ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Ares(2017)3566206-14/07/2017 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Έλεγχοι και αναλύσεις στον τομέα της υγείας και των τροφίμων ΓΔ(SANTE) 2017-6177 - MR ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΠΟ ΤΙΣ 23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΕΩΣ ΤΙΣ 27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΤΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΩΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ, ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΣΚΟΠΙΜΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μετά τις πληροφορίες που παρέσχε η αρμόδια αρχή, κάθε πραγματολογικό σφάλμα που διαπιστώθηκε στο σχέδιο έκθεσης διορθώθηκε κάθε διευκρίνιση εμφανίζεται με μορφή υποσημείωσης

Συνοπτική παρουσίαση Η παρούσα έκθεση περιγράφει το αποτέλεσμα ελέγχου που διενήργησε η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων στην Κύπρο από τις 23 έως τις 27 Ιανουαρίου 2017, σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και ιδίως του άρθρου 45 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων. Στόχος του ελέγχου ήταν να εξετάσει το σύστημα επίσημων ελέγχων για τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές και τους σπόρους που περιέχουν, αποτελούνται ή παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ). Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Κύπρος διαθέτει ένα καλά οργανωμένο και εν γένει αποτελεσματικό σύστημα επίσημων ελέγχων για τους ΓΤΟ. Διατίθενται πόροι για την εφαρμογή των ελέγχων για ΓΤΟ σε όλα τα απαιτούμενα πεδία. Ο προγραμματισμός των ελέγχων γίνεται με βάση τον κίνδυνο και γενικά είναι επαρκής, συμπεριλαμβανομένης της δειγματοληψίας των τροφίμων, των ζωοτροφών και των σπόρων. Οι επιθεωρήσεις και οι δειγματοληψίες διεξάγονται από καταρτισμένο και τεχνικά ικανό προσωπικό με τις κατάλληλες μεθόδους. Ωστόσο, κατά τους επίσημους ελέγχους δεν επαληθεύονται οι απαιτήσεις επισήμανσης σε σχέση με τον πιθανό κίνδυνο διασταυρούμενης μόλυνσης από γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα. Τα εργαστήρια έχουν επαρκή εμβέλεια ανάλυσης των ΓΤΟ οι αρμόδιες αρχές, ωστόσο, δεν έχουν εξασφαλίσει πλήρως την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων των δοκιμών. Η έκθεση περιέχει συστάσεις για την Κύπρο όσον αφορά την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν. II

Πίνακας περιεχομένων 1 Εισαγωγή... 1 2 Στόχοι και πεδίο εφαρμογής... 1 3 Νομική βάση... 2 4 Ιστορικό... 2 4.1 Πληροφοριακό δελτίο χώρας... 2 4.2 Εγκεκριμένα προϊόντα ΓΤΟ... 2 4.3 Στοιχεία σχετικά με την παραγωγή και την εμπορία... 2 5 Πορίσματα και συμπεράσματα... 4 5.1 Σχετική εθνική νομοθεσία... 4 5.2 Οργάνωση των επίσημων ελέγχων... 4 5.2.1 Ορισμός και συνεργασία των αρμόδιων αρχών... 4 5.2.2 Πόροι για τη διεξαγωγή των επίσημων ελέγχων... 5 5.2.3 Διαδικασίες για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων ελέγχου και την υποβολή σχετικών εκθέσεων... 6 5.2.4 Σχεδιασμός των επίσημων ελέγχων... 7 5.3 Εφαρμογή των επίσημων ελέγχων... 8 5.3.1 Έλεγχοι για ΓΤΟ σε σπόρους... 8 5.3.2 Έλεγχοι για ΓΤΟ στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές... 9 5.3.3 Έλεγχοι των ειδικών απαιτήσεων για τις εισαγωγές... 13 5.3.4 Δειγματοληψίες... 13 5.3.5 Εργαστηριακές απαιτήσεις... 14 5.3.6 Μέτρα επιβολής... 17 5.4 Σύστημα έγκαιρης ειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF)... 17 6 Γενικά συμπεράσματα... 18 7 Καταληκτική συνεδρίαση... 18 8 Συστάσεις... 18 III

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ Συντομογραφία ΕΑ ΙΓΕ ΑΑ ΚΟΠΠ ΤΙΥΥΔΥ ΤΓ ΕΚ ΕΕ ΓΤ ΓΤΟ HACCP ΙSΟ ISTA ΥΓΑΑΠ ΥΥ ΥΔΥ RASFF ΓΧΚ Επεξήγηση Εργαστήριο Αναλύσεων του Τμήματος Γεωργίας Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Αρμόδια/-ες αρχή/-ές Φορέας διαπίστευσης της Κύπρου Τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας Τμήμα Γεωργίας Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ευρωπαϊκή Ένωση Γενετικώς τροποποιημένο Γενετικώς τροποποιημένος/-οι οργανισμός/-οί: Ανάλυση Κινδύνων και Κρίσιμων Σημείων Ελέγχου Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης Διεθνής Οργανισμός Ελέγχου των Σπόρων Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Υπουργείο Υγείας Υπηρεσίες δημόσιας υγείας Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/index_en.htm ) Γενικό Χημείο του Κράτους της Κύπρου IV

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο παρών έλεγχος διενεργήθηκε στην Κύπρο από τις 23 έως τις 27 Ιανουαρίου 2017. Ο έλεγχος ήταν μέρος των προγραμματισμένων ελέγχων της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων. Η ομάδα ελέγχου αποτελούνταν από δύο ελεγκτές και έναν εθνικό εμπειρογνώμονα από ένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Εκπρόσωποι των αρμόδιων αρχών (ΑΑ) συνόδευσαν την ομάδα ελέγχου σε όλη τη διάρκεια του ελέγχου. Στις 23 Ιανουαρίου 2017 πραγματοποιήθηκε η εναρκτήρια συνεδρίαση με τις ΑΑ στη Λευκωσία, κατά τη διάρκεια της οποίας επιβεβαιώθηκαν οι στόχοι και το πρόγραμμα της αποστολής από την ομάδα ελέγχου και περιγράφηκαν τα συστήματα ελέγχου από τις αρχές. 2 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Στόχος του ελέγχου ήταν να αξιολογήσει το ισχύον σύστημα ελέγχου για τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές και τους σπόρους που περιέχουν, αποτελούνται ή παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ), συμπεριλαμβανομένης της σκόπιμης ελευθέρωσής τους στο περιβάλλον, σύμφωνα με τις διατάξεις των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 882/2004, αριθ. 178/2002, αριθ. 1829/2003, αριθ. 1830/2003 και της οδηγίας 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Σκοπός του ελέγχου ήταν να επανεξετάσει τον καθορισμό των ΑΑ για τον επίσημο έλεγχο των ΓΤΟ, τη συνεργασία, τους ελέγχους και τους πόρους τους για τη διενέργεια ελέγχων, καθώς και την οργάνωση των ελέγχων, συμπεριλαμβανομένων των ελέγχων για ΓΤΟ στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές και τους σπόρους, της δειγματοληψίας και των εργαστηριακών απαιτήσεων. Στην Κύπρο δεν υπάρχουν καλλιέργειες με ΓΤΟ, ούτε έχουν πραγματοποιηθεί επιτόπιες δοκιμές με φυτά που περιέχουν ΓΤΟ επομένως, εξαιρέθηκε η σκόπιμη ελευθέρωση από το πεδίο εφαρμογής του ελέγχου. Ο ακόλουθος πίνακας παρέχει στοιχεία σχετικά με τις εγκαταστάσεις στις οποίες πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις και τις συνεδριάσεις που πραγματοποιήθηκαν με σκοπό την επίτευξη του στόχου: Επισκέψεις/συνεδριάσεις Αρμόδιες αρχές Παρατηρήσεις Κεντρική 2 Τμήμα Γεωργίας Τμήμα Περιβάλλοντος Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών Γενικό Χημείο του Κράτους της Κύπρου Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας Περιφερειακή/τοπική Εργαστήρια 1

