ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ A1. Ο συγγραφέας ορίζει το φαινόμενο του ανθρωπισμού στη σύγχρονη εποχή. Αρχικά προσδιορίζει την έννοια της ανθρωπιάς ως συμμετοχής στα προβλήματα των συνανθρώπων. Έπειτα, τη συγκρίνει με την παλαιότερη έννοια του «ανθρωπιστή» ως ατόμου που ανιδιοτελώς προσφέρει τις υπηρεσίες του σε όλους αδιακρίτως τους ανθρώπους. Υποστηρίζει ότι η συχνή ανάγκη για φαινόμενα ανθρωπιάς στη σύγχρονη εποχή αποδεικνύει την ψυχική ταλαιπωρία του ανθρώπου και την ανάγκη επίλυσης προβλημάτων. Επιβεβαιώνει πλέον ότι η ανθρωπιά έχει αποκτήσει μια διαφορετική σημασία για τον καθένα λόγω της άστοχης χρήσης της. Η ανθρώπινη απληστία επιβεβαιώνει της αλλοίωση της ανθρωπιάς. Καταλήγει ότι η ανθρωπιά πρέπει να επιβεβαιώνεται διαρκώς με πράξεις που διαφοροποιούν τους σπουδαίους ανθρώπους από τους πραγματικά «ανθρωπιστές». Β1. Η απληστία που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους της σύγχρονης εποχής τους απομακρύνει από τις ηθικές αξίες, τα υψηλά ιδανικά και τον ανθρωπισμό. Είναι γεγονός πως σε μια κοινωνία καταναλωτική το άτομο μένει στάσιμο σε πρωτόγονα ένστικτα, χωρίς να εξελίσσεται σε ηθική οντότητα. Η ανάγκη του, δηλαδή, να αποκτήσει ολοένα και περισσότερα αγαθά, ώστε να καλύψει τις πολλαπλές του ορέξεις, τον οδηγεί να θεωρεί απαρχαιωμένες τις αξίες όπως η ευγένεια, η καλοσύνη και συνάμα οποιαδήποτε πρακτική τις εκφράζει. Καταληκτικά, η ανθρώπινη συμπεριφορά φαίνεται να προδίδει αδυναμία και να καθιστά ευάλωτο εκείνον που την εκδηλώνει οπότε το άτομο που επιζητά την ευτυχία καταλήγει να υιοθετεί απάνθρωπες μεθόδους για την κατάκτησή της. Β2. α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Ο πρώτος τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι ο ορισμός. Οριστέα έννοια: «η ανθρωπιά», γένος: «λέξη, όρος κοινόχρηστος» και ειδοποιός διαφορά: «συμβαίνει μεγάλη» Ο δεύτερος τρόπος ανάπτυξης είναι τα παραδείγματα καθότι γίνεται αναφορά στο όνομα του Ντυνάν ως παράδειγμα ανθρωπιστή «Ο Ντυνάν ανθρωπιστής». Ένας ακόμα ενδεχόμενος τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι η αιτιολόγηση, αφού εντοπίζεται στήριξη της θέσης ότι η ανθρωπιά είναι ένα κοινόχρηστο νόμισμα, δεδομένου ότι η ανταλλακτική της αξία είναι πολύ μεγάλη. Λέξη δείκτης το «γιατί». β) Η διαρθρωτική λέξη «έτσι» δηλώνει συμπέρασμα- αποτέλεσμα και η διαρθρωτική λέξη «ωστόσο» δηλώνει αντίθεση- εναντίωση.
Β3. α) αναλίσκεται= σκορπίζεται, ξοδεύεται οικουμενική= παγκόσμια διαστρεβλώσεις= παραχαράξεις, νοθεύσεις ολωσδιόλου= παντελώς ευζωίας= ευμάρειας β) κοινόχρηστος ιδιωτικός συμμετοχή αποχή αυτοακυρώνεται αυτοπραγματώνεται γνώση άγνοια αδιάκοπης αποσπασματικής Β4. α) «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» (στην πρώτη παράγραφο) Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται καθώς έχουμε αυτούσια μεταφορά λόγου. «Ερυθρού Σταυρού» (στην πρώτη παράγραφο) Στην περίπτωση αυτή τα εισαγωγικά παρατίθενται λόγω επωνυμίας ονομασίας ιδρύματος. β) «Η ανθρωπιά αγνοείται» «Απάνθρωπη εποχή» «Κοινόχρηστη ανθρωπιά» Γ1) Τίτλος: «Ζητείται ανθρωπιά» Α Ζητούμενο 1. Η αλόγιστη επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη δίχως ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό εμφανίζει μορφές και διαστάσεις που απειλούν τον άνθρωπο και υποβαθμίζουν τις συνθήκες ζωής του: Εξοπλισμοί, φονικά όπλα μαζικής καταστροφής. Περιβαλλοντική υποβάθμιση. Τεχνοκρατία και μηχανοποίηση του ανθρώπου.
