Η Παγκόσμια Οικονομία το 2014 Έρευνα International Business Report της Grant Thornton
Το 2014 σε αριθμούς Αντλώντας δεδομένα και πορίσματα από την ετήσια έρευνα International Business Report της Grant Thornton, τη Μονάδα Πληροφοριών του Economist (EUI) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), η παρούσα σύντομη έκθεση παρουσιάζει τις προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία για το 2014. 2 Η παγκόσμια οικονομία το 2014
Πρόλογος Σε σύγκριση με 12 μήνες πριν, η παγκόσμια οικονομία στην αρχή του 2014 παρουσιάζεται πολύ πιο υγιής. Τότε, φόβοι για το δημοσιονομικό γκρεμό των ΗΠΑ, την ύφεση στην Ευρώπη και την εξισορρόπηση της οικονομίας στην Κίνα ανέκοπταν τις παγκόσμιες προοπτικές ανάπτυξης και, διεθνώς, η επιχειρηματική εμπιστοσύνη βρισκόταν στο χαμηλότερο σημείο της μετά την κρίση. Οι προοπτικές ανάπτυξης είναι αισθητά βελτιωμένες στις παρακάτω χώρες Γερμανία ΗΠΑ Ην.Βασίλειο Αντιθέτως, στις παρακάτω χώρες, οι προσδοκίες δεν είναι τόσο βελτιωμένες Ιαπωνία Ρωσία Βραζιλία Ιταλία Γαλλία Σήμερα οι προοπτικές παγκόσμιας ανάπτυξης παρουσιάζονται αισθητα βελτιωμένες με τις περισσότερες μεγάλες αναπτυγμένες οικονομίες όπως η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ να αναμένουν μεγάλη ανάπτυξη το 2014. Η αισιοδοξία των επιχειρηματιών σε αυτές τις οικονομίες έχει αυξηθεί σημαντικά τον τελευταίο χρόνο και υπάρχει ελπίδα πως η αυξημένη εμπιστοσύνη θα τους ενθαρρύνει να επενδύσουν περισσότερο στις λειτουργίες και στο ανθρώπινο δυναμικό τους, προκειμένου να επιτύχουν μακροπρόθεσμη, βιώσιμη ανάπτυξη. Πάντως, η κατάσταση σε πολλές αναδυόμενες αγορές παρουσιάζει ακριβώς αντίθετη εικόνα. Αφότου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε τα σχέδιά της να ξεκινήσει τη σταδιακή ελάττωση του τεράστιου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, πολλές χώρες είδαν το νόμισμά τους να χάνει αγοραστική δύναμη και την ανάπτυξη να γίνεται τροχοπέδη. Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη στην Κίνα, στη Βραζιλία, στην Ινδία και στη Νότια Αφρική έπεσε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ το 2013, ενώ στη Ρωσία και στην Τουρκία άγγιξε το χαμηλότερο επίπεδό της από την αρχή της κρίσης. Η εμπιστοσύνη επανήλθε, κυρίως, στην Κίνα και στην Ινδία, αλλά με πολλές από τις χώρες αυτές να ταλανίζονται από φθίνουσα ανάπτυξη, αδύναμη ισοτιμία και κοινωνικές αναταραχές, το 2014 δείχνει ότι θα είναι μια περίοδος σημαντικών προσαρμογών. Η κρίση στην ευρωζώνη, επίσης, βρίσκεται σε λεπτή ισορροπία. Μετά από μια ύφεση της τάξεως του 0,4% το 2013, η ευρωζώνη αναμένεται να ξαναγνωρίσει ανάπτυξη το 2014. Ενώ, όμως, η Γερμανία αναμένεται να αναπτυχθεί σθεναρά, οι δυο αμέσως μεγαλύτερες οικονομίες, η Γαλλία και η Ιταλία, φαίνεται πως πρέπει ακόμη να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να φέρουν την ανάπτυξη, με τις επιχειρηματικές τους κοινότητες να είναι από τις λιγότερο αισιόδοξες στον κόσμο. Σε μακροοικονομικό επίπεδο, παρατηρείται σύγκλιση των προοπτικών ανάπτυξης. Στα