Δημόσια 2 Επισκέψεις ελέγχου Εγκατάσταση επεξεργασίας τροφίμων 1 Εγκατάσταση με ζωοτροφές 1 Εγκατάσταση με σπόρους 1 Σημείο εισαγωγών 1 3 ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ Ο έλεγχος πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των γενικών διατάξεων της νομοθεσίας της ΕΕ, και ιδίως του άρθρου 45 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Οι παραπομπές στις ενωσιακές νομικές πράξεις που αναφέρονται στην παρούσα έκθεση αφορούν, κατά περίπτωση, την τελευταία τροποποιημένη τους έκδοση. Πλήρεις παραπομπές στις πράξεις που αναφέρονται στην παρούσα έκθεση παρατίθενται στο παράρτημα 1. 4 ΙΣΤΟΡΙΚΟ Πρόκειται για τον πρώτο έλεγχο που διενήργησε η ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων στην Κύπρο σχετικά με ζητήματα ΓΤΟ. 4.1 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΧΩΡΑΣ Η ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων έχει δημοσιεύσει ένα πληροφοριακό δελτίο χώρας για την Κύπρο, το οποίο περιγράφει τα συστήματα ελέγχου των τροφίμων και των ζωοτροφών, της υγείας των ζώων, της καλής μεταχείρισης των ζώων και της υγείας των φυτών, συμπεριλαμβανομένης της οργάνωσης των επίσημων ελέγχων για τους ΓΤΟ. Το προφίλ χώρας είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/food/auditsanalysis/country_profiles/details.cfm?co_id=cy. 4.2 ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΤΟ Ο κατάλογος γενετικώς τροποποιημένων (ΓΤ) προϊόντων που έχουν εγκριθεί στην ΕΕ βρίσκεται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm 4.3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΜΠΟΡΙΑ Στην Κύπρο δεν υπάρχουν καλλιέργειες με ΓΤΟ ούτε έχουν πραγματοποιηθεί επιτόπιες δοκιμές με φυτά που περιέχουν ΓΤΟ. Η Κύπρος, ως μικρός παραγωγός ζωοτροφών, εισάγει σχεδόν όλα τα συστατικά πρωτεϊνών και αμύλου για τις ζωοτροφές από χώρες εκτός ΕΕ και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Με βάση τα στοιχεία που παρασχέθηκαν από την ΑΑ η οποία διαχωρίζει τα ΓΤ και τα μη ΓΤ προϊόντα 2

η Κύπρος έλαβε από το 2014 έως το 2016 τα εμπορεύματα που αναφέρονται στον κατωτέρω πίνακα. Πίνακας 1: Εμπορεύματα που εισήχθησαν στην Κύπρο από το 2014 έως το 2016 (ποσότητα σε τόνους) Εμπορεύματα 2014 2015 2016 Μη ΓΤ ΓΤ Μη ΓΤ ΓΤ Μη ΓΤ ΓΤ Άλευρο σπερμάτων σόγιας 40 86 850 20 108 887 57 86 140 Αραβόσιτος (σπόροι) 241 008 0 233 051 0 194 241 0 Σπόροι βαμβακιού 605 0 1 015 0 1 981 0 Ζωοτροφή αραβοσίτου γλουτένης Ελαιόπιτες/συσσωματωμένα προϊόντα με μορφή σβόλων (σύμπηκτα) ελαιοκράμβης 2 921 0 2 166 0 2 719 0 540 0 1 157 0 6 334 0 Ο αραβόσιτος, ακολουθούμενος από το αλεύρι και σιμιγδάλι από σπέρματα σόγιας και τη ζωοτροφή από γλουτένη αραβοσίτου, αντιπροσώπευσαν τον μεγαλύτερο όγκο των εμπορευμάτων που αποτέλεσαν αντικείμενο συναλλαγών. Όλα σχεδόν τα εισαχθέντα σπέρματα σόγιας είναι γενετικώς τροποποιημένα, ενώ όλα τα άλλα εμπορεύματα δεν είναι ΓΤΟ. Το εμπόριο σπόρων αραβοσίτου προς σπορά ανήλθε σε περίπου 3 800 kg το 2014, 8 400 kg το 2015 και 4 300 kg το 2016. Επιπλέον, το εμπόριο σπόρων γλυκού αραβοσίτου προς σπορά ανήλθε σε περίπου 700 kg το 2014, 300 kg το 2015 και 230 kg το 2016. Από το 2011 υπήρξαν μόνο δύο άμεσες εισαγωγές ρυζιού και προϊόντων ρυζιού από την Κίνα, τα οποία εισήχθησαν με τους κωδικούς της συνδυασμένης ονοματολογίας που περιλαμβάνονται στην εκτελεστική απόφαση 2011/884/ΕΕ (βλέπε επίσης κεφάλαιο 5.3.3 παρακάτω παρακάτω). 3

5 ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 5.1 ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 291 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ. Διαπιστώσεις 1. Η ΑΑ ενημέρωσε την ομάδα ελέγχου ότι η σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στην Κύπρο ρυθμίζεται από τον περί Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (Ελευθέρωση στο Περιβάλλον) Νόμο 160(I)/2003. Οι κυπριακές αρχές ανέφεραν ότι ο νόμος αυτός μεταφέρει την οδηγία 2011/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Ανέφεραν επίσης ότι η εθνική νομοθεσία όσον αφορά τους σπόρους περιέχει διατάξεις σχετικά με τους ελέγχους για ΓΤΟ σε σπόρους και σχετικά με την επισήμανση. 2. Η ΑΑ ενημέρωσε την ομάδα ελέγχου ότι στην Κύπρο δεν λαμβάνει επί του παρόντος χώρα καλλιέργεια ΓΤΟ και ότι έχουν επιλέξει την εξαίρεσή τους από την καλλιέργεια ΓΤΟ βάσει της οδηγίας 2011/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. 3. Οι διατάξεις των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 και (ΕΚ) αριθ. 1830/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου εφαρμόζονται άμεσα στην Κύπρο, καθώς και οι διατάξεις της εκτελεστικής απόφασης 2011/884/ΕΕ όσον αφορά το ρύζι και τα προϊόντα ρυζιού από την Κίνα. 4. Η εθνική νομοθεσία θεσπίζει επίσης διατάξεις σχετικά με τις κυρώσεις και τα πρόστιμα που πρέπει να επιβάλλονται σε περιπτώσεις παράβασης. Επομένως, η νομική βάση για τις κυρώσεις σε περιπτώσεις μη συμμορφούμενων τροφίμων όσον αφορά τους ΓΤΟ έχει ενσωματωθεί στη νομοθεσία για τα τρόφιμα από το 1996 έως το 2013, περί ζωοτροφών και πρόσθετων ζωοτροφών από το 1993 έως το 2007 και στη νομοθεσία περί σπόρων προς σπορά από το 1998 έως το 2012. Συμπεράσματα σχετικά με την εθνική νομοθεσία 5. Υφίσταται εθνική νομοθεσία για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας που σχετίζεται με τους σκοπούς του παρόντος ελέγχου. 5.2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ 5.2.1 Ορισμός και συνεργασία των αρμόδιων αρχών Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 4 παράγραφοι 1 και 2, άρθρο 4 παράγραφος 5 και άρθρο 5 του κανονισμού (ΕK) αριθ. 882/2004. 4

Άρθρο 4 παράγραφος 4 της οδηγίας 2001/18/ΕΚ. Διαπιστώσεις 6. Το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΥΓΑΑΠ) έχει τη γενική ευθύνη για την πολιτική ως προς τους ΓΤΟ, τη νομοθεσία και τους ελέγχους σε ζωοτροφές, σπόρους και τη σκόπιμη ελευθέρωση στο περιβάλλον, ενώ το Υπουργείο Υγείας (ΥΥ) έχει τη γενική ευθύνη για τα τρόφιμα. 7. Εντός του ΥΓΑΑΠ, το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι η ΑΑ για τους ελέγχους σχετικά με τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον, ενώ το Τμήμα Γεωργίας (ΤΓ) είναι η ΑΑ για τους ελέγχους για ΓΤΟ στις ζωοτροφές και σπόρους. 8. Το Τμήμα Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας (ΤΙΥΥΔΥ) του ΥΥ είναι η ΑΑ για τους ελέγχους για ΓΤΟ στα τρόφιμα, εκτός από την πρωτογενή παραγωγή. Η εφαρμογή των ελέγχων αποτελεί αρμοδιότητα των υπηρεσιών δημόσιας υγείας (ΥΔΥ), τομέα του ΤΙΥΥΔΥ. 9. Το καθορισμένο εργαστήριο για αναλύσεις ΓΤ τροφίμων είναι το Γενικό Χημείο του Κράτους (ΓΧΚ) ως τμήμα του ΥΥ. Το Εργαστήριο Αναλύσεων (ΕΑ) του ΤΓ είναι το καθορισμένο εργαστήριο για τους ΓΤΟ στις ζωοτροφές. Το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών (ΙΓΕ εντός του ΥΓΑΑΠ) είναι το καθορισμένο εργαστήριο για τους ΓΤΟ σε σπόρους (βλ. επίσης τμήμα 5.3.5 κατωτέρω). 10. Η εθνική επιτροπή για τους ΓΤΟ συστάθηκε για να συντονίζει θέματα γενικής πολιτικής σχετικά με τους ΓΤΟ και να προετοιμάζει τις εθνικές τοποθετήσεις και συνεδριάζει όποτε απαιτείται. Εκτός από την εν λόγω επιτροπή, δεν υπάρχει επίσημος συντονισμός των επίσημων ελέγχων για τους ΓΤΟ μεταξύ των ΑΑ. Ωστόσο, η ΑΑ δήλωσε ότι ο συντονισμός των ελέγχων των ΓΤΟ εντός και μεταξύ των ΑΑ πραγματοποιείται σε άτυπη βάση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, γραπτών εγκυκλίων, επιστολών και συνεδριάσεων. Συμπεράσματα σχετικά με τον ορισμό και τη συνεργασία των αρμόδιων αρχών 11. Οι αρμοδιότητες και τα καθήκοντα έχουν κατανεμηθεί σαφώς μεταξύ των ΑΑ που έχουν οριστεί για τους ελέγχους των ΓΤΟ. Η συνεργασία μεταξύ και εντός των ΑΑ είναι επαρκής. 5.2.2 Πόροι για τη διεξαγωγή των επίσημων ελέγχων Νομικές απαιτήσεις Τα άρθρα 4 και 6 του κανονισμού (ΕΚ) 882/2004. Διαπιστώσεις 12. Οι ΥΔΥ έχουν διαπιστευτεί από το 2010 από τον φορέα διαπίστευσης της Κύπρου (ΚΟΠΠ) με το πρότυπο ISO 9001:2008 «Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας 5