2. Η διάπραξη φρικτών εγκλημάτων από άτομα, οργανώσεις και κράτη κατά της ανθρωπότητας στο όνομα της ιδεολογίας, του έθνους και της απόλυτης «αλήθειας», που πιστεύουν ότι κατέχουν: Εγκλήματα πολέμου, μαζικές εξοντώσεις, εθνικές εκκαθαρίσεις. Τρομοκρατικές ενέργειες και απώλειες αμάχων. 3. Η διατήρηση σκοταδιστικών και προσβλητικών για τον άνθρωπο θεσμών από αυταρχικά καθεστώτα: Κατάργηση πολιτικών ελευθεριών, βασανιστήρια, θανατική ποινή. Καταπίεση των γυναικών, ρατσισμός. 4. Η επικράτηση των νόμων της αγοράς και της λογικής των αριθμών οδηγεί στην πυροδότηση ανταγωνισμών, στην έξαρση ανισοτήτων,παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, θέτει τον άνθρωπο στο περιθώριο. Η άνιση κατανομή του πλούτου και η εκ-μετάλλευση των χωρών του «τρίτου κόσμου» προκαλούν και διατηρούν εικόνες της ανθρώπινης δυστυχίας, που αποτελούν μελανό στίγμα για την ανθρωπότητα: Υποσιτισμός και πείνα, εξαθλίωση, απαξίωση της ανθρώπινης ζωής. Υποτίμηση - περιθωριοποίηση ανθρώπων που διαφέρουν (μετανάστες, πρόσφυγες, τσιγγάνοι και άλλες μειονότητες) Παιδιά που καταλήγουν θύματα αναγκαστικής εργασίας ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης - κακοποίησης και συμμετέχουν σε ένοπλες συγκρούσεις. 5. Το δυσμενές πλαίσιο ζωής που διαμορφώνεται για τον άνθρωπο στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις: Αποξένωση, μοναξιά, άγχος και ψυχική φθορά. Εγκληματικότητα, βία, καχυποψία και ανασφάλεια. 6. Η κυριαρχία της εμπορευματοποίησης σε όλες τις εκδηλώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας και το πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού, επιβάλλει την «ηθική» του χρήματος και της ιδιοτέλειας, συντελεί στη δημιουργία μονοδιάστατων προσωπικοτήτων, χωρίς ανθρωπιστικές αξίες: Ωφελιμισμός, υστεροβουλία, υποκρισία και αδιαφορία για το συνάνθρωπο. Υποδούλωση του ανθρώπου στον καταναλωτικό τρόπο ζωής, αλλοτρίωση. Εμπορευματοποίηση της τέχνης και του αθλητισμού, της παράδοσης και της γνώσης. 7. Η εξάπλωση του βιομηχανοποιημένου μαζικού πολιτισμού υποβαθμίζει τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν του και απειλεί την ταυτότητα των ατόμων και των λαών: Αποξένωση από την παράδοση, προοδοπληξία και ξενομανία.
Πολιτιστική ομοιομορφία και αποκήρυξη του πλούτου των ιδιαίτερων εθνικών πολιτισμών. 8. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος προκαλεί κινδύνους για τη σωματική υγεία και υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής. 9. Ο χαρακτήρας της σύγχρονης εργασίας: Η κυριαρχία της μηχανής και η εξειδίκευση διαμορφώνουν μονομερείς προσωπικότητες. Β Ζητούμενο Το αδιέξοδο του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού επιτάσσει τον επαναπροσδιορισμό των αξιών στην εποχή μας και την επανασύνδεση του ανθρώπου με τα ιδανικά και τις αρχές του ανθρωπισμού. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται: 1. Ευαισθητοποιημένος και καλλιεργημένος άνθρωπος (Άτομο) Κριτική ματιά, συνειδητοποίηση της διάστασης του προβλήματος, περισυλλογή, ανακάλυψη της προσωπικής ευθύνης, αφύπνιση. Εγκράτεια, λιτότητα, απαγκίστρωση από την καταναλωτική «κουλτούρα», δηλαδή την επιδίωξη της ευτυχίας και της καταξίωσης μέσω της κατανάλωσης μέσα από γόνιμη αυτοαναζήτηση. Επανιεράρχηση αξιών, αποποίηση του ατομικισμού και υιοθέτηση κοινωνικών αξιών και ιδανικών που δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή του ανθρώπου και τον κατευθύνουν σε έναν απώτερο σκοπό, μια ανώτερη «Ιθάκη». Κοινωνική ευαισθησία, αλληλεγγύη στο δοκιμαζόμενο άνθρωπο, εθελοντική προσφορά. Ενδιαφέρον για τα αγαθά που προάγουν την ποιότητα ζωής, όπως η δημιουργικότητα, η ανθρώπινη επικοινωνία, η διά βίου παιδεία κ.ά. 2. Ανθρωπιστική παιδεία ( Οικογένεια και Σχολείο) Βιωματική κατάκτηση των ανθρωπιστικών αξιών μέσα από το παράδειγμα των γονιών και των «δασκάλων», το γόνιμο διάλογο, το γνήσιο οικογενειακό πνεύμα (εστία και όχι κέντρο διερχομένων), την ελεύθερη ανάπτυξη της νεανικής προσωπικότητας, διαμόρφωση ολόπλευρα καλλιεργημένων ανθρώπων, ελεύθερων και αυτοκαθοριζόμενων προσωπικοτήτων. Διεύρυνση των νοητικών δυνατοτήτων και όξυνση της κριτικής ικανότητας του νέου με την παροχή γνώσεων, το διάλογο και την ενθάρρυνση της αυτενέργειας του. Εκπαίδευση του νέου σε ένα κλίμα ανεκτικότητας και σεβασμού στη διαφορετικότητα του «άλλου», ατόμου ή λαού.