χρόνια που ακολούθησαν την κρίση, το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ανάπτυξης προήλθε από τις αναδυόμενες οικονομίες. Όμως, η δυναμική αυτή αλλάζει τους τελευταίους μήνες. Η Μονάδα Πληροφοριών του Economist αναμένει πως η ανάπτυξη των οικονομιών που δεν ανήκουν στον ΟΟΣΑ θα ξεπεράσει την ανάπτυξη εκείνων που είναι μέλη του ΟΟΣΑ, όμως η μεταξύ τους διαφορά θα είναι η μικρότερη από το 2008. Αυτό αποτελεί σημαντική εξέλιξη, καθώς μια πιο σταθερή, εξισορροπημένη παγκόσμια οικονομία αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τις προοπτικές επιχειρηματικής ανάπτυξης. Θα υπάρχουν πολλές αλλαγές φέτος. Τις αναμένω, όμως, με αισιοδοξία. Βασίλης Καζάς Διευθύνων Σύμβουλος Grant Thornton ΑΕ Η παγκόσμια οικονομία το 2014 3
Ματιά στην παγκόσμια οικονομία Η παγκόσμια οικονομία αυξήθηκε κατά 2,9% το 2013, το χαμηλότερο ρυθμό που έχει παρατηρηθεί από το 2009. Πάντως, οι προοπτικές για το 2014 διαφαίνονται λαμπρότερες με προβλέψεις σθεναρής ανάπτυξης στις μεγάλες αναπτυγμένες οικονομίες όπως η Γερμανία, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Εξαιτίας του μεγέθους τους, η ανάπτυξη στις οικονομίες αυτές είναι πιθανό να ωθήσει την παγκόσμια ανάπτυξη στο 3,6% το 2014, αγγίζοντας σταδιακά το 4,0% το 2015. Μετά την οριακή συρρίκνωση της οικονομίας στην ευρωζώνη το 2013, αναμένεται ανάκαμψη, παρόλο που οι προοπτικές παραμένουν απρόσμενες, αφού τα επίπεδα χρέους συνεχίζουν να αυξάνονται, ιδίως στη Νότια Ευρώπη. Η παγκόσμια οικονομία αυξήθηκε κατά 2,9% το 2013 Αν και η συνολική ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες οικονομίες επιβραδύνθηκε το 2013, οι χώρες αυτές αναμένεται το 2014 να παρουσιάσουν γρηγορότερη ανάκαμψη από τις αναπτυγμένες οικονομίες. Ο ρυθμός ανάπτυξης στις οικονομίες της αναπτυσσόμενης Ασίας, με επικεφαλής την Κίνα, την Ινδία και την Ινδονησία αναμένεται να είναι 6,5% το 2014. Ισχυρή ανάπτυξη προβλέπεται για την Υποσαχάρια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, ενώ η Βόρεια Αφρική θα ανακάμψει μετά από ένα δύσκολο 2013 και τις επιπλοκές της Αραβικής Άνοιξης. Οι οικονομίες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης δοκιμάστηκαν με την εξαφάνιση των μεγάλων τοπικών εξαγωγικών αγορών τους, αλλά οι προοπτικές ανάπτυξής τους βελτιώνονται παρά την απουσία των απαραιτήτων αναδιαρθρώσεων στη Ρωσία. Η ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική συνεχίζει να απογοητεύει με την Αργεντινή και τη Βραζιλία να έχουν πέσει σε τέλμα, παρά την εγρήγορση λόγω της φιλοξενίας του Παγκοσμίου Κυπέλλου της FIFA, τον Ιούνιο του 2014. Αντιθέτως, το Μεξικό, μετά από ορισμένες πρόσφατες τολμηρές μεταρρυθμίσεις, έχει θέσει καλές βάσεις για μελλοντική ανάπτυξη. Οι καλές προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία περιπλέκονται, όχι μόνο γιατί η ευρωζώνη είναι ακόμα εύθραστη, αλλά και λόγω του πρόγραμματος ποσοτικής χαλάρωσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Οι φήμες της χαλάρωσης έθεσαν πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες σε μια πτωτική τροχιά στο μέσον του 2013. Παράλληλα, ενώ μέχρι στιγμής, οι αντιδράσεις ήταν τελικά λιγότερο δραματικές, τα νομίσματα της Βραζιλίας, της Ινδίας, της Ινδονησίας, της Νότιας Αφρικής και της Τουρκίας (των λεγόμενων εύθραστων 5 ) φαίνεται να κινδυνεύουν με τις κεντρικές τράπεζες να αύξανουν απότομα τα επιτόκια. Στις αναπτυγμένες αγορές, μια επιβράδυνση του ρυθμού αγοράς ομολόγων μπορεί να επιταχύνει μια αύξηση των επιτοκίων από πολύ χαμηλά επίπεδα, αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις, πλήττοντας την αγοραστική δύναμη και παρεμποδίζοντας πιθανώς την ανάκαμψη. Central and Eastern Europe Latin America and the Caribbean Middle East and North Africa Emerging markets and developing economies Sub-Saharan Africa Developing Asia Euro area Advanced economies Non-euro/G7 advanced economies World Forecast Προβλεπόμενοι GDP ρυθμοί growth ανάπτυξης rates του % ΑΕΠ% 1.0 2.0 1.4 2.7 3.1 3.1 3.8 2.5 3.6 5.1 3.3 6.0 3.5 6.5 3.3 4.2 4.0 4.2 5.7 6.6 Η παγκόσμια οικονομία το 2014 4
Προοπτικές επιχειρηματικής ανάπτυξης Σε γενικές γραμμές σε διεθνές επίπεδο, η επιχειρηματική αισιοδοξία παρέμεινε σταθερή το 2013 με μέσο όρο 28%. Πάντως, η αντίθεση με την προηγούμενη χρονιά είναι εντυπωσιακή: το 2012 η αισιοδοξία βρισκόταν στο 12% και μόνο 4% των επιχειρηματιών εξέφραζε αισιοδοξία για τις εξελίξεις το 2013, ενώ για το 2014 το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 27%. Ενδεικτικό είναι πως, ενώ οι επιχειρηματίες των G7 γινόντουσαν όλο και πιο αισιόδοξοι κατά τη διάρκεια του 2013 (μέχρι 44%), η αισιοδοξία στις χώρες BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) συρρικνώθηκε, αγγίζοντας το 17%. Οι πιο αισιόδοξες περιοχές, διεθνώς, είναι η ΝΑ Ασία (45%) και οι Σκανδιναβικές χώρες (39%). Η αυξημένη επιχειρηματική εμπιστοσύνη κινητοποίησε την αναγέννηση των προοπτικών ανάπτυξης με τις επιχειρήσεις σε διεθνές επίπεδο περισσότερο πρόθυμες να αναλάβουν ρίσκα και να επεκτείνουν τις λειτουργίες τους. Οι προσδοκίες αύξησης του εισοδήματος για το 2014 σκαρφάλωσαν από το 45% στο 52%. Παρομοίως, το 40% των επιχειρηματιών αναμένει αύξηση των κερδών το 2014, ενώ το 2013 το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 35%. Και πάλι γίνεται προφανής η εξισορρόπηση της παγκόσμιας οικονομίας: οι επιχειρήσεις στις χώρες BRIC σε ποσοστό 47% αναμένουν αύξηση των κερδών (αν και το ποσοστό αυτό είναι μειωμένο κατά 28 μονάδες σε σχέση με το 2013), ενώ οι προσδοκίες των επιχειρηματιών των G7 έχουν αυξηθεί κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες στο 36%. Παγκοσμίως, οι πλέον αισιόδοξες περιοχές για αυξημένη κερδοφορία το 2014 είναι η Ανατολική Ευρώπη και η Β. Αμερική (με το ίδιο ποσοστό 52%). Οι επιχειρηματίες, επίσης, σχεδιάζουν να τονώσουν την επενδυτική τους δραστηριότητα το 2014: 36% αναμένουν να αυξήσουν τις δαπάνες εγκαταστάσεων και μηχανημάτων, τους ερχόμενους 12 μήνες, σε σύγκριση με 31% την προηγούμενη χρονιά. Μια μείωση της επενδυτικής δραστηριότητας κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες στις χώρες BRIC, με επικεφαλής την Κίνα, υπερακοντίζεται από την αύξηση της αναμενόμενης δραστηριότητας κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες των G7, ενισχυμένης από κέρδη στη Γερμανία, στο Ηνωμένο 3.3Βασίλειο και στις ΗΠΑ. Παρά την επιβραδυνόμενη οικονομική ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική, το ίδιο ποσοστό επιχειρηματιών με πέρσι (42%) αναμένει αύξηση των επενδύσεων σε εγκαταστάσεις και μηχανήματα. Πάντως δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις πώς αυτή η μικρή αύξηση της εμπιστοσύνης θα Οι προσδοκίες επενδύσεων σε εγκαταστάσεις & μηχανήματα έφτασαν στο 36% μεταφραστεί σε υψηλότερους μισθούς. Παγκοσμίως, το 67% των επιχειρήσεων αναμένεται να προσφέρει αυξήσεις το 2014, ακριβώς το ίδιο ποσοστό με πέρσι, με μόνο το 14% να αναμένει να καταβάλει αυξήσεις που ξεπερνούν τον πληθωρισμό (μια οριακή αύξηση από το 13% το 2013). Οι αυξήσεις που ξεπερνούν τον πληθωρισμό είναι πιθανότερες στη Β. Αμερική (18%). για το 2014 5 21 36 40 45 47 47 48 52 52 Καθαρό ποσοστό επιχειρήσεων που αναμένουν αύξηση των κερδών το επόμενο έτος Η παγκόσμια οικονομία το 2014 5
Προοπτικές απασχόλησης Οι θετικές αλλαγές στις αγορές εργασίας τείνουν να εμφανίζονται με καθυστέρηση, καθώς οι επιχειρήσεις αποβάλλουν το πλεονάζον δυναμικό τους και περιμένουν να κατασταλάξει η αβεβαιότητα πριν προχωρήσουν σε νέες προσλήψεις. Συνεπώς, οι δείκτες απασχόλησης σε παγκόσμιο επίπεδο παραμένουν χαμηλοί: μόνο το 22% των επιχειρήσεων προσέλαβε προσωπικό το 2013, μια μικρή μείωση από το 24% που σημειώθηκε το 2012, αλλά μια σημαντική διαφοροποίηση από τα επίπεδα προ κρίσης (44% το 2007). 22% των επιχειρήσεων προσέλαβε εργάτες το 2013 Οι επιχειρήσεις είναι ελαφρώς πιο αισιόδοξες όσον αφορά στις προσλήψεις το 2014, με το 29% να αναμένει να προσλάβει προσωπικό, σε αντίθεση με το αντίστοιχο 22% πέρσι. Οι επιχειρήσεις των G7 φαίνονται πολύ πιο σίγουρες: 28% στοχεύει σε αύξηση προσωπικού, ενώ πέρσι το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 19%. Οι επιχειρήσεις με τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αυξήσουν το εργατικό δυναμικό τους το 2014 βρίσκονται στη ΝΑ Ασία (37%), στη Βόρεια και στη Λατινική Αμερική (36% και στις δύο), ενώ στην ευρωζώνη μόνο το 11% έχει παρόμοιες βλέψεις. Σε πολλές αναπτυγμένες οικονομίες, τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν κατά πολύ εξαιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Εκ τότε έχουν, όμως, παρουσιάσει κάποια βελτίωση. Οι κεντρικές τράπεζες δυο τέτοιων οικονομιών (Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ) ρητά συνδέουν την αύξηση των επιτοκίων (από τις σχεδόν μηδενικές σημερινές τιμές τους) με τη βελτίωση των ποσοστών ανεργίας. Τα χαμηλά επιτόκια επιτρέπουν στις επιχειρήσεις και στους καταναλωτές να δανειστούν με χαμηλό κόστος, και διαδοχικά, οι βελτιώσεις στην αγορά ακινήτων των δυο αυτών οικονομιών, αυξάνουν την επίπτωση πλούτου και, συνεπώς, την καταναλωτική ζήτηση. Η ελπίδα έγκειται