γενικές απαιτήσεις» του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης. Επιπλέον, στο ΥΓΑΑΠ και στο ΥΥ έχει θεσπιστεί ένα σύστημα εσωτερικού ελέγχου με τακτικούς ελέγχους που διεξάγονται από το Τμήμα Γεωργίας (ΤΓ) και δραστηριότητες των ΥΔΥ, καθώς και ελέγχους για ΓΤΟ. 13. Οι προβλεπόμενοι έλεγχοι για ΓΤΟ του 2015 και του 2016 πραγματοποιήθηκαν σε όλους τους τομείς όπως είχε προγραμματιστεί, γεγονός που υποδηλώνει ότι κατανεμήθηκαν επαρκείς πόροι σε αυτά τα καθήκοντα. 14. Το προσωπικό που ασχολείται με τους ελέγχους για ΓΤΟ είναι εξουσιοδοτημένο να εισέρχεται στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων τροφίμων, ζωοτροφών και σπόρων για τη διενέργεια ελέγχων και τη λήψη δειγμάτων. Εφόσον είναι αναγκαίο, το προσωπικό μπορεί να επιβάλει διορθωτικά μέτρα (δηλαδή την κράτηση, απόσυρση, ανάκληση ή καταστροφή ενός προϊόντος), διοικητικές κυρώσεις, καθώς και να προτείνει νομοθετική δράση. 15. Το προσωπικό των ΑΑ που ερωτήθηκε από την ομάδα ελέγχου είχε γενικώς τις αναγκαίες γνώσεις για την εκτέλεση των καθηκόντων τους που σχετίζονται με τους ελέγχους για ΓΤΟ. 16. Η ομάδα ελέγχου δεν διαπίστωσε περιπτώσεις όπου ήταν ανεπαρκείς οι εγκαταστάσεις ή ο εξοπλισμός που απαιτούνται για τη διενέργεια των επίσημων ελέγχων. Συμπεράσματα σχετικά με τους πόρους για τη διεξαγωγή των ελέγχων 17. Έχουν διατεθεί επαρκείς πόροι για την εξασφάλιση της διενέργειας των σχεδιαζόμενων ελέγχων για ΓΤΟ. 5.2.3 Διαδικασίες για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων ελέγχου και την υποβολή σχετικών εκθέσεων Νομικές απαιτήσεις Τα άρθρα 8 και 9 του κανονισμού (ΕΚ) 882/2004. Διαπιστώσεις 18. Όλες οι ΑΑ έχουν συντάξει γραπτές διαδικασίες για την εφαρμογή των επίσημων ελέγχων, οι οποίες περιλαμβάνουν εγχειρίδια και οδηγίες για τις δειγματοληψίες, καταλόγους ελέγχου και έντυπα. Οι έλεγχοι για ΓΤΟ αποτελούν μέρος των γενικών ελέγχων που διενεργούνται σε επιχειρήσεις τροφίμων και ζωοτροφών. Ωστόσο, οι διαδικασίες δεν εξετάζουν το ζήτημα των απαιτήσεων επισήμανσης σε σχέση με ενδεχόμενη διασταυρούμενη μόλυνση (βλ. επίσης παραγράφους 26 και 45 κατωτέρω). 19. Οι ΥΔΥ λειτουργούν βάση δεδομένων όπου αποθηκεύονται τα έγγραφα και οι εκθέσεις και είναι προσβάσιμες διαδικτυακά από το προσωπικό όλων των γραφείων ελέγχου. 6

20. Η ομάδα ελέγχου εξέτασε αρκετές εκθέσεις επιθεωρήσεων που αφορούν τον παρόντα έλεγχο, οι οποίες καταρτίστηκαν κατά τη διάρκεια ή μετά τους επίσημους ελέγχους και τη δειγματοληψία των τροφίμων, των ζωοτροφών και των σπόρων. Από τις εκθέσεις προέκυψε ότι εφαρμόζεται το κατάλληλο σύστημα αναφοράς. Συμπέρασμα σχετικά με τις διαδικασίες για τις δραστηριότητες διενέργειας ελέγχων και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τους ελέγχους 21. Εφαρμόζονται οι γραπτές διαδικασίες για τη διενέργεια των ελέγχων για ΓΤΟ και την υποβολή εκθέσεων, οι οποίες αποτελούν μια καλή βάση για τη εφαρμογή των ελέγχων, με εξαίρεση τις απαιτήσεις επισήμανσης σε σχέση με ενδεχόμενη διασταυρούμενη μόλυνση. 5.2.4 Σχεδιασμός των επίσημων ελέγχων Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Κεφάλαιο I της σύστασης 2004/787/ΕΚ της Επιτροπής. Διαπιστώσεις 22. Οι αρμόδιες αρχές εκπονούν ετήσια σχέδια ελέγχου για τους ΓΤΟ στα τρόφιμα, στις ζωοτροφές και τους σπόρους. 23. Το ΥΥ και το ΓΧΚ καθορίζουν σε στενή συνεργασία το σχέδιο δειγματοληψίας για τα τρόφιμα. Η έμφαση δίνεται σε προϊόντα τα οποία θεωρούνται ότι είναι πιθανότατα μη συμβατά όσον αφορά την επισήμανση (παρουσία εγκεκριμένων ΓΤΟ σε ποσοστό άνω του 0,9%) και σε προϊόντα που θα μπορούσαν να περιέχουν μη εγκεκριμένους ΓΤΟ. Για το έτος 2017, έχει προγραμματιστεί να ληφθούν 170 δείγματα από ένα ευρύ φάσμα τροφίμων, μεταξύ των οποίων συμπληρώματα διατροφής, σε καταστήματα λιανικής πώλησης. 24. Οι έλεγχοι για ΓΤΟ σε παραγωγούς τροφίμων αποτελούν μέρος των γενικών υγειονομικών ελέγχων στα τρόφιμα και διενεργούνται με βάση τον κίνδυνο, πράγμα που σημαίνει ότι οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων που κατατάσσονται στην κατηγορία υψηλότερου κινδύνου υποβάλλονται σε συχνότερες επιθεωρήσεις. Η κατηγορία κινδύνου καθορίζεται, μεταξύ άλλων, από το προφίλ κινδύνου του και τον όγκο παραγωγής. 25. Το ΤΓ καταρτίζει για τις ζωοτροφές το ετήσιο σχέδιο δειγματοληψίας με βάση τον κίνδυνο, όπου έμφαση δίνεται στη δειγματοληψία πρώτων υλών που ενδέχεται να περιέχουν ΓΤΟ (αραβόσιτος, άλευρο σόγιας, σπόροι ελαιοκράμβης) εισαγόμενων από τρίτες χώρες ή αγορασμένων από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Το σχέδιο προβλέπει ότι πρέπει να ληφθεί μέγιστος αριθμός 20 δειγμάτων. 7

