Γεώργιος Ν. Μαλανδράκης * ΚΠΕ Γιαννιτσών * Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας ΠΤΔΕ (Π.Δ.407/80) Χάρτες εννοιών http://users.thess.sch.gr/gmalandr 1 / 36
Δ τάξη Μελέτη Περιβάλλοντος 2 / 36
Τι είναι χάρτης; «Γραφική αναπαράσταση επιλεγμένων χαρακτηριστικών του συνόλου ή τμήματος της επιφάνειας της Γης πάνω σε συνηθισμένη επίπεδη επιφάνεια, ιδιαίτερα σε μεγάλο φύλλο χαρτιού, με βάση συγκεκριμένη κλίμακα σμίκρυνσης» Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 2002. 3 / 36
Είδη χάρτη Γεωφυσικός Πολιτικός Ιστορικός Γεωλογικός Πολεοδομικός Τοπογραφικός Βαθυμετρικός Αστρονομικός Ναυτικός Ανάγλυφος 4 / 36
Χάρτης εννοιών Είναι η γραφική αναπαράσταση εννοιών και των αλληλεξαρτήσεων μεταξύ τους Είναι εργαλεία για την οργάνωση και αναπαράσταση της γνώσης Περιλαμβάνει έννοιες, συνήθως μέσα σε κύκλο ή σε κάποιο άλλο είδους κουτιού και σχέσεις μεταξύ εννοιών (προτάσεις) οι οποίες επισημαίνονται με μια συνδετική γραμμή μεταξύ των δύο εννοιών Λέξεις πάνω στη γραμμή προσδιορίζουν τη σχέση μεταξύ των εννοιών 5 / 36
Παράδειγμα Φυσικά ΣΤ 66 / 36
Παράδειγμα Φυσικά ΣΤ 77 / 36
λίγο Ιστορία Joseph D. Novak και οι συνεργάτες του College of Agriculture and Life Sciences, Department of Education Cornel University, Ithaca Αρχές δεκαετίας 1970 8 / 36
λίγη θεωρία... 9 / 36
Η προοπτική του δασκάλου Η προοπτική του μαθητή Η εκπαίδευση Η εκπαίδευση πρέπει να λαμβάνει υπόψη της πρέπει να λαμβάνει υπόψη της 5 βασικά στοιχεία Δάσκαλος Όλα τα στοιχεία και του δασκάλου και του μαθητή αλληλεπιδρούν κατά τη διαδικασία διαπραγμάτευσης του νέου νοήματος Μαθητής Γνώση Αξιολόγηση Πλαίσιο Δάσκαλος 5 βασικά στοιχεία Μαθητής Γνώση Αξιολόγηση Πλαίσιο όλα όλα Αλληλεπιδρούν Αλληλεπιδρούν ώστε να δομήσουν ώστε να δομήσουν Το νόημα της εμπειρίας μπορεί να Καθιστά κάποιον ικανό Το νόημα της εμπειρίας μπορεί να Μην καθιστά κάποιο ικανό μπορεί να Καθιστά κάποιον ικανό μπορεί να 10 Μην καθιστά κάποιο ικανό
Προϋποθέσεις για τη μάθηση με νόημα 1. Σχετική προηγούμενη γνώση: Ο μαθητής πρέπει να ξέρει ήδη κάποιες πληροφορίες οι οποίες σχετίζονται με την υπό μάθηση πληροφορία με κάποιο τρόπο. 2. Υλικό με περιεχόμενο: Η γνώση που πρέπει να μαθευτεί πρέπει να είναι σχετική με άλλη γνώση και πρέπει να περιέχει σημαντικές έννοιες και προτάσεις 3. Ο μαθητής πρέπει να επιλέξει ο ίδιος να μάθει με νόημα: Ο μαθητής πρέπει ενσυνείδητα και με πρόθεση επιλέγει να συνδέσει τη νέα γνώση με αυτή που ήδη ξέρει με κάποιο τρόπο 11 / 36
