε αρχαιολογικούς χώρους (Μυκήνες, Θήρα, Κνωσός κλπ.), Σταθμοί-ορόσημα της νεότερης ελληνικής ιστορίας Ποιητές συγγραφείς και μουσουργοί της νεότερης Ελλάδας (Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Διονύσιος Σολωμός, Νίκος Καζαντζάκης, Μαρία Κάλλας κλπ.), Τοπία (Σούνιο, η λίμνη της Καστοριάς, Ύδρα, Δελφοί κλπ.), αθλητικά θέματα, θέατρο κλπ. 5

6 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 1. Βάση Δεδομένων Το πρώτο στάδιο της εργασίας ήταν η δημιουργία της βάσης δεδομένων όπου εισήγαγα τα γραμματόσημα σε κατηγορίες. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι εξής: Ήπειρος 6

7 Κράτος 7

8 Λοιπές Γεωγραφικές Περιοχές 8

9 Γεωγραφικό Διαμέρισμα 9

10 Νομός 10

11 Νησί 11

12 Οικισμός 12

13 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ-ΣΥΣΧΕΤΗΣΕΩΝ 13

14 2. Εισαγωγή γραμματοσήμων. Το δεύτερο βήμα ήταν η εισαγωγή γραμματοσήμων. Στη βάση περάστηκαν συνολικα 2489 γραμματόσημα. Το κάθε γραμματόσημο μπορούσε να περαστεί σε μία από τις 7 κατηγορίες ανάλογα με το τι απεικόνιζε. Εάν το γραμματόσημο έδειχνε τοπίο η κάποιο μνημείο ταξινομούνταν στη περιοχή που βρισκόταν. Εάν σε αυτό φαινόταν ένα πρόσωπο τότε το γραμματόσημο αυτό ταξινομούνταν βάση της καταγωγής του προσώπου. Το ίδιο γραμματόσημο μπορούσε να ταξινομηθεί σε περισσότερες από μια περιοχές της ίδια κατηγορίας, πχ σε 2 χώρες. 3. Ερωτήματα στη βάση Στη συνέχεια τέθηκαν ερωτήματα στη βάση, προκειμένου να βγουν κάποια αποτελέσματα που οδήγησαν στα συμπεράσματα. 4. Αποτελέσματα. Το τελικό στάδιο της εργασίας ήταν η δημιουργία χαρτών και διαγραμμάτων. 14

15 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Λοιπές Περιοχές. Συνολικά στην κατηγορία αυτή καταχωρήθηκαν 87 γραμματόσημα. Τα περισσότερα (44) αναφέρονται στην Ευρωπαική Ένωση. Τα γραμματόσημα αυτά ήταν κυρίως εκδόσεις της Ε.Ε. Στις άλλες δυο κατηγορίες περάστηκαν γραμματόσημα που απεικόνιζαν ζώδια, την υδρόγειο κ.α. 15

16 Κράτος Τα περισσότερα γραμματόσημα καταχωρήθηκαν στην Αλβανία και στην Τουρκία κυρίως λόγω καταγωγής προσώπων. Στην Κύπρο επίσης περάστηκαν αρκετά γραμματόσημα από επετειακές σειρές που κυκλοφόρησαν για την κυπριακή δημοκρατίας (1985), και τα 10 χρόνια από την τουρκική εισβολή (1984). Πολλά γραμματόσημα περάστηκαν και στις Αγγλία και ΗΠΑ κυρίως λόγο καταγωγής. Στην επετειακή σειρά που κυκλοφόρησε για την πρωτοβουλία των 6 (1989), απεικονίζονταν οι σημαίες των χωρών Αργεντινή, Ελλάδα, Ινδία, Μεξικό, Σουηδία, Τανζανία. 16

17 Γεωγραφικό Διαμέρισμα Στην κατηγορία αυτή όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, τα περισσότερα γραμματόσημα περάστηκαν στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας. Πολλά ήταν επίσης τα γραμματόσημα που ταξινομήθηκαν στα νησιά του Αιγαίου και στη Μακεδονία, όπως επίσης και στην Κρήτη. 17

18 Νομός Στην κατηγορία των νομών, όπως ήταν αναμενόμενο τα περισσότερα γραμματόσημα περάστηκαν στο νομό Αττικής και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τους υπόλοιπους. Αυτό συνέβη διότι πολλά γραμματόσημα απεικόνιζαν αρχαία αντικείμενα, όπως αγάλματα, μνημεία κτήρια κα. Δεύτερος είναι ο νομός Κυκλάδων με 51 γραμματόσημα και τρίτος ο νομός Δωδεκανήσων με 46. Αντίστοιχα και στους δύο νομούς τα γραμματόσημα ήταν αρκετά γιατί απεικόνιζαν κυρίως τα ίδια τα νησιά, μνημεία αλλά και πρόσωπα που κατάγονταν από αυτά. 18

19 Νησί Τα περισσότερα γραμματόσημα αναφέρονται στην Κρήτη (103). Αυτό συνέβη κυρίως λόγω απεικόνισης τοπίων, μνημείων και αφιερωμάτων στην παράδοση του νησιού, όπως πχ στους κρητικούς χορούς. Αρκετά γραμματόσημα σε Κέρκυρα, Σαντορίνη, Ρόδο, Χίο, Ψαρά, Ύδρα, Ζάκυνθο, Λέσβο από το αφιέρωμα στα Ελληνικά νησιά ( ) 19

20 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γραμματόσημα Ελλάδος και Ταχυδρομική Ιστορία Φιλοτελικές Γνώσεις για Μικρούς και Μεγάλους, Αθήνα 1979 Η Ζωή μας σε γραμματόσημα, Αθήνα 2009 Γραμματόσημο και Ιστορία,η Νεότερη Πορεία του Ελληνικού Έθνους, Εκδόσεις Ηλιοτρόπιο