26. Οι έλεγχοι για ΓΤΟ στις μονάδες παραγωγής ζωοτροφών αποτελούν μέρος της ανάλυσης κινδύνου και κρίσιμων σημείων ελέγχου (HACCP). Η συχνότητα των επιθεωρήσεων εξαρτάται από το προφίλ κινδύνου της εταιρείας για άλλες πτυχές εκτός των ΓΤΟ, όπως η παραγωγή φαρμακούχων ζωοτροφών, η χρήση πρωτεϊνών ζωικής προέλευσης και ο όγκος παραγωγής. Η ομάδα ελέγχου διαπίστωσε ότι, στη μονάδα παραγωγής ζωοτροφών που επισκέφθηκε, υπάρχει πιθανός κίνδυνος μόλυνσης, καθώς στην ίδια γραμμή παραγωγής παρασκευάζονται ζωοτροφές ΓΤ και μη ΓΤ. Ωστόσο, στο πλαίσιο των επίσημων ελέγχων, οι ΑΑ δεν ανέλυσαν τον κίνδυνο της επιμόλυνσης με ΓΤ σε μονάδες παραγωγής σύνθετων ζωοτροφών με και χωρίς ΓΤΟ και την πιθανή μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις επισήμανσης συναφώς (βλ. επίσης σημείο 45 παρακάτω). 27. Το μόνο ΓΤ είδος που έχει σημασία για την Κύπρο είναι ο αραβόσιτος, ωστόσο, το ΤΓ δήλωσε ότι στην Κύπρο καλλιεργείται μόνο συμβατικός αραβόσιτος και δεν υπάρχουν παραγωγοί σπόρων. Κάθε αποστολή αραβόσιτου και γλυκού καλαμποκιού για σπορά που εισάγεται από τρίτες χώρες ή που εισάγεται στην Κύπρο από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ υποβάλλεται σε δειγματοληψία και αναλύσεις. Συμπεράσματα σχετικά με τον σχεδιασμό των επίσημων ελέγχων 28. Ο σχεδιασμός των ελέγχων για ΓΤΟ γίνεται γενικά βάσει κινδύνου και είναι κατάλληλος για τον επιδιωκόμενο σκοπό. 29. Κατά τους ελέγχους για ΓΤΟ στις ζωοτροφές δεν ελέγχεται η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις επισήμανσης σε σχέση με ενδεχόμενη διασταυρούμενη μόλυνση. Συνεπώς, κατά τους επίσημους ελέγχους μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι οι απαιτήσεις αυτές δεν εφαρμόζονται από τους υπευθύνους επιχειρήσεων ζωοτροφών. 5.3 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ 5.3.1 Έλεγχοι για ΓΤΟ σε σπόρους Νομικές απαιτήσεις Τα άρθρα 4 και 9 του κανονισμού (ΕΚ) 1830/2003. Άρθρο 4 παράγραφος 5 και άρθρο 21 της οδηγίας 2001/18/ΕΚ. Διαπιστώσεις 30. Το ΤΓ ενημέρωσε την ομάδα ελέγχου ότι κάθε εμπορική παρτίδα σπόρων αραβοσίτου ή οι σπόροι που υποβάλλονται για ποικιλία δοκιμών πρέπει να συνοδεύονται από πιστοποιητικό ανάλυσης για την παρουσία ΓΤΟ. Οι εισαγωγείς ή οι προμηθευτές πρέπει να ενημερώνουν το ΤΓ σχετικά με το φορτίο για κάθε παρτίδα σπόρων αραβοσίτου. Η εισαγωγή σπόρων επισημαίνεται στο τελωνειακό σύστημα πληροφοριών και το ΤΓ διαθέτει επίσης πρόσβαση στα δηλωτικά πλοίων. 8

31. Το ΤΓ ενημέρωσε την ομάδα ελέγχου ότι το 2014 ελήφθησαν 33 δείγματα σπόρων αραβοσίτου, συμπεριλαμβανομένου αραβοσίτου που προοριζόταν για μια συμβατική επιτόπια δοκιμή. Το 2015 ελήφθησαν 13 δείγματα και το 2016 11 δείγματα. Δήλωσαν ότι ίχνη ΓΤΟ έχουν να εντοπιστούν σε σπόρους από το 2010, οπότε και υπήρξε μία περίπτωση όπου εντοπίστηκαν ίχνη ΓΤΟ σε μια παρτίδα σπόρων αραβοσίτου. Ο σπόρος επιστράφηκε στο κράτος μέλος από το οποίο είχε αποσταλεί. 32. Το ΤΓ δήλωσε ότι τα δείγματα σπόρων λαμβάνονται από τους δειγματολήπτες σπόρων από το εργαστήριο του ΤΓ για τις δοκιμές σπόρων σύμφωνα με τα πρωτόκολλα της Διεθνούς Ένωσης Ελέγχου των Σπόρων (ISTA). Η αποστολή των σπόρων κρατείται κατά τη στιγμή της δειγματοληψίας από το ΤΓ και διατίθεται για εμπορία μόνο όταν το αποτέλεσμα της ανάλυσης για ΓΤΟ επιβεβαιώσει ότι δεν υπάρχει παρουσία ΓΤΟ. 33. Η ομάδα ελέγχου επισκέφθηκε μία εταιρεία σπόρων, εξέτασε τα έγγραφα που σχετίζονται με τις εισαγωγές σπόρων και σημείωσε τα εξής: Οι δειγματολήπτες σπόρων επιβεβαίωσαν ότι συμμετέχουν σε εργαστήρια της ISTA και ότι λαμβάνουν δείγματα σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τη δειγματοληψία, οι οποίες βασίζονται στους κανόνες της ISTA. Μια παρτίδα σπόρων αραβοσίτου, η οποία είχε ήδη υποβληθεί σε δειγματοληψία, κρατήθηκε και, εν συνεχεία, αποδεσμεύτηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, καθώς ο έλεγχος για ΓΤΟ ήταν αρνητικός. Τα έγγραφα για τις παρτίδες σπόρων αραβοσίτου που τέθηκαν σε παρακολούθηση περιλαμβάνουν έκθεση σχετικά με τη δειγματοληψία, το έγγραφο κράτησης, επιστολή προς το εργαστήριο η οποία συνοδεύει το δείγμα, έκθεση για την εργαστηριακή ανάλυση και δελτίο αποδέσμευσης. Υπήρξε επίσης η αναλυτική έκθεση του προμηθευτή σπόρων, με την οποία πιστοποιείται το καθεστώς «απαλλαγμένοι από ΓΤΟ». Συμπεράσματα των ελέγχων για ΓΤΟ σε σπόρους 34. Ισχύουν κατάλληλα μέτρα ελέγχου για να επαληθευτεί ότι εφαρμόζονται οι ενωσιακές απαιτήσεις όσον αφορά την παρουσία ΓΤΟ στους σπόρους. 5.3.2 Έλεγχοι για ΓΤΟ στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 4 παράγραφος 2, άρθρα 12 και 13, άρθρο 16 παράγραφος 2 και άρθρα 24 και 25 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003. Άρθρα 4, 5 και άρθρο 9 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1830/2003. Άρθρα 2, 4, 5 και 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 619/2011. Διαπιστώσεις Τρόφιμα 9

35. Οι ΥΔΥ ανέφεραν ότι, σε γενικές γραμμές, δεν διατίθενται ΓΤ τρόφιμα στην αγορά της Κύπρου και οι επιχειρήσεις τροφίμων λαμβάνουν τα δικά τους μέτρα ελέγχου για να εξασφαλίσουν το καθεστώς απαλλαγής από ΓΤΟ των προϊόντων τους, εφόσον δεν έχουν επισημανθεί ως ΓΤ. Ανέφεραν επίσης ότι, όσον αφορά τα προϊόντα που δεν έχουν επισημανθεί ως ΓΤ, αναμένουν ότι οι επιχειρήσεις τροφίμων διαθέτουν πιστοποιητικά τύπου «απαλλαγμένο από ΓΤΟ» για τα συστατικά αραβοσίτου, σπερμάτων σόγιας και ρυζιού. Οι επιχειρήσεις τροφίμων επιθεωρούνται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, ενώ πραγματοποιούνται έλεγχοι για ΓΤΟ στο πλαίσιο τακτικών ελέγχων τροφίμων. 36. Σχεδόν όλα τα δείγματα σε επίπεδο λιανικής πώλησης λαμβάνονται από τους επιθεωρητές των ΥΔΥ. Το μέγεθος του δείγματος των μεταποιημένων τροφίμων καθορίζεται στο σχέδιο δειγματοληψίας που καταρτίζει το ΓΧΚ. Το 2015 ελήφθησαν 148 δείγματα τροφίμων προς έλεγχο για ΓΤΟ και το 2016 149. Τα δείγματα υποβάλλονται σε ανάλυση για τους σχετικούς εγκεκριμένους και/ή μη εγκεκριμένους ΓΤΟ. Κατά την τελευταία πενταετία δεν βρέθηκε κανένας μη εγκεκριμένος ΓΤΟ υπήρξαν ορισμένες περιπτώσεις μη εγκεκριμένων ΓΤΟ σε δείγματα τροφίμων κατά την προηγούμενη περίοδο από το 2006 έως το 2011 (βλ. επίσης κεφάλαιο 5.4 κατωτέρω). 37. Οι ΥΔΥ ενημέρωσαν την ομάδα ελέγχου ότι, το 2016, εντοπίστηκαν δύο περιπτώσεις όπου τα προϊόντα που είχαν υποβληθεί σε ανάλυση περιείχαν ΓΤ σόγια πάνω από το όριο του 0,9% χωρίς αυτό να αναγράφεται στη συσκευασία. Σε μία περίπτωση, οι ΥΔΥ έδωσαν εντολή να διορθωθεί η επισήμανση του προϊόντος, ενώ στον εισαγωγέα επεβλήθη και πρόστιμο. Στη δεύτερη περίπτωση, οι ΥΔΥ ζήτησαν να διορθωθεί η επισήμανση του προϊόντος ωστόσο, μόνο δύο συσκευασίες (περιέκτες) του προϊόντος παρέμειναν στην αγορά, με αποτέλεσμα ο εισαγωγέας να αποφασίσει την καταστροφή τους. Και στις δύο περιπτώσεις, κοινοποιήθηκε η χώρα καταγωγής του προϊόντος, είτε από τις ΥΔΥ είτε από τον εισαγωγέα. 38. Η ομάδα ελέγχου επισκέφθηκε ένα λιμένα και έναν παρασκευαστή τροφίμων και σημείωσε τα εξής: Οι επιθεωρητές των ΥΔΥ στο λιμένα πραγματοποιούν μόνο ελέγχους τεκμηρίωσης των εισαγόμενων τροφίμων φορτίων, ενώ οι φυσικοί έλεγχοι και η δειγματοληψία πραγματοποιούνται σε αποθήκες εκτός λιμένα. Μια νέα ηλεκτρονική βάση δεδομένων δημιουργείται στο πλαίσιο των ΥΔΥ για τους επίσημους ελέγχους στον κλάδο των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένου του εντοπισμού των φορτίων και την ανταλλαγή εγγράφων. Ο παραγωγός τροφίμων όπου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη εφάρμοζε ένα εταιρικό σύστημα ποιοτικού ελέγχου για τους ΓΤΟ, το οποίο περιλάμβανε την αγορά από εγκεκριμένους προμηθευτές πρώτων υλών που συνοδεύονται από πιστοποιητικά απαλλαγής από ΓΤΟ. Απαιτούσε πιστοποιητικά για πρώτες ύλες από αραβόσιτο, πατάτα, ηλιέλαιο και σιτάλευρο. Οι εκπρόσωποι του παραγωγού τροφίμων δήλωσαν ότι έχουν πιστοποιηθεί από τρίτο φορέα διαπίστευσης και υποβάλλονταν σε τακτικό έλεγχο, μεταξύ άλλων για πτυχές ΓΤΟ, με καλά αποτελέσματα. 10

Οι τοπικοί επιθεωρητές των ΥΔΥ ανέφεραν ότι ο εν λόγω παραγωγός επιθεωρείται τρεις έως τέσσερις φορές ετησίως στο πλαίσιο γενικών ελέγχων. Κατά την πλέον πρόσφατη επιθεώρηση έλεγξαν την επισήμανση και τους προμηθευτές και δεν παρατηρήθηκαν περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Δεν έλαβαν δείγμα πρώτης ύλης. Ωστόσο, θα λάμβαναν στην περίπτωση που η πρώτη ύλη προερχόταν από χώρα εκτός της ΕΕ. Ζωοτροφές 39. Το ΤΓ δήλωσε ότι σχεδόν όλες οι ζωοτροφές από σπέρματα σόγιας στην Κύπρο είναι ΓΤ και, ως εκ τούτου, όλα τα προϊόντα ζωοτροφών που περιέχουν σπέρματα σόγιας επισημαίνονται ως ΓΤΟ. Άλλες ύλες ζωοτροφών, όπως ο αραβόσιτος, σπέρματα βαμβακιού, ζωοτροφή από γλουτένη καλαμποκιού και οι ελαιόπιτες/συσσωματωμένα προϊόντα με μορφή σβόλων (σύμπηκτα) ελαιοκράμβης που εισάγονται ή μεταφέρονται από άλλα κράτη μέλη δεν είναι ΓΤ. 40. Το ΤΓ ενημέρωσε την ομάδα ελέγχου ότι αδειοδοτεί την εισαγωγή ζωοτροφών από χώρες εκτός ΕΕ. Επιπλέον, πραγματοποιεί ελέγχους τεκμηρίωσης για τα εισαγόμενα φορτία που πρέπει να συνοδεύονται από πιστοποιητικά για Salmonella, ανάλυση για μυκοτοξίνες, τον αποκλειστικό αναγνωριστικό κωδικό για τις ΓΤ ζωοτροφές και το πιστοποιητικό απαλλαγής από ΓΤΟ για μη ΓΤ ζωοτροφές. Το ΤΓ ενημερώνει τους επιθεωρητές ζωοτροφών στους λιμένες για την άφιξη των φορτίων ζωοτροφών και δίνει οδηγίες από ποια φορτία να ληφθεί δείγμα. Οι επιθεωρητές ζωοτροφών που είναι παρόντες κατά την εκφόρτωση σε καθορισμένα σημεία εισόδου που αποτελούν οι θαλάσσιοι λιμένες της Λεμεσού και του Βασιλικού, καθώς και ο θαλάσσιος λιμένας και ο αερολιμένας της Λάρνακας. Οι επιθεωρητές πραγματοποιούν φυσικό έλεγχο κάθε φορτίου. 41. Περαιτέρω έλεγχοι για ΓΤΟ σε ζωοτροφές διενεργούνται στο πλαίσιο γενικών επιθεωρήσεων των μονάδων παραγωγής ζωοτροφών ή άλλων χώρων χειρισμού σύνθετων ζωοτροφών. Το ΤΓ δήλωσε ότι δεν ζητά από τους υπευθύνους επιχειρήσεων ζωοτροφών να εξετάσουν τον κίνδυνο που συνδέεται με τη χρήση τόσο ΓΤ όσο και μη ΓΤ προϊόντων στο πεδίο εφαρμογής των συστημάτων HACCP. Οι έλεγχοι για τους ΓΤΟ εστιάζονται στην ορθότητα της επισήμανσης σε περιπτώσεις χρήσης στο προϊόν ΓΤ συστατικών, όπως το άλευρο από σπέρματα σόγιας. Το 2016 πραγματοποίησε 187 ελέγχους επισήμανσης ζωοτροφών, 383 το 2015 και 277 το 2014, ενώ δεν εντοπίστηκαν περιπτώσεις μη συμμόρφωσης κατά τη διάρκεια αυτών των οπτικών ελέγχων. 42. Ο αρχικός διερευνητικός έλεγχος για στοιχεία ΓΤΟ χρησιμοποιείται για όλα τα δείγματα ζωοτροφών που λαμβάνονται. Σε περίπτωση θετικού αποτελέσματος, τα δείγματα υποβάλλονται σε ανάλυση για την παρουσία εγκεκριμένων ΓΤ στοιχείων και για ΓΤ υλικό για το οποίο εκκρεμεί διαδικασία έγκρισης ή η έγκριση έχει λήξει και το οποίο συμμορφώνεται με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 619/2011 της Επιτροπής. 43. Το 2014 ελήφθησαν έξι δείγματα, το 2015 πέντε δείγματα και το 2016 16. Το ΤΓ δήλωσε ότι υπήρξε μία περίπτωση μη συμμόρφωσης με την απαίτηση επισήμανσης η 11

οποία εντοπίστηκε το 2014, όταν δεν δηλώθηκε η παρουσία ΓΤ σπερμάτων σόγιας πάνω από το κατώτατο όριο στην ετικέτα αλεύρου ελαιοκράμβης. Ο εισαγωγέας της ζωοτροφής διόρθωσε την ετικέτα. Σε μια άλλη περίπτωση, ένα φορτίο χλωριούχου χολίνης βρέθηκε θετικό στο μη εγκεκριμένο ΓΤ ρύζι Bt63 και επανεξήχθη στη χώρα προέλευσης. Τα αρχεία της υπόθεσης αυτής επανεξετάστηκαν από την ομάδα ελέγχου, η οποία επισήμανε ότι η υπόθεση έτυχε της δέουσας παρακολούθησης. Κατά την περίοδο 2014 έως 2016 δεν εντοπίστηκαν άλλες περιπτώσεις μη συμμόρφωσης της επισήμανσης ή παρουσίας μη εγκεκριμένων ΓΤΟ. 44. Το 2016 το ΤΓ έλαβε πέντε δείγματα τροφών για κατοικίδια που παρασκευάζονται εκτός Κύπρου. Τα δείγματα δεν είχαν προγραμματιστεί, αλλά ζητήθηκαν από το ΓΧΚ με την παραδοχή ότι οι ζωοτροφές για κατοικίδια από τρίτες χώρες είναι πιο πιθανό να περιέχουν αδήλωτο ΓΤ υλικό. Όλα τα δείγματα ήταν σύμφωνα προς τις απαιτήσεις. 45. Η ομάδα ελέγχου επισκέφθηκε ένα λιμένα και μία μονάδα παραγωγής ζωοτροφών όπου παρακολούθησε μια επίδειξη δειγματοληψίας και σημείωσε τα εξής: Η μονάδα παραγωγής ζωοτροφών επιθεωρείται μία φορά ετησίως, όπως επιβεβαιώθηκε από τον επιθεωρητή ζωοτροφών. Μολονότι η εταιρεία παράγει σύνθετες ζωοτροφές που περιέχουν ΓΤ σπέρματα σόγιας (επισημαίνονται ως ΓΤ) και σύνθετες ζωοτροφές που δεν τα περιέχουν (δεν επισημαίνονται ως ΓΤ) στην ίδια γραμμή παραγωγής, οι διαδικασίες βάσει HACCP δεν λάμβαναν υπόψη τους κινδύνους που ενέχει η διασταυρούμενη μόλυνση μη ΓΤ προϊόντων από ΓΤ σόγια. Όπως αναφέρθηκε από τη μονάδα παραγωγής ζωοτροφών, πραγματοποιούν έκπλυση των γραμμών παραγωγής κατά την παραγωγή διαφορετικών προϊόντων η εταιρεία, ωστόσο, ουδέποτε αξιολόγησε ότι αυτή η διαδικασία έκπλυσης είναι αποτελεσματική κατά του κινδύνου της διασταυρούμενης μόλυνσης με ΓΤΟ. Ως εκ τούτου, υφίσταται δυνάμει κίνδυνος ύπαρξης μη ΓΤ προϊόντων που περιέχουν ΓΤΟ πάνω από το κατώτατο όριο για την επισήμανση. Αυτό δεν είναι σύμφωνο με το άρθρο 24 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003, που προβλέπει ότι οι φορείς εκμετάλλευσης λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφεύγεται η παρουσία ΓΤΟ σε μη ΓΤ προϊόντα. Οι επιθεωρητές ζωοτροφών δήλωσαν ότι στο πλαίσιο των επιθεωρήσεων στις μονάδες παραγωγής ζωοτροφών δεν επιβεβαίωναν ότι ίσχυαν μέτρα για την αποφυγή της διασταυρούμενης μόλυνσης μη ΓΤ προϊόντων. Ο επιθεωρητής ζωοτροφών στο λιμένα επιβεβαίωσε την παρουσία του κατά την εκφόρτωση των ζωοτροφών και εξήγησε τους ελέγχους και τη δειγματοληψία που διεξάγει. Οι επιθεωρητές ζωοτροφών επιβεβαίωσαν την κατάρτιση που έχουν λάβει για τη δειγματοληψία και ήταν εξοπλισμένοι με τα κατάλληλα μέσα και κατευθυντήριες γραμμές. Η επίδειξη δειγματοληψίας ζωοτροφών που παρατηρήθηκε ήταν κατάλληλη (βλ. επίσης κεφάλαιο 5.3.4 κατωτέρω). Συμπεράσματα σχετικά με τους ελέγχους για ΓΤΟ στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές 46. Η εφαρμογή του συστήματος ελέγχου τροφίμων και ζωοτροφών είναι γενικά 12

κατάλληλη. Ωστόσο, κατά τους επίσημους ελέγχους, δεν επαληθεύονται οι απαιτήσεις επισήμανσης σε σχέση με τον πιθανό κίνδυνο διασταυρούμενης μόλυνσης από γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα. 5.3.3 Έλεγχοι των ειδικών απαιτήσεων για τις εισαγωγές Νομικές απαιτήσεις Άρθρα 3, 4, 5 και 6 της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) αριθ. 884/2011 της Επιτροπής. Διαπιστώσεις 47. Το ρύζι και τα προϊόντα ρυζιού από την Κίνα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της εκτελεστικής απόφασης 2011/884/ΕΕ της Επιτροπής εισάγονται στην Κύπρο μόνο μέσω των καθορισμένων σημείων εισόδου. Οι έλεγχοι των εισαγωγών συντονίζονται με τις τελωνειακές αρχές και όλα τα προϊόντα που υπόκεινται σε απαιτήσεις της εκτελεστικής απόφασης της Επιτροπής επισημαίνονται στο τελωνειακό σύστημα πληροφοριών και δεν μπορούν να γίνουν δεκτά χωρίς την έγκριση των ΥΔΥ. 48. Ο όγκος των εισαγωγών είναι περιορισμένος. Υπήρξαν τρία εισαγόμενα φορτία τροφίμων που περιείχαν ή αποτελούνταν από ρύζι από την Κίνα από το 2011 (το 2012, το 2013 και το 2016 αντίστοιχα). Η ομάδα των ελεγκτών έλεγξε τα έγγραφα ελέγχου των εισαγωγών για τα εν λόγω φορτία και σημείωσε ότι οι έλεγχοι είχαν διενεργηθεί σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εκτελεστικής απόφασης 2011/884/ΕΕ της Επιτροπής. Σε μία περίπτωση, το 2013, το φορτίο απορρίφθηκε, διότι δεν συνοδευόταν από τα απαιτούμενα έγγραφα. Σε άλλη περίπτωση, το 2016, ο εισαγωγέας δήλωσε ότι το φορτίο τροφίμων δεν περιείχε ρύζι, γεγονός που υποστηρίχθηκε από την αναλυτική έκθεση του παραγωγού σχετικά με τα συστατικά. Η ομάδα ελέγχου επισήμανε επίσης ότι η Κύπρος υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα άλλα κράτη μέλη σχετικά με τους επίσημους ελέγχους που πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις διατάξεις της εν λόγω απόφασης. Συμπεράσματα σχετικά με τους ελέγχους των ειδικών απαιτήσεων για τις εισαγωγές 49. Τα φορτία με ρύζι και τα προϊόντα ρυζιού από την Κίνα ελέγχονται από την ΑΑ σύμφωνα με τις διατάξεις της εκτελεστικής απόφασης 2011/884/ΕΕ της Επιτροπής. 5.3.4 Δειγματοληψίες Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1830/2003. Άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Άρθρα 1 και 2 του κανονισμού (ΕΚ) 152/2009. 13

Άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 619/2011. Κεφάλαιο IV της σύστασης 2004/787/ΕΚ της Επιτροπής. Παράρτημα ΙΙ 2.2 της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) αριθ. 884/2011 της Επιτροπής. Διαπιστώσεις 50. Η ομάδα ελέγχου παρακολούθησε την επίδειξη δειγματοληψίας σε χύμα πρώτη ύλη ζωοτροφών (άλευρα από σπέρματα σόγιας) στη μονάδα παραγωγής ζωοτροφών που επισκέφθηκε. Οι δειγματολήπτες ζωοτροφών του ΤΓ καθάρισαν τον εξοπλισμό και τα εργαλεία πριν από τη δειγματοληψία, ώστε να αποφύγουν πιθανή διασταυρούμενη μόλυνση και έλαβαν επαρκή αριθμό δειγμάτων σύμφωνα με τις οδηγίες δειγματοληψίας. Χώρισαν ένα δείγμα, το έκλεισαν, το σφράγισαν και συνέταξαν έκθεση δειγματοληψίας. 51. Οι επιθεωρητές σπόρων του ΤΓ που συνάντησε η ομάδα ελέγχου στην εταιρεία σπόρων είχαν εμπειρία στη δειγματοληψία, καθώς είναι μέλη του εργαστηρίου δοκιμών σπόρων ISTA και περιέγραψαν με τον κατάλληλο τρόπο τη διαδικασία για τη λήψη δειγμάτων (βλ. επίσης σκέψεις 32 και 33 ανωτέρω). Συμπεράσματα σχετικά με τη δειγματοληψία 52. Η δειγματοληψία των τροφίμων, των ζωοτροφών και των σπόρων προς ανάλυση σχετικά με ΓΤ υλικό ήταν κατάλληλη. 5.3.5 Εργαστηριακές απαιτήσεις Νομικές απαιτήσεις Άρθρα 12 και 33 του κανονισμού (ΕΚ) 882/2004. Κεφάλαιο V.2 της σύστασης 2004/787/ΕΚ της Επιτροπής. Άρθρο 5 και παράρτημα ΙΙ της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) αριθ. 884/2011 της Επιτροπής. Άρθρα 4 και 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 619/2011. Διαπιστώσεις 53. Οι ΑΑ έχουν ορίσει, όπως απαιτεί το άρθρο 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004, τρία εργαστήρια για τις δοκιμές των επίσημων δειγμάτων: το ΓΧΚ για τους ΓΤΟ στα τρόφιμα, το ΕΑ του ΤΓ για τους ΓΤΟ στις ζωοτροφές και το ΙΓΕ για τους ΓΤΟ στους σπόρους. 54. Το ΓΧΚ περιλαμβάνεται στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1981/2006 της Επιτροπής ως το κυπριακό εθνικό εργαστήριο αναφοράς που συνδράμει το εργαστήριο 14

αναφοράς της ΕΕ στις δοκιμές και την επικύρωση των μεθόδων ανίχνευσης ΓΤΟ. Το ΓΧΚ αποτελεί μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Εργαστηρίων για τους ΓΤΟ και συμμετέχει τακτικά σε δοκιμές επάρκειας με ικανοποιητικά αποτελέσματα. 55. Το ΥΥ και το ΓΧΚ έχουν σύμβαση για τις δοκιμές ΓΤΟ στα τρόφιμα το 2017. Η σύμβαση, η οποία αφορά έξι αναλυτικές μεθόδους που περιλαμβάνονται στο πεδίο της διαπίστευσης του ΓΧΚ, επισημαίνει ότι στο πεδίο εφαρμογής μπορούν να προστεθούν περισσότερες μέθοδοι και δηλώνει ότι το εργαστήριο εφαρμόζει επίσης μεθόδους που δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής. Η σύμβαση προβλέπει ότι τα αποτελέσματα των δοκιμών πρέπει να υποβάλλονται στο ΥΥ εντός δύο μηνών από την παραλαβή του δείγματος. 56. Κατά τον χρόνο διενέργειας του ελέγχου το ΤΓ και το ΕΑ δεν είχαν ακόμη υπογράψει σύμβαση για την ανάλυση ΓΤΟ στις ζωοτροφές το 2017. Η σύμβαση για το 2016, ωστόσο, δείχνει ότι το ΕΑ αναθέτει τις αναλύσεις ΓΤΟ ως υπεργολαβίες στο ΓΧΚ και σε δύο ιδιωτικά εργαστήρια. Το ΕΑ και το ΓΧΚ έχουν σύμβαση για την ανάλυση των ΓΤΟ στις ζωοτροφές για τα έτη 2016 έως 2018 (συμπεριλαμβανομένων). Η σύμβαση, η οποία αφορά τέσσερις αναλυτικές μεθόδους που περιλαμβάνονται στο πεδίο της διαπίστευσης του ΓΧΚ, επισημαίνει ότι στο πεδίο εφαρμογής μπορούν να προστεθούν περισσότερες μέθοδοι και δηλώνει ότι το εργαστήριο εφαρμόζει επίσης μεθόδους που δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής. Η σύμβαση προβλέπει ότι το αποτέλεσμα μιας δοκιμής πρέπει να υποβάλλεται στο ΥΥ εντός ενός μήνα από την παραλαβή του δείγματος. Στην περίπτωση που μια αποστολή κρατείται εν αναμονή των αποτελεσμάτων της ανάλυσης, ο χρόνος υποβολής εκθέσεων μειώνεται σε δύο εβδομάδες για τα συμμορφούμενα και σε τρεις εβδομάδες για τα μη συμμορφούμενα δείγματα. 57. Το ΥΥ και το ΤΓ δήλωσαν ότι, για τις τεχνικές επιδόσεις των εργαστηρίων (για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές), στηρίζονται στις διαβεβαιώσεις του ΚΟΠΠ. Δεν έχουν κοινοποιήσει απαιτήσεις σχετικά με την αναλυτική επίδοση απευθείας στον ΚΟΠΠ. 58. Το ΓΧΚ είναι διαπιστευμένο σύμφωνα με το πρότυπο ISO 17025:2005. Το καθορισμένο πεδίο εφαρμογής της διαπίστευσης, όπως αυτό δημοσιεύεται στον δικτυακό τόπο του ΚΟΠΠ, απαριθμεί έξι μεθόδους ανάλυσης για τους ΓΤΟ στα τρόφιμα, εκ των οποίων τέσσερις μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε ζωοτροφές. 59. Ο ΚΟΠΠ ανέλαβε τις αρμοδιότητες διαπίστευσης από τον φορέα διαπίστευσης της Ελλάδας το 2015. Ο ΚΟΠΠ δεν διενήργησε έλεγχο κατά το εν λόγω έτος. Ωστόσο, ο ΚΟΠΠ έλεγξε το ΓΧΚ το 2016. Σύμφωνα με το ΓΧΚ, ο ΚΟΠΠ θα διενεργεί από τώρα και στο εξής ετήσιους ελέγχους και θα καλύπτει όλες τις αναλυτικές μεθόδους στο πεδίο της διαπίστευσης σε έναν τετραετή κύκλο. 60. Ο έλεγχος του ΓΧΚ από τον ΚΟΠΠ το 2016 περιλάμβανε δοκιμές για ΓΤΟ. Σύμφωνα με το ΓΧΚ, ο ΚΟΠΠ χρησιμοποίησε τις δοκιμές που απαριθμούνται για τις διαπιστευμένες μεθόδους ως σημείο αναφοράς, όπως περιγράφεται στις συμβάσεις μεταξύ του ΥΥ/ΕΑ και του ΓΧΚ. Από την έκθεση ελέγχου προκύπτει ότι ο ΚΟΠΠ 15

επανεξέτασε λεπτομερώς την επικύρωση των αναλυτικών μεθόδων για τους ΓΤΟ. Οι συστάσεις που διατυπώθηκαν στην έκθεση δεν ήγειραν ανησυχίες όσον αφορά την αξιοπιστία των διαπιστευμένων αναλυτικών μεθόδων ή τη λειτουργία του συστήματος ποιότητας του ΓΧΚ. 61. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν από το ΓΧΚ, το εργαστήριο χρησιμοποιεί επίσης 48 μη διαπιστευμένες μεθόδους για τους επίσημους ελέγχους των ΓΤΟ. Το ΓΧΚ ενημέρωσε την ομάδα ελέγχου ότι το κόστος της διαπίστευσης είναι ένας λόγος για τον οποίο δεν περιλαμβάνονται πρόσθετες μέθοδοι στο πεδίο εφαρμογής. Το ΓΧΚ δήλωσε ότι οι ΑΑ, παρ όλα αυτά, μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στα αποτελέσματα των δοκιμών, διότι το σύστημα ποιότητας του εργαστηρίου υποτίθεται ότι καλύπτει όλες τις μεθόδους που εφαρμόζονται. Αυτό, όμως, έρχεται κατά κάποιον τρόπο σε αντίφαση με την έκθεση του εργαστηρίου για ΓΤΟ σε προϊόντα ρυζιού καταγωγής Κίνας. Το ΓΧΚ ακολουθεί τις διαδικασίες που καθορίζονται στο παράρτημα ΙΙ της απόφασης 2011/884/ΕΕ, χωρίς, ωστόσο, να αναφέρει τα αποτελέσματα της δοκιμής για τα λαμβανόμενα με γενετική μηχανική CryIAb, CryIAc και/ή CryIAb/CryIAc από το Bacillus thuringiensis (δοκιμή που δεν περιλαμβάνεται στο πεδίο της διαπίστευσης του ΓΧΚ) στο αναλυτικό πιστοποιητικό, δεδομένου ότι δεν ήταν πεπεισμένο για τα αποτελέσματα που είχαν επιτευχθεί. 62. Το ΥΥ και το ΤΓ δεν έχουν εξασφαλίσει, είτε απευθείας τα ίδια είτε μέσω τρίτου, ότι οι μη διαπιστευμένες μέθοδοι παράγουν αξιόπιστα αποτελέσματα. Επιπλέον, η χρήση μεθόδων που δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο της διαπίστευσης για τις δοκιμές επίσημων δειγμάτων δεν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του άρθρου 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. 63. Οι δειγματοληψίες που σχεδιάστηκαν και αναφέρθηκαν από το ΥΥ και το ΤΓ ήταν σύμφωνες με τα αρχεία του ΓΧΚ. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν από το ΓΧΚ, το εργαστήριο συμμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό με τους συμβατικούς χρόνους διεκπεραίωσης των δειγμάτων. 64. Το ΤΓ δεν έχει συμφωνήσει με το εργαστήριο του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων ποιότητας και χρόνων διεκπεραίωσης για δοκιμές των ΓΤΟ σε σπόρους. Το εργαστήριο δεν είναι διαπιστευμένο, δεν διαθέτει σύστημα ποιότητας και δεν επικυρώνει αναλυτικές μεθόδους. Η χρήση μεθόδων που δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο της διαπίστευσης για τις δοκιμές επίσημων δειγμάτων δεν συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του άρθρου 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. 65. Οι δειγματοληψίες που σχεδιάστηκαν και αναφέρθηκαν από το ΤΓ ήταν σύμφωνες με τα αρχεία του εργαστηρίου. Τα αποτελέσματα των δοκιμών ήταν ορθά τεκμηριωμένα και παρήχθησαν εν γένει πολύ γρήγορα, εντός μίας ή δύο ημερών. Συμπεράσματα σχετικά με τις εργαστηριακές απαιτήσεις 66. Οι ΑΑ έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής της αναλυτικής ικανότητας για τους ΓΤΟ, αλλά διαβεβαίωσαν για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων των δοκιμών 16

μόνο όσον αφορά ένα μικρό ποσοστό των αναλυτικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται για τους επίσημους ελέγχους. 5.3.6 Μέτρα επιβολής Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 4 παράγραφος 5 και άρθρο 33 της οδηγίας 2001/18/ΕΚ. Άρθρο 45 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003. Άρθρο 11 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1830/2003. Διαπιστώσεις 67. Η ισχύουσα εθνική νομοθεσία για τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές και τους σπόρους καθορίζει μέτρα επιβολής και εξουσιοδοτεί το επίσημο προσωπικό να αναλάβει δράση (βλ. επίσης σκέψη 14 ανωτέρω). 68. Οι ΑΑ δήλωσαν ότι, κατά τους ελέγχους για ΓΤΟ τα τελευταία έτη, εντοπίστηκε μόνο ένας μικρός αριθμός περιπτώσεων μη συμμόρφωσης που αφορούν παραβάσεις της επισήμανσης σε τρόφιμα (μία το 2014, μία το 2015 και δύο το 2016) και ζωοτροφές (μία το 2014, καμία το 2015 και το 2016). Σε όλες τις περιπτώσεις, οι εταιρείες διόρθωσαν την επισήμανση των προϊόντων και σε μία περίπτωση, το 2016, στην εταιρεία επιβλήθηκε και πρόστιμο (βλ. επίσης κεφάλαιο 5.3.2 ανωτέρω). Συμπεράσματα σχετικά με τα μέτρα επιβολής 69. Υπάρχει σύστημα που εξασφαλίζει ότι έχουν ληφθεί μέτρα επιβολής όπου αυτό είναι απαραίτητο, ώστε να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με τη νομοθεσία της ΕΕ. 5.4 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ (RASFF) Νομικές απαιτήσεις Άρθρο 50 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002. Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 16/2011 της Επιτροπής. Διαπιστώσεις 70. Το ΤΙΥΥΔΥ έχει οριστεί ως σημείο επαφής για το RASFF στην Κύπρο. Κατά την περίοδο 2006 και 2007 κοινοποίησε τέσσερις προειδοποιήσεις για μη εγκεκριμένο ΓΤ LL ρύζι 601 από τις ΗΠΑ και μία για ρύζι Bt63 από την Κίνα. Το 2009 κοινοποίησε τέσσερις προειδοποιήσεις σχετικά με τρόφιμα για μη εγκεκριμένο ΓΤ σπόρο λιναριού FP 967 από τον Καναδά και δύο για ΓΤ αραβόσιτο MIR 604 από τις ΗΠΑ. Το 2011 κοινοποίησε μία προειδοποίηση σχετικά με τρόφιμα για μη εγκεκριμένα ΓΤ ζυμαρικά 17

ρυζιού KMD1/KeFeng6 από την Κίνα. Η τελευταία κοινοποίηση, το 2014, αφορούσε μη εγκεκριμένο ΓΤ ρύζι Bt63 σε χλωριούχο χολίνη από την Κίνα. Συμπεράσματα σχετικά με το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές 71. Υπάρχει σύστημα για τη λειτουργία του RASFF στην Κύπρο, που διασφαλίζει ότι κοινοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα κράτη μέλη οι κίνδυνοι για την ασφάλεια των τροφίμων που συνδέονται με την παρουσία ΓΤ προϊόντων ή ΓΤΟ. 6 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Κύπρος διαθέτει ένα καλά οργανωμένο και εν γένει αποτελεσματικό σύστημα επίσημων ελέγχων για τους ΓΤΟ. Διατίθενται πόροι για την εφαρμογή των ελέγχων για ΓΤΟ σε όλα τα απαιτούμενα πεδία. Ο προγραμματισμός των ελέγχων γίνεται με βάση τον κίνδυνο και γενικά είναι επαρκής, συμπεριλαμβανομένης της δειγματοληψίας των τροφίμων, των ζωοτροφών και των σπόρων. Οι επιθεωρήσεις και οι δειγματοληψίες διεξάγονται από καταρτισμένο και τεχνικά ικανό προσωπικό με τις κατάλληλες μεθόδους. Ωστόσο, κατά τους επίσημους ελέγχους, δεν επαληθεύονται οι απαιτήσεις επισήμανσης σε σχέση με τον πιθανό κίνδυνο διασταυρούμενης μόλυνσης από γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα. Τα εργαστήρια έχουν επαρκή εμβέλεια ανάλυσης των ΓΤΟ οι αρμόδιες αρχές, ωστόσο, δεν έχουν εξασφαλίσει πλήρως την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων των δοκιμών. 7 ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ Η καταληκτική συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2017 με εκπροσώπους των ΑΑ. Στη συνεδρίαση αυτή, η ομάδα ελέγχου παρουσίασε τις βασικές διαπιστώσεις και τα προκαταρκτικά συμπεράσματα του ελέγχου. Οι ΑΑ έδωσαν κάποιες πρόσθετες πληροφορίες και διευκρινίσεις. 8 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Οι αρμόδιες αρχές στην Κύπρο καλούνται να παράσχουν λεπτομέρειες για τα μέτρα που έχουν ληφθεί και προγραμματιστεί, συμπεριλαμβανομένων των προθεσμιών για την ολοκλήρωσή τους («σχέδιο δράσης»), με σκοπό την εφαρμογή των συστάσεων που διατυπώνονται κατωτέρω, εντός 25 εργάσιμων ημερών από την παραλαβή της παρούσας έκθεσης ελέγχου. Αριθ. Σύσταση 1. Να διασφαλιστεί ότι οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων ζωοτροφών συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις επισήμανσης και, ιδίως, ότι λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή της διασταυρούμενης μόλυνσης, όπως απαιτεί το άρθρο 24 18

Αριθ. Σύσταση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003. Σύσταση βάσει των συμπερασμάτων αριθ. 29 και 46. Συναφή πορίσματα αριθ. 26 και 45. 2. Να διασφαλιστεί ότι όλες οι μέθοδοι που εφαρμόζονται στην ανάλυση δειγμάτων για τους επίσημους ελέγχους σχετικά με τους ΓΤΟ περιλαμβάνονται στο πεδίο διαπίστευσης του εργαστηρίου, είτε ως μεμονωμένες δοκιμές είτε ως ομάδες δοκιμών, όπως απαιτεί το άρθρο 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004. Σύσταση βάσει του συμπεράσματος αριθ. 66. Συναφή ευρήματα αριθ. 55, 56, 61, 62 και 64. Η απάντηση της αρμόδιας αρχής στις συστάσεις είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/rep_details_en.cfm?rep_inspection_ref=2017-6177 19

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΝΟΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Νομικό κείμενο αναφοράς Κανονισμός 882/2004 Οδηγία 2001/18/ΕΚ Κανονισμός 178/2002 Κανονισμός 1829/2003 Κανονισμός 1830/2003 Επίσημη Εφημερίδα ΕΕ L 165 της 30.4.2004, σ. 1, όπως διορθώθηκε και αναδημοσιεύτηκε στην ΕΕ L 191 της 28.5.2004, σ. 1 ΕΕ L 106 της 17.4.2001, σ. 1-39 ΕΕ L 31 της 1.2.2002, σ. 1-24 ΕΕ L 268 της 18.10.2003, σ. 1-23 ΕΕ L 268 της 18.10.2003, σ. 24-28 Τίτλος Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων Οδηγία 2001/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Μαρτίου 2001, για τη σκόπιμη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον και την κατάργηση της οδηγίας 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2003, για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1830/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2003, σχετικά με την ιχνηλασιμότητα και την επισήμανση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών και την ιχνηλασιμότητα τροφίμων και ζωοτροφών που παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς, και για την τροποποίηση της οδηγίας 2001/18/ΕΚ 20

Κανονισμός 152/2009 Κανονισμός 16/2011 Κανονισμός 619/2011 Απόφαση 98/294/ΕΕ Απόφαση 2011/884/ΕΕ ΕΕ L 54 της 26.2.2009, σ. 1-130 ΕΕ L 6 της 11.1.2011, σ. 7-10 ΕΕ L 166 της 25.6.2011, σ. 9-15 ΕΕ L 131 της 5.5.1998, σ. 32-33 ΕΕ L 343 της 23.12.2011, σ. 140-148 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 152/2009 της Επιτροπής, της 27ης Ιανουαρίου 2009, για τον καθορισμό μεθόδων δειγματοληψίας και ανάλυσης για τον επίσημο έλεγχο των ζωοτροφών Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 16/2011 της Επιτροπής, της 10ης Ιανουαρίου 2011, για τον καθορισμό μέτρων εφαρμογής του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τρόφιμα και ζωοτροφές Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 619/2011 της Επιτροπής, της 24ης Ιουνίου 2011, για τον καθορισμό μεθόδων δειγματοληψίας και ανάλυσης για τον επίσημο έλεγχο των ζωοτροφών, όσον αφορά την παρουσία γενετικώς τροποποιημένου υλικού για το οποίο εκκρεμεί διαδικασία έγκρισης ή του οποίου η έγκριση έχει λήξει. 98/294/ΕΚ: Απόφαση της Επιτροπής, της 22ας Απριλίου 1998, για τη διάθεση στην αγορά γενετικώς τροποποιημένου αραβοσίτου (Zea mays L. σειρά ΜΟΝ 810) σύμφωνα με την οδηγία 90/220/ΕΟΚ του Συμβουλίου 2011/884/ΕΕ: Εκτελεστική απόφαση της Επιτροπής, της 22ας Δεκεμβρίου 2011, σχετικά με τη λήψη έκτακτων μέτρων για μη εγκεκριμένο γενετικώς τροποποιημένο ρύζι στα προϊόντα ρυζιού καταγωγής Κίνας και την κατάργηση της απόφασης 2008/289/ΕΚ 21

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΠΡΟΤΥΠΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Διεθνές πρότυπο ISO 9001 ISO 17025 Τίτλος Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας Γενικές απαιτήσεις Γενικές απαιτήσεις για την ικανότητα των εργαστηρίων δοκιμών και διακριβώσεων. 22