Μάθηση Μπορεί να είναι Γνωστική αλληλεπιδρά αλληλεπιδρά Ψυχοκινητική είναι είναι απόκτηση Εννοιών Συναισθηματική Προτάσεων επηρεάζουν Αποθηκευμένες στη είναι Αποθηκευμένα Συναισθήματα Αποθηκευμένα Νοήματα στη επηρεάζουν Μάθηση Δεξιοτήτων Καθοδηγούμενες από Γνωστική δομή που αναπτύχθηκε από Μάθηση με νόημα 12
Γνωστική μάθηση Μπορεί να είναι Απεικονιστική Μπορεί να είναι Μάθηση εννοιών (representational) Μπορεί να είναι Προτασιακή μάθηση (propositional) Μπορεί να βοηθήσει Είναι η απόκτηση Ονόματα εννοιών ή ετικέτες Είναι η απόκτηση Είναι η απόκτηση Εννοιολογικών νοημάτων Νοηματικών προτάσεων Συνδυάζονται για να σχηματίσουν Χρησιμοποιούνται σε ένα Εμφανίζονται σε ένα Χάρτη εννοιών 13 / 36
ακόμα λίγη θεωρία... 14 / 36
Τι είναι έννοια; Μια αντιλαμβανόμενη κανονικότητα σε γεγονότα ή αντικείμενα ή καταγραφές γεγονότων ή αντικειμένων τα οποία προσδιορίζονται από μία ετικέτα Σύμβολο, π.χ. +, Σ Λέξη 15 / 36
... Τι είναι έννοια Αντιλαμβανόμενη κανονικότητα από από από Γεγονότα π.χ. Βροχή Σεισμός Έκρηξη Φωτοσύνθεση Αντικείμενα π.χ. Σκύλος Φύλλο Γυναίκα Άνδρας Καταγραφές αντικειμένων ή γεγονότων είναι Γεγονότα -Έγκυρες π.χ. Διάσπαση πυρήνων καταγραφή διασπάσεων σε μετρητή Geiger είναι Τεχνουργήματα - Λανθασμένεςπ.χ. Αγγεία που βρίσκονται σε ανασκαφές 16
Σκοπός των χαρτών εννοιών Ψυχολογική θεωρία η οποία εστιάζει στα άτομα και στο πως αυτά ενσωματώνουν τη νέα μάθηση στις υπάρχουσες εννοιολογικές δομές Να κάνουν σαφείς τις συνειδητές συνδέσεις μεταξύ εννοιών ως ένα τρόπο να ενσωματώσουν την πληροφορία στη μνήμη 17 / 36
Περιλαμβάνει Κόμβους: όροι ή έννοιες (nodes) Συνδετικές γραμμές ή (linking lines) ή Συνδετικές φράσεις Γραμμές με ετικέτα (labeled lines) (linking phrases) Προτάσεις: κόμβοι & γραμμή με ετικέτα (propositions) Δομή (structure) 18 / 36
Παράδειγμα Κόμβος Χίτλερ Συνδετική φράση Κόμβος Ξεκίν η σε Συνδετική γραμμή Β παγκόσμιος πόλεμος Γραμμή με ετικέτα Πρόταση (proposition) 19 / 36
Επίπεδα εννοιών Ιστορία Πρώτης τάξης έννοια (υπερέχουσα) Μπορεί να μελετηθεί ως προς Περιοχή Χρόνο π.χ. π.χ. Αρχαία Δεύτερης τάξης έννοιες Σύγχρονη Ελληνική Ευρωπαϊκή Τρίτης τάξης έννοιες 20 / 36
Μορφές δομής χαρτών Ι Α Γ Β Β Α Γ Β Α Δ Γ Δ Γραμμική Δ Κυκλική = συνδετική Φράση Ε Κέντρο / ακτίνες = έννοια 21 / 36
Μορφές δομής χαρτών ΙΙ Α Α Β Β Δ Γ Ε Δ Γ Ε Δ Ζ Δέντρο Δίκτυ = συνδετική Φράση = έννοια 22 / 36
Παράδειγμα Φυσικά ΣΤ 23 / 36
Που χρησιμοποιούνται... Εκπαίδευση Επιχειρήσεις Φυσική Χημεία Οικολογία Περιβαλλοντική εκπαίδευση Βιολογία Ιστορία Αστρονομία Κτηνιατρική Μηχανολογία Λογοτεχνία Γεωλογία Μαθηματικά 24 / 36
Ηλικίες... Μαθητές Δημοτικού Γυμνασίου Λυκείου Φοιτητές Εκπαιδευτικούς 25 / 36
Για ποιους σκοπούς Σε όλα τα στάδια του προγράμματος και όχι μόνο μία φορά Καταγραφή προηγούμενων γνώσεων παιδιών Εισαγωγή νέων εννοιών Αξιολόγηση μάθησης / προγράμματος Οργάνωση / έλεγχο προόδου / οδηγός προγράμματος 26 / 36
; 27 / 36
Μεταβλητές αξιολόγησης Ι Ακρίβεια / ποιότητα (accuracy / quality) ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ Βάθος εξήγησης (depth of explanation) ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ Πολυπλοκότητα (complexity) 1: Επιστημονικά έγκυρες «το γραμ. είναι μια μονάδα μέτρησης της μάζας» 2: Κοινή γνώση «το γραμ. μετράει μάζα» 3: Λανθασμένες προτάσεις «το γραμ. είναι μια μορφή μάζας» 4: Συναισθηματικές προτάσεις «το δάσος είναι καλό» 1: Βασική Περιγραφή - τι είναι 2: Ανώτερης τάξης περιγραφή - πώς / γιατί 1: Απλή πρόταση 2: Σύνθετη πρόταση, με 1 ή περισσότερες εξαρτημένες προτάσεις 28 / 36
Μεταβλητές αξιολόγησης ΙΙ Συνολική ακρίβεια προτάσεων (total proposition accuracy) Βαθμός σύγκλισης (convergence score) Βαθμός προβολής / προεξοχής (salience score) = = = Το συνολικό άθροισμα των βαθμών ποιότητας κάθε πρότασης από το χάρτη του μαθητή/τριας Οι σωστές προτάσεις κάθε μαθητή/τριας στο χάρτη του Συνολικός αριθμός των δυνατών σωστών προτάσεων Οι σωστές προτάσεις κάθε μαθητή/τριας στο χάρτη του Συνολικός αριθμός των προτάσεων στο χάρτη αυτό 29 / 36
Παράδειγμα Φυσικά ΣΤ α/α: 15 1 12 16 1 14 2 3 10 6 7 4 11 13 8 9 5 30 / 36 30
Ανάλυση βαθμολόγηση α/α Αριθμός παιδιών προτάσεων 1 8 Συνολική ακρίβεια 5*3 2*2 0*1 1*0 = 20 Πολυπλο κότητα Βάθος εξήγησης Βαθμός σύγκλισης Βαθμός προβολής 5*2 = 18 3*1 6*1 2 * 2 = 10 5/15 = 0,33 5/8 = 0,625 16 25 Π.χ. 167 31 / 36
Παράδειγμα από έρευνα 32
33 / 36
?... 34 / 36
Βιβλιογραφία Novak, J.D. (1998) Learning, Creating, and Using knowledge. Concept Maps as Facilitative Tools in Schools and Corporations. Stoddart, T., Abrams, R., Gasper, E., & Canaday, D. (2000). Concept maps as assessment in science inquiry learning a report of methodology, International Journal of Science Education, 22(12), 1221-1246. Novak, J.D. (1995) Concept mapping: A strategy for organizing knowledge, In: S. Glynn & R. Duit (eds) Learning Science in the Schools: Research Reforming Practice, (Lawrence Erlbaum Associates), pp. 229-245 35 / 36
Εξάσκηση... 36 / 36