πως μια μείωση της ζήτησης εξαιτίας μιας αύξησης των επιτοκίων θα αντισταθμιστεί από την αυξημένη απασχόληση. Αντιθέτως, το ποσοστό ανεργίας στην ευρωζώνη παραμένει σταθερό πάνω από 12%. Παρά την υγιή εικόνα που παρουσιάζει η αγορά εργασίας στη Γερμανία, τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα και στην Ισπανία ξεπερνούν το 25%, ενώ στη Γαλλία και την Ιταλία παραμένουν διψήφια. Πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιμετωπίζουν ένα διαφορετικό πρόβλημα: την έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Το συγκεκριμένο θέμα αφορά μεγάλο μέρος της Ασίας. Στην Ινδία, το 50% των επιχειρήσεων αναφέρει την έλλειψη ταλέντου ως περιορισμό στα αναπτυξιακά τους σχέδια, με το ποσοστό αυτό να ανέρχεται στο 56% στο Βιετνάμ και στο 60% στην Ταϊλάνδη. Η εξεύρεση του κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού για την ανάπτυξη των λειτουργιών τους, προβληματίζει επίσης τις επιχειρήσεις στην Ινδονησία (42%) και στην Κίνα (32%). 2% 11% 28% 29% 31% 31% 32% 36% 36% 37% Νότια Ευρώπη Ευρωζώνη G7 Παγκοσμίως BRIC Ασία Ειρηνικός (εκτός Ιαπωνίας) Ανατολική Ευρώπη Λατινική Αμερική Βόρεια Αμερική Ποσοστό επιχειρήσεων που αναμένουν να προβούν σε προσλήψεις τους επόμενους 12 μήνες ΝΑ Ασία 6 Η παγκόσμια οικονομία το 2014
Περιορισμοί επιχειρηματικής ανάπτυξης Καθώς η παγκόσμια οικονομία ακόμη ανακάμπτει, οι επιχειρηματίες θεωρούν την οικονομική αβεβαιότητα (42%) ως το βασικό περιορισμό των επεκτατικών τους σχεδίων για το 2014. Η σχέση ρίσκου-ανταμοιβής είναι εγγενής σε κάθε ανάλυση των προοπτικών επιχειρηματικής ανάπτυξης και ένα επίπεδο αβεβαιότητας είναι αναμενόμενο, γεγονός που αποτελεί μείζον ζήτημα για τις επιχειρήσεις ανά την υφήλιο: περισσότεροι από 2 στους 5 επιχειρηματίες, τόσο στις οικονομίες G7 όσο και στις BRIC αισθάνονται πως τα αναπτυξιακά τους πλάνα περιορίζονται από την αβεβαιότητα ή, με άλλα λόγια, δε νιώθουν αρκετή εμπιστοσύνη στις πιθανές ανταμοιβές για τα επιχειρηματικά ρίσκα που θα αναλάβουν φέτος. 44 Ποσοστό των επιχειρήσεων που αναφέρουν περιορισμούς στην ανάπτυξη 41 Οικονομική αβεβαιότητα 37 XR διακυμάνσεις 16 Η γραφειοκρατία αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο περιορισμό παγκοσμίως (34%) αν και παρουσιάζει βελτιωμένη εικόνα σε σχέση με πέρσι, τόσο στις οικονομίες G7 όσο και BRIC. Τη μεγαλύτερη ανησυχία την εκφράζουν οι επιχειρήσεις στη Νότια Ευρώπη (49%), ενώ τη μικρότερη οι αντίστοιχες επιχειρήσεις στις Σκανδιναβικές χώρες (17%). Τα τελευταία χρόνια, καθώς οι καταναλωτικές δαπάνες και το παγκόσμιο εμπόριο ανακάμπτουν, παρατηρείται αξιοσημείωτη βελτίωση της ζήτησης. Το 2009, το 49% των επιχειρηματιών ανέφεραν ως περιορισμό της ανάπτυξης τις μειωμένες παραγγελίες. Το ποσοστό αυτό, όμως, το 2013 μειώθηκε στο 33%, σχεδόν στο ποσοστό προ κρίσης. Το 32% των επιχειρηματιών αναμένουν, οι περιορισμοί στη ζήτηση να εμποδίσουν τις προοπτικές ανάπτυξης το 2014, ποσοστό μειωμένο από το αντίστοιχο 38% του προηγούμενου έτους, με αισθητή βελτίωση στη Β. Αμερική (μείωση 14 