Διάπλαση ανθρώπων με αγωνιστική διάθεση και κοινωνική ευαισθησία. Μετάδοση στους νέους των στοιχείων της κοινωνικής ομοιογένειας με στόχο την ανάπτυξη της έμφυτης κοινωνικότητας τους και την υπεύθυνη και δημιουργική ένταξη τους στο σύνολο. Ανάπτυξη του οικουμενικού πνεύματος και των πανανθρώπινων αξιών μέσω της γνωριμίας του νέου με την παράδοση και ανάδειξη της ενότητας του ανθρώπινου πνεύματος και του πολιτισμού. 3. Ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και της συλλογικής ζωής (Πολιτεία/ Κράτος) Ευνομούμενο και δημοκρατικό κράτος που προάγει την ελεύθερη ανάπτυξη, το σεβασμό. Ένα κράτος κοινωνικής συνοχής, πρόνοιας, με έμπρακτη κατοχύρωση των ατομικών και των κοινωνικών δικαιωμάτων με θεσμούς και μέτρα κοινωνικής προστασίας για όλους τους πολίτες και ιδιαίτερα για τις «αδύναμες» και ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Παροχή δυνατοτήτων για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας των πολιτών και την επίτευξη των ατομικών τους στόχων μέσα σε μια κοινωνία ισότητας και αξιοκρατίας. Εφαρμογή των νόμων, προάσπιση των δικαιωμάτων Διαμόρφωση ενός θετικού πλαισίου ζωής με την εξασφάλιση των αγαθών που παρέχουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης για όλους τους πολίτες (μόρφωση, άθληση, ψυχαγωγία, υγεία, εργασία κ.ά.). Βελτίωση της ποιότητας ζωής, κυρίως στις πόλεις (δόμηση, πράσινο), αναζωογόνηση της επαρχίας. 4. Ανάληψη της ευθύνης από τη διεθνή κοινότητα Η διεθνής κοινότητα οφείλει να λάβει θέση απέναντι στις αδιανόητες οικονομικές ανισότητες που κοστίζουν καθημερινά τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Είναι δίχως άλλο αναγκαίο -και θα αποτελέσει σωτήριο μέτρο- να παρακρατηθεί μέρος των κερδών από τα ισχυρότερα κράτη, από τις κερδοφόρες εταιρείες, ακόμη ίσως κι από τους ευκατάστατους πολίτες, προκειμένου να επιτευχθεί η εκ βάθρων αναδόμηση εκείνων των χωρών που δεν έχουν ούτε τις υποδομές ούτε τις δυνατότητες να στηρίξουν βιοτικά τον εγχώριο πληθυσμό τους. Σημαντικοί πόροι για την ενίσχυση των πλέον αδύναμων κρατών μπορούν να προκύψουν και από τη δραστική μείωση των επιθετικών ή αμυντικών εξοπλισμών. Η επίλυση των διαφορών ανάμεσα στα κράτη και στις εθνότητες θα πρέπει να δίνεται μέσω της διπλωματικής οδού και όχι μέσω των πολεμικών αναμετρήσεων ή της συνεχούς αύξησης των εξοπλισμών.
Συνάμα, η διεθνής κοινότητα οφείλει να προχωρήσει σε δεσμευτικές συμφωνίες για την αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος. Κανένα προϊόν δεν μπορεί να θεωρείται πολυτιμότερο από το περιβάλλον, ώστε η παραγωγή του να θέτει σε κίνδυνο τις ισορροπίες του περιβάλλοντος, την επιβίωση άγριων ζώων και την πιθανή επίδραση στις κλιματολογικές συνθήκες. Αντιστοίχως, οι διεθνείς οργανισμοί για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα επιβολής αυστηρών κυρώσεων στις χώρες εκείνες που δεν σέβονται πλήρως τους πολίτες τους ή τους σε αυτές βρισκόμενους πρόσφυγες και μετανάστες. 5. ΜΜΕ / Πνευματικοί άνθρωποι Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, αποκάλυψη της αλήθειας μέσα από απρόσκοπτη και ειλικρινή ενημέρωση, προβολή του έργου ανθρωπιστικών οργανώσεων. Προβολή πνευματικών και όχι μόνον υλιστικών προτύπων: αναβάθμιση του περιεχομένου των εκπομπών, ουσιαστικά δελτία ειδήσεων, έλεγχος διαφημιστικών μηνυμάτων. Οι διανοούμενοι αγωνιστές, μαχητές για την επικράτηση της δικαιοσύνης. Οι επιστήμονες στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι των εκάστοτε σκοπιμοτήτων. Φιλολογική ομάδα «ΑΛΜΑ»