ποσοστιαίων μονάδων στο 17%), αλλά σταθερά αυξημένο ποσοστό στις χώρες Ασίας-Ειρηνικού (49%). Η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού αναφέρεται συχνά τα τελευταία 4 χρόνια (περίπου 30% το 2013), αποτελώντας έναν επιπλέον περιορισμό ανάκαμψης. Το συγκεκριμένο θέμα απασχολεί περισσότερο τις χώρες BRIC (39%), όπου οι δεξιότητες και η ανεργία είναι μειωμένες σε σχέση με τις χώρες G7 (26%). Οι επιχειρήσεις στη ΝΑ Ασία αγωνίζονται περισσότερο (46%) να καλύψουν το έλλειμμα ταλέντου, ενώ στον αντίποδα βρίσκεται η Νότια Ευρώπη (15%). Τόσο οι μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών (37%) όσο και η έλλειψη χρηματοδότησης (32%) προβληματίζουν περισσότερο τις οικονομίες BRIC, παρά τις G7. Αυτά τα αποτελέσματα τονίζουν τα ζητήματα που ίσως αντιμετωπίσουν οι αναπτυσσόμενες οικονομίες καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ επιταχύνει την ελάττωση των αγορών παγίων. 42 35 Κανονισμοί & γραφειοκρατία 41 29 Έλλειψη παραγγελιών 39 26 Έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων BRIC G7 32 27 25 17 Έλλειψη χρηματοδότησης Υποδομή ICT Υποδομές μεταφορών 12 9 Η παγκόσμια οικονομία το 2014 7
IBR 2014: Μεθοδολογία Η έρευνα International Business Report (IBR) της Grant Thornton διεξάγεται πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε περίπου 3.300 ανώτατα στελέχη εισηγμένων και ιδιωτικών επιχειρήσεων παγκοσμίως κάθε τρίμηνο. Ξεκίνησε το 1992 σε εννέα ευρωπαϊκές χώρες, και πλέον ερευνά περισσότερες από 12.500 επιχειρήσεις σε 45 χώρες σε ετήσια βάση, παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με οικονομικά και εμπορικά θέματα που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις παγκοσμίως. Τα δεδομένα της παρούσας έρευνας προέρχονται από συνεντεύξεις με διευθυντικά στελέχη, διευθύνοντες συμβούλους, προέδρους και άλλα ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων με συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Τα δεδομένα για το 2014 προέρχονται από περίπου 3.500 συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου 2013. Τα δεδομένα για το 2013 προέρχονται από περίπου 12.500 συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν, μεταξύ Ιανουαρίου και Δεκεμβρίου 2013. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήστε με το: Τμήμα Marketing & Επικοινωνίας E marketing@gr.gt.com T 210 72800 67-9 W www.grant-thornton.gr 2014 Grant Thornton International Ltd. Grant Thornton refers to the brand under which the Grant Thornton member firms provide assurance, tax and advisory services to their clients and/or refers to one or more member firms, as the context requires. Grant Thornton International Ltd (GTIL) and the member firms are not a worldwide partnership. GTIL and each member firm is a separate legal entity. Services are delivered by the member firms. GTIL does not provide services to clients. GTIL and its member firms are not agents of, and do not obligate, one another and are not liable for one another s acts or omissions